آفتاب‌سوختگی یکی از مشکلات اساسی فصل بهار و تابستان است. اگرچه واکنش پوست انسان به تغییرات فصلی و محیطی امری طبیعی است؛ اما گاهی آفتاب‌سوختگی برای کسانی که پوست حساس دارند دردسرساز است و موجب مشکلات اساسی می‌شود. در این شرایط باید سریعتر به دکتر پوست مراجعه کنید. اما بد نیست تا یکبار برای همیشه بدانید که آفتاب‌سوختگی چیست؟ چه علائمی دارد و چطور می‌توان از آن پیشگیری کرد؟ در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر با راه‌های درمان آفتاب‌سوختگی و قبل از آن با علت آفتاب‌سوختگی آشنا شوید.
آفتاب سوختگی چیست؟
آفتاب سوختگی یک آسیب پوستی است که به علت تابش مستقیم اشعه فرابنفش (UV) روی پوست ایجاد شده و معمولا باعث قرمزی پوست، درد و سوزش، التهاب و گاهی اوقات هم موجب خارش‌های سطحی و عمیق می‌شود.
اگر برای مدت زمانی طولانی بدون استفاده از محصولات مراقبتی در معرض تابش نور خورشید قرار گرفته باشید، دچار علائم آفتاب‌سوختگی خواهید شد. خصوصا اگر پوست شما از نوع پوست‌های خیلی حساس باشد. بعد از آفتاب‌سوختگی، پوست شما بعد از چند روز شروع به پوسته‌پوسته شدن می‌کند.
این پوسته‌پوسته شدن در بیشتر مواقع بعد از 7 روز به طور کامل بهبود پیدا می‌کند. اما گاهی (بسته به حساسیت پوست شما) ممکن است این زمان طولانی‌تر شده و نیاز به مراقبت‌های پزشکی داشته باشید.
بهتر است قبل از اینکه دچار عوارض و علائم آفتاب سوختگی شوید، از آن جلوگیری کنید. زیرا آفتاب سوختگی می‌تواند به مرور زمان موجب آسیب‌های پوستی شما شود، همچنین آفتاب مقاومت پوستی شما را به شدت کاهش می‌دهد. در بسیاری از موارد عدم رعایت بهداشت و همچنین عدم پیشگیری از آفتاب سوختگی ممکن است منجر به سرطان پوست شود.
انواع آفتاب سوختگی شدید و خفیف
آفتاب سوختگی اختلالی است که توسط اشعه فرابنفش روی پوست ایجاد می‌کند. این اشعه کلاژن‌های پوست را درهم شکسته و پوست را در معرض آسیب و خطرات متفاوتی قرار می‌دهد. اما بسته به میزان آسیب پوست، آفتاب سوختگی انواع مختلفی دارد:
- آفتاب‌سوختگی درجه یک؛ در این نوع آفتاب سوختگی، آسیب تنها به لایه بیرونی پوست شما وارد می‌شود و معمولا بعد از چند روز با راهکارهای درمانی خانگی رفع می‌شود. آفتاب سوختگی درجه یک خفیف است و حتی گاهی به درمان خانگی نیز نیازی ندارد.
- آفتاب‌سوختگی درجه دو؛ در این نوع، آسیب‌های ناشی از آفتاب سوختگی به لایه داخلی پوست یعنی (درم) نفوذ کرده و ممکن است با تاول همراه باشد. این آفتاب سوختگی ممکن است تا مدت‌ها با عوارض متفاوت شما را آزار دهد و درمان آن نیاز به توصیه‌های پزشکی دارد.
- آفتاب‌سوختگی درجه سه؛ آفتاب سوختگی شدید یا درجه سه به تمامی لایه‌های پوست آسیب جدی وارد می‌کند. این نوع آفتاب سوختگی ممکن است حتی پایانه‌های عصبی پوست را نیز درگیر کند و از بین ببرد.
البته این نوع سوختگی بسیار نادر بوده و مربوط به مواردی است که برای ساعت‌های طولانی زیر نور خورشید در نواحی استوایی مانده باشید. افرادی که بدون داشتن اطلاعات کافی نسبت به آفتاب گرفتن اقدام می‌کنند در معرض این نوع سوختگی هستند. اما به هرحال باید بدانید که آفتاب سوختگی درجه سه نیاز به درمان اورژانسی دارد.
1. آفتاب سوختگی بعد از کاشت مو
تاثیر نور خورشید بر پوست سر بعد از کاشت مو، یکی از نگرانی‌های افرادی است که تحت تاثیر این جراحی بوده‌اند. البته این نگرانی کاملا به‌جا است. زیرا در عمل کاشت مو، نه تنها لایه‌های سطحی پوست، بلکه لایه‌های داخلی پوست شما نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
وقتی شما بعد از کاشت مو در معرض نور خورشید قرار بگیرید، نور خورشید می‌تواند به لایه‌های زیرین پوست سر شما نفوذ کرده و به فولیکول‌های مو که هنوز بهبود کامل نیافته‌اند، آسیب بزند.
این موضوع سلامتی شما را در خطر قرار داده و همچنین موجب می‌شود که کاشت مو نتیجه دلخواه را نداشته باشد. بنابراین توصیه می‌شود که از کلاه استفاده کنید.
2. آفتاب سوختگی بعد از عمل بینی
یکی از مهمترین کارهایی که بعد از عمل زیبایی بینی باید انجام دهید، مراقبت از پوست است. قرار گرفتن در برابر آفتاب پس از جراحی بینی، می‌تواند منجر به سوختگی اطراف زخم شود.
در نتیجه خط برش پوست بینی شما ممکن است تغییر رنگ داده و این تغییر دائمی باشد. پس بهتر است اگر عمل جراحی بینی انجام داده‌اید در معرض نور خورشید قرار نگیرید و از روش‌های جلوگیری از آفتاب سوختگی استفاده کنید.
3. آفتاب سوختگی دست و صورت
آفتاب سوختگی پوست صورت یکی از شایع‌ترین انواع سوختگی است. دلیل آن نیز واضح است. پوست صورت کمتر از سایر قسمت‌های بدن در معرض تابش نور خورشید قرار دارد. همین موضوع خطر ابتلا به آفتاب سوختگی و عوارض آن را افزایش می‌دهد.
این موضوع در خصوص آفتاب سوختگی دست نیز صدق می‌کند. آفتاب‌سوختگی پوست سر نیز یکی دیگر از انواع شایع سوختگی در افراد است. این عارضه به خصوص در نواحی کم‌مو بیشتر رخ می‌دهد.
توصیه مهم! اگر قرار است برای ساعات طولانی در معرض نور خورشید باشید، بهتر است دست و صورت خود را با کرم ضد آفتاب پوشش دهید. همچنین برای جلوگیری از سوختگی پوست سر نیز می‌توانید از کلاه استفاده کنید.
علائم آفتاب سوختگی چیست؟
قرار گرفتن در مقابل نور خورشید لذت‌بخش است، خصوصا اگر کنار ساحل یا در روزهای سرد زمستانی باشید. اما همین آفتاب دلچسب مضرات زیادی برای پوست شما به همراه خواهد داشت.
آفتاب سوختگی و تیرگی پوست یکی از ساده‌ترین علائم قرار گرفتن در معرض نور خورشید است. همچنین قرمزی و سوزش روی پوست نیز از علائم ابتدایی آفتاب سوختگی هستند. اما از دیگر علائم و عوارض آفتاب سوختگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تغییر رنگ در پوست مثل قرمز شدن
- احساس گرما شدید در ناحیه آسیب دیده
- درد به همراه سوزش
- تورم شدید
- تاول‌های کوچک آبدار
- سردرد، کاهش فشار خون، تب و لرز
- حالت تهوع و خستگی
- درجه حرارت بالاتر از درجه معمولی (38 درجه) و موارد دیگر.
توجه داشته باشید که عوارض آفتاب سوختگی در بعضی موارد به مراقبت‌های بیمارستانی نیاز دارد، بنابراین بهتر است اگر این علائم را به صورت شدید یا در ترکیب با هم تجربه کردید، به دکتر آفتاب سوختگی مراجعه کنید.
در مواقع آفتاب سوختگی شدید چه کار باید کرد؟
مهمترین کار در زمان آفتاب سوختگی شدید این است که خود را به یک محل سایه که دور از تابش مستقیم خورشید باشد، برسانید. درمان‌های خانگی اغلب برای درمان آفتاب‌سوختگی موثرند، اما اگر علائم سوختگی شما شدید باشد باید از درمان‌های دارویی و پزشکی استفاده کنید.
راه‌های درمان خانگی آفتاب سوختگی
- برای درمان آفتاب سوختگی در خانه پوست را با روش‌های خنک‌کننده تسکین دهید. مثلا شستشو صورت با آب سرد می‌توان موثر باشد. البته مراقب باشید دمای آب خیلی سرد نباشد.
- مایعات سرد و خنک بنوشید تا کم آبی بدن شما جبران شود.
- درمان آفتاب سوختگی با روغن زیتون
- درمان آفتاب سوختگی با فلفل دلمه‌ای
- قرار دادن کمپرس آب سرد روی محل آسیب‌دیده
- استفاده از ژل آلوئه‌ورا برای خنک کردن و جبران کم آبی پوست
- استفاده از بلغور جو برای بهبود خارش و قرمزی پوست
- استفاده از عسل، جوش شیرین و روغن‌های گیاهی مثل اسطوخودوس
درمان آفتاب سوختگی با توت‌فرنگی
یکی از میوه‌های موثر برای درمان آفتاب سوختگی توت‌فرنگی و تمشک است؛ دلیل آن نیز وجود تانین در این دو میوه است. توت‌فرنگی رسیده را له کنید و روی نواحی آسیب‌دیده قرار داده و بعد از چند دقیقه بشویید.
درمان آفتاب سوختگی با ماست
یکی دیگر از مواردی که برای درمان آفتاب سوختگی موثر است، استفاده از ماست است. ماست پوست آسیب‌دیده را خنک می‌کند. کمی ماست روی نواحی سوخته بمالید و بعد از 5-8 دقیقه با آب سرد بشویید.
درمان آفتاب سوختگی با سیب‌زمینی
یکی از در دسترس‌ترین مواد برای درمان سریع و فوری آفتاب سوختگی، استفاده از سیب‌زمینی است. سیب‌زمینی را به صورت لایه‌های نازک برش بزنید و روی پوست آسیب‌دیده قرار دهید. بعد از 10-15 دقیقه می‌توانید پوست خود را با آب سرد بشوئید.
درمان آفتاب سوختگی بعد از استخر و شنا
اگر شنا کردن در دریا و استخر از تفریحات مورد علاقه شما است، لازم است بدانید که سوختگی بعد از شنا یکی از انواع رایج آفتاب سوختگی است. پوست مرطوب شما به دلیل داشتن قطرات آب، تاثیر بیشتری در جذب نور خورشید و اشعه‌های مضر آن دارد. بنابراین بهتر است برای جلوگیری از عوارض آفتاب، قبل از شنا از ضد آفتاب و بعد از شنا نیز از راهکارهای درمانی استفاده کنید.
برای رفع اثرات آفتاب سوختگی بعد از دریا می‌توانید از کرم آلوئه ورا استفاده کنید. این کرم خاصیت خنک‌کنندگی داشته و عوارض آفتاب سوختگی را رفع می‌کند. همچنین می‌توانید ژل آلوئه‌ورا را به صورت مستقیم روی محل آسیب دیده قرار دهید.
برای درمان و تسکین آفتاب سوختگی چه کارهایی نکنیم؟
یکی از مهمترین مواردی که باید بدانید، این است که بعد از آفتاب‌سوختگی چه کارهایی انجام ندهید تا علائم سوختگی در پوست شما تقویت نشوند. یکی از مهمترین این موارد، درمان آفتاب‌سوختگی با وازلین است. یک اشتباه رایج در زمان سوختگی پوست، استفاده از وازلین است.
وازلین یا هر ماده روغنی دیگری منافذ پوست شما را مسدود کرده و جلوی خروج عرق و گرما را می‌گیرد. این موضوع نه‌تنها در درمان موثر نیست بلکه می‌تواند فرایند درمان آفتاب‌سوختگی را نیز طولانی‌تر کند. همچنین ساییدن پوست آسیب‌دیده در برابر آفتاب، می‌تواند سوزش، خارش و التهاب پوست را شدید کند.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر احساس پریشان حالی یا نگرانی در مورد آفتاب‌سوختگی خود دارید، به ویژه اگر سوختگی بخش زیادی از پوست بدن شما را درگیر کرده، بهتر است به یک پزشک برای درمان آفتاب‌سوختگی شدید مراجعه کنید. همچنین توجه داشته باشید که علائم زیر در آفتاب‌سوختگی، نیاز به مراجعه به پزشک دارند:
- تب بالای 38 درجه و در کودکان تب بالای 37.5 درجه
- لرز و تب شدید
- حالت تهوع، سرگیجه و استفراغ (علائم گرمازدگی)
- تاول زدن یا ورم کردن پوست
لازم به ذکر است که یکی از داروهای درمان آفتاب‌سوختگی خفیف که می‌توانید بدون نسخه از داروخانه قابل دریافت، کرم هیدروکورتیزون است که می‌تواند تا حدودی موثر باشد.
چه کسانی در خطر آفتاب‌سوختگی هستند؟
به طور کلی هرکسی که برای ساعات طولانی در معرض اشعه UV باشد در معرض خطر آفتاب‌سوختگی است. البته شرایط خاص هر فرد ممکن است بر شدت سوختگی تاثیرگذار باشد. اگر جزو افراد زیر هستید، بیشتر از دیگران احتمال آفتاب‌سوختگی دارید.
- اگر پوست بسیار روشن یا قهوه‌ای روشن به همراه موهای بلوند و قرمز داشته باشید.
- در یک کشور یا شهر گرم و خشک باشید که آفتاب بسیار داغ و سوزان است.
- سابقه خانوادگی در مورد سرطان پوست داشته باشید.
- اگر مدت زمان زیادی زیر نور خورشید سپری می‌کنید و غیره.
لازم است توجه داشته باشید که شن و برف به دلیل رنگی که دارند، اشعه خورشید را با شدت بیشتری روی پوست بازتاب می‌کنند. همچنین خورشید در ارتفاعات بالاتر، سوزان‌تر است.
خطرات اشعه فرابنفش و آفتاب‌سوختگی چیست؟
آفتاب‌سوختگی عوارض و خطرات متفاوتی دارد. اولین و ساده‌ترین واکنش پوست شما به آفتاب‌سوختگی قرمزی و آلرژی است. اما این تنها یکی از عوارض کوتاه مدت آفتاب‌سوختگی است که عموما با درمان‌های خانگی رفع می‌شود. آنچه که بیش از همه نگران‌کننده است، اثرات و عوارض طولانی مدن اشعه فرابنفش بر پوست است. برخی از این خطرات شامل موارد زیر هستند:
- لکه‌های پیش سرطانی خشن بر روی پوست
- سرطان پوست، از جمله سرطان پوست ملانوم و غیر ملانوم
- مشکلات چشم، مانند فوتوکراتیت (برف کوری) و آب مروارید
- پیری زودرس پوست و چین و چروک
- اگزما
- تاول‌های چرکی
- شلی و افتادگی پوست
- کک و مک و غیره.
راه‌های جلوگیری از آفتاب‌سوختگی چیست؟
برای جلوگیری از آفتاب‌سوختگی و دور بودن از عوارض آن، باید نکات ساده‌ای را به یاد داشته و رعایت کنید. مهمترین مورد برای جلوگیری از آفتاب‌سوختگی، دور بودن از نور مستقیم خورشید است. بهتر است با استفاده از بهترین ضد آفتاب ایرانی، پوشیدن لباس مناسب، کلاه لبه‌دار و غیره از پوست خود در مقابل نور خورشید محافظت کنید.
کرم ضد آفتاب مصرفی شما باید دارای SPF حداقل 15 برای محافظت از پوست در برابر UVB باشد. بنابراین در انتخاب کرم ضد آفتاب مناسب برای پوست خود وسواس بیشتری به خرج دهید.
اوج ساعات تابش آفتاب، حوالی ساعات 12 تا 3 بعدظهر است. پس سعی کنید در این ساعات از منزل خارج نشوید. همچنین توجه داشته باشید که بهتر است حتی در روزهای ابری هم از کرم ضدآفتاب استفاده کنید.
استفاده از عینک آفتابی مناسب نیز در روزهای آفتابی یا حتی برفی یکی از توصیه‌هایی است که باید جدی بگیرید. بهتر است لنز عینک آفتابی شما از نوع wraparound با استانداردهای لازم باشد، برای این مورد می‌توانید از یک متخصص چشم پزشک نیز کمک بگیرید.
آفتاب‌سوختگی کودکان
کودکان زیر شش ماه باید از نور مستقیم خورشید دور باشند. اما برای اطمینان از اینکه ویتامین D کافی دریافت می‌کنند، می‌توانید با مشورت پزشک از مکمل‌های ویتامین D برای کودکان استفاده کنید. در نظر داشته باشید که پوست کودکان و نوزادان دربرابر آفتاب و اشعه‌های مضر آن حساس‌تر از بزرگسالان است. بنابراین برای کودکان خود از کرم‌های مخصوص ضدآفتاب استفاده کنید.
اگر بعد از آفتاب‌سوختگی کودک شما دچار علائم شدیدی مثل تورم، قرمزی، تب بالای 37 درجه و التهاب شدید شد، بهتر است سریعتر به پزشک مراجعه کنید تا هرچه زودتر فرایند درمان آغاز شود.
نور خورشید، در کمین پوست شما است!
نور خورشید در کنار تمامی نعمت‌هایی که به همراه دارد، مضراتی نیز دارد. مضراتی که می‌تواند به قیمت سلامتی پوست شما تمام شود. سرطان پوست یا اگزما دومورد از بیماری‌هایی هستند که خورشید می‌تواند خطر ابتلا آن را افزایش دهد.
پس بهتر است با راهکارهایی که در این مطلب ارائه شد، از آفتاب‌سوختگی پیشگیری کرده و در صورت ابتلا به این عارضه، سریعتر نسبت به درمان اقدام کنید. برای دریافت مشاوره و درمان پزشکی می‌توانید به راحتی از سایت نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر بهره‌مند شوید.
