یکی از مشکلات گفتاری رایج در میان کودکان و بزرگسالان، لکنت زبان است. این مشکل معمولاً در سنین کودکی دیده میشود. علت لکنت زبان میتواند مشکلات ژنتیکی یا صدمات مغزی باشد. پزشکان برای تشخیص دلیل این عارضه روش‌هایی مانند معاینه‌ی گفتاری، سی‌تی‌اسکن و ام آر ای استفاده می‌کنند. پس از شناخت علت لکنت، پزشک دلیل اختلال تکلم را تشخیص می‌دهد. از شناخت علت اصلی لکنت، پزشک دلیل اصلی اختلال تکلم یا گفتار را تشخیص می‌دهد. برای درمان لکنت زبان در کودکان و بزرگسالان، پزشک ابتدا معاینه گفتار درمانی و ارزیابی روان‌شناختی را انجام می‌دهد. در صورتی که فرد با عوارض لکنت مانند مکث‌های طولانی در گفتار، گوشه‌گیری و انزوای اجتماعی یا مشکلات در برقراری ارتباط با دیگران مواجه باشد، در طول جلسات درمان لکنت زبان مانند دارو درمانی و مشاوره، شاهد کاهش این مشکلات خواهید بود.
در این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر با لکنت زبان و نحوه تشخیص و درمان آن آشنا می‌شوید؛ با ما همراه باشید.
در انتها، اگر سوالی درباره روش درمان لکنت زبان در کودکان و بزرگسالان دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن پاسخ خواهد داد.
لکنت زبان چیست؟
لکنت یک اختلال گفتاری است که ریتم و جریان صحبت کردن را در افراد مختلف دچار مشکل می‌کند. این اختلال باعث میشود فرد هنگام صحبت با مشکلاتی مانند مکث‌های ناخواسته، صداهای اضافی یا گیرکردن روی کلمات مواجه شود. لکنت زبان وقتی رخ می‌دهد که عضلات مرتبط با صحبت به طور غیرارادی منقبض یا حرکت می‌کنند. این حالت، جریان طبیعی گفتار را مختل می‌کند. این مشکل بیشتر در کودکان دیده میشود، اما میتواند در هر سنی هم رخ دهد. به طور کلی، لکنت زبان قابل درمان است و این عارضه برای بیشتر افراد به مرور زمان بهبود پیدا می‌کند.
به نقل از مایو کلینیک (mayoclinic)،
سکته مغزی، آسیب مغزی تروماتیک یا سایر اختلالات مغزی میتواند باعث لکنت زبان و بروز مشکلاتی مانند کندی گفتار، مکث یا ایجاد صداهای تکراری هنگام ادای کلمات شود.
در شرایطی که لکنت به دلیل یک مشکل جدی مانند استرس رخ داده باشد، علائم متفاوتی نسبت به لکنت رشدی خواهد داشت. اختلال در گفتار برای این افراد تحت شرایط اضطراب و استرس بیشتر میشود. در صورتی که در افرادی که به دلیل ژنتیکی دچار این اختلال هستند، لکنت و مشکلات گفتاری در گفتگوهای معمول هم دیده میشود.
لکنت زبان چه علائمی دارد؟
لکنت زبان در شرایطی که فرد هیجان‌زده، خسته یا تحت استرس است شدت پیدا می‌کند. همچنین قرار داشتن در موقعیت‌های استرس‌زا مانند زمان صحبت در جمع یا با تلفن، لکنت زبان تشدید میشود. علائم همراه با لکنت زبان که به طور معمول نشان دهنده این مشکل در افراد مختلف هستند عبارت‌اند از:
| علائم لکنت | شرح علائم |
| مشکل در شروع کلمه، عبارت یا جمله | دشواری در آغاز صحبت و شروع کلمات یا جملات |
| کشش صداها یا کلمات | طولانی کردن صداها یا کشیدن برخی از بخش‌های کلمه |
| تکرار صدا، هجا یا کلمه | تکرار یک صدا، هجا یا کل کلمه در هنگام صحبت |
| مکث‌های غیرمنتظره در کلمات | سکوت‌های کوتاه در میان هجاها یا کلمات، یا مکث قبل یا در حین گفتن کلمات |
| افزودن کلمات اضافی مانند «ام» | استفاده از کلمات اضافی مانند «ام» برای جبران مشکل در انتقال به کلمه بعدی |
| تنش یا حرکات غیرعادی صورت یا بدن | بروز تنش، سفتی، یا حرکات اضافی در صورت یا بالاتنه هنگام صحبت |
| اضطراب از صحبت کردن | احساس استرس و اضطراب در موقعیت‌های گفتاری |
| مشکل در برقراری ارتباط مؤثر | عدم توانایی در برقراری ارتباط روان و مؤثر با دیگران |
| چشمک زدن سریع | چشمک‌های سریع در هنگام تلاش برای صحبت کردن |
| لرزش لب یا فک | لرزش غیرارادی لب‌ها یا فک هنگام گفتن کلمات |
| حرکات غیرمعمول صورت (تیک‌ها) | بروز تیک‌های صورت یا حرکات غیرمعمول در چهره |
| تکان دادن سر | تکان دادن سر به صورت غیرارادی در زمان لکنت |
بیشتر افراد مبتلا به لکنت وقتی با خود صحبت می‌کنند یا آواز می‌خوانند با این مشکلات مواجه نمی‌شوند؛ بنابراین می‌توان به این موضوع پی برد که لکنت یک واکنش خودآگاهی بدن است و زمانی که فرد برای صحبت کردن عجله دارد یا تحت‌فشار است، بروز می‌کند.
علت لکنت زبان چیست؟
کارشناسان این حوزه هنوز به طور دقیق نمی‌دانند چرا لکنت زبان رخ می‌دهد. با این وجود تحقیقات نشان می‌دهد، علت اصلی این عارضه معمولاً ترکیبی از عوامل ژنتیکی، عصبی و محیطی خواهد بود. از جمله علت‌های بروز لکنت زبان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- سابقه خانوادگی: اگر یکی از بستگان درجه یک شما، مانند پدر، مادر یا خواهر و برادر، دچار لکنت باشد، احتمال ابتلای شما به لکنت سه برابر بیشتر است.
- ژنتیک: برخی جهش‌های DNA ممکن است به بروز لکنت کمک کنند. همچنین ژنتیک میتواند روی بهبود یا تداوم این مشکل در طول زمان تأثیر بگذارد.
- تفاوت ساختار مغز: افرادی که لکنت دارند، معمولاً در بخش‌هایی از مغز که مرتبط با کنترل عضلات گفتاری و هماهنگی آن‌ها است، دارای تفاوت‌هایی با دیگران هستند.
برای تشخیص دقیق علت این عارضه، لازم است که با پزشکان متخصص این حوزه مشورت کنید. در طول معاینه فرد توسط دکتر روانپزشک، ارتباط لکنت زبان و مغز یا لکنت زبان و اعصاب بررسی میشود. سپس با توجه به دلیل بروز این مشکل، پزشک بهترین راهکار درمانی را برای درمان لکنت زبان بزرگسالان یا کودکان ارائه می‌دهد.
شناخت علت لکنت زبان ناگهانی در کودکان
کودکان در سنین بین 2 تا 5 سالگی به دلیل توسعه سریع مهارت‌های گفتاری‌اش ممکن است دچار لکنت شود. تجربیات ناگهانی و استرس‌زا، حضور در گروه‌های پرخطر و مشکلات اجتماعی مانند جدایی والدین، ترس‌های شدید یا حوادثی مانند تصادف نیز ممکن است باعث بروز این عارضه در کودکان و نوجوانان شود. البته آسیب‌های مغزی و اختلالات عصبی نیز می‌توانند پیامدهایی مانند تکرار صداها، کشیدن حروف یا مشکلات گفتاری را به همراه داشته باشند. با توجه به دلیل بروز این مشکل، دکتر لکنت زبان روش درمانی مناسب را برای بهبود مشکلات گفتاری کودکان انتخاب می‌کند. پس از طی کردن دوره درمانی و دریافت خدمات مشاوره، شاهد رفع این عارضه تا حد قابل توجهی خواهید بود.
علت لکنت زبان ناگهانی در بزرگسالان چیست؟
علت لکنت زبان در بزرگسالان، به طور معمول مواجه شدن با یک اتفاق ناراحت کننده است. استرس و اضطراب از جمله عواملی هستند که موجب بروز این مشکل در سنین بالا میشود. در صورتی که فرد مواد مصرف کرده باشد، یا دچار مشکلاتی مانند تومور یا عارضه‌های مغزی شده باشد نیز علائم لکنت زبان را خواهد داشت. در صورتی که مشکلات اجتماعی، روانی و تحصیلی موجب این موضوع نشده باشد، پزشک آزمایش‌های لازم برای تشخیص لکنت زبان را تجویز می‌کند. سپس با کمک گفتار درمانی، فرد با نحوه غلبه بر عوامل محیطی موجب این موضوع آشنا میشود. در نهایت درمان لکنت با کمک دارو و روش‌های تکمیلی انجام خواهد شد.
چه افرادی ممکن است بیشتر درگیر لکنت زبان شوند؟
لکنت زبان به طور کلی ممکن است برای هر فردی رخ دهد، اما مردان چهار برابر بیشتر احتمال ابتلا به آن را دارند. نوع لکنت میتواند با توجه به سن و شرایط مختلف متفاوت باشد. از جمله انواع لکنت که افراد با توجه به شرایط سنی و زندگی‌شان ممکن است به آن مبتلا شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- لکنت رشدی (اختلال عصبی رشدی)؛ این نوع لکنت از دوران کودکی آغاز شده و به دلیل رشد متفاوت مغز نسبت به حالت معمول رخ می‌دهد. شروع این عارضه معمولاً بین ۲ تا ۷ سالگی است. به طور میانگین این مشکل حدود ۳ سالگی بروز می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد، ۹۵ درصد از کودکان تا قبل از ۴ سالگی دچار لکنت می‌شوند.
- لکنت مداوم؛ این عارضه نوعی از لکنت رشدی است که از دوران کودکی آغاز شده و تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند.
- لکنت اکتسابی؛ این نوع لکنت در هر سنی میتواند رخ دهد. این عارضه به طور معمول ناشی از بیماری یا آسیب به مغز است.
بنابراین این نوع اختلال گفتاری در بین کودکان شایع‌تر است؛ اما افراد مختلف ممکن است در سنین پایین با آن مواجه شوند.
نحوه تشخیص لکنت زبان برای کودکان و بزرگسالان
تشخیص لکنت با بررسی علائم و پرسش درباره سابقه سلامتی فرد انجام میشود. دکتر متخصص با گوش دادن به نحوه صحبت کردن بیمار و پرسش درباره زمان و شرایط بروز علائم لکنت، شروع به ارزیابی علت این عارضه می‌کند. در کودکان، پزشک متخصص اطفال معمولاً لکنت را پس از مشاهده علائم یا در طول معاینات دوره‌ای تشخیص می‌دهد.
معمولاً بیشتر افرادی که در بزرگسالی لکنت مداوم دارند، در کودکی به لکنت رشدی مبتلا بوده‌اند. در موارد نادر، ممکن است این موضوع در کودکی تشخیص داده نشده باشد. برای تشخیص لکنت رشدی یا مداوم، معمولاً نیازی به آزمایش‌های پزشکی نیست. در نقطه مقابل، اگر لکنت به طور ناگهانی در بزرگسالی شروع شود، نیاز به انجام آزمایش‌های بیشتری وجود دارد.
این نوع لکنت که به عنوان لکنت اکتسابی شناخته میشود، ممکن است نشانه آسیب مغزی، سکته یا تومورهای مغزی باشد. در این شرایط، پزشک معمولاً از آزمایش‌هایی مانند اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) برای بررسی دقیق‌تر وضعیت مشکوک به آسیب مغزی استفاده می‌کند.
چه راه‌هایی برای درمان لکنت زبان وجود دارد؟
برای درمان لکنت زبان روش‌های متعددی وجود دارد. با توجه به نوع و شدت لکنت و تأثیر آن بر زندگی فرد، یکی از این موارد برای درمان این اختلال توسط پزشک انتخاب میشود. فاکتورهای مختلفی از جمله شدت لکنت، واکنش‌های فرد در هنگام لکنت و سن شخص در انتخاب روش درمان لکنت توسط پزشک مؤثر هستند. برای درمان لکنت باید فرد معاینه شود. در این مرحله پزشک از روش‌های تشخیصی مانند ارزیابی جامع عصبی-روانی برای انتخاب بهترین روش درمان این عارضه کمک می‌گیرد. در ادامه انواع روش‌هایی که برای درمان این بیماری وجود دارد را برای شناخت بیشتر معرفی کرده‌ایم.
روش درمان لکنت زبان کودکان
درمان زودهنگام این عارضه برای کودکان بسیار کوچک، از تبدیل لکنت رشدی به یک مشکل مادام‌العمر پیشگیری می‌کند. پزشکان با تکنیک‌های خاصی به کودکان کمک می‌کنند تا گفتار خود را بهبود داده و نگرش مثبتی نسبت به ارتباطات در خودشان ایجاد کنند. متخصصان توصیه می‌کنند که اگر کودک مدت 3 تا 6 ماه لکنت داشت، یا رفتارهای مرتبط با لکنت از خود نشان داد، باید شرایط او مورد بررسی قرار بگیرد. این ارزیابی‌ها باید هر 3 ماه یک‌بار انجام شوند، تا تغییرات وضعیت لکنت و تأثیر درمان مشخص شود.
درمان‌های رایج برای کودکان شامل آموزش والدین برای حمایت از گفتار واضح و روان فرزندشان است. والدین با فراهم کردن محیطی آرام در خانه و اختصاص زمان کافی برای صحبت با کودک، می‌توانند از او برای گفتار واضح حمایت کنند. همچنین گوش دادن با دقت به کودک و تمرکز روی محتوای پیام به جای نحوه بیان آن، میتواند به کاهش استرس او کمک کند. والدین باید به آرامی و به طور آهسته صحبت کنند و منتظر بمانند تا کودک کلمه مورد نظر خود را در پاسخ بگوید. اگر کودک با لکنت کلمات را مطرح کرد، والدین باید به‌طور صادقانه درباره آن صحبت کرده و به او اطمینان دهند که اشکالی ندارد و گاهی لکنت زبان برای هر فردی رخ دهد.
روش درمان لکنت زبان در نوجوانان و بزرگسالان
برای نوجوانان و بزرگسالان، درمان معمولاً به صورت یادگیری راه‌هایی برای کاهش لکنت هنگام صحبت کردن انجام میشود. این روش شامل تکنیک‌هایی مانند آهسته‌تر صحبت کردن، تنظیم تنفس و پیشرفت تدریجی در مکالمات به صورت استفاده از جملات ساده به جای جملات پیچیده‌تر است. این درمان‌ها به افراد مختلف کمک می‌کند تا اضطرابی که در موقعیت‌های گفتاری خاص حس می‌کنند را بهتر مدیریت کنند.
درمان دارویی لکنت زبان
طبق گزارش‌های ارائه شده، سازمان غذا و داروی ایالات‌متحده هیچ دارویی را به صور اختصاصی برای درمان لکنت تأیید نکرده است. با این وجود، برخی از داروهاییکه برای کاهش اضطراب یا درمان سایر مشکلات روانی دیگر مانند صرع، اضطراب یا افسردگی تجویز می‌شوند، ممکن است به کاهش لکنت نیز کمک کنند. اگرچه این داروها نمی‌توانند مستقیماً لکنت را درمان کنند؛ اما معمولاً عوارض جانبی دارند و استفاده طولانی‌مدت از آن‌ها میتواند مشکلات خاصی را برای فرد ایجاد کند. به همین دلیل برای درمان لکنت زبان در کودکان باید ابتدا علت اختلال گفتار یا لکنت زبان در کودکان 3 ساله یا افراد بزرگسال مشخص شود. سپس پزشک داروهای مناسب را برای درمان این عارضه تجویز خواهد کرد.
استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی برای درمان لکنت
برخی از افرادی که دچار لکنت هستند، نیاز به استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی برای درمان لکنت و کنترل گفتار خود دارند. در این شرایط، یک نوع دستگاه شبیه سمعک توسط دکتر لکنت زبان در مجرای گوش قرار می‌گیرد و صدای کاربر را به شکلی تغییر یافته در گوش او پخش می‌کند. این کار باعث میشود فرد تصور کند که در حال صحبت با شخص دیگری است. در برخی موارد، این دستگاه‌ها ممکن است به بهبود روانی فرد در مدت‌زمان کوتاه کمک کند. برای شناخت اثرات طولانی‌مدت این دستگاه‌ها در درمان لکنت، تحقیقات بیشتری لازم است.
شرکت در گروه‌های خودیاری و درمان لکنت
بسیاری از افراد متوجه این موضوع می‌شوند که ترکیبی از خودآموزی و گفتار درمانی به آن‌ها کمک می‌کند، تا به لکنت خودشان غلبه کنند. گروه‌های خودیاری فضایی را برای افرادی که لکنت دارند فراهم می‌کنند، تا به منابع و حمایت لازم مواجهه با چالش‌های این اختلال دسترسی داشته باشند. این گروه‌ها به افراد کمک می‌کنند تا تجربیات خودشان را با دیگران را به اشتراک بگذارند و درباره درمان لکنت از هم یاد بگیرند. برای شناخت بهتر فعالیتی در این گروه‌ها، لازم است درباره تخصص روانپزشکی چیست اطلاعات کافی داشته باشید. سپس می‌توانید برای درمان لکنت خودتان یا اطرافیانتان قدم برداشته و این عارضه را برای همیشه برطرف کنید.
لکنت زبان چه عوارضی دارد؟
عوارض بروز لکنت زبان در کودکان 6 ساله با افراد بزرگسال تفاوت دارد. از جمله عوارض شایع لکنت می‌توان مشکلات تحصیلی یا تأثیر لکنت بر کیفیت زندگی فرد اشاره کرد. با شناخت عوارض کلی این مشکل بهتر می‌توانید به درمان افراد درگیر لکنت کمک کنید. از جمله این موارد می‌توان به گزینه‌های زیر اشاره کرد.
| عوارض لکنت | شرح عارضه |
| مشکلات در برقراری ارتباط با دیگران | لکنت میتواند باعث اختلال در ارتباطات روزمره و درک شدن توسط دیگران شود. |
| اجتناب از صحبت یا موقعیت‌های گفتاری | افراد مبتلا به لکنت ممکن است از موقعیت‌های اجتماعی یا حرفه‌ای که نیاز به صحبت دارند دوری کنند. |
| عدم شرکت در فعالیت‌های اجتماعی در جامعه، مدرسه یا محیط کاری | به دلیل لکنت، افراد ممکن است از فرصت‌های موفقیت و تعاملات مهم کناره‌گیری کنند. |
| مورد آزار و اذیت یا تمسخر قرار گرفتن | کودکان و بزرگسالان مبتلا به لکنت ممکن است در معرض تمسخر یا آزار و اذیت قرار بگیرند. |
| عزت‌نفس پایین | لکنت میتواند منجر به کاهش اعتماد به نفس و عزت‌نفس فرد شود. |
به طور معمول، شدت این عوارض برای کسانی که از کودکی درگیر لکنت هستند بیشتر است؛ بنابراین، درمان لکنت زبان برای این افراد، دریچه جدیدی از زندگی را به روی آن‌ها باز می‌کند.
چه راهکاری برای پیشگیری از بروز لکنت زبان وجود دارد؟
برای پیشگیری از لکنت به ویژه لکنت اکتسابی، می‌توان از روش‌ها و راهکارهای مختلفی استفاده کرد. لکنت اکتسابی معمولاً ناشی از آسیب‌های مغزی مانند سکته یا آسیب‌های تروماتیک مغزی (TBI) است. از این رو، بهترین راه برای پیشگیری از این عارضه، کاهش خطر ابتلا به این بیماری‌ها خواهد بود. یکی دیگر از راه‌های پیشگیری از لکنت زبان، آهسته صحبت کردن است. زمانی که فرد برای بیان افکار خود عجله دارد، سرعت گفتار افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه ممکن است مشکل در تلفظ یا بیان کلمات برای فرد پیش بیاید. با تمرکز روی نفس کشیدن عمیق قبل از شروع صحبت کردن و حفظ آرامش، فرد میتواند جریان گفتار را کنترل کرده و شدت لکنت را کاهش دهد. این تکنیک به کاهش فشار ذهنی و جسمی هنگام صحبت کردن کمک می‌کند و روی مدیریت لکنت تأثیر دارد.
برای درمان لکنت زبان باید به چه دکتری مراجعه کرد؟
برای شناسایی دلیل لکنت زبان و درمان این مشکل، لازم است به دکتر گفتار درمانی مراجعه کنید. پزشک با کمک گفتاردرمانی و آزمایش‌هایی مانند ام آر آی، علت لکنت زبان را تشخیص می‌دهد. در صورتی که لکنت زبان ژنتیکی باشد، درمان لکنت زبان با روش‌هایی مانند شرکت در گروه‌های خودیاری یا جلسات مشاوره انجام میشود. برای مواردی که این عارضه به دلیل مشکلات مغزی یا التهابات رخ داده باشد، درمان‌های پزشکی و دارویی در نظر گرفته میشود.
اگر شما یا اطرافیانتان با این عارضه دست و پنجه نرم می‌کنید، لازم است که به پزشکان متخصص این حوزه برای درمان جدی بیماری مراجعه کنید. برای دریافت نوبت از متخصص روانپزشکی یا دکتر گفتاردرمانی، پیشنهاد می‌کنیم از امکان نوبت‌دهی آنلاین دکتر روانپزشک در سایت دکتردکتر استفاده کنید.
منابع:
my.clevelandclinic.org
nidcd.nih.gov
asha.org
cincinnatichildrens.org
westutter.org
nhs.uk
mayoclinic.org
