قرص‌های مولتی ویتامین؛ موارد مصرف و عوارض آن

قرص مولتی ویتامین جز شایع‌ترین مکمل‌هایی است که افراد برای تامین مواد مغذی مورد نیاز بدن استفاده می‌کنند. در این مقاله به طور کامل عوارض و فواید این قرص‌‌ها را بررسی می‌کنیم با ما همراه باشید.

مولتی ویتامین‌ها رایج‌ترین مکمل‌های مورد استفاده در جهان هستند. محبوبیت قرص‌های مولتی ویتامین در چند دهه اخیر به سرعت در حال افزایش است. برخی معتقد هستند که مولتی ویتامین می‌تواند به بهبود سلامت کمک کند، عادت‌های بد غذایی را جبران کند یا حتی خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را کاهش دهد. اما علم در مورد مولتی ویتامین‌ها چه می‌گوید؟ آیا این مکمل‌ها واقعا اثرگذار هستند؟ در ادامه به این سوالات پاسخ می‌دهیم.

مولتی ویتامین چیست؟

مولتی ویتامین‌ها مکمل‌هایی هستند که شامل ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌شوند و گاهی علاوه بر این‌ها برخی مواد مورد نیاز بدن نیز به ترکیب آن‌ها اضافه می‌شود. در مورد اینکه مولتی ویتامین باید شامل چه موادی باشد، استانداردی وجود ندارد و ترکیب مواد مغذی آن، در هر برند و محصولی متفاوت است.

این محصولات با اسم‌های گوناگون عرضه می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به مولتی ویتامین، مولتی مینرال، مولتیس، مولتیپل یا فقط ویتامین اشاره کرد.

این مکمل‌ها در شکل‌های مختلفی مثل قرص، کپسول، آدامس‌های جویدنی، پودر یا شربت در دسترس هستند. اغلب مولتی ویتامین‌ها باید یک یا دو بار در روز مصرف شوند. حتما قبل از مصرف برچسب آن را بخوانید و دستورالعمل‌های توصیه شده را دنبال کنید.

مولتی ویتامین‌ها در داروخانه‌ها، فروشگاه‌های بزرگ، سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های مختلف آنلاین در دسترس هستند و باید زمان مصرف مولتی ویتامین را هم در کنار نوع و مصرفشان بدانید.

مولتی ویتامین‌ها شامل چه موادی می‌شوند؟

۱۳ نوع ویتامین و حداقل ۱۶ ماده معدنی وجود دارد که برای سلامتی ضروری هستند. بسیاری از این مواد در واکنش‌های آنزیمی بدن شرکت دارند، یا مثل هورمون‌ها، مولکول‌های سیگنالینگ یا عناصر ساختاری عمل می‌کنند.

بدن برای تولید مثل، نگهداری، رشد و تنظیم فرآیندها به این مواد مغذی نیاز دارد. قرص‌های مولتی ویتامین ممکن است حاوی بسیاری از این ویتامین‌ها و مواد معدنی باشد، اما در شکل‌ها و مقادیر مختلف. آن‌ها همچنین ممکن است مواد دیگری مثل گیاهان دارویی، آمینو اسید و اسیدهای چرب داشته باشند.

از آنجایی که مکمل‌های غذایی استاندارد خاصی ندارند، مولتی ویتامین‌ها ممکن است حاوی سطوح بالاتر یا پایین‌تری از مواد مغذی درج شده روی برچسب باشند.

در برخی موارد ممکن است آن‌ها حتی تمام مواد مغذی درج شده در فهرست برچسب را نداشته باشند. در صنعت مکمل‌ها، تقلب و فریب بسیار زیاد است، پس مهم است که محصول کدام برند را خریداری می‌کنید. همچنین ممکن است مواد مغذی موجود در مولتی ویتامین‌ها از  مواد غذایی واقعی تهیه شده باشند، یا به‌صورت مصنوعی در آزمایشگاه‌ها.

مولتی ویتامین‌ها و بیماری قلبی

بیماری‌های قلبی شایع‌ترین علت مرگ‌ومیر در جهان است. بسیاری از مردم معتقد هستند که مصرف مولتی ویتامین می‌تواند به پیشگیری از بیماری‌های قلبی کمک کند، اما شواهد علمی کافی برای اثبات این ادعا وجود ندارد.

نتایج مطالعات مشاهده‌ای در مورد مولتی ویتامین‌ها و بیماری قلبی متفاوت است. برخی مطالعات حکایت از این دارند که مصرف این مکمل‌ها خطر حمله قلبی و مرگ را کاهش می‌دهد؛ در عین حال، سایر مطالعات چنین تاثیراتی را اثبات نکرده‌اند. برای بیش از یک دهه «مطالعات سلامت پزشکان» تاثیرات مصرف روزانه مولتی ویتامین را در بیش از ۱۴ هزار پزشک مرد میانسال، مورد بررسی قرار داده‌اند.  این مطالعات نشان داد کاهشی در حمله قلبی یا سکته مغزی و حتی مرگ‌ومیر با مصرف مولتی ویتامین‌ها دیده نشده است.

یک مطالعه اخیر در میان زنان (نه مردان) حاکی از این است که مصرف مولتی ویتامین‌ها به مدت حداقل ۳ سال  باعث کاهش ۳۵ درصدی خطر مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی می‌شود.

مولتی ویتامین‌ها و سرطان

شواهد در مورد ارتباط مستقیم مصرف مولتی ویتامین و کاهش خطر ابتلا به سرطان هم متفاوت است. برخی مطالعات نشان داده‌اند مصرف مولتی ویتامین هیچ تاثیری بر ابتلا به سرطان ندارد، در حالی که برخی دیگر می‌گویند ارتباطی بین مصرف مولتی ویتامین و سرطان وجود دارد.

مطالعه‌ای به بررسی نتایج ۵ آزمایش تصادفی کنترل‌شده (استاندارد طلایی تحقیق) با حدود ۴۷۲۸۹ شرکت‌کننده پرداخته است. نتیجه این بررسی نشان داد که زنان با مصرف مولتی ویتامین، ۳۱ درصد کمتر به سرطان مبتلا می‌شوند، اما مصرف این مکمل‌ها هیچ تاثیری روی مردان نداشته است.

دو مطالعه مشاهده‌ای، یکی روی زنان و دیگری روی مردان، نشان از ارتباط بین مصرف طولانی‌مدت مولتی ویتامین و کاهش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ دارد.

نتایج «مطالعات سلامت پزشکان» همچنین نشان می‌دهد که مصرف روزانه مولتی ویتامین به‌صورت طولانی‌مدت باعث کاهش ابتلا به سرطان در مردانی می‌شود که سابقه ابتلا به این بیماری را ندارند؛ با این حال در طول دوره مطالعه، مصرف این مکمل‌ها هیچ اثری بر خطر مرگ نداشت.

آیا مولتی ویتامین‌ها فواید دیگری برای سلامت انسان دارند؟

مولتی ویتامین‌ها برای اهداف دیگری نیز بررسی شده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به عملکرد مغز و سلامت چشم اشاره کرد.

تاثیر مولیتی ویتامین بر عملکرد مغز

مطالعات متعددی نشان داده‌اند که مصرف مولتی ویتامین‌ها باعث تقویت حافظه در بزرگسالان می‌شود. این مکمل‌ها همچنین می‌توانند باعث شوند فرد حال خوبی داشته باشد. این امر منطقی است، چون تحقیقات بسیار زیادی ارتباط بین خلق‌وخوی بد و کمبود مواد مغذی در بدن را تایید می‌کنند.

علاوه بر این، چند مطالعه دیگر نیز نشان از این دارند که قرص‌های مولتی ویتامین بر بهبود روحیه افراد و کاهش علائم افسردگی تاثیر مثبتی دارد. با این حال برخی مطالعات نیز ادعا می‌کنند این دو هیچ ارتباطی باهم ندارند.

نقش مولیتی ویتامین بر سلامت چشم

دژنراسیون وابسته به سن ماکولا یا همان بیماری تباهی لکه زرد یکی از مهم‌ترین دلایل نابینایی در جهان است. عدم توجه به مشکلات چنین بیماری می تواند پیشرفت این بیماری را افزایش دهد.

یک مطالعه نشان داده است که مصرف ویتامین‌ها و مواد معدنی آنتی‌اکسیدان ممکن است سرعت پیشرفت این بیماری را کندتر کند. با این حال مدرکی وجود ندارد که ثابت کند مصرف این مکمل‌ها در پیشگیری از پیشرفت بیماری در مراحل ابتدایی موثر است.

همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مولتی ویتامین‌ها می‌توانند خطر ابتلا به آب مروارید (یکی دیگر از شایع‌ترین بیماری‌های چشمی) را کاهش دهد.

مولتی ویتامین‌ها در برخی موارد ممکن است مضر باشند

افراط در تغذیه و بحث سلامتی همیشه مضر است. اگرچه دوز بالای برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید است، اما مصرف بیش از حد برخی دیگر می‌تواند به شدت مضر باشد.

ویتامین‌ها بر اساس انحلال‌پذیری آن‌ها در ۲ گروه طبقه‌بندی می‌شوند:

• محلول در آب: مقدار اضافی این ویتامین‌ها توسط بدن دفع می‌شود.
• محلول در چربی: بدن در دفع این ویتامین‌ها راه آسانی پیش رو ندارد و مصرف مقدار زیاد آن‌ها در طولانی‌مدت می‌تواند مشکل‌ساز باشد. از جمله این ویتامین‌ها می‌توان به ویتامین آ، دی، ای و کا اشاره کرد.

بیشتر بخوانید: مهم‌ترین ویتامین‌های مورد نیاز بدن

عوارض قرص مولتی ویتامین

ویتامین ای و کا نسبتا بی‌ضرر هستند. با این حال ویتامین آ و ویتامین دی می‌تواند بیش از نیاز بدن ذخیره شود و اثرات مخربی در بر داشته باشد. زنان باردار باید در مورد مصرف ویتامین آ احتیاط کنند، چون مقدار زیاد این ویتامین می‌تواند باعث ایجاد بیماری‌های مادرزادی در جنین شود.

عوارض ناشی از مصرف بیش از حد ویتامین دی نادر است و بعید است که با مصرف قرص‌های مولتی ویتامین ایجاد شود. اما عوارض مصرف بیش از حد ویتامین آ هر از گاهی اتفاق می‌افتد. اگر همراه غذاهایی که بسیار مغذی هستند، مولتی ویتامین قوی نیز مصرف کنید، حتما بیش از مقدار مورد نیاز روزانه، ویتامین و مواد معدنی دریافت می‌کنید.

افراد سیگاری نباید مولتی ویتامین‌هایی که حاوی مقدار زیادی بتا کاروتن یا ویتامین آ هستند، مصرف کنند، چون ممکن است خطر ابتلا به سرطان ریه در این افراد افزایش یابد. همچنین ممکن است مواد معدنی موجود مکمل‌های با دوزهای بالا مضر باشد. مثلا دوز بالای آهن می‌تواند در افرادی که به آن نیاز ندارند، به شدت خطرناک باشد.

علاوه بر این، محصولات معیوب معمولا حاوی مقدار زیادی از ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند که یک مکمل یا مولتی ویتامین در حالت عادی باید داشته باشد.

چه کسی باید مولتی ویتامین مصرف کند؟

 هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد که هر کسی باید مولتی ویتامین مصرف کند. در حقیقت این امکان وجود دارد که مصرف مولتی ویتامین‌ها به برخی افراد آسیب بزند.

اما گروه‌های خاصی وجود دارند که می‌توانند از فواید مکمل‌ها و مولتی ویتامین‌ها در رژیم غذایی خود بهره ببرند که شامل گروه‌های زیر می‌شوند:

• افراد مسن: جذب ویتامین ب ۱۲ با افزایش سن، کاهش می‌یابد؛ همچنین افراد مسن ممکن است به مقدار بیشتری از کلسیم و ویتامین دی نیاز داشته باشند.

• وگان‌ها و گیاهخوران: این افراد در معرض کمبود ویتامین ب ۱۲ قرار دارند، چون این ویتامین فقط در گوشت حیوانات یافت می‌شود. همچنین گیاهخواران ممکن است کمبود کلسیم، زینک، آهن، ویتامین دی و اسیدهای چرب امگا ۳ داشته باشند.

• خانم‌های باردار و شیرده: این دسته از خانم‌ها باید در این مورد با پزشک خود مشورت کنند. خانم‌های باردار و شیرده به برخی مواد مغذی نیاز دارند و مصرف زیاد برخی دیگر از ویتامین‌ها ممکن است باعث بیماری‌های مادرزادی جنین شود.

گروه‌های دیگر نیز ممکن است به مصرف مولتی ویتامین‌ها نیاز داشته باشند که شامل موارد زیر می‌شود:

• افرادی که جراحی برای کاهش وزن انجام داده‌اند
• کسانی که رژیم‌های غذایی کم‌کالری می‌گیرند
• افرادی که اشتهای کمی دارند
• کسانی که به دلایلی مواد مغذی کافی را از طریق غذا دریافت نمی‌کنند

غذای واقعی همیشه بهترین گزینه است

مولتی ویتامین‌ها بهترین گزینه برای تضمین سلامت بدن نیستند.

در حقیقت شواهدی که نشان دهد این مکمل‌ها در اکثر افراد باعث بهبود وضعیت سلامتی می‌شود، بسیار کم و البته متناقض است. مولتی ویتامین‌ها در برخی موارد ممکن است به فرد آسیب بزند.

اگر کمبود مواد مغذی دارید، بهتر است این کمبود را با مواد غذایی خاص برطرف کنید. مولتی ویتامین‌ها حاوی مقدار زیادی مواد دیگر نیز هستند که شاید شما اصلا به آن‌ها نیاز نداشته باشید.

علاوه بر این، مصرف مولتی ویتامین برای جبران یک رژیم غذایی ضعیف و نامناسب، ایده خوبی نیست. داشتن رژیم غذایی متعادل که شامل غذای واقعی است، در طولانی‌مدت سلامت بدن شما را تضمین می‌کند.

تا جایی که ممکن است، مواد مغذی مورد نیاز بدن را از طریق مصرف غذاهای سالم، میوه و سبزیجات تامین کنید، نه مکمل‌هایی مثل مولتی ویتامین‌ها. برای این منظور سعی کنید همواره غذای تازه مصرف کنید و میوه و سبزیجات را هیچ گاه از برنامه خود حذف نکنید.

منبع:

healthline