اسکولیوز یا کج‌شدن ستون فقرات نوجوان چیست؟

اسکولیوز چیست؟ اسکولیوز (scoliosis) نوعی انحنای جانبی ستون فقرات است که اغلب در نوجوانان تشخیص داده می‌شود.  این انحنای ستون فقرات می‌تواند در افراد مبتلا به بیماری‌هایی مانند فلج مغزی و دیستروفی عضلانی رخ دهد، اما علت بیشتر اسکولیوزهای دوران کودکی مشخص نیست. در بسیاری از موارد، این حالت خفیف بروز می‌کند اما در برخی مواقع نیاز به بررسی جدی‌تر دارد. برای درمان این وضعیت باید به متخصص ارتوپد مراجعه کنید. در ادامه اطلاعات کاملی درخصوص انحنای ستون فقرات خواهید خواند.

اسکولیوز چیست و چطور بروز می‌کند؟

اسکولیوز انحنای غیرطبیعی ستون فقرات است، نوعی انحراف به سمت جلو و عقب در ستون فقرات. با اسکولیوز، ستون فقرات می‌چرخد ​​و انحنای پهلو به پهلو ایجاد می‌کند. اندازه منحنی‌ها می‌توانند ۱۰ تا ۱۰۰ درجه باشند.

در بسیاری از موارد اسکولیوز خفیف است و نیازی به درمان ندارد. منظور از درمان تسکین علائم است و لزوما رفع منحنی موجود در ستون فقرات نیست. هدف درمان در این وضعیت همیشه کاهش درد و بهبود عملکرد بدن است.

اگرچه اسکولیوز پشت و  ستون فقرات به خودی خود بدون درد است اما انحطاط طبیعی ستون فقرات در گذر زمان و با افزایش سن می‌تواند منجر به بروز علائم ناخوشایندی شود. تغییر ظاهر و شکل بدن با انحنای ستون فقرات و اسکولیوز در بزرگسالان هم به درجه انحراف آن از حالت طبیعی بستگی دارد.

تفاوت اسکولیوز و کیفوز

هم اسکولیوز و هم کیفوز انحنای ستون فقرات هستند اما مورد نخست باعث می‌شود که این بخش از بدن حالتی شبیه S یا C پیدا کند. در کیفوز ستون فقرات بیشتر حالت گرد پیدا می‌کند و فرد گوژپشت می‌شود.

علت اسکولیز چیست؟

علت اسکولیوز بزرگسالان بنا به نوع آن متفاوت است. شایع‌ترین شکل اسکولیوز بزرگسالان دژنراتیو (انحنای ستون فقرات با افزایش سن) است. اسکولیوز گاهی از کودکی شروع می‌شود و در دوران بزرگسالی بیشتر نمود پیدا می‌کند.

در بیشتر موارد، علت این وضعیت ناشناخته است. شایان ذکر است که احتمالا ارتباطی میان وضعیت بدنی بد، ورزش یا رژیم غذایی با این حالت وجود ندرد. اگر علت اسکولیوز ناشناخته باشد به آن اسکولیوز ایدیوپاتیک (idiopathic scoliosis) می‌گویند. بیشتر موارد ابتلا به این مشکل هم از همین نوع هستند.

علائم و انواع اسکولیوز چیست؟

در بیشتر موارد اسکولیوز بزرگسالان علائمی ایجاد نمی‌کند اما در مواردی هم بروز درد دور و بعید نیست. از علائم این بیماری انحنای ستون فقرات باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• دشواری تنفس به دلیل فشار روی قفسه سینه
• وجود انحنای قابل مشاهده از پشت
• انحراف ستون فقرات به راست
• انحراف ستون فقرات به چپ
• بیرون‌زدگی دنده‌ها از یک سمت
• خمیدگی در هنگام ایستادن
• تراز ناهمگون لگن و باسن
• کوتاه‌شدن قد و قامت
• خستگی در عضلات
• درد و بی‌حسی
• سفتی پشت
• ضعف پا

با دیدن این علائم بهتر است به دکتر اسکولیوز مراجعه کنید.

انواع انحنای ستون فقرات

دسته‌بندی‌هایی برای انواع اسکولیوز انجام می‌شود:

• اسکولیوز ایدیوپاتیک (Idiopathic)؛ نوعی از انحنا که علتش مشخص نیست. در ۸۰درصد موارد، پزشکان دلیل دقیقی برای انحنای ستون فقرات پیدا نمی‌کنند.
• اسکولیوز مادرزادی (Congenital)؛ زمانی این وضعیت شروع می‌شود که کمر و پشت نوزاد قبل از تولد رشد می‌کند. مشکلات در مهره‌های پشت و کمر، باعث انحنای ستون فقرات است. گاهی این وضعیت در کودکی مشخص و گاهی هم تشخیصش به دوران نوجوانی موکول می‌شود.
• اسکولیوز عصبی (Neuromuscular)؛ این حالت از مشکل عضلانی ناشی از اختلالی مانند اسپینا بیفیدا (spina bifida) یا شکاف مادرزادی مهره‌ها، فلج مغزی یا آسیب نخاعی است. این شرایط گاهی اوقات به ماهیچه‌های بدن آسیب می‌رساند و به‌درستی از ستون فقرات مراقبت نمی‌کنند. در نتیجه انحنا رخ می‌دهد.
• اسکولیوز دژنراتیو (Degenerative)؛ این مشکل بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و معمولا در قسمت پایین کمر ایجاد می‌شود چون دیسک‌ها و مفاصل ستون فقرات با افزایش سن شروع به ساییدگی می‌کنند.

پیشگیری از اسکولیز چگونه است؟

هیچ راهی برای پیشگیری از اسکولیوز کمر و نواحی دیگر ستون فقرات وجود ندارد؛ بنابراین شایعاتی را که ممکن است شنیده باشید، زود فراموش کنید. برای مثال، برخی می‌گویند که آسیب‌های ورزشی دوران کودکی باعث اسکولیوز می‌شود.

کوله‌پشتی سنگین یا موارد مشابه هم نمی‌توانند چنین مشکلی ایجاد کنند. شیوه ایستادن و نشستن هم اثری روی این مورد ندارد. ستون فقرات خمیده ممکن است باعث لاغری قابل توجه شود. اگر کودک شما قادر به ایستادن نیست هم از دکتر جراحی دیسک و ستون فقرات خود بخواهید به ستون فقرات او نگاه کند.

تشخیص اسکولیز چطور است؟

برای بررسی انحنای ستون فقرات و اسکولیوز گردن و نواحی دیگر، ممکن است پزشک ابتدا از شما بخواهد که از کمر خم شوید تا ببیند آیا ستون فقرات شما خمیده به نظر می رسد یا خیر. پزشکان اطفال اغلب این نوع معاینه را روی کودکان انجام می‌دهند.

اگر پشت شما خمیده به نظر می‌رسد، احتمالا متخصصان با عکس رادیوگرافی متوجه وضعیت می‌شوند. در مواردی هم شک به وجود تومور در ستون فقرات وجود دارد و برای همین از تصویربرداری MRI استفاده می‌شود.

نحوه اندازه گیری انحراف ستون فقرات

راه‌های متنوعی برای اندازه‌گیری انحراف ستون فقرات وجود دارد. رایج‌ترین مورد هم روش اندازه‌گیری زاویه کاب است. برای انجام آن تعدادی خط در بخش بالا و پایین مهره‌های خمیده و منحرف ترسیم می‌شود. زاویه میان این‌ها اندازه‌گیری و میزان انحراف تعیین می‌شود.

عوارض انحراف ستون فقرات چیست؟

انحراف ستون فقرات می‌تواند بر توانایی آن برای انجام کارهای عادی تأثیر بگذارد و منجر به درد، مشکلات عصبی و چالش‌های حرکتی شود. در بسیاری از موارد هم خبری از درمان نیست و نیاز به مراقبت‌هایی است که از بدترشدن اوضاع جلوگیری می‌کنند.

ریسک فاکتورها در ابتلا به کیفوز و اسکولیوز چیست؟

از جمله عواملی که احتمال ابتلا به کیفوز و اسکولیوز را بالا می‌برد، چیست:

• فلج مغزی
• دیستروفی عضلانی
• نقائص هنگام تولد
• عفونت ها
• تومورها
• شرایط ژنتیکی مانند سندرم مارفان و سندرم داون
• دلیل ابتلا به اسکولیوز ایدیوپاتیک، سابقه خانوادگی و ژنتیک هم در این زمینه نقش دارد.

انحراف ستون فقرات در نوزادان

اسکولیوز مادرزادی یک انحنای جانبی ستون فقرات است که نوزادان با آن متولد می‌شوند. از بین سه نوع اصلی این وضعیت، حالت مادرزادی کمترین شیوع را دارد و از هر ۱۰هزار نوزاد ۱  نفر را مبتلا می‌کند. این انحراف مادرزادی زمانی اتفاق می‌افتد که مهره‌ها قبل از تولد نوزاد به طور طبیعی تشکیل نمی‌شوند.

انحراف ستون فقرات کودکان

کودکانی که اسکولیوز خفیف دارند، باید تحت نظر قرار بگیرند تا مشخص شود که وضعیت رو به وخامت است یا خیر. در بسیاری از موارد، درمان لازم نیست. ممکن است که برخی از کودکان نیاز به بستن بریس یا همان کمربند داشته باشند تا از بدتر شدن انحنا جلوگیری شود. برای اصلاح وضعیت‌های بسیار جدی هم نیاز به جراحی وجود دارد.

انحراف ستون فقرات در نوجوانان

اسکولیوز ایدیوپاتیک (با علتی نامشخص) معمولا در طول رشد در دوران کودکی یا نوجوانی کشف می‌شود. علت این مشکل اصولا ناپیدا است و بعد از بلوغ ادامه پیدا می‌کند و به حالت بزرگسالان تبدیل می‌شود. منحنی بعد از رشد کامل اسکلت بدن و گذر از دوران نوجوانی نمود و جلوه بیشتری پیدا می‌کند.

انحراف ستون فقرات در بارداری

بیماران باردار می‌توانند زایمان طبیعی را انتخاب کنند. انحنای ستون فقرات بیمار بر ظرفیت لگن تاثیری ندارد. اما بیمارانی که اسکولیوز شدید دارند و دچار بیماری‌های ریوی یا قلبی هستند، در صورت داشتن کانال زایمان نامناسب نیاز به سزارین پیدا می‌کنند.

درمان اسکولیز چیست؟

برای اسکولیوز خفیف درمانی وجود ندارد و فقط پزشک اوضاع را زیر نظر می‌گیرد تا مشخص شود که وضعیت چطور پیش می‌رود. از روش‌های موجود باید به موارد زیر اشاره کنیم.

درمان محافظه‌کارانه

بیشتر موارد اسکولیوز بزرگسالان را می‌توان بدون جراحی از راه معاینه منظم از سوی پزشک، داروهای مسکن بدون نسخه و تمرینات تقویت‌کننده مرکزی برای تقویت شکم و کمر و بهبود انعطاف‌پذیری کنترل کرد. اگر سیگار می‌کشید، مهم است که آن را ترک کنید. سیگار روند تخریب را سریع‌تر می‌کند.

در بیشتر موارد، پزشک برخی از اشکال فیزیوتراپی را برای حفظ قدرت و تسکین درد توصیه می‌کند تا به اهداف زیر برسد:

• تلاش برای بهبود وضعیت بدن
• انجام ورزش‌هایی مانند شنا
• فعالیت کششی روزانه
• فعال‌ماندن
• اگر درد با داروهای خوراکی یا فیزیوتراپی تسکین پیدا نکند، پزشک تزریق اپیدورال (در اطراف نخاع) یا بلوک عصبی (بی‌حسی عصبی خاص در بدن) را برای تسکین موثرتر توصیه می‌کند.

جراحی اسکولیوز

جراحی در برخی موارد اسکولیوز بزرگسالان ضروری است. این درمان به دلیل خطرات عوارض ناشی از جراحی ستون فقرات آخرین گزینه است. جراحی به دلایل زیر پیشنهاد می‌شود:

• درد؛ اگر درد پشت و ساق پا ناشی از اسکولیوز شدید و ادامه‌دار شود و به درمان محافظه کارانه پاسخ ندهد، ممکن است به جراحی نیاز باشد.
• عدم تعادل ستون فقرات؛ تعادل ستون فقرات در ارزیابی پیشرفت اسکولیوز و نیاز به جراحی مهم است. وقتی می‌ایستیم و از جلو نگاه می‌کنیم، سر باید بالای مرکز لگن و وقتی از پهلو نگاه می‌کنیم هم باید روی مفاصل لگن متعادل باشد. گاهی منحنی ستون فقرات آنچنان از این نقطه تعادلی دور می‌شود که نیاز به جراحی پیش می‌آید.

 به طور کلی، روش‌های جراحی برای تثبیت ستون فقرات، بازگرداندن تعادل و کاهش فشار روی اعصاب طراحی شده‌اند. جراحی تثبیت ستون فقرات، استخوان‌های ستون فقرات را با استفاده از پیوند استخوان و سپس ایمپلنت‌های فلزی برای نگه‌داشتن ستون به یکدیگر متصل می‌کند.
پیشرفت در تکنیک‌های جراحی و سیستم‌های رایانه‌ای، روش‌های کمتر تهاجمی را ممکن می‌سازد و زمان بهبودی را سریع‌تر می‌کند. جراحی اسکولیوز با خطرات جدی همراه است و باید بادقت درباره‌اش تصمیم گرفته شود.

کمربند طبی انحراف ستون فقرات

بریس‌ها یا همان کمربند طبی در کودکانی مفید واقع می‌شوند که هنوز در حال رشد هستند. بستن بریس در اطراف تنه می‌تواند از بدترشدن انحنا جلوگیری کند. این کمربندها معمولا از پلاستیک ساخته شده‌اند. بسیاری از بچه ها باید در تمام ۲۴ساعت شبانه روز آنها را بپوشند. این کمربندها از زیر لباس قابل مشاهده نیستند و مداخله‌ای در روند انجام کارهای روزانه ندارند.

درمان انحراف ستون فقرات با ماساژ

ماساژ بافت عمیق که معمولا با تسکین کمردرد همراه است، برای مبتلایان به انحراف ستون فقرات هم موثر است. همراه با کشش و درمان عصبی عضلانی، این ماساژ عمیق می‌تواند با افزایش جریان خون به کمر، درد کمر را کاهش دهد. چنین روندی باعث کشیده‌شدن ماهیچه‌های سفت می‌شود.

درمان انحراف ستون فقرات با طب سنتی

طب سنتی در بسیاری از زمینه‌ها نیاز به اثبات راه‌کارهای خود دارد. درباره انحراف ستون فقرات هم همین‌طور است. در واقع، راه‌کارهایی از آن مانند سبک زندگی سالم و ترک سیگار یا برخی از ورزش‌ها مفید است اما در انجام روش‌های پیشنهادی‌اش باید نهایت احتیاط را به خرج بدهید.

ورزش برای اسکولیوز

تمرین‌های ورزشی مخصوصی وجود دارد که متخصصان ارتوپدی و فیزیوتراپی برای هر بیمار به‌طور اختصاصی در نظر می‌گیرند. در واقع، هدف آن است که با این روش‌ها، ستون فقرات منحنی به موقعیت طبیعی‌تری بازگردانده شود. برای انجام ورزش‌های مناسب در این زمینه باید حتما با متخصص مشورت کنید.

فیزیوتراپی برای انحراف ستون فقرات

فیزیوتراپی یک راه حل درمانی موثر برای اسکولیوز است و همکاری با یک فیزیوتراپیست مجرب فرصتی را در اختیارتان می‌گذارد که برای دستیابی به تسکین پایدار نیاز دارید. فیزیوتراپ‌ها با حرکات اصلاحی اسکولیوز و روش‌های مخصوص به فیزیوتراپی به بهبود اوضاع کمک می‌کنند.

آیا انحراف ستون فقرات خطرناک است؟

اسکولیوز معمولا در حالت خفیف رخ می‌دهد اما گاهی با رشد کودک تشدید می‌شود و در مواردی می‌تواند ناتوان‌کننده شود. انحنای ستون فقرات جدی گاهی مقدار فضای درون قفسه سینه را کاهش می‌دهد و عملکرد صحیح ریه‌ها را دشوار می‌کند.

چشم انداز اسکولیوز بزرگسالان بسته به نوع (ایدیوپاتیک یا دژنراتیو) و شدت علائم متفاوت است. درمان غیرجراحی، با روش‌هایی مانند فیزیوتراپی، برنامه ورزشی منظم و داروهای ضدالتهابی بدون نسخه، همیشه اولین مسیر مراقبت و درمان است. حفظ وزن ایدئال و مناسب بدن و بهره‌مندی از برنامه‌ای ورزشی هم راهی مطلوب برای کم‌کردن علائم مرتبط با اسکولیوز بزرگسالان است.

درمان جراحی اسکولیوز بزرگسالان می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد و با درد مرتبط با این بیماری مقابله کند. نتایج جراحی ناهنجاری ستون فقرات بزرگسالان معمولاً بسیار خوب است اما به‌شرطی که به‌درستی و برای فردی انجام شود که کاندید مناسبی برای جراحی است.

متخصصان ارتوپد می‌توانند درباره وضعیت هرشخص اظهارنظر کنند و درباره درمان به نتیجه‌گیری برسند. برای دریافت نوبت ملاقات با آنها هم می‌توانید از سیستم نوبت دهی آنلاین دکتردکتر استفاده کنید.

درباره انحراف ستون فقرات و کج‌پشتی پرسش دیگری دارید؟ از ما بپرسید تا به شما در رسیدن به پاسخ کمک کنیم.

منابع:

webmd.com

my.clevelandclinic.org

mayoclinic.org