پروستات؛ غده مهم مردانه در فعالیت‌های جنسی و دستگاه ادراری

پروستات یکی از اعضای سیستم تولید مثل آقایان است که وظیفه تولید مایع منی را بر عهده دارد. این عضو با بالا رفتن سن و عبور از ۴۰ سالگی شروع به رشد می‌کند. رشد این غده در بعضی از آقایان با سرعت پایین اتفاق می‌افتد و خطر خاصی ایجاد نمی‌کند، اما در بعضی از آقایان که سابقه ژنتیکی دارند،‌ رشد بیش از حد است و بافت سرطانی ایجاد می‌کند. به همین دلیل لازم است مردان بعد از سن ۴۵ سالگی به صورت منظم با دکتر اورولوژی ملاقات داشته باشند و آزمایش‌های لازم برای سلامت پروستات را انجام بدهند. در این مقاله توضیح می‌دهیم پروستات چیست، چه وظیفه‌ای دارد و ممکن است به چه بیماری‌هایی مبتلا شود. دانستن این اطلاعات به شما کمک می‌کند به محض مشاهده علائم، به پزشک مراجعه کنید و در کوتاه‌ترین زمان ممکن عامل خطر را از بین ببرید.

پروستات چیست و کجاست؟

پروستات به انگلیسی Prostate، یک غده مهم در مردان است که نقش مهمی در فعالیت‌های جنسی و دستگاه ادراری دارد و با نام پروفسرته هم شناخته می‌شود. این عضو از دستگاه تناسلی مردان، شکل و اندازه‌ای شبیه به یک گردوی کوچک دارد و در ابتدای مجاری ادراری در لگن خاصره قرار گرفته است؛ برای پاسخ ساده‌‌تر به سوال پروستات کجاست، می‌توان گفت که این عضو زیر مثانه قرار دارد. این عضو، غده‌ای با قوام سفت است که بافت قسمتی از آن، بافت غددی و قسمت دیگر بافت عضلانی – همبندی است.

غده پروستات هنگام انزال منقبض می‌شود و ماده‌ای شیری رنگ که از نظر PH، خاصیت قلیایی یا بازی دارد را به مایع منی اضافه می‌کند. بعد از اضافه شدن ترشحات، مایع منی حالت ژلاتینی به خود می‌گیرد. این ترشحات بخش قابل توجهی از مایع منی را تشکیل می‌دهد. آزمایشات نشان می‌دهد ترشحات این غده در یک انسان معمولی، حدود ۳۰ درصد از حجم مایع منی را تشکیل می‌دهد.

روند تغییرات غده پروستات در طول زندگی

غده پروستات در طول دوران نوزادی و کودکی کوچک باقی می‌ماند. وقتی فرد به سن بلوغ می‌رسد، این غده تحت تأثیر هورمون تستسترون شروع به رشد می‌کند؛ رشد تا سن ۲۰ سالگی ادامه دارد و بعد از آن، پروفسرته به اندازه ثابت (تقریبا ۳۰ سی‌سی) می‌رسد. این اندازه تا سن ۴۰ تا ۵۰ سالگی باثت باقی م‌ماند، البته تغییر اندازه محدد در این بازه هم طبیعی است و جای نگرانی ندارد. وزن این عضو در یک فرد بالغ سالم حدود ۲۰–۲۵ گرم و اندازه آن حدودا  ۴×۲×۳ سانتی‌متر است.

بعد از ۴۰ سالگی، دوباره پروستات بزرگ شدن را آغاز می‌کند و ریسک ابتلا به بیماری‌ها از همین سن، بیشتر می‌شود. گاهی اوقات سلول‌های این غده بخاطر ترشح بیش از اندازه تستسترون، بیش از اندازه رشد می‌کنند و به بافت سرطانی تبدیل می‌شوند. به همین دلیل آقایانی که سابقه ژنتیکی سرطان یا پروستات بزرگ دارند، باید از سن ۴۵ سالگی و سایر آقایان از سن ۵۰ سالگی باید در بازه‌های زمانی ۳ تا ۵ ساله تست بدهند و از سلامت این عضو مطمئن شوند.

ترشحات پروستات و نقش این غده در دستگاه تناسلی

این عضو جزو غدد برون‌ریز بدن است. ترشحات این غده وارد خون نمی‌شود، این ترشحات به اندام جنسی و مجاری ادراری هدایت می‌شود و در نهایت نیز از همین طریق دفع خواهد شد. مایع تولید شده در پروستات به همراه اسپرم‌ها در کیسه‌های منی ذخیره می‌شود. یکی از وظایف مهم ترشحات غده پروستات مردان، تغذیه اسپرم‌ها و انتقال آن‌ها در زمان انزال و آمیزش است. همانطور که پیش از این گفتیم، بخشی از بافت این غده را عضلات تشکیل داده‌اند. این عضلات در هنگام انزال منقبض می‌شوند تا مایع منی حاوی اسپرم را با فشار به بیرون ارسال کنند.

ماهیت قلیایی ترشحات سفید رنگ مایع منی، خاصیت اسیدیته واژن را خنثی می‌کند؛ در نتیجه امکان بقای اسپرم و حرکت آن به سمت تخمک فراهم می‌شود. ار دیگر مزیت‌های ترشحات این غده، بافت ژلاتینی آن است که منجر به آسان شدن فرایند آمیزش خواهد شد. بخشی از این مایع در هنگام آمیزش به عنوان پیشاب خارج می شود، اما بخش عمده ترشحات در هنگام انزال از بدن خارج می‌شود.

ترکیبات ترشحات پروستات مردان

این ترشحات شامل مواد مختلفی هستند که در ادامه آن‌ها را نام می‌بریم:

• کلسیم،
• روی،
• یون سیترات،
• نوعی آنزیم لخته‌کننده
• پروفیبرینولیزین،
• ویتامین ث (اسید آسکوربیک)،
• اسید فسفاتاز،
• آلبومین،
• آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA).

ترشحات پروستات مردان حاوی آنزیم‌ها، پروتئین‌ها و مواد مغذی است که به تغذیه و حفاظت از اسپرم کمک می‌کند. دکتر عمل لیزر پروستات با انجام این روش می‌تواند مشکلات مرتبط با پروستات مانند بزرگی آن را درمان کند و در نتیجه، تاثیر مثبتی بر کیفیت ترشحات پروستات داشته باشد.

نقش پروستات در دستگاه ادراری

باور عوام بر این است که پروستات، غده‌ای است که تنها در فرایندهای جنسی مردانه نقش ایفا می‌کند؛ در صورتی که این عضو در ادرار هم نقش دارد. در آناتومی بدن، پروستات مجرای پیشاب‌راه در فاصله مثانه تا آلت تناسلی را در بر گرفته‌ است؛ به همین دلیل انقباضات بافت عضلانی آن، سرعت دفع ادرار را کاهش می‌دهد. در نتیجه یکی از وظایف مهم این عضو، کمک به کنترل ادرار، با وارد کردن فشار به قسمت ابتدایی پیشاب‌راه است.

بیماری‌ پروستات چیست؟

بیماری‌هایی که غده پروستات را درگیر می‌کنند، به طور کلی در سه دسته قرار می‌گیرند. این سه دسته شامل پروستاتیت، هایپرپلازی خوش‌خیم و سرطان هستند. دو دسته اول، بیماری‌‌های خوش‌ خیم و قابل درمان هسستند ولی دسته سوم به عنوان یک بیماری‌ بدخیم شناخته می‌شود. در ادامهع توضیحاتی درباره هرکدام از انواع این بیماری ارائه می‌دهیم.

پروستاتیت

این بیماری نوعی التهاب است که بیماران معمولا بخاطر عفونت‌‌های میکروبی به آن مبتلا می‌شوند. این مشکل با مصرف آنتی‌بیوتیک‌های مخصوص حل می‌شود و ریسک بالایی ندارد.

هایپرپلازی

این بیماری در اصطلاح علمی با نام BPH شناخته می‌شود و به معنی بزرگی خوش‌خیم این غده است. هایپرپلازی شایع‌ترین بیماری این غده است؛ به طوری که بررسی‌ها نشان می‌دهد نیمی از مردان بالای پنجاه سال با این مشکل درگیر هستند. این مشکل معمولا نیازی به درمان ندارد، اما اگر پزشک تشخیص بدهد احتمال سرطانی شدن بافت غده در آینده وجود دارد،‌ ممکن است داروهایی برای پیشگیری تجویز کند.

سرطان پروستات

این مشکل حدود یک سوم مردان را درگیر می‌کند و دومین سرطان شایع در جهان محسوب می‌شود؛ آمار ابتلا به این سرطان در ایران هم بالاست. اگر سرطان به موقع تشخیص داده شود، فرایند درمان سریع آغاز می‌شود و احتمال بهبودی کامل وجود دارد. اما اگر بعد از بروز علائم پیشرفته، تشخیص داده شود، احتمال موفقیت درمان کم‌تر می‌شود. همچنین ممکن است متاستاز اتفاق بیفتد و بافت پروستات سرطانی، به سایر قسمت‌های بدن هم منتقل شود. گسترش بافت سرطانی در بدن بیمار، احتمال موفقیت در درمان را به حداقل می‌رساند.

چه افرادی مستعد ابتلا به این بیماری‌ها هستند؟

هنوز علت اصلی بزرگ شدن و رشد بافت سرطانی در غده پروفسرته مشخص نیست، اما پزشکان می‌دانند که فاکتورهایی که در ادامه بیان می‌کنیم، ریسک ابتلا به بیماری‌ههای این عضو را افزایش می‌دهد.

• سن: به طوری که گفته می‌شود بیش از 70% مردان مبتلا، بالای 65 سال سن دارند.‌
• رژیم غذایی: مصرف غذاهای فراوری شده، گوشت، لبنیات، فست فود و خوراکی‌های دارای طبع سرد، احتمال ابتلا به بیماری پروستات مردان را افزایش می‌دهد.
• ژنتیک: افرادی که در خانواده‌شان سابقه ابتلا به این نوع بیماری‌ها وجود دارد، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا قرار دارند.
• شاخص توده بدنی: هرچقدر وزن افراد و شاخص توده بدنی آن‌ها بیشتر باشد، با احتمال بیشتری به بیماری‌های غده پروستات مبتلا می‌شوند.

بیماری پروستات چه علائمی دارد؟

نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که در بسیاری از موارد، بیماری‌های این غده علامت خاصی ندارند و علائمشان بعد از پیشرفت مشخص می‌شود. بنابراین لازم است آقایان با ورود به دوره میانسالی، تحت نظر دکتر اورولوژ قرار بگیرند. بسیاری از افرادی که بعد از شروع علائم به پزشک مراجعه کرده‌اند، در سطح پیشرفته بیماری قرار داشته‌اند و درمان آن‌ها سخت بوده. متاسفانه در جامعه ما بسیاری از آقایان به دلیل باورهای غلط، شرم نابه‌جا یا پشت گوش انداختن اهمیت این موضوع، چکاپ‌های لازم را انجام نمی‌دهند. اگر این افراد به بیماری‌ پروستات در مردان مبتلا شوند، زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که خیلی دیر شده و کار زیادی نمی‌توان برای درمان انجام داد.

در این قسمت تعدادی از اولیه‌ترین علائم درگیری‌های پروستاتیک را ذکر می‌کنیم که مردان، مخصوصا افراد بالای ۵۰ سال، به محض مشاهده آنها باید به پزشک مراجعه کنند. این علائم اغلب به علت انسداد به وجود می‌آیند. به عبارتی اولین علائم بیماری‌های این عضو، درگیری‌های انسدادی هستند. این علائم عبارتند از:

• مشکلات مختلف در ادرار کردن مثل احساس فوریت در دفع ادرار، خالی نشدن کامل مثانه،‌ ناتوانی در کنترل ادرار، تکرر ادرار به خصوص در طول شب، درد و سوزش هنگام دفع ادرار، سختی در دفع ادرار، احساس فشار در هنگام خروج ادرار، قطع شدن جریان ادرار هنگام خروج و دفع ادرار قطره قطره.
• وجود خون در ادرار یا مایع منی
• احساس درد در ناحیه ران‌ها، کمر، درد لگن و پایین شکم
• تغییر الگوهای انزال و سخت شدن انزال
• درد هنگام نشستن به دلیل فشاری که به پروستات و مثانه وارد می‌شود

آیا امکان پیشگیری از بیماری‌های پروستاتیک وجود دارد؟

سبک زندگی سالم مهم‌ترین عامل برای پیشگیری از این بیماری‌هاست. آقایانی که منظم ورزش می‌کنند، سیگار و الکل مصرف نمی‌کنند و تغذیه سالمی دارند، معمولا به بیماری‌های این غده مبتلا نمی‌شوند یا بیماریشان خوش‌خیم و قابل درمان است. در ادامه به عادت‌ها و سبک زندگی سالمی که به پیشگیری از این بیماری‌ها کمک می‌کند، اشاره خواهیم کرد:

• مصرف موادغذایی مانند ماهی و میگو، زرده تخم مرغ، قارچ، جو دوسر، سویا، چای سبز، میوه‌ها و سبزیجات
• کاهش مصرف یا حذف بعضی از غذاها مانند مواد قندی و نشاسته‌ای و چربی‌های مضر
• حفظ وزن متعادل
• تمرینات ورزشی سبک و منظم
• کاهش مصرف سیگار و الکل
• انجام فعالیت جنسی به صورت منظم

با تشخیص به موقع، احتمال درمان قطعی بالا می‌رود

در این مقاله بررسی کردیم پروستات چیست، به چه بیماری‌هایی مبتلا می‌شود و چطور می‌توان از ابتلا به این بیماری‌ها پیشگیری کرد. با وجود اینکه سبک زندگی سالم، ریسک بیماری‌های این غده را تا حد زیادی کاهش می‌دهد، اما باز هم احتمال ابتلا وجود دارد، به خصوص در افرادی که سابقه ژنتیکی دارند.

غربالگری منظم هم باعث می‌شود در صورت وجود کوچک‌ترین علائم، پزشک اقدامات لازم برای درمان را انجام بدهد و از پیشرفت بیماری پیشگیری کند. همچنین در صورتی که فرد به بیماری پروستات مبتلا شده باشد نیز در مراحل اولیه آن را تشخیص می‌دهد و درمان را آغاز می‌کند. نرخ مرگ و میر در مردانی که کم‌تر از ۷۰ سال سن دارند و بیماریشان را به موقع تشخیص می‌دهند، کم‌ است. اگر علائم خاصی ندارید، غربالگری در هر ۳ تا ۵ سال یکبار کفایت می‌کند، اما اگر هرکدام از علائم بیماری‌های پروستات را تجربه کردید، در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای رزرو نوبت دکتر اقدام کنید و علت مشکل را پیگیری کنید.

سوالات متداول

پروستات چیست؟

پروستات غده‌ای گردویی شکل در زیر مثانه است که وظیفه تولید مایع منی برای تغذیه و انتقال اسپرم‌ها را برعهده دارد.

بیماری‌های پروستات چیست؟

هایپرپلازی یا بزرگ شدن غده، سرطان و عفونت جزو بیماری‌های این عضو هستند.

علائم بیماری‌های پروستات چیست؟

این بیماری‌ها در سطح اولیه علامتی ندارند، اما بعد از پیشرفت باعث ایجاد مشکل در الگوی دفع ادرار، مشکل در خروج مایع منی و درد می‌شود.

منابع:

webmd

wikipedia