قرص ترانکوپین نوعی داروی ضدجنون است و برای کنترل علائم چند بیماری روانی از جمله اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و اختلال افسردگی اساسی تجویز میشود. داروی ترانکوپین، در سال ۱۹۹۷ از سمت سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تایید شده و با نام کوئتیاپین هم در داروخانه‌ها موجود است.
برای تهیه این دارو به نسخه روانپزشک نیاز دارید. برای توضیح کامل‌تر، این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر را به بررسی قرص مورد نظر اختصاص می‌دهیم.
اگر سوالی داشتید، می‌توانید در انتهای مطلب و در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
داروی ترانکوپین یا کوئتیاپین چیست؟
داروی ترانکوپین نوعی داروی آنتی‌سایکوتیک (ضد روانپریشی) است و ماده فعال آن «کوئتیاپین» نام دارد. مهمترین عملکرد دارو، تنظیم میزان انتقال‌دهنده‌های عصبی (مانند دوپامین و سروتونین) در مغز است، تا بیمار از نظر رفتار و حالات روانی به تعادل نسبی برسد.
چند مورد از تاثیر‌های مهم این دارو عبارتند از:
- کنترل هذیان و توهم در بیماری اسکیزوفرنی
- کنترل دوره‌های ناگهانی شیدایی و افسردگی در اختلال دوقطبی
- کنترل علائم منفی در اختلال افسردگی اساسی
به زبان ساده‌تر، ماده فعال این دارو باعث کاهش توهمات بیمار، بهبود تمرکز، افزایش کیفیت خواب و افزایش انرژی بیمار میشود. لازم به ذکر است که ترانکوپین، با اینکه کیفیت خواب بیمار را افزایش می‌دهد، اما درمان اصلی برای مشکلات خواب نیست. برای کسب آگاهی در این خصوص، می‌توانید مطلب بهترین قرص خواب را مطالعه کنید.
این دارو به چه اَشکال دارویی در بازار موجود است و در چه دوزهایی ارائه میشود؟
ترانکوپین فقط به شکل قرص تولید شده و در دوزهای زیر در داروخانه‌ها عرضه میشود:
- 25 میلی‌گرم
- 50 میلی‌گرم
- 100 میلی‌گرم (ترانکوپین 100)
- 150 میلی‌گرم
- 200 میلی‌گرم
- 300 میلی‌گرم
- 400 میلی‌گرم
نکته مهم! دوز مصرفی دارو مطابق با نوع بیماری روانی تعیین میشود و مصرف یا قطع مصرف آن بدون نظارت روانپزشک خطرناک است.
چگونه باید از این دارو نگهداری کرد؟
قرص ترانکوپین را بایستی در دمای کمتر از ۳۰ درجه سانتی‌گراد و دور از تابش مستقیم نور خورشید نگهداری کنید. همچنین دارو را در معرض رطوبت و دسترس کودکان قرار ندهید.
این قرص برای درمان چه بیماری‌هایی تجویز میشود؟
داروی ترانکوپین، برای کنترل بیماری‌های خطرناک روانی مانند اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی تجویز میشود. همچنین، نوعی درمان مکمل برای اختلال افسردگی اساسی و بعضی از اختلال‌های اضطرابی است.
نکات مهم را در مورد هرکدام از این بیماری‌ها بررسی می‌کنیم:
بیماری اسکیزوفرنی
در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، میزان فعالیت دوپامین در مغز بسیار بالاست و بیمار معمولاً کنترلی روی افکار و رفتار خود ندارد. این دارو با تنظیم میزان دوپامین و سروتونین در مغز بیمار، موجب میشود که علائم مثبت و منفی بیماری تاحدودی به تعادل برسند. با مصرف این دارو، اتفاقات زیر در روان بیمار می‌افتد:
- کاهش توهم، هذیان و افکار آشفته بیمار
- افزایش انگیزه بیمار برای زندگی و انجام امور روزمره
- کاهش تمایل بیمار برای کناره‌گیری اجتماعی
در متون تخصصی روانشناسی و روانپزشکی، موارد فوق به ترتیب با علائم مثبت و علائم منفی بیماری تعریف شده‌اند.
اختلال دوقطبی
در بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی، این دارو با هدف مدیریت نوسانات خلقی تجویز میشود. یعنی، دارو از تشدید علائم بیمار در دوره‌های مانیا (شیدایی) و افسردگی جلوگیری می‌کند. در بررسی دقیق‌تر اثرات این دارو در بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- تنظیم میزان سروتونین و نوراپی‌نفرین در دوره افسردگی
- تنظیم میزان دوپامین در دوره شیدایی
- تثبیت خلقوخو بیمار در دوره‌های مانیا و افسردگی
- کاهش بی‌قراری و ایجاد آرامش برای بیمار
- بهبود کیفیت خواب بیمار
برای تثبیت مداوم خلقوخو، لازم است بیمار روزانه دوز مشخصی از دارو را مصرف کند.
اختلال افسردگی اساسی
نحوه عملکرد دارو در اختلال افسردگی اساسی، دقیقاً مانند عملکرد آن در دوره افسردگی در بیماری دوقطبی است. با این تفاوت که بیماران سایکوتیک، دوز بیشتری از این دارو را دریافت می‌کنند.
اختلال‌های اضطرابی
ترانکوپین برای مدیریت علائم اختلال اضطراب فراگیر، اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال استرس پس از سانحه تاحدودی کارساز است.
نکته! دوزهای پایین این دارو، گه‌گاه برای درمان اختلال‌های خواب مرتبط با استرس و اضطراب نیز تجویز می‌شوند؛ زیرا این دارو به دلیل اثرات آرام‌بخش کیفیت خواب بیمار را نیز افزایش می‌دهد.
با استناد به مقاله‌ای منتشر‌شده در وبسایت medlineplus،
این دارو تنها یکی از داروهای تجویزی برای درمان اختلال افسردگی اساسی و اختلال‌های اضطرابی است.
اینکه بیمار ترانکوپین را با چه داروی دیگری مصرف کند، به نوع بیماری روانی و تصمیم روانپزشک بستگی دارد.
میزان دوز و نحوه مصرف ترانکوپین برای بیماری‌های مختلف
دوز مصرفی این دارو به نوع بیماری روانی، شدت علائم و واکنش بدن بیمار به دارو بستگی دارد. در روزهای نخست، روانپزشک درمان را با ترانکوپین 25 آغاز کرده و معمولاً تا ۴ روز آینده، دوز مصرفی را افزایش می‌دهد.
این کار برای این است که دوز نگهدارنده بیمار مشخص شود و از درمان نتیجه بگیرد. دوز نگهدارنده، یعنی دوزی که بیمار بعد از رسیدن به سطح مطلوب درمان باید به صورت روزانه دریافت کند.
همچنین، بیمار باید هر قرص را در ساعت معین مصرف کند. جویدن، خردکردن یا مصرف نصف قرص ترانکوپین توصیه نمی‌شود. نکات کلی را در جدول زیر آورده‌ایم:
| دوز دریافتی مناسب | نکات مهم | |
| اسکیزوفرنی | شروع درمان از 25 میلی‌گرم؛ دو بار در روز افزایش دوز روزانه تا زمانی که دوز دریافتی به 300 – 400 میلی‌گرم در روز برسد. | دوز نگهدارنده؛ معمولاً بین 150 تا 750 میلی‌گرم در روز (به نظر پزشک بستگی دارد.) |
| اختلال دوقطبی | دوره مانیا؛ شروع درمان از ترانکوپین 50 میلی‌گرم؛ دو بار در روز افزایش دوز روزانه در روزهای بعدی تا 400 میلی‌گرم در روز دوره افسردگی؛ 50 میلی‌گرم در شب افزایش دوز روزانه تا 300 میلی‌گرم در شب | دوز نگهدارنده دوره مانیا؛ 200 تا 800 میلی‌گرم در روز |
| افسردگی اساسی (در صورت مقاومت به درمان با داروهای دیگر) | دوز اولیه؛ 50 میلی‌گرم در شب | دوز نگهدارنده؛ معمولاً 150 تا 300 میلی‌گرم در شب |
نکته مهم! این جدول، صرفاً برای اطلاع‌رسانی دوز مناسب دارو بوده و به منزله تجویز پزشکی نیست.
بهترین زمان مصرف قرص ترانکوپین
براساس اطلاعات درج شده در وبسایت سرویس سلامت ملی بریتانیا (NHS)، بهتر است این قرص حداقل ۱ ساعت قبل از وعده غذایی، یا حداقل ۲ ساعت بعد از وعده غذایی با یک لیوان آب کامل مصرف شود. البته مصرف آن همراه غذا هم موردی ندارد.
توجه داشته باشید که زمان مصرف قرص، براساس نوع بیماری و شدت علائم توسط روانپزشک مشخص میشود.
اگر یک دوز از مصرف دارو را فراموش کردیم، چه کنیم؟
اگر مصرف یک دوز از دارو را فراموش کردید، می‌توانید به محض یادآوری آن را مصرف کنید؛ اما این موضوع به تعداد دفعات مصرف و زمان به یاد آوردن دوز فراموش شده نیز بستگی دارد. همچنین، بایستی نکات زیر را در نظر بگیرید:
- در صورتی که دارو را یک بار در روز مصرف می‌کنید، اگر تا نوبت بعدی دارو کمتر از ۱۲ ساعت باقی مانده است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید.
- در صورتی که دارو را دو بار در روز مصرف می‌کنید، اگر تا نوبت بعدی کمتر از ۸ ساعت باقی مانده است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید.
نکته! اگر تعداد دوزهای فراموش شده بیشتر از ۲ بار تکرار شود، با روانپرشک خود تماس بگیرید.
عوارض خوردن قرص ترانکوپین
شایعترین عوارض مصرف این قرص عبارتند از:
- سرگیجه
- سردرد
- خواب‌آلودگی
- اختلال در تمرکز
- اختلال در حافظه کوتاه‌مدت
- افزایش اشتها
- چاقی و اضافه وزن
- خشکی دهان
- یبوست
- درد شکم
- خستگی
- تب
- تنگی نفس
- کاهش فشار خون
- گلودرد
- گرفتگی بینی
- متورم شدن سینه‌ها و نشت شیر مادر
- افزایش ضربان قلب
- افزایش کلسترول خون
عوارض فوق را معمولاً شمار زیادی از بیماران تجربه می‌کنند؛ اما عوارض زیر که با عنوان عوارض جدی و نادر معرفی می‌شوند، از هر ۱۰۰ نفر فقط در ۱ نفر بروز می‌کنند:
- افزایش شدید دمای بدن در نتیجه بروز عفونت ناشی از آنفولانزا
- عفونت گوش‌ها، چشم‌ها و قفسه سینه
- تورم و قرمزی در پاها ( احتمالاً نشانه‌ای از لخته شدن خون است)
در صورت مشاهده موارد فوق بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید.
آیا این قرص روی دوره پریود اثر می‌گذارد؟
منابع مدعی‌اند که این دارو، به دلیل تغییراتی که در چرخه هورمون‌های بدن ایجاد می‌کند، باعث قطعی پریود یا نامنظم شدن دوره‌های پریود میشود. البته این مشکل را بعضی از بیماران تجربه می‌کنند.
موارد احتیاط استفاده از این دارو
برای جلوگیری از بروز عوارض و موقعیت‌های خطرناک، بهتر است هنگام مصرف قرص یا تجویز روانپزشک، جوانب احتیاط در نظر گرفته شوند. زیرا مصرف این قرص در موقعیت‌های زیر ممکن است خطرناک باشد.
برای مثال، مصرف ترانکوپین و چاقی یکی از این موقعیت‌هاست. از آنجایی که این دارو به خودی خود موجب افزایش وزن میشود، مصرف آن برای افرادی که اضافه وزن دارند مناسب نیست. سایر موقعیت‌ها را بررسی می‌کنیم:
- درصورت تجویز کلونوسکوپی؛ (بهتر است شب قبل از آزمایش، این دارو با مشورت پزشک مصرف نشود)
- ابتلا به بیماری‌های مرتبط با مغز و اعصاب؛ (برای مثال قرص ترانکوپین و آلزایمر سازگار نیستند.)
- مصرف الکل؛ (بسیار خطرناک است)
- تجربه حملات صرع؛
- ابتلا به سندرم متابولیک؛
- بالا بودن چربی خون؛
- بالا بودن قند خون.
همچنین، درصورت تجربه تنگی نفس و درد قفسه سینه نیز مصرف این دارو توصیه نمی‌شود.
چه افرادی نباید این دارو را مصرف کنند؟
مصرف این دارو برای افرادی که شرایط زیر را دارند، می‌تواند خطرناک باشد:
- مبتلایان به حساسیت‌‌های دارویی؛
- بیماران مبتلا به آریتمی قلبی؛
- افراد دارای فشار خون بسیار پایین؛
- افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی و کلیوی؛
- افراد مبتلا به بیماری‌های گوارشی؛
- افراد سالمند مبتلا به زوال عقل
- زنان باردار و شیرده (با پزشک مشورت کنید)
- افرادی که تجربه خونریزی گوارش دارند؛
- افرادی که تجربه تشنج دارند؛
- افرادی که به پیش‌دیابت و دیابت مبتلا هستند؛
- افرادی که سابقه اقدام به خودکشی و افکار خودکشی دارند؛
درصورتی که بیمار هرکدام از شرایط فوق را داشته باشد، پزشک متخصص داروهای جایگزین را تجویز می‌کند.
مصرف قرص در دوران بارداری و شیردهی
در حالت کلی، مصرف این قرص در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود. زیرا ممکن است خطراتی مانند مشکلات تنفسی برای جنین به وجود آورد.
همچنین، در صورتی که مادر حین شیردهی این دارو را مصرف کند، ماده کوئتیاپین از طریق شیر مادر به بدن نوزاد وارد میشود. این ماده بر سلامتی جسمانی و روانی نوزاد تاثیر منفی می‌گذارد. با‌این‌حال، اگر مصرف قرص در این دوران ضروری باشد، پزشک متخصص آن را تجویز خواهد کرد.
بررسی تداخلات دارویی قرص ترانکوپین
مصرف قرص ترانکوپین همراه با داروهای زیر می‌تواند تداخل و خطر ایجاد کند:
- مهارکننده‌های CYP3A4؛ (مانند کتوکونازول، اریترومایسین)
- داروهای آرام‌بخش یا خوابآور؛ (مانند ترانکوپین و کلونازپام، بنزودیازپین‌ها)
- بعضی از داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب؛
- داروهایی که فاصله QT (بخش مهمی از ریتم الکتریکی قلب) را طولانی می‌کنند؛ (مانند آمیودارون)
- سیزاپراید (داروی رفع مشکلات گوارشی)؛
- دروندارون؛ ( داروی ضد آریتمی قلبی)
- متوکلوپرامید؛ ( داروی ضد تهوع و استفراغ)
- پیموزاید؛ (ضد روانپریشی)
- تیوریدازین؛ (ضد روانپریشی)
هرکدام از داروهای فوق موجب می‌شوند که اثرات ترانکوپین به شکل قابل توجهی افزایش یابند. در نتیجه مصرف همزمان آن با داروهای فوق توصیه نمی‌شود.
مصرف سرخود و اوردوز با قرص ترانکوپین
مصرف سرخود این دارو می‌تواند به بروز عوارض خطرناکی مانند خواب‌آلودگی بسیار شدید، افت فشار خون، یا حتی حملات تشنجی منجر شود. همچنین در صورت بروز اوردوز، بیمار با اختلال‌های تنفسی و آریتمی قلبی مواجه شده و حتی ممکن است به کما برود. در صورت مشکوک بودن به علائم اوردوز سریعاً به اورژانس مراجعه کنید.
مزایای استفاده از قرص ترانکوپین
مصرف این دارو برای بیماران مبتلا به بیماری‌های روانی خاص، مزایای زیر را به همراه دارد:
- کاهش علائم روانپریشی مانند هذیان و توهم در بیماری اسکیزوفرنی
- تثبیت خلق و کاهش شدت علائم در دوره‌های مانیا یا افسردگی اختلال دوقطبی
- افزایش کیفیت خواب (به دلیل اثر آرام‌بخشی دارو)
- افزایش اشتها و وزن در بعضی از بیماران خاص
نکته! درصورتی که پزشک این دارو را برای بیمار دارای مشکلات روانی تجویز می‌کند، یعنی مزایای دارو برای بیمار بیشتر از عوارض آن است.
در چه صورت بعد از مصرف قرص ترانکوپین باید به پزشک مراجعه کنیم؟
درصورتی که بعد از مصرف قرص ترانکوپین، علائم تداخل دارویی یا اوردوز را مشاهده کردید، خیلی سریع به پزشک مراجعه کنید. این علائم شامل خواب آلودگی بسیار شدید، افت فشارخون و تغییر در ریتم ضربان قلب هستند.
همچنین، اگر احساس کردید که مصرف این قرص با بدن شما سازگار نیست، به روانپزشک مراجعه کنید تا بعد از بررسی شرایط روانی و جسمانی، داروهای جایگزین را برایتان تجویز کند.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص داروی ترانکوپین یا کوئتیاپین و ثبت نوبت از بهترین روانپزشکان در سراسر ایران، به سامانه نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر مراجعه کنید.
منابع:
nhs.uk
drugs.com
webmd.com
