ممکن است برای همه ما پیش آمده باشد که در جامعه با افرادی برخورد کنیم که تیک‌های غیر ارادی رفتاری دارند. یکی از اختلالات حرکتی که کندی حرکات ارادی یا حرکات مکرر غیر ارادی را شامل می‌شود، بیماری دیسکینزی (dyskinesia) نام دارد. اما دیسکینزی چیست؟ تیک های عصبی نمونه هایی از دیسکینزی است. این بیماری باعث می‌شود تا حس اعتماد به نفس بیمار دچار خدشه شده و روتین روزانه او دچار مشکل شود. دیسکینزی در برخی افراد ضعیف و در بعضی دیگر شدید است. این بیماری ممکن است ناحیه ای از بدن یا کل آن را درگیر کند. خبر خوب این است که این بیماری قابل کنترل و درمان است و کافیست تا با آن و روند درمانش توسط متخصص روانپزشک آشنا شوید. در ادامه این مقاله از مجله دکتر دکتر با ما همراه باشید زیرا قرار است تا هر آنچه که لازم است درباره این اختلال بدانید را مورد بررسی قرار دهیم.
در پایان اگر سوالی داشتید، می‌توانید در انتهای مطلب در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ بدهد.
دیسکینزی چیست؟
dyskinesia چیست؟ دیسکینزی دیررس یا دیسکینزی تاخیری (TD) یک اثر جانبی ناشی از داروهای نورولپتیک است. در جواب این که دیسکینزی دیررس چیست باید بگوییم که این اختلال باعث حرکات غیرقابل کنترل، مانند تکان دادن و تیک های عصبی می‌شود. داروهای نورولپتیک شامل داروهای ضد سایکوتیک هستند. این داروها اغلب برای اختلالات روانی و عصبی تجویز می‌شوند. گاهی اوقات داروهای نورولپتیک برای اختلالات گوارشی نیز تجویز می‌شوند. این داروها گیرنده‌های دوپامین را در مغز مسدود می‌کنند. دوپامین در واقع یک ماده شیمیایی است که به کنترل احساسات و مرکز لذت مغز شما مربوط می‌شود. همچنین دوپامین در عملکردهای حرکتی شما نقش دارد.
میزان کم دوپامین ممکن است با عملکرد عضلات تداخل داشته باشد و علائم و نشانه های TD را ایجاد کند. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که بین 20 تا 50 درصد از افرادی که این داروها را مصرف می‌کنند، در طول درمان دچار TD می‌شوند. این وضعیت می‌تواند دائمی باشد. اما توجه داشته باشید که درمان پس از شروع علائم ممکن است از پیشرفت بیماری جلوگیری کند. به همین دلیل اگر برای درمان هر بیماری از داروهای اعصاب استفاده می‌کنید، مهم است که به صورت منظم از مشاوره تلفنی پزشک بهره بگیرید. دقت داشته باشید که علائم ممکن است چندین ماه یا سال طول بکشد تا ظاهر شوند، اما برخی از افراد ممکن است واکنش را تنها پس از یک بار مصرف نیز تجربه کنند.
علائم دیسکینزی چیست؟
موارد خفیف تا متوسط TD باعث تیک های حرکتی در امدام زیر می‌شود:
- صورت
- زبان
- لب
- فک
این حرکات ممکن است همراه با حرکاتی مثل پلک زدن مکرر، به هم زدن لب‌ها و بیرون آوردن زبان نیز باشد.
افراد مبتلا به موارد متوسط TD اغلب حرکات کنترل نشده اضافی را در اندام زیر تجربه می‌کنند:
- بازوها
- پاها
- انگشتان دست
- انگشتان پا
موارد شدید TD می‌تواند موجب چرخش و تاب خوردن و حرکات لگن شود. حرکات مرتبط با TD چه سریع باشند چه آهسته، ممکن است آنقدر آزاردهنده شوند که در توانایی شما برای کار کردن، انجام کارهای روزانه و فعالیت‌های روزمره اختلال ایجاد کنند.
علت دیسکینزی دیررس
TD اغلب یک عارضه جانبی داروهای نورولپتیک یا آنتی سایکوتیک است. این داروها برای درمان اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و سایر شرایط سلامتی روان تجویز می‌شوند. خطر ابتلا به TD با مصرف طولانی تر این داروها افزایش می‌یابد. همچنین افرادی که نسخه قدیمی‌تری از این داروها معروف به آنتی‌سایکوتیک‌های «نسل اول» را مصرف می‌کنند، بیشتر از افرادی که از داروهای جدیدتر استفاده می‌کنند، به TD مبتلا می‌شوند. داروهایی زیر معمولا با این بیماری مرتبط هستند:
داروهای ضد افسردگی: این داروها شامل تازودون، فنلزین، آمیتریپتیلین، سرترالین و فلوکستین هستند.
کلرپرومازین (تورازین): این دارو برای درمان علائم اسکیزوفرنی تجویز می‌شود.
فلوفنازین (پرولیکسین یا پرمیتیل): این دارو ممکن است علائم اسکیزوفرنی و روانپزشکی، از جمله رفتارهای خصومت آمیز و توهم را درمان کند.
هالوپریدول (هالدول): هالوپریدول برای درمان اختلالات روان پریشی، سندرم تورت و اختلالات رفتاری تجویز می‌شود.
متوکلوپرامید: متوکلوپرامید برای درمان مشکلات GI، از جمله سوزش سر دل و زخم‌های مری استفاده می‌شود.
پرفنازین: این دارو برای درمان علائم اسکیزوفرنی، و همچنین تهوع شدید و استفراغ در بزرگسالان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پروکلروپرازین: این دارو برای درمان تهوع و استفراغ شدید، و همچنین اضطراب و اسکیزوفرنی تجویز می‌شود.
تیوریدازین: این دارو برای درمان اسکیزوفرنی تجویز می‌شود.
تری فلوپرازین: این دارو برای درمان اسکیزوفرنی و اختلال اضطراب تجویز می‌شود.
داروهای ضد تشنج: این داروها شامل فنی توئین و فنوباربیتال هستند.
همه افرادی که در طول زندگی خود یک یا چند مورد از این داروها را مصرف می‌کنند، دچار TD نمی‌شوند. همچنین برخی از افرادی که دچار TD می‌شوند گزارش کرده‌اند که علائم حتی پس از قطع مصرف دارو نیز باقی می‌مانند. در برخی دیگر از افراد نیز ممکن است متوجه شوند که علائم پس از قطع یا کاهش دارو بهتر می‌شود. متاسفانه مشخص نیست که چرا برخی افراد بهبود پیدا می‌کنند و برخی دیگر خیر!
اگر شروع به تجربه علائم TD کردید و از داروهای اعصاب استفاده می‌کنید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که دوز مصرفی شما را کاهش دهد یا داروی دیگری تجویز کند تا علائم را متوقف کند. برای مراجعه به روانپزشک بهتر است مقاله تخصص روانپزشکی چیست را مطالعه کنید تا بدانید برای چه مواردی باید به این متخصص مراجعه کنید.
درمان بیماری دیسکینزی
هدف اولیه برای درمان TD جلوگیری کامل از آن است و این امر نیاز به ارزیابی منظم توسط پزشک متخصص روانپزشک دارد. در طول این ارزیابی‌ها، پزشک از یک سری اندازه‌گیری حرکتی استفاده می‌کند تا تشخیص دهد که آیا درمان دیسکینزی تاخیری ممکن است یا خیر. اگر شروع به نشان دادن علائم TD کردید، ممکن است پزشک تصمیم بگیرد که دوز مصرفی شما را کاهش دهد یا شما را به داروی جدیدی سوق دهد که البته خطر کمتری برای ابتلا به TD به همراه دارد.
در سال 2017، سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) دو داروی مورد اعتماد را برای درمان علائم TD تایید کرد. این داروها والبنازین (اینگرزا) و دوترابنازین (آوستدو) هستند که دوپامین را در مغز تنظیم می‌کنند. این داروها وظیفه دارند تا کنترل کنند که چه مقدار ماده شیمیایی در مناطقی از مغز که مسئول حرکت عضلات هستند، دریافت می‌کنند. این امر به سلامتی حرکتی و کاهش علائم TD کمک می‌کند.
درمان مناسب برای بیماران دیسکینزی به چند عامل از جمله عوامل زیر بستگی دارد:
- شدت علائم TD
- تا چه مدت دارو مصرف کرده‌اید؟
- سن بیمار
- داروی مصرفی
- سایر اختلالات عصبی
برخی از داروهای طبیعی، مانند جینکو بیلوبا یا ملاتونین منبع قابل ممکن است در کاهش علائم مفید باشند. به عنوان مثال، یک مطالعه نشان داد که عصاره جینکو بیلوبا می تواند علائم TD را در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کاهش می‌دهد.
انواع مختلف بیماری دیسکینزی
TD تنها یکی از انواع دیسکینزی است. انواع دیگری مثل دیسکینزی قلب، دیسکینزی کتف، دیسکینزی کتف، دیسکینزی کیسه صفرا، دیسکینزی بطنی، … می‌توانند نتیجه بیماری های دیگر باشند. برای مثال، افراد مبتلا به بیماری پارکینسون ممکن است دیسکینزی را تجربه کنند. افراد مبتلا به سایر اختلالات حرکتی نیز ممکن است علائم دیسکینزی را بروز دهند. علاوه بر این، علائم TD می تواند مشابه چندین بیماری دیگر باشد. بیماری و شرایطی که باعث ایجاد حرکات غیرطبیعی می شود عبارتند از:
- بیماری هانتینگتون ( در مورد این بیماری در مقاله بیماری هانتینگتون در مجله دکتردکتر بخوانید.)
- فلج مغزی
- سندروم تورت
- دیستونی
تشخیص و درمان دیسکنزی چقدر طول می‌کشد؟
ممکن است علائم TD یا دیسکنزی دیررس زمانبر باشد.. این علائم ممکن است چند هفته پس از شروع مصرف دارو نشان داده شوند. همچنین می‌توانند چند ماه یا حتی سال‌ها طول بکشند. به همین دلیل تشخیص TD می‌تواند دشوار باشد. اگر علائم پس از مصرف دارو ظاهر شوند، پزشک ممکن است به سرعت تشخیص قطعی ندهد. با این حال، اگر هنوز از دارو استفاده می‌کنید، تشخیص ممکن است کمی آسان تر باشد. قبل از اینکه پزشک شما تشخیص قطعی دهد، یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.
در طول این آزمون، توانایی‌های حرکتی را اندازه گیری می‌کنند. پزشک شما به احتمال زیاد از مقیاسی به نام مقیاس حرکت غیرارادی غیرطبیعی (AIMS) استفاده خواهد کرد. AIMS یک اندازه گیری پنج نقطه‌ای است که به پزشکان کمک می‌کند سه چیز را اندازه گیری کنند:
- شدت حرکات شما
- اینکه آیا شما از حرکات آگاه هستید
- آیا این حرکات موجب آزار شما می‌شود
بیماری دیسکینزی درمان پذیر است
اگر از داروهای ضد روان پریشی استفاده می‌کنید، پزشک باید به طور منظم شما را از نظر علائم دیسکینزی بررسی کند. بنابراین یک معاینه سالانه توصیه می‌شود. اما اگر بیماری زود تشخیص داده شود، علائمی که تجربه می‌کنید ممکن است با قطع مصرف دارو، تغییر دارو یا کاهش دوز برطرف شوند. با این حال، علائم TD می‌تواند دائمی باشد. برخی افراد، حتی پس از قطع مصرف دارو، ممکن است با گذشت زمان بدتر شوند.
بهترین راه برای جلوگیری از بیماری دیسکینزی این است که به شرایط بدنی خود و هرگونه علائم غیر عادی که تجربه می‌کنید، دقت داشته باشید. اگر اتفاقی ناآشنا رخ داد، با دکتر روانپزشک مشورت کنید. برای مشاوره و درمان تحت نظر متخصص روانپزشکی هم می‌توانید از طریق سیستم نوبت دهی آنلاین دکتردکتر کمک بگیرید.
در آخر از شما می‌خواهیم که اگر سوالی درباره این بیماری دارید، از ما بپرسید. اگر هم در این زمینه تجربه‌ای دارید، پیشنهاد می‌کنیم تا با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید.
منبع:
healthline
سلام وقت بخیر. داروی که دیسکینزی را بهبود یابد چیه؟