دمانس چیست؟ زوال عقل یعنی چه؟ آیا دمانس یک بیماری است؟ در ادامه این مطلب به بررسی کامل اختلال زوال عقل می پردازیم؛ با ما همراه باشید.
زوال عقل یک اصطلاح عمومی است که به یک گروه از علائم مربوط به کاهش حافظه یا دیگر مهارت‌های اجتماعی و تفکر اشاره می‌کند. این علائم موجب کاهش توانایی فرد برای انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود. اغلب دمانس به عنوان «زوال عقل پیری» یا «دمانس سالمندی» نامیده می‌شود که نشان‌دهنده اعتقاد و باور نادرست است.
زوال عقل چیست
زوال عقل، کاهش عملکرد شناختی است. در اختلال زوال عقل، نقص ذهنی باید حداقل دو عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار دهد. زوال عقل ممکن است بر موارد زیر تأثیر بگذارد:
- حافظه
- فكر كردن
- زبان
- قضاوت
- رفتار
زوال عقل یک بیماری نیست. ممکن است در نتیجه انواع بیماری‌ها یا جراحات ایجاد شود. اختلال ذهنی ممکن است از خفیف تا شدید باشد. همچنین ممکن است باعث تغییر شخصیت شود.
برخی از انواع زوال عقل پیش‌رونده است. این بدان معنی است که آنها با گذشت زمان بدتر می‌شوند. برخی از انواع زوال عقل قابل درمان یا حتی برگشت‌پذیر هستند. برخی از متخصصان اصطلاح زوال عقل را به وخامت روانی برگشت‌ناپذیر محدود می‌کنند.
علائم زوال عقل
در مراحل اولیه، زوال عقل می‌تواند علائم زیر را داشته باشد:
- به خوبی با تغییر کنار نمی‌آیید. ممکن است پذیرفتن تغییرات در برنامه‌ها یا محیط کار برای شما دشوار باشد.
- تغییرات نامحسوس در حافظه‌سازی کوتاه‌مدت. ممکن است حوادث ۱۵ سال پیش را مثل دیروز به یاد بیاورید، اما نمی‌توانید آنچه را برای ناهار خورده‌اید به یاد بیاورید.
- رسیدن به کلمات مناسب. یادآوری یا ارتباط کلمات با یکدیگر ممکن است دشوارتر باشد.
- تکرار کردن. ممکن است یک سوال مشابه را دوباره بپرسید، یک کاری که انجام شده را دوباره انجام دهید، یا یک داستان را چندین بار بگویید.
- در جهت‌یابی به مشکل می‌خورید. مکان‌هایی که قبلاً به خوبی می‌شناختید ممکن است اکنون در آنها احساس غریبگی داشته باشید. همچنین ممکن است با مسیرهای رانندگی که سال‌ها طی کرده‌اید چالش داشته باشید؛ زیرا دیگر برایتان آشنا به نظر نمی‌رسد.
- مشکل در دنبال کردن داستان‌ها. ممکن است دنبال کردن داستان یا توصیف یک شخص برای شما دشوار باشد.
- تغییر در خلق و خوی. افسردگی، ناامیدی و عصبانیت برای افراد مبتلا به زوال عقل غیرمعمول نیست.
- از دست دادن علاقه. بی‌علاقگی ممکن است در افراد مبتلا به زوال عقل رخ دهد. این شامل از دست دادن علاقه به سرگرمی‌ها یا فعالیت‌هایی است که زمانی از آنها لذت می‌بردید.
- گیجی. افراد، مکان‌ها و رویدادها دیگر ممکن است احساس آشنایی برای شما نداشته باشند. ممکن است افرادی که شما را می‌شناسند به یاد نیاورید.
- دشواری در انجام کارهای روزمره. ممکن است به سختی به خاطر داشته باشید که چطور وظایفی که سال‌ها انجام داده‌اید را انجام دهید.
مشکلات حافظه همیشه نشانه زوال عقل نیست. برای همین، باید برای بررسی علائم و شروع مراحل درمان زوال عقل، هر چه زودتر نوبت ملاقات با پزشک را ثبت کنید. خوشبختانه، دریافت نوبت آنلاین پزشک برای ساکنین تمامی شهرهای ایران، راحت است. مثلا اگر ساکن تهران هستید، می‌توانید از بین 75 دکتر مغز و اعصاب تهران ، به راحتی نوبت مشاوره حضوری یا غیرحضوری خود را ثبت کنید.
مراحل زوال عقل
در بیشتر موارد، زوال عقل پیش‌رونده است و با گذشت زمان بدتر می‌شود. پیشرفت زوال عقل در افراد مختلف متفاوت است. با این حال، بیشتر افراد علائمی را در مراحل زوال عقل تجربه می‌کنند:
اختلال شناختی خفیف
افراد مسن ممکن است دچار اختلال شناختی خفیف (MCI) شوند اما ممکن است هرگز به زوال عقل یا نقصان ذهنی دیگر پیشرفت نکند. افراد مبتلا به MCI معمولاً دچار فراموشی، مشکلات به یاد آوردن کلمات و حافظه کوتاه‌مدت می‌شوند.
زوال عقل خفیف
در این مرحله، افراد مبتلا به زوال عقل خفیف ممکن است بتوانند به طور مستقل فعالیت داشته باشند. علائم آن شامل موارد زیر است:
- حافظه کوتاه‌مدت
- تغییرات شخصیتی، از جمله خشم یا افسردگی
- جای‌گذاری اشتباهی چیزها یا فراموشی
- مشکل در انجام کارهای پیچیده یا حل مسئله
- داشتن چالش برای بیان احساسات یا نظرات
زوال عقل متوسط
در این مرحله از زوال عقل، افراد آسیب‌دیده ممکن است به کمک یکی از نزدیکانشان یا یک دکتر زوال عقل (دمانس) نیاز داشته باشند. به این دلیل که در این مرحله از زوال عقل ممکن است در کارهای روزمره تداخل ایجاد شود. علائم آن شامل موارد زیر است:
- قضاوت ضعیف
- افزایش سردرگمی و ناامیدی
- از دست دادن حافظه که بیشتر به گذشته مربوط می‌شود
- نیاز به کمک برای کارهایی مانند لباس پوشیدن و استحمام
- تغییرات قابل توجه شخصیتی
زوال عقل شدید
در مرحله آخر زوال عقل، علائم روحی و جسمی این بیماری همچنان رو به زوال است. این علائم شامل موارد زیر است:
- ناتوانی در حفظ عملکردهای بدن، از جمله راه رفتن و در نهایت بلع و کنترل مثانه
- ناتوانی در برقراری ارتباط
- نیاز به کمک تمام وقت
- افزایش خطر ابتلا به عفونت‌ها
افراد مبتلا به زوال عقل در مراحل مختلف زوال عقل با شدت‌های مختلف پیشرفت می‌کنند. درک مراحل زوال عقل می‌تواند به شما کمک کند تا برای آینده آماده شوید.
چه عواملی باعث زوال عقل می‌شود؟
دلایل زیادی برای زوال عقل وجود دارد. به طور کلی، این امر در نتیجه تخریب سلول‌های عصبی (سلول‌های مغز) یا اختلال در سیستم‌های دیگر بدن است که بر عملکرد نورون‌ها تأثیر می‌گذارد.
چندین بیماری می‌تواند باعث زوال عقل شود؛ از جمله بیماری‌های مغز. شایع‌ترین این علل، بیماری آلزایمر و زوال عقل عروقی است.
نورودژنراسیون به این معنی است که سلول‌های عصبی به تدریج از کار یا عملکرد نامناسب خود باز می‌مانند و در نهایت می‌میرند. این امر بر اتصالات نورون به نورون که سیناپس نامیده می‌شود، تأثیر می‌گذارد و به این ترتیب پیام‌ها در مغز شما منتقل می‌شوند. این قطع ارتباط می‌تواند منجر به طیف وسیعی از عملکرد نامناسب شود.
برخی از دلایل شایع زوال عقل عبارتند از:
- بیماری‌های نورودژنراتیو
- بیماری آلزایمر
- بیماری پارکینسون همراه با زوال عقل
- زوال عقل عروقی
- عوارض جانبی دارو
- اعتیاد به الکل مزمن
- برخی تومورها یا عفونت‌های مغزی
علت دیگر زوال لوبار پیشانی-گیجگاهی است که اصطلاحی جامع برای طیف وسیعی از شرایط است که باعث آسیب به لوب‌های پیشانی و گیجگاهی مغز می‌شود. این علل عبارتند از:
- فراموشی پیشانی-گیجگاهی
- بیماری پیک
- فلج فوق هسته‌ای
- انحطاط کورتیکوبازال
سایر دلایل زوال عقل
زوال عقل ممکن است به دلیل شرایط دیگری نیز ایجاد شود؛ از جمله:
- اختلالات ساختاری مغز، مانند هیدروسفالی با فشار طبیعی و هماتوم ساب دورال
- اختلالات متابولیکی، مانند کم‌کاری تیروئید، کمبود ویتامین B12 و اختلالات کلیوی و کبدی
- سموم، مانند سرب
انواع زوال عقل
بیشتر موارد زوال عقل، علائم یک بیماری خاص است. بیماری‌های مختلف باعث انواع مختلف زوال عقل می‌شوند. رایج‌ترین انواع زوال عقل عبارتند از:
- بیماری آلزایمر. شایع‌ترین نوع زوال عقل، بیماری آلزایمر است که 60 تا 80 درصد موارد زوال عقل را تشکیل می‌دهد.
- زوال عقل عروقی. این نوع زوال عقل در اثر کاهش جریان خون در مغز ایجاد می‌شود. این اتفاق ممکن است در نتیجه تجمع پلاک در رگ‌هایی باشد که خون را به مغز می‌رسانند و در نهایت سکته مغزی رخ می‌دهد.
- زوال عقل بدنی لوئی. رسوب پروتئین در سلول‌های عصبی از ارسال سیگنال‌های شیمیایی مغز جلوگیری می‌کند. این عمل منجر به ایجاد پیام‌های از دست رفته، واکنش‌های تاخیری و از دست دادن حافظه می‌شود.
- بیماری پارکینسون. افراد مبتلا به بیماری پارکینسون پیشرفته ممکن است به زوال عقل مبتلا شوند. علائم این نوع خاص از زوال عقل شامل مشکلات استدلال و قضاوت و همچنین افزایش تحریک‌پذیری، پارانویا و افسردگی است.
- فراموشی پیشانی-گیجگاهی. انواع مختلفی از زوال عقل در این گروه قرار می‌گیرند. هر یک از آنها تحت تأثیر تغییر در قسمت‌های جلویی و کناری مغز قرار می‌گیرند. علائم شامل دشواری در زبان و رفتار و همچنین از دست دادن خویشتن‌داری است.
انواع دیگری از زوال عقل نیز وجود دارد. با این حال، آنها کمتر رایج هستند. در حقیقت، فقط یک نوع زوال عقل در هر 1 میلیون نفر وجود دارد.
بیشتر بخوانید: بیماری پارکینسون و علت و علائم آن را بهتر بشناسیم
عوامل خطر زوال عقل
عوامل زیادی می‌توانند در نهایت به زوال عقل کمک کنند. برخی از عوامل مانند سن را نمی‌توان تغییر داد؛ اما به برخی عوامل دیگر می‌توان پرداخت تا خطر ابتلای شما را کاهش دهد.
عوامل خطر که قابل تغییر نیستند
- سن. با افزایش سن، به خصوص پس از 65 سالگی، خطر افزایش می‌یابد. با این حال، زوال عقل یک قسمت طبیعی از پیری نیست و دمانس می‌تواند در افراد جوان نیز رخ دهد.
- سابقه خانوادگی. داشتن سابقه خانوادگی زوال عقل خطر بیشتری برای مبتلا شدن به این بیماری است. با این حال، بسیاری از افراد با سابقه خانوادگی هرگز علائمی پیدا نمی‌کنند و بسیاری از افراد بدون سابقه خانوادگی نیز این علائم را دارند. آزمایشاتی برای تعیین اینکه آیا جهش‌های ژنتیکی خاصی دارید یا نه وجود دارد.
- سندروم داون. در میانسالی، بسیاری از افراد مبتلا به سندروم داون به بیماری آلزایمر زودرس مبتلا می‌شوند.
عوامل خطری که می‌توانید تغییر دهید
شاید بتوانید عوامل خطر زیر را برای زوال عقل کنترل کنید.
- رژیم و ورزش. تحقیقات نشان می‌دهد عدم ورزش، خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش می‌دهد. گرچه هیچ رژیم غذایی خاصی برای کاهش خطر دمانس شناخته نشده است، تحقیقات نشان می‌دهد زوال عقل در افرادی که رژیم غذایی ناسالم دارند در مقایسه با کسانی که رژیم مدیترانه‌ای غنی از محصولات، غلات کامل، مغزها و دانه‌ها را دنبال می‌کنند، شیوع بیشتری دارد.
- مصرف زیاد الکل. اگر مقادیر زیادی الکل می‌نوشید، احتمال ابتلا به زوال عقل بیشتر است. در حالی که برخی مطالعات نشان داده‌اند که مقادیر متوسط الکل ممکن است اثر محافظتی داشته باشد، نتایج متناقض است. رابطه بین میزان متوسط الکل و خطر زوال عقل به خوبی درک نشده است.
- عوامل خطر قلبی-عروقی. این موارد شامل فشار خون بالا، کلسترول بالا، تجمع چربی در دیواره شریان‌ها (تصلب شرایین) و چاقی است.
- افسردگی. اگرچه هنوز به خوبی درک نشده است، اما افسردگی در اواخر زندگی ممکن است نشان‌دهنده توسعه زوال عقل باشد.
- دیابت. ابتلا به دیابت ممکن است خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش دهد، به خصوص اگر کنترل آن ضعیف باشد.
- سیگار کشیدن. سیگار کشیدن ممکن است خطر ابتلا به زوال عقل و بیماری‌های عروقی را افزایش دهد.
- آپنه خواب. افرادی که خروپف می‌کنند و دچار ممانعت از تنفس هنگام خواب می‌شوند، ممکن است از دست دادن حافظه برگشت‌پذیر داشته باشند.
- کمبود ویتامین و تغذیه. مقادیر کم ویتامین D، ویتامین B6، ویتامین B12 و فولات ممکن است خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش دهد.
تشخیص و آزمایش زوال عقل
هیچ آزمایش واحدی نمی‌تواند تشخیص زوال عقل را تأیید کند. در عوض، پزشک از یک‌سری آزمایش‌ها استفاده خواهد کرد. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر است:
- سابقه پزشکی کامل
- معاینه فیزیکی دقیق
- آزمایش‌های آزمایشگاهی، از جمله آزمایش خون
- مروری بر علائم، از جمله تغییر در حافظه، رفتار و عملکرد مغز
- سابقه خانوادگی
پزشکان می‌توانند تشخیص دهند که شما یا یکی از عزیزانتان علائم زوال عقل را با درجه بالایی از اطمینان تجربه می‌کنید یا خیر. اما ممکن است نتوانند نوع دقیق زوال عقل را تعیین کنند. در بسیاری از موارد، علائم انواع زوال عقل با هم تداخل دارند. این تفاوت تشخیص بین دو نوع را دشوار می‌کند.
برخی از پزشکان بدون مشخص کردن نوع آن، زوال عقل را تشخیص می‌دهند. در این صورت، ممکن است مایل باشید به پزشکی که متخصص تشخیص و درمان زوال عقل است مراجعه کنید. به این پزشکان متخصص مغز و اعصاب گفته می‌شود. برخی از متخصصان سالمندان نیز در این نوع تشخیص تخصص دارند.
درمان زوال عقل
برای کاهش علائم زوال عقل از دو روش درمانی اولیه استفاده می‌شود: داروها و درمان‌های غیردارویی. همه داروها برای هر نوع زوال عقل تأیید نشده‌اند و هیچ درمانی کاملا موثر نیست.
داروهایی برای زوال عقل
برای درمان علائم بیماری آلزایمر از دو نوع دارو استفاده می‌شود:
- مهارکننده‌های کولین استراز. این داروها ماده شیمیایی به نام استیل کولین را افزایش می‌دهند. این ماده شیمیایی ممکن است به شکل‌گیری خاطرات و بهبود قضاوت کمک کند. همچنین ممکن است باعث بدتر شدن علائم بیماری آلزایمر (AD) شود.
- مِمانتین. این دارو برای به تأخیر انداختن شروع علائم شناختی و رفتاری در افراد با AD متوسط یا شدید استفاده می‌شود. ممکن است به افراد مبتلا به AD کمک کند تا برای مدت طولانی‌تری عملکردهای طبیعی ذهنی خود را حفظ کنند.
این دو دارو همچنین ممکن است با هم تجویز شوند. عوارض جانبی نیز می‌تواند رخ دهد، بنابراین در مورد عوارض احتمالی این داروها بیشتر بدانید.
درمان‌های غیردارویی
این روش‌های درمانی ممکن است به کاهش علائم زوال عقل کمک کرده و برخی از عوارض قابل کنترل بیماری‌ها را کاهش دهد. درمان‌های غیردارویی رایج برای زوال عقل عبارتند از:
- اصلاح محیط پیرامون. شلوغی، سر و صدا و تحریک بیش از حد ممکن است باعث کاهش تمرکز شود.
- اصلاح وظایف روزمره. می‌توانید برای انجام کارهای روزمره، مثل دوش گرفتن یا آراستن، به یک درمانگر مراجعه کنید و آنها را به کارهای قابل کنترل تقسیم کنید.
- کاردرمانی. این متخصصان می‌توانند در انجام کارهایی از جمله پیاده‌روی، آشپزی و رانندگی به شما در یادگیری ایمن و ایمن‌تر کمک کنند.
پیشگیری از بیماری زوال عقل
برای دهه‌ها، پزشکان و محققان معتقد بودند که نمی‌توان از زوال عقل پیشگیری کرد یا آن را درمان کرد. با این حال، تحقیقات جدید نشان می‌دهد که ممکن است چنین نباشد.
یک بررسی در سال 2017 نشان داد که بیش از یک سوم موارد زوال عقل ممکن است در نتیجه عوامل سبک زندگی باشد. به طور خاص، محققان ۹ عامل خطر را شناسایی کردند که ممکن است احتمال ابتلا به زوال عقل را در فرد افزایش دهد. آن عوامل عبارتند از:
- کمبود آموزش
- فشارخون میانسالی
- چاقی میانسالی
- از دست دادن شنوایی
- افسردگی در اواخر زندگی
- دیابت
- بی‌تحرکی جسمانی
- سیگار کشیدن
- ایزوله‌سازی اجتماعی
محققان بر این باورند که هدف قرار دادن این عوامل خطر با درمان یا مداخله می‌تواند برخی موارد زوال عقل را به تأخیر انداخته و یا احتمالاً از آنها جلوگیری کند. پیش‌بینی می‌شود موارد زوال عقل تا سال 2050 تقریباً سه برابر شود، اما شما می‌توانید اقدامات لازم برای به تأخیر انداختن زوال عقل را از همین امروز انجام دهید.
عوارض زوال عقل
زوال عقل می‌تواند بر بسیاری از سیستم‌های بدن تأثیر بگذارد و در نهایت عملکرد بدن را دچار مشکل کند. زوال عقل می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
- تغذیه ضعیف. بسیاری از افراد مبتلا به زوال عقل در نهایت غذا خوردن را کاهش داده یا قطع می‌کنند و این امر بر روی مصرف مواد مغذی تأثیر می‌گذارد. در نهایت، ممکن است قادر به جویدن و بلع نباشند.
- ذات‌الریه. مشکل در بلع، خطر خفگی یا استنشاق غذا در ریه‌ها را افزایش می‌دهد، که می‌تواند مانع تنفس شود و باعث پنومونی (ذات‌الریه) می‌شود.
- ناتوانی در انجام کارهای خودمراقبتی. پیشرفت زوال عقل می‌تواند در استحمام، پانسمان، مسواک زدن دندان، شانه کردن موها، استفاده از توالت و مصرف دقیق دارو تداخل ایجاد کند.
- چالش‌های ایمنی شخصی. برخی از شرایط روزمره می‌تواند موارد ایمنی را برای افراد مبتلا به زوال عقل از جمله در رانندگی، آشپزی و پیاده‌روی تنهایی ایجاد کند.
- مرگ. زوال عقل در مراحل آخر منجر به کما و مرگ می‌شود، که اغلب ناشی از عفونت است.
این مشکل که بیشتر در سالمندان رخ می‌دهد، ابعاد مختلف زندگی‌شان از جمله رابطه جنسی در سالمندان را تحت‌تأثیر منفی خود قرار می‌دهد.
سایر اختلالات مرتبط با زوال عقل
- بیماری هانتینگتون. این بیماری در اثر یک جهش ژنتیکی باعث از بین رفتن سلول‌های عصبی خاصی در مغز و نخاع شما می‌شود. علائم و نشانه‌ها، از جمله کاهش شدید مهارت‌های تفکر (شناختی)، معمولاً در حدود 30 یا 40 سالگی ظاهر می‌شوند.
- آسیب مغزی ضربه‌ای (TBI). این وضعیت اغلب در اثر ضربه‌های مکرر به سر ایجاد می‌شود. افرادی مانند بوکسورها، بازیکنان فوتبال یا سربازان ممکن است TBI را تجربه کنند. بسته به بخشی از مغز که آسیب دیده است، این وضعیت می‌تواند علائم و نشانه‌های زوال عقل مانند افسردگی، عصبانیت، از دست دادن حافظه و اختلال در گفتار را ایجاد کند. TBI همچنین ممکن است باعث پارکینسون شود. علائم ممکن است تا سال‌ها پس از تروما ظاهر نشوند.
- بیماری Creutzfeldt-Jakob. این اختلال نادر مغزی معمولاً در افرادی رخ می‌دهد که عوامل خطر شناخته شده‌ای ندارند. این وضعیت ممکن است به دلیل رسوب پروتئین‌های عفونی به نام پریون باشد. بیماری Creutzfeldt-Jakob معمولاً علت مشخصی ندارد اما می‌تواند ارثی باشد. همچنین ممکن است در اثر قرار گرفتن در معرض مغز بیمار یا بافت سیستم عصبی مانند پیوند قرنیه ایجاد شود. علائم و نشانه‌های این وضعیت کشنده معمولاً پس از 60 سالگی ظاهر می‌شوند.
- بیماری پارکینسون. در نهایت بسیاری از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون دچار علائم زوال عقل می‌شوند (زوال عقل بیماری پارکینسون).
شرایطی مانند زوال عقل که قابل برگشت است
برخی از دلایل زوال عقل یا علائم شبه زوال عقل با درمان قابل برگشت است. آنها عبارتند از:
- عفونت‌ها و اختلالات ایمنی. علائم شبه زوال عقل می‌تواند در اثر تب یا سایر عوارض جانبی بدن شما برای مقابله با عفونت ایجاد شود. مولتیپل اسکلروزیس و سایر شرایط ناشی از حمله سیستم ایمنی بدن به سلول‌های عصبی نیز می‌تواند باعث زوال عقل شود.
- مشکلات متابولیکی و ناهنجاری‌های غدد درون‌ریز. افرادی که مشکلات تیروئیدی، قند خون پایین (هیپوگلیسمی)، سدیم یا کلسیم بسیار کم یا بیش از حد، یا مشکلات در جذب ویتامین B12 دارند، می‌توانند علائمی مانند زوال عقل یا سایر تغییرات شخصیتی ایجاد کنند.
- کمبودهای تغذیه‌ای. مایعات کافی ننوشیدن (کمبود آب بدن) عدم دریافت تیامین کافی (ویتامین B1) که در افراد مبتلا به اعتیاد به الکل مزمن شایع است و عدم دریافت کافی ویتامین B6 و B12 در رژیم غذایی شما می‌تواند علائمی مانند زوال عقل ایجاد کند. کمبود مس و ویتامین E نیز می‌تواند علائم زوال عقل را ایجاد کند.
- عوارض جانبی دارو. عوارض جانبی داروها، واکنش به دارو یا تداخل چند دارو می‌تواند علائمی مانند زوال عقل ایجاد کند.
- هماتوم ساب دورال. خونریزی بین سطح مغز و پوشش روی مغز، که در افراد مسن پس از زمین خوردن معمول است، می‌تواند علائمی شبیه علائم زوال عقل ایجاد کند.
- مسمومیت. قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین مانند سرب و سایر سموم مانند سموم دفع آفات و همچنین مصرف داروهای تفریحی یا الکل سنگین می‌تواند منجر به علائم زوال عقل شود. علائم ممکن است با درمان برطرف شوند.
- تومورهای مغزی. به ندرت، زوال عقل می‌تواند در اثر آسیب ناشی از تومور مغزی ایجاد شود.
- کمبود اکسیژن. این وضعیت که هیپوکسی نیز نامیده می‌شود، هنگامی اتفاق می‌افتد که اکسیژن کافی در بافت‌های اندام دریافت نمی‌شود. آنوکسی می‌تواند به دلیل آپنه خواب شدید، آسم، حمله قلبی، مسمومیت با مونوکسیدکربن یا دلایل دیگر رخ دهد.
- هیدروسفالی با فشار طبیعی. این وضعیت که به دلیل بزرگ شدن بطن‌ها در مغز ایجاد می‌شود، می‌تواند باعث مشکلات راه رفتن، دشواری ادرار و از دست دادن حافظه شود.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی دمانس
علائم زوال عقل و مشکلات رفتاری با گذشت زمان پیشرفت می‌کنند. پزشکان ممکن است موارد زیر را پیشنهاد کنند:
- ارتباطات او را افزایش دهید. هنگام گفتگو با عزیزان خود، ارتباط چشمی خود را حفظ کنید. به آرامی با جملات ساده صحبت کنید و در پاسخ عجله نکنید. همزمان یک ایده یا دستورالعمل ارائه دهید. از اشاره‌ها و نشانه‌ها مانند اشاره به اشیا استفاده کنید.
- فرد را به ورزش کردن تشویق کنید. از مزایای اصلی ورزش در افراد مبتلا به زوال عقل می‌توان به بهبود قدرت، تعادل و سلامت قلب و عروق اشاره کرد. ورزش همچنین ممکن است در مدیریت علائمی مانند بی‌قراری مفید باشد. شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد ورزش از مغز در برابر زوال عقل نیز محافظت می‌کند؛ به ویژه هنگامی که با رژیم غذایی سالم و درمان عوامل خطر بیماری‌های قلبی عروقی همراه باشد. برخی تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که فعالیت بدنی ممکن است پیشرفت تفکر مختل در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر را کند کرده و می‌تواند علائم افسردگی را کاهش دهد.
- فرد را در انجام فعالیت‌ها دخیل کنید. فعالیت‌هایی را برنامه‌ریزی کنید که فرد مبتلا به زوال عقل از آن لذت می‌برد و می‌تواند انجام دهد. رقص، نقاشی، باغبانی، آشپزی، آواز و فعالیت‌های دیگر می‌تواند سرگرم‌کننده باشد به شما کمک می‌کند تا با عزیزانتان ارتباط برقرار کنید و به عزیزانتان توجه کنید و به آنها بفهمانید که هنوز هم می‌توانند کارها را انجام دهند.
- یک مراسم شبانه برگزار کنید. رفتار اغلب در شب بدتر است. سعی کنید آیین‌های خوابیدن را آرام و دور از سر و صدای تلویزیون و اعضای فعال خانواده برقرار کنید. چراغ‌های شب‌تاب را در اتاق خواب، سالن و دستشویی روشن بگذارید تا گمراه نشود. محدود کردن کافئین، توصیه به چرت نزدن و ارائه فرصت‌هایی برای ورزش در طول روز، ممکن است بی‌قراری در شب را کاهش دهد.
- یک تقویم داشه باشید. یک تقویم ممکن است به عزیزان شما کمک کند تا رویدادهای آینده، فعالیت‌های روزانه و برنامه‌های دارویی را به خاطر بسپارد. تقویم مشترکی را با عزیزان خود در نظر بگیرید.
- برای آینده برنامه‌ریزی کنید. در حالی که عزیز شما قادر به مشارکت است برنامه‌ای تهیه کنید که اهداف مراقبت در آینده را مشخص کند. گروه‌های حمایتی، مشاوران حقوقی، اعضای خانواده و دیگر افراد ممکن است بتوانند کمک کنند. شما باید مسائل مالی و حقوقی، نگرانی‌های ایمنی و زندگی روزمره و گزینه‌های مراقبت طولانی‌مدت را در نظر بگیرید.
داروهای جایگزین برای درمان زوال عقل
چندین مکمل غذایی، داروی گیاهی و درمانی برای افراد مبتلا به زوال عقل بررسی شده است. اما در حال حاضر شواهد قانع کننده‌ای برای هیچ یک از این موارد وجود ندارد. هنگام مصرف مکمل‌های غذایی، ویتامین‌ها یا داروهای گیاهی احتیاط کنید؛ به خصوص اگر از داروهای دیگر استفاده می‌کنید.
در حالی که برخی مطالعات نشان می‌دهد مکمل‌های ویتامین E ممکن است برای بیماری آلزایمر مفید باشد، اما شواهد قانع‌کننده نیستند و دوزهای زیاد، خطراتی را به همراه دارد. مکمل ویتامین E در حال حاضر توصیه نمی‌شود، اما افزودن ویتامین E در رژیم غذایی از طریق غذاهایی مانند آجیل برای تقویت سلامت مغز پیشنهاد می‌شود.
امید به زندگی در بیماران مبتلا به زوال عقل
افراد مبتلا به زوال عقل می‌توانند سال‌ها پس از تشخیص این بیماری نیز زندگی کنند. ممکن است به نظر برسد که به همین دلیل زوال عقل یک بیماری کشنده نیست. با این حال، زوال عقل در مراحل آخر انتهای راه تلقی می‌شود.
برای پزشکان پیش‌بینی امید به زندگی در افراد مبتلا به زوال عقل دشوار است. به همین ترتیب، عواملی که بر امید به زندگی تأثیر می‌گذارند ممکن است تأثیر متفاوتی بر طول عمر هر فرد داشته باشند.
در مطالعه‌ای، زنان مبتلا به بیماری آلزایمر پس از تشخیص به طور متوسط 5.7 سال عمر کردند. مردان 4.2 سال زندگی کردند. این مطالعه نشان داد امید به زندگی، برای افراد مبتلا به انواع دیگر زوال عقل کوتاه‌تر است.
برخی از عوامل، خطر احتمال مرگ در افراد مبتلا به زوال عقل را افزایش می‌دهد. این عوامل عبارتند از:
- افزایش سن
- جنسیت مرد
- کاهش قابلیت‌ها و عملکردها
- شرایط پزشکی دیگر، بیماری‌ها یا تشخیص‌هایی مانند دیابت یا سرطان
با این حال، مهم است که به یاد داشته باشید زوال عقل از یک جدول زمانی خاص پیروی نمی‌کند. شما یا عزیزتان ممکن است در مراحل زوال عقل به آرامی پیشرفت کنید، یا پیشرفت سریع و غیرقابل پیش‌بینی داشته باشید. این روند بر امید به زندگی تأثیر می‌گذارد.
زوال عقل در مقابل بیماری آلزایمر
بیماری زوال عقل و آلزایمر (AD) یکسان نیستند. زوال عقل یک اصطلاح جامع است که برای توصیف مجموعه‌ای از علائم مربوط به حافظه، زبان و تصمیم‌گیری استفاده می‌شود. آلزایمر رایج‌ترین نوع زوال عقل است. باعث ایجاد مشکل در حافظه کوتاه‌مدت، افسردگی، گمراهی، تغییرات رفتاری و موارد دیگر می‌شود.
زوال عقل علائمی مانند فراموشی یا اختلال در حافظه، از دست دادن حس جهت‌یابی، گیجی و مشکل در مراقبت شخصی ایجاد می‌کند. شکل دقیق علائم به نوع زوال عقل شما بستگی دارد. AD یا همان آلزایمر همچنین می‌تواند این علائم را ایجاد کند؛ اما سایر علائم AD ممکن است شامل افسردگی، اختلال در قضاوت و مشکل در گفتار باشد.
به همین ترتیب، درمان‌های زوال عقل به نوع زوال عقل شما بستگی دارد. با این حال، درمان‌های AD اغلب با سایر درمان‌های غیردارویی زوال عقل همپوشانی دارند.
در مورد برخی از انواع زوال عقل، درمان علت اصلی ممکن است در کاهش یا متوقف کردن مشکلات حافظه و رفتار مفید باشد. با این حال، این مورد در بیماری آلزایمر صادق نیست. مقایسه این دو شرایط می‌تواند به شما کمک کند بین علائمی که خود یا یکی از عزیزان تجربه کرده‌اید تفاوت قائل شوید.
زوال عقل ناشی از مصرف الکل
مصرف الکل ممکن است مهم‌ترین عامل خطرناک برای جلوگیری از زوال عقل باشد. یک مطالعه در سال 2018 نشان داد که اکثر موارد ابتلا به زوال عقل زودرس مربوط به مصرف الکل است.
این مطالعه نشان داد که تقریباً یک‌سوم موارد ابتلا به زوال عقل به طور مستقیم با الکل ارتباط دارد. به علاوه، 18 درصد از افراد در این مطالعه به دلیل مصرف الکل زیاد به این اختلال مبتلا بودند. محققان کشف کردند که اختلالات استفاده از الکل خطر ابتلا به زوال عقل را در شخص سه برابر می‌کند.
الکل ممکن است برای حافظه شما سمی باشد؛ اما میزان نوشیدن شما مهم است. اگر می‌خواهید خطر ابتلا به زوال عقل را کاهش دهید، دریابید چه چیزی برای نوشیدن بهتر است.
آیا فراموشی بخشی طبیعی از پیری نیست؟
کاملاً طبیعی است که هر چند وقت یکبار چیزها را فراموش کنید. از دست دادن حافظه به خودی خود به معنای ابتلا به زوال عقل نیست. بین فراموشی گاه به گاه و فراموشی که باعث نگرانی جدی می‌شود تفاوت وجود دارد.
هشدارهای احتمالی زوال عقل عبارتند از:
- فراموش کردن افراد
- فراموش کردن نحوه انجام کارهای معمول، مانند نحوه استفاده از تلفن یا یافتن راه خانه
- ناتوانی در درک یا حفظ اطلاعاتی که به وضوح می‌توان به خاطر داشت
اگر هر یک از موارد بالا را تجربه کردید به دنبال درمان پزشکی باشید. گم شدن در محیط‌های آشنا اغلب یکی از اولین نشانه‌های زوال عقل است. به عنوان مثال، ممکن است در رانندگی تا سوپرمارکت مشکل داشته باشید.
زوال عقل چقدر شایع است؟
تقریباً 10 درصد از افراد 65 تا 74 سال و یک‌چهارم افراد مسن‌تر از 85 سال دارای نوعی زوال عقل هستند. تعداد مبتلایان به زوال عقل در حال افزایش است.
سخن آخر
دانشمندان در سراسر جهان سخت تلاش می‌کنند تا درک بهتری از جنبه‌های مختلف زوال عقل پیدا کنند. این تلاش‌ها ممکن است به توسعه اقدامات پیشگیرانه، بهبود ابزارهای تشخیص زودهنگام، درمان‌های بهتر و طولانی‌تر و حتی درمان همیشگی کمک کند.
به عنوان مثال، تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که یک داروی رایج آسم به نام zileuton ممکن است رشد پروتئین‌ها را در مغز کند، متوقف و معکوس کند. این پروتئین‌ها در افراد مبتلا به آلزایمر شایع است.
یکی دیگر از تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که تحریک عمیق مغز می‌تواند روشی موثر برای محدود کردن علائم آلزایمر در بیماران مسن باشد. این روش برای درمان علائم بیماری پارکینسون، مانند لرزش، برای دهه‌ها استفاده شده است. اکنون، محققان در حال بررسی احتمال کند شدن روند پیشرفت آلزایمر هستند.
دانشمندان در حال بررسی عوامل مختلفی هستند که فکر می‌کنند ممکن است در ایجاد زوال عقل تأثیر بگذارد، از جمله:
- عوامل ژنتیکی
- انتقال‌دهنده‌های عصبی مختلف
- التهاب
- عواملی که بر مرگ برنامه‌ریزی شده سلول در مغز تأثیر می‌گذارند
- تاو، پروتئینی است که در سلول‌های عصبی سیستم عصبی مرکزی یافت می‌شود
- استرس اکسیداتیو یا واکنش‌های شیمیایی که می‌توانند به پروتئین‌ها، DNA و چربی‌های داخل سلول آسیب برسانند
این تحقیق می‌تواند به پزشکان و دانشمندان کمک کند تا درک بهتری از عوامل ایجاد زوال عقل داشته باشند و سپس بهترین روش درمان و احتمالاً پیشگیری از این اختلال را کشف کنند.
همچنین شواهد بیشتری نشان می‌دهد که عوامل سبک زندگی ممکن است در کاهش خطر ابتلا به زوال عقل موثر باشد. این عوامل ممکن است شامل ورزش منظم و حفظ روابط اجتماعی باشد.
منابع:
