افراد مختلف فکرهای متفاوتی درباره مسیر در مسافرت دارند. بعضی از افراد از مسیر هم لذت می‌برند و حتی فکر می‌کنند در طول مسیر بیشتر از زمانی که به مقصد رسیده‌اند، به آن‌ها خوش گذشته. در مقابل، بعضی افراد که به بیماری مسافرت مبتلا هستند، از مسیر وحشت دارند و همیشه آرزو می‌کنند بتوانند بدون طی کردن مسیر به مقصدی برسند!
بیماری مسافرت از زمان‌های دور وجود داشته و حتی آثار آن در طب یونان و مصر باستان هم دیده می‌شود. افراد بسیاری هم با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند؛ مثلا ناسا هم به دنبال روش‌هایی برای تسکین این مشکل در فضانوردان است. در این برگ از مجله دکتردکتر به چالش همیشگی بشر می‌پردازیم و علت‌ها و راه‌های درمان آن را بررسی می‌کنیم.
بیماری مسافرت (Motion sickness) چیست؟
زمانی که بین حواس پنجگانه انسان درگیری ایجاد می‌شود و هرکدام از آن‌ها حالت خاصی را به مغز مخابره می‌کنند، این بیماری ایجاد می‌شود. تصور کنید در ماشین نشسته‌اید و با سرعت بالا در جاده حرکت میکنید. چشم‌های شما حرکت سریع ماشین را می‌بینند، اما ماهیچه‌هایتان ساکن هستند و وضعیت سکون را گزارش میدهند و گوش‌هایتان هم صداهای مختلف را به مغز مخابره می‌کند. مغز نمی‌تواند همه این سیگنال‌ها را مدیریت کند و به درک درستی از وضعیت موجود برسد؛ به همین دلیل شما دچار بیماری مسافرت می‌شوید و احساس تهوع و سرگیجه میکنید.
برعکس این وضعیت هم صادق است. گاهی اوقات از یک وسیله نقلیه مانند کشتی پیاده می‌شوید، اما مغز همچنان از بعضی از اعضای بدن، سیگنال حرکت دریافت می‌کند. در نتیجه مغز باز هم سیگنال‌های ورودی متناقضی را دریافت می‌کند که نتیجه آن چیزی جز بیماری سفر نیست.
نقش گوش میانی در ابتلا به بیماری مسافرت
گوش میانی بخشی از سیستم دهلیزی است و وظیفه حفظ تعادل انسان را برعهده دارد. سیستم دهلیزی شامل قسمت‌های مختلفی چون کانال‌های نیم‌دایره‌ای گوش، ساکول و اوتریکول است و وظیفه ارسال اطلاعات محیطی به مغز را برعهده دارد.
کانال‌های نیم‌دایره‌ای حاوی مایع مخصوصی هستند که در طی حرکت، تکان می‌خورد و به مغز شما اعلام می‌کند که شما در حال حرکت هستید. ساکول و اوتریکول هم نسبت به گرانش حساس هستند؛ در نتیجه می‌توانند به مغز گزارش بدهند که شما در یک لحظه دراز کشیده‌اید، نشسته‌اید یا ایستاده‌اید.
زمانی که عملکرد گوش میانی و سیستم دهلیزی مغز به هم می‌ریزد، بیماری سفر ایجاد می‌شود.
چه افرادی به بیماری مسافرت مبتلا می‌شوند؟
هرکسی ممکن است با قرار گرفتن در یک وسیله نقلیه یا بعد از پیاده شدن از آن، دچار این مشکل شود. تحقیقات نشان می‌دهد کودکان و خانم‌های باردار بیشتر از سایر افراد به این بیماری مبتلا می‌شوند.
احتمالا می‌دانید که این بیماری مسری نیست و مثل سرماخوردگی به دیگران منتقل نمی‌شود. البته گاهی اوقات فردی که مستعد این بیماری باشد، با خیره شدن یا صحبت کردن با کسی که درگیر سرگیجه و تهوع است، دچار علائم می‌شود؛ حتی اگر قبل از آن مشکلی نداشته باشد.
علائم بیماری سفر
علائم این بیماری به صورت ناگهانی و در طی چند دقیقه ظاهر می‌شوند. بنابراین ممکن است بیمار در یک لحظه متوجه شود روی بدنش عرق سرد نشسته و تهوع شدیدی دارد؛ در برخی موارد این حالت تهوع منجر به استفراغ هم می‌شود.
سایر علائم بیماری مسافرت عبارت است از:
- سرگیجه
- افزایش ترشح بزاق
- از دست دادن اشتها
- رنگ‌پریدگی پوست
- احساس گرفتگی گوش
- احساس ناراحتی و کلافگی
- خمیازه‌های پشت سرهم
در موارد شدید، بیمار دچار سردرد، خستگی شدید و تنفس کوتاه و کم‌عمق می‌شود.
آیا می‌توان از بیماری سفر پیشگیری کرد؟
همانطور که گفتیم، علت ابتلا به این مشکل تناقض بین سیگنال‌های ورودی مغز است. انسان نمی‌تواند این سیگنال‌ها را به صورت خودآگاه کنترل کند. پس تنها راه پیشگیری از بیماری مسافرت این است که کاری کنید که سیگنال ورودی‌های مختلف مغز هماهنگ باشند و حواس پنجگانه‌تان ورودی‌های متفاوتی به مغز ندهند. برای این کار به نکاتی که در ادامه بیان می‌کنیم، توجه داشته باشید.
- روی صندلی مناسب بنشینید. در هواپیما، صندلی‌های روی بال، در کشتی، جایگاه‌های کابین عرضه و در ماشین، صندلی جلو بهترین انتخاب برای افراد مستعد بیماری مسافرت هستند.
- هنگام سفر چیزی نخوانید و به صفحه موبایلتان هم خیره نشوید.
- با افراد دیگری که دچار بیماری مسافرت هستند، صحبت نکنید و به آن‌ها خیره نشوید.
- در طول حرکت یا تا چند ساعت قبل از سفر خوراکی‌های خیلی تند یا خیلی چرب نخورید.
- هنگام سفر عطر تند استفاده نکنید و در کنار کسی که عطر تندی دارد، ننشینید.
علائم این بیماری تاحدی در افراد مختلف متفاوت است. مثلا ممکن است یک فرد با نشستن در ماشین دچار این علائم شود و فرد دیگری فقط وقتی ماشین در شیب‌های تند حرکت می‌کند، بیماری سفر را تجربه کند. پس بیماران باید سرنخ‌های محرکه خودشان را بشناسند و همچنین بدانند که با چه راه‌هایی می‌توانند علائمشان را بهبود دهند.
روش‌های بهبود علائم بیماری در طول سفر
معمولا بیماران بعد از چند دقیقه به شرایط موجود (حرکت قطار، هواپیما، ماشین یا کشتی) عادت می‌کنند و مشکلاتشان از بین می‌رود. گاهی اوقات هم این بیماری به صورت رفت و برگشتی نمود پیدا می‌کند. اگر جزو افرادی هستید که این بیماری را تجربه کرده‌اید، می‌دانید در برخی موارد، حتی با گذشت زمان هم علائم بهتر نمی‌شوند. در ادامه روش‌هایی برای تسکین علائم ارائه می‌دهیم.
- ذهنتان را آرام کنید و به دنبال موضوعی برای تمرکز کردن بگردید. مثلا می‌توانید چشم‌هایتان را ببندید، چند نفس عمیق بکشید و سعی کنید از ۱۰۰ تا ۱ به صورت برعکس بشمارید.
- آدامس جویدن یا خوردن شکلات یا میان‌وعده‌های شیرین هم به تسکین علائم کمک می‌کند.
- سعی کنید برای مدت کوتاهی بخوابید.
- به یک جسم ثابت نگاه کنید. مثلا نگاه کردن به کوه‌‌های دوردست یا افق یا جاده‌ای که از شیشه جلوی ماشین مشخص است، می‌تواند علائم شما را تسکین دهد.
- از مصرف الکل پرهیز کنید.
- اگر بخاطر تهوع نمی‌توانید در طول مسیر چیزی بخورید، با معده خالی وارد جاده نشوید و قبل از حرکت، میان‌‌عده سبکی بخورید.
- جابجا شوید و صندلی‌هایی با حرکت کم‌تر را انتخاب کنید.
- به تلفن همراهتان نگاه نکنید و با دیگران حرف نزنید. سعی کنید مدتی آرام بمانید تا علائم بهتر شوند.
- هوای تازه می‌تواند علائم را تسکین بدهد، اما بوهای ناخوشایند مثل بوی دود اوضاع را بدتر خواهد کرد.
آیا راهی برای درمان بیماری مسافرت وجود دارد؟
همانطور که پیش از این گفتیم، بعد از مدتی مغز به شرایط موجود عادت می‌کند و علائم بهتر می‌شوند. اما بعضی از خوراکی‌ها به درمان سریع‌تر این بیماری کمک می‌کنند.
داروهای طبیعی مناسب برای تسکین این بیماری عبارت است از:
- زنجیبل خام: این دارو از زمان‌های قدیم برای بهبود حالت تهوع به کار می‌رفته است. البته زنجیبل باعث رقیق شدن خون هم می‌شود، بنابراین بیمارانی که پزشک آن‌ها را از مصرف داروهای رقیق‌کننده منع کرده، نباید از این ماده استفاده کنند.
- نعنا: خوردن یا بو کردن نعنا یا آدامس نعنایی آرامش را به بدن و مغز شما برمی‌گرداند و آشفتگی‌هایی که باعث بیماری سفر می‌شود را از بین می‌برد.
- طب سوزنی یا طب فشاری: این روش تخصصی است و به کارشناس متخصص در این زمینه نیاز دارد. کارشناسان طب سنتی بر این باورند که با فشار دادن قسمت خاصی در پایین مچ دست، می‌توان حالت تهوع را از بین برد.
روش‌های سنتی برای درمان بیماری مسافرت صرفا بر اساس تجربه هستند و هنوز سازمان‌های معتبر، تأثیر علمی آن‌ها روی تسکین علائم بیماری را تایید نکرده‌اند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در موارد شدید بیماری مسافرت، می‌توانید به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورتی که تصور میکنید علائم بیماری سفر هربار شدیدتر می‌شود، بهتر است تحت نظر یک پزشک متخصص قرار بگیرید تا از سلامت گوش میانی، سیستم تعادل و سیستم عصبی شما اطمینان حاصل کند.
پزشک می‌تواند با استفاده از داروهای شیمیایی برای درمان این بیماری اقدام کند. بعضی از متداول‌ترین داروهایی که برای تسکین علائم بیماری سفر تجویز می‌شود، عبارت است از:
- هیوسین
- سیکلیزین (Marezine، Marzine، Emoquil)
- مکلیزین (Antivert، Bonine)
- پرومتازین (Phenadoz، Phenergan، Promethegan)
این داروها را نباید بدون تجویز پزشک مصرف کرد. لازم به ذکر است که خشکی دهان و خواب‌آلودگی و کرختی جزو عوارض جانبی داروهای شیمیایی است که برای درمان بیماری سفر کاربرد دارند.
کلام آخر
بیماری مسافرت مسئله‌ای است که با قرار گرفتن در وسایل نقلیه مختلف مثل ماشین، هواپیما، قطار و کشتی ایجاد می‌شود. این بیماری خطرناک نیست و فقط برای مدت کوتاهی بیمار را خسته و کلافه می‌کند. بیماری سفر در اغلب موارد نیازی به درمان ندارد و علائم آن بعد از اینکه فرد به آرامش رسید و به شرایط موجود عادت کرد، از بین می‌روند، اما بعضی از افراد ترجیح میدهند برای درمان آن اقدام کنند. زنجبیل، نعنا و طب فشاری روش‌های سنتی و داروهای ضد تهوع هم راهکارهای شیمیایی درمان این بیماری محسوب می‌شوند.
اگر شما نیز تجربه‌ای در زمینه تسکین علائم بیماری سفر دارید، در بخش کامنت‌ها با ما در میان بگذارید.
منابع:
