یبوست، کولیک و آلرژی غذایی شایع‌ترین علت دل درد کودکان هستند. از علائم همراه با دل درد کودکان می‌توان به تب، استفراغ، اسهال، نفخ و بی‌حالی اشاره کرد. در صورت تداوم و تشدید علائم و موثر نبودن درمان خانگی دل درد کودکان، باید به دکتر اطفال مراجعه کنید. این متخصص، برای تشخیص دل درد کودکان علاوه‌بر معاینه فیزیکی، آزمایش خون، سونوگرافی و آندوسکوپی را هم انجام می‌دهد.
دکتر کودکان پس از شناسایی علت دل درد، برای درمان دل درد کودکان اقدام می‌کند. داروهای مسکن، اصلاح رژیم غذایی، مصرف پروبیوتیک‌ها و در موارد شدیدتر جراحی، از روش‌های درمان دل درد کودکان هستند. همچنین، برخورداری از تغذیه سالم، فعالیت بدنی، مصرف مایعات فراوان و مدیریت استرس منجر به پیشگیری از دل درد کودکان خواهد شد.
با مطالعه این مطلب مجله پزشکی دکتردکتر که به 4 دقیقه زمان نیاز دارد، انواع علت دل درد کودکان را خواهید شناخت.
در انتها، اگر سوالی درباره درمان دل درد کودکان دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس پزشکی ما به آن پاسخ خواهد داد.
دل درد کودکان چیست؟
دل درد کودکان به دلایل مختلفی همچون انواع عفونت‌ها، مشکلات گوارشی، حساسیت‌های غذایی و استرس یا اضطراب رخ می‌دهد. کودک مبتلا به دل درد، علائمی همچون درد شکمی، نفخ، تهوع، استفراغ و تغییر در حرکات روده را تجربه می‌کند. برای تشخیص دقیق علت دل درد، باید به علائم همراه و مدت زمان درد توجه شده و در صورت تداوم یا شدت علائم به دکتر کودکان مراجعه کنید.
درمان دل درد کودکان بستگی به علت آن دارد و شامل تغییر در رژیم غذایی، مصرف مایعات بیشتر، داروهای تجویز شده یا مدیریت استرس است. در موارد شدیدتر، دکتر اطفال، بررسی‌های پزشکی بیشتر مانند آزمایش‌های خون یا تصویربرداری را برای شناسایی علت دقیق دل درد و ارائه درمان مناسب توصیه می‌کند.
دل درد کودکان با چه علائمی همراه است؟
علائم همراه با دل درد کودکان بسته به علت اصلی دل درد متفاوت هستند. در جدول زیر، به شایع‌ترین علائم همراه با دل درد کودکان پرداخته‌ایم:
- احساس تهوع و استفراغ
- احساس پر بودن شکم و نفخ
- تغییر در حرکات روده مانند اسهال یا یبوست
- تمایل کمتر به خوردن غذا
- تب و عفونت
- احساس خستگی و بی‌حالی
- تحریک‌پذیری و گریه بیشتر در کودکان
- احساس درد شدید یا مداوم
تشخیص دقیق دل درد کودکان، به ارزیابی‌های دقیق دکتر اطفال نیاز دارد.
علت دل درد کودکان چیست؟
دل درد کودکان می‌تواند ناشی از انواع بیماری‌های کودکان همچون عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی، یبوست، عدم تحمل غذایی و مشکلات تغذیه‌ای باشد. استرس و اضطراب هم در برخی کودکان باعث بروز دل درد می‌شود. عفونت‌های مجاری ادراری و آپاندیسیت نیز از دیگر علل احتمالی هستند.
به گفته کالج گوارش آمریکا،
درد عملکردی شکم، یکی از شایع‌ترین شکایات کودکانی است که توسط متخصصین گوارش اطفال گزارش شده است. در واقع، تقریباً یک چهارم همه کودکانی که برای شکایات معده یا روده مراجعه می‌کنند، درد عملکردی شکمی دارند. درد عملکردی شکم شامل چندین نوع مختلف درد مزمن شکمی، از جمله دردهای مکرر شکم، سوءهاضمه عملکردی و سندرم روده تحریک‌پذیر است.
در ادامه به شایع‌ترین عوامل دل درد کودکان پرداخته‌ایم:
عفونت‌های ویروسی و باکتریایی
عفونت‌های گوارشی ویروسی و باکتریایی با علائمی مانند تهوع، استفراغ، اسهال و گاهی تب همراه هستند. ویروس‌هایی مانند نوروویروس و روتاویروس باعث التهاب معده و روده می‌شوند. باکتری‌هایی مانند ای‌کولای و سالمونلا هم عفونت‌های مشابهی را به‌وجود می‌آورند. برای درمان این نوع دل درد، مصرف مایعات کافی جهت جلوگیری از کم‌آبی بدن و استراحت توصیه می‌شود.
یبوست
یبوست، به دلیل مصرف ناکافی فیبر و مایعات، فعالیت بدنی کم و گاهی استرس ایجاد می‌شود. یبوست با علائمی همچون حرکات روده‌ای کمتر از سه بار در هفته، مدفوع سخت و خشک و احساس درد هنگام دفع همراه است. برای درمان یبوست، تغییر در رژیم غذایی با افزایش مصرف فیبر و مایعات و تشویق به فعالیت بدنی منظم لازم است. در موارد شدیدتر، استفاده از ملین‌ها یا داروهای تجویز شده توسط دکتر دل درد (شکم درد) کودکان موثرتر هستند.
سوءهاضمه
سوءهاضمه، تحت تاثیر عواملی همچون مصرف غذاهای چرب، تند یا سنگین، خوردن سریع غذا و مصرف نوشیدنی‌های گازدار در کودکان ایجاد می‌شود. در این شرایط، کودک دچار احساس سنگینی، نفخ و درد در ناحیه شکم شده که پس از خوردن غذا اتفاق می‌افتد. با اصلاح عادات غذایی مانند خوردن وعده‌های کوچکتر و متعادل‌تر، اجتناب از غذاهای تحریک‌کننده و تشویق به جویدن کامل غذا می‌توان این عارضه را در کودکان مدیریت کرد. در صورت تشدید یا تداوم این شرایط،به مشاوره با دکتر کودکان و استفاده از داروهای ضداسید یا دیگر داروهای تجویزی نیاز خواهید داشت.
حساسیت‌های غذایی
برخی کودکان به لاکتوز موجود در لبنیات یا گلوتن موجود در گندم حساسیت دارند و با مصرف آن‌ها به دل درد مبتلا می‌شوند. علاوه‌بر دل درد، کودک علائمی همچون نفخ، اسهال و گاهی استفراغ را هم تجربه می‌کند. تشخیص این نوع حساسیت غذایی با بررسی واکنش بدن کودک پس از مصرف غذای مشکوک و تأیید توسط پزشک انجام می‌شود. برای مدیریت این نوع دل درد، باید ماده غذایی حساسیت‌زا از رژیم غذایی کودک حذف شود.
استرس و اضطراب
استرس و اضطراب با تاثیر مستقیم بر سیستم گوارشی کودکان، منجر به دل درد در آن‌ها می‌شوند. کودکان در مواجهه با موقعیت‌های استرس‌زا مانند تغییر در زندگی، مشکلات مدرسه یا فشارهای اجتماعی، دل درد را تجربه می‌کنند. علائم دل درد ناشی از استرس شامل درد مبهم در ناحیه شکم، تهوع و گاهی استفراغ هستند. مدیریت این نوع دل درد شامل شناسایی و کاهش عوامل استرس‌زا، ایجاد محیطی آرام و حمایتگر و گاهی مشاوره با روان‌شناس کودک است.
مشکلات گوارشی مزمن
سندرم روده تحریک‌پذیر و بیماری التهابی روده، از دیگر عواملی هستند که باعث دل درد کودکان و اسهال می‌شوند. سندرم روده تحریک‌پذیر با استرس و برخی غذاها تحریک شده و با علائمی مانند درد شکمی، نفخ، اسهال یا یبوست همراه است. بیماری التهابی روده شامل بیماری‌های کرون و کولیت اولسراتیو است که با التهاب مزمن دستگاه گوارش مشخص می‌شوند. درمان این مشکلات، نیازمند ارزیابی‌های تخصصی و مدیریت طولانی‌مدت با داروهای تجویزی، تغییر رژیم غذایی و معاینات دوره‌ای توسط دکتر اطفال است.
عفونت‌های ادراری
عفونت‌های ادراری، به‌ویژه انتشار عفونت به کلیه‌ها باعث دل درد کودکان خواهد شد. علائم این عفونت‌ها، شامل درد یا سوزش هنگام ادرار، نیاز مکرر به ادرار، تب و گاهی درد در ناحیه شکم یا پهلو است. دکتر اطفال برای تشخیص عفونت‌های ادراری، آزمایش ادرار را تجویز می‌کند. این متخصص، پس از تشخیص عفونت، آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بین بردن عفونت و مصرف مایعات کافی برای کمک به دفع باکتری‌ها را برای درمان ارائه می‌دهد.
آلرژی‌ها و عدم تحمل غذایی
برخی کودکان به شیر، تخم‌مرغ، بادام‌زمینی یا گندم آلرژی دارند و پس از خوردن آن‌ها به دل درد مبتلا می‌شوند. علائم آلرژی غذایی، درد شکمی، نفخ، اسهال، تهوع و گاهی در واکنش‌های شدیدتر، کهیر و تنگی نفس هم هستند. دکتر اطفال با انجام تست‌های آلرژی و بررسی و مشاهده واکنش‌های بدن به مواد غذایی خاص حساسیت را تشخیص می‌دهد. تنها راه مدیریت این علائم و شرایط، اجتناب کامل از مواد غذایی حساسیت‌زا و مصرف آنتی‌هیستامین‌ها در صورت بروز علائم آلرژی است.
دل درد کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای یافتن علت اصلی ابتلای کودکان به دل درد، باید ارزیابی‌های تخصصی و آزمایش‌های تشخیصی انجام شود. دکتر اطفال، از روش‌های تشخیصی موجود در جدول زیر برای شناسایی علت دل درد کودکان استفاده می‌کند:
| روش تشخیص دل درد کودکان | شرح روش |
| صحبت با والدین و کودک | پرسیدن سوالاتی درباره تاریخچه درد، مدت زمان و شدت آن، علائم همراه و هرگونه تغییر در عادات غذایی، خواب و فعالیت‌های روزانه |
| معاینه فیزیکی | شامل لمس و فشار دادن ناحیه‌های مختلف شکم برای شناسایی محل دقیق درد، بررسی نشانه‌های التهاب یا حساسیت |
| آزمایش‌های آزمایشگاهی | بررسی علائم عفونت، التهاب، کم‌خونی یا مشکلات متابولیک |
| تصویربرداری | شناسایی مشکلات ساختاری در دستگاه گوارش، کلیه‌ها یا سایر اندام‌های داخلی |
| آزمایش‌های تخصصی | تست‌های آلرژی، آندوسکوپی یا کولونوسکوپی برای بررسی دقیق‌تر و تشخیص نهایی |
تشخیص دقیق علت دل درد در کودکان دبستانی و کوچکتر، در موارد پیچیده‌تر، نیازمند ترکیبی از اطلاعات تاریخچه بیمار، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تشخیصی‌ست تا بهترین راهکار درمانی ارائه شود. مراجعه به‌موقع به دکتر کودکان برای تشخیص و درمان به‌موقع اهمیت بسیار زیادی دارد. برای درک بیشتر اهمیت مراجعه به‌موقع به متخصص اطفال، مطلب تخصص اطفال چیست را مطالعه کنید.
دل درد کودکان چگونه درمان می‌شود؟
درمان دل درد در کودکان بسته به علت اصلی آن متفاوت است. در موارد خفیف، استراحت و مصرف مایعات شفاف مانند آب، چای کمرنگ و سوپ ساده توصیه می‌شود. استفاده از کمپرس گرم روی شکم، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و حذف مواد غذایی حساسیت‌زا از دیگر راه‌های تسکین دل درد کودکان هستند. در ادامه، به روش‌های درمان دل درد کودکان مفصل‌تر پرداخته‌ایم:
استراحت و مایعات
در صورت ابتلای کودک به دل درد خفیف، استراحت و مصرف مایعات کافی برای بهبود درد کودک بسیار موثر است. نوشیدن آب، آب‌میوه‌های طبیعی و سوپ‌های سبک، به حفظ هیدراتاسیون بدن و کاهش ناراحتی گوارشی کمک می‌کنند. همچنین، استراحت کافی به بدن اجازه می‌دهد تا با استرس و خستگی مقابله کرده و فرایندهای بهبودی را تسریع کند.
تغییر رژیم غذایی
اصلاح رژیم غذایی کودک، در درمان دل درد ناشی از سوء هاضمه یا حساسیت‌های غذایی بسیار موثر است. کاهش مصرف غذاهای چرب، تند و سنگین و افزایش مصرف فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل منجر به بهبود عملکرد گوارشی خواهد شد. در صورت تشخیص ابتلا به حساسیت‌های غذایی، حذف مواد غذایی حساسیت‌زا مانند لبنیات یا گلوتن ضروری است. ایجاد عادات غذایی منظم و مصرف وعده‌های کوچک و متعادل، دل درد کودکان را تسکین داده و سلامت عمومی آن‌ها را بهبود می‌دهد.
داروهای تسکین‌دهنده دل درد کودکان
دکتر اطفال، پس از شناسایی علت دل درد، داروهای متناسب با عامل دل درد را تجویز می‌کند. برای عفونت‌های باکتریایی، آنتی‌بیوتیک‌ها و برای درمان سوءهاضمه و نفخ، داروهای ضداسید و ضدنفخ توصیه می‌شوند. شربت دل درد کودکان سایمیتیکون برای کاهش نفخ و تسکین علائم آن بسیار موثر است. همچنین داروهای ملین برای درمان یبوست و داروهای ضدالتهاب برای بیماری‌های التهابی روده موثر هستند. مصرف نوع و دوز داروها باید تحت نظارت پزشک باشد تا از عوارض جانبی احتمالی جلوگیری شود. گاهی، در صورت نیاز و تشخیص پزشک، مصرف داروهای مسکن یا آرام‌بخش‌های خفیف همچون شربت استامینوفن برای کاهش درد و اضطراب کودک لازم است.
مدیریت استرس و اضطراب
تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا و ایجاد محیطی آرام و حمایتگر در خانه و مدرسه در کاهش استرس بسیار موثر هستند. برای آشنایی کودک با روش‌های مدیریت استرس و مقابله با اضطراب، مشاوره با روان‌شناس کودک کمک‌کننده خواهد بود. تمرینات ذهنی و بدنی منظم و همچنین برخورداری از استراحت و تفریح کافی به بهبود سلامت روانی و جسمی کودک کمک می‌کند.
پروبیوتیک‌ها
پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفیدی هستند که با حفظ تعادل میکروبیوم روده، به عملکرد بهتر دستگاه گوارش کمک می‌کنند. مصرف مواد غذایی حاوی پروبیوتیک مانند ماست و کفیر یا استفاده از مکمل‌های پروبیوتیک، مفید خواهد بود. این باکتری‌های مفید، التهاب را کاهش داده و از رشد باکتری‌های مضر جلوگیری می‌کنند. پروبیوتیک‌ها برای درمان دل دردهای ناشی از عفونت‌های گوارشی یا مشکلات روده‌ای بسیار کارآمد و موثر هستند.
مصرف مایعات و فیبر کافی
در موارد یبوست، افزایش مصرف مایعات، حرکات روده و علائم دل درد را بهبود خواهد داد. نوشیدن آب کافی و مصرف مایعات طبیعی مانند آب‌میوه‌ها و سوپ‌ها با نرم کردن مدفوع، دفع کودک را تسهیل می‌کند. مصرف فیبر غذایی موجود در میوه‌ها و سبزیجات تازه، باعث حجیم کردن مدفوع و افزایش حرکات روده می‌شوند. ایجاد عادت‌های سالم نوشیدن مایعات و مصرف مواد غذایی حاوی فیبر در رژیم غذایی کودک از ابتلای کودکان به یبوست و دل درد پیشگیری خواهد کرد.
درمان خانگی دل درد کودکان
گرمای ناشی از کمپرس گرم روی ناحیه شکم با افزایش جریان خون و شل کردن عضلات، علائم دل درد را تسکین می‌دهد. همچنین، برای بهبود وضعیت گوارشی و کاهش نفخ و درمان دل درد کودکان طب سنتی مصرف چای گیاهی ملایم مانند چای نعناع یا بابونه را توصیه می‌کند. این درمان‌های خانگی معمولاً بی‌خطر بوده و به‌عنوان مکمل درمان‌های پزشکی برای درمان دل پیچه و اسهال در کودکان موثر واقع می‌شوند.
مراجعه به دکتر اطفال
در صورت تشدید یا تداوم علائم و مواجه شدن با دل درد کودکان همراه با تب، برای انجام ارزیابی‌های تخصصی‌تر باید به دکتر اطفال مراجعه کنید. این متخصص، انواع آزمایش‌های تشخیصی مانند آزمایش خون، ادرار، مدفوع یا تصویربرداری را برای شناسایی دقیق علت دل درد کودکان انجام می‌دهد. دکتر کودکان، بر اساس تفسیر نتایج این آزمایش‌ها، برنامه درمانی مناسب را ارائه خواهد داد.
چگونه از دل درد کودکان پیشگیری کنیم؟
پیشگیری از دل درد کودکان با ایجاد عادات سالم در زندگی روزمره اتفاق می‌افتد. در ادامه، به موثرترین راهکارهای پیشگیری از دل درد کودکان اشاره کرده‌ایم:
- برخورداری کودک از رژیم غذایی سالم؛ پیشگیری از مشکلات گوارشی با ارائه یک رژیم غذایی متعادل، حاوی فیبر و آب کافی و اجتناب از غذاهای چرب، تند و فرآوری‌شده
- آموزش عادات غذایی مناسب به کودک؛ جلوگیری از سوءهاضمه با آموزش خوردن غذا در وعده‌های منظم، آهسته جویدن غذا و تشویق به خوردن وعده‌های کوچکتر و مکرر
- تشویق کودک به فعالیت بدنی منظم؛ بهبود حرکات روده و پیشگیری از یبوست و همچنین حفظ سلامت عمومی کودک با انجام بازی‌های فعال و ورزش منظم
- برخورداری کودک از مهارت مدیریت استرس؛ کاهش استرس و پیشگیری از دل درد ناشی از اضطراب با آموزش تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند تنفس عمیق و مدیتیشن و همچنین ایجاد محیطی آرام و حمایتگر در خانه و مدرسه
- هیدراتاسیون مناسب؛ جلوگیری از یبوست و حفظ عملکرد مناسب دستگاه گوارش کودک با اطمینان از مصرف مایعات کافی در طول روز و اجتناب از مصرف نوشیدنی‌های گازدار و قندی
- پرهیز از غذاهای حساسیت‌زا؛ شناسایی و مدیریت حساسیت‌های غذایی با حذف این مواد از رژیم غذایی کودک
- رعایت بهداشت فردی؛ جلوگیری از عفونت‌های گوارشی با آموزش به کودک درباره اهمیت شستن دست‌ها قبل از خوردن غذا و بعد از استفاده از سرویس بهداشتی
مراجعه به پزشک برای بررسی‌های دوره‌ای و پیگیری منظم وضعیت سلامت او به شناسایی و پیشگیری از مشکلات احتمالی کمک خواهد کرد.
برای درمان دل درد کودکان به چه دکتری باید مراجعه کرد؟
برای درمان دل درد کودکان ابتدا باید به دکتر کودکان یا متخصص اطفال مراجعه کنید. این متخصص، با انجام معاینه فیزیکی و انجام آزمایش‌های تشخیصی همچون آزمایش خون، سونوگرافی و آندوسکوپی علت دل درد کودکان را شناسایی می‌کند. یبوست، آپاندیست، کولیت، عفونت و آلرژی غذایی شایع‌ترین عوامل ایجادکننده دل درد کودکان هستند. دکتر کودکان برای درمان دل درد، داروهای مسکن، اصلاح رژیم غذایی، مصرف کافی مایعات و در شرایط پیچیده، جراحی را توصیه می‌کند.
اگر کودک شما به دل درد مداوم و تشدیدشونده مبتلا است و به مشاوره با دکتر کودکان نیاز دارید، می توانید برای دریافت نوبت این متخصص به سایت دکتردکتر مراجعه کنید.
منابع:
alderhey.nhs.uk
hopkinsmedicine.org
سوالات متداول دل درد کودکان
اگر دل درد شدید و همراه با بی‌حالی باشد و بیش از 24 ساعت طول بکشد و علائم تب، استفراغ خونی یا مدفوع خونی هم داشته باشد،باید به پزشک مراجعه کنید.
با انتقال آرامش به کودک، ماساژ شکم او، مصرف مایعات گرم و اطمینان از استراحت کافی کودک می‌توانید به بهبودی او کمک کنید.
بله. دل درد می‌تواند نشانه‌ای از انسداد روده، انواع عفونت‌ها یا بیماری‌های گوارشی پیچیده باشد.
ماساژ شکم، مصرف مواد غذایی حاوی فیبر و اجتناب از خوردن غذاهای نفاخ به کاهش گازهای روده‌ای و درد کودک کمک می‌کند.
