اگر پدر و مادر هستید، احتمالاً یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های شما بیماری فرزندتان است. کودکان و نوزادان معمولاً بیشتر از بزرگترها در معرض آسیب و بیماری هستند و به همین دلیل نیز بیماریهای شایع کودکان و نوزادان جزو مسائلی است که باید به آن پرداخته شود.
از این رو، موضوع این مطلب از دکتردکتر را به معرفی شایع‌ترین بیماریهای کودکان و نوزادان اختصاص داده‌ایم. درصورتی که فرزندتان از این بیماری‌ها رنج می‌برد، یا از روی علائمی که دارد احساس می‌کنید ممکن است مشکلی داشته باشد، برای تشخیص و درمان در اولین فرصت از یک متخصص کودکان در تهران یا دیگر شهرهای ایران مشورت بگیرید.
بیماریهای شایع کودکان و نوزادان
سیستم ایمنی بدن یک کودک و نوزاد در معرض عفونت‌ها و ویروس‌های زیادی قرار نگرفته و به همین دلیل، بیشتر از بزرگسالان که در برابر بسیاری از مریضی‌‌ها ایمن شده‌اند، در خطر ابتلا به بیماری قرار دارد. به همین‌دلیل نیز برخی از بیماری‌ها، در نوزادان و کودکان شایع هستند. اما این‌که این بیماری‌ها کدامند، در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
۱. گلودرد
گلودرد، یکی از بیماریهای شایع کودکان و نوزادان است که معمولاً به دلیل سرماخوردگی در آن‌ها اتفاق می‌افتد و اغلب هم جای هیچ نگرانی نیست. درواقع، گلود درد کودکان بسته به عامل بروز آن دو نوع است:
- گلودرد ویروسی
- و گلودرد باکتریایی
نوع ویروسی گلودرد، معمولاً نیاز به درمان ندارد و پس از 4 روز الی نهایتاً یک هفته خود به خود بهبود پیدا می‌کند. استفاده از آنتی بیوتیک‌ها تاثیری در این نوع از گلودرد ندارد اما درمان می‌تواند درد گلوی کودک را تا حد زیادی التیام بدهد. برای این منظور، می‌توانید از داروهای مسکن مثل استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن استفاده کنید.
همچنین می‌توانید با استفاده از نوشیدنی‌های گرمی همچون چای، سوپ مرغ یا معجون عسل و لیمو به نرم شدن و بهبود گلوی کودک کمک کرده و درد آن را کاهش دهید.
نوع دیگری از گلودرد در کودکان و نوزادان، که به آن گلودرد باکتریایی نیز گفته می‌شود، به دلیل باکتری استرپتوکوک اتفاق می‌افتد. مهم‌ترین علامت این بیماری در کودکان و نوزادان همان گلودرد است که ممکن است به حدی شدید باشد که مانع صحبت کردن کودک شود یا در بلع او مشکل ایجاد کند. از مهم‌ترین علائم این بیماری می‌توان به موراد زیر اشاره کرد:
- گلودرد
- تب
- تورم غدد لنفاوی
- درد شکم
این بیماری معمولاً از طریق عطسه و سرفه به کودکان دیگر نیز انتقال پیدا می‌کند و درصورت ابتلا، حتماً لازم است کودک را به یک متخصص اصفال نشان دهید. راه درمان این بیماری، خصوصاً در صورتی که به‌موقع تشخیص داده شود، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و استراحت است تا علائمی مانند گرفتگی بینی رفع شوند.
نکته: توصیه می‌شود کودک تا 24 ساعت پس از ابتلا به بیماری قرنطینه شود تا احتمال انتقال بیماری به دیگر کودکان به حداقل برسد.
۲. گوش درد
گوش درد یکی از مشکلاتی است که اغلب کودکان و نوزادان آن را تجربه می‌کنند و می‌تواند تجربه دردناک و آزاردهنده‌ای هم برای آن‌ها باشد. اما ببینیم دلایل گوش درد کودکان و نوزادان چیست. برای تشخیص علت، باید به علائمی که در کنار گوش درد در کودک یا نوزاد مشاهده می‌کنید دقت کنید:
گوش درد همراه با دندان درد
این نوع از گوش درد در نوزادان زیاد مشاهده می‌شود و عمده‌ترین دلیل آن، دندان در آوردن است. اگر کودک در کنار گوش درد، درد دندان هم دارد، احتمالاً جای نگرانی نیست و فقط در حال درآوردن دندان جدید است. در نوزادانی که در حال دندان درآوردن هستند نیز گوش درد زیاد مشاهده می‌شود، که باعث بی‌تابی نوزاد شده یا باعث می‌شود مدام دست خود را به سمت گوش خود ببرد.
گوش درد همراه با کاهش شنوایی
این مشکل، معمولا، زمانی اتفاق می‌افتد که گوش، به لحاظ فیزیکی دچار مشکل شده باشد. به‌عنوان مثال، عواملی مثل گیر کردن شی خارجی در گوش، تجمع جرم در آن یا سوراخ شدن پرده گوش به علت صدای بلند، ضربه یا تصادف، باعث می‌شود کودک یا نوزاد، علاوه بر گوش درد، شنوایی خود را نیز تا حدی از دست بدهد.
گوش درد همراه با درد هنگام بلع
درصورتی که گوش کودک درد می‌کند و در عین حال، هنگام بلع نیز شکل دارد یا گلودرد هم دارد، به احتمال زیاد سرما خورده، دچار گلودرد ویروسی شده، یا لوزه او ورم کرده است.
گوش درد همراه با تب
اما یکی از شایع‌ترین بیماریهای کودکان و نوزادان این مورد است. گوش درد همراه با تب، که نشانه عفونت گوش در کودکان و نوزادان است. البته، این دو علامت در کنار هم می‌توانند نشانه سرماخوردگی یا ابتلا به آنفولانزا هم باشند، اما عفونت گوش نیز اغلب با تب همراه است که علائم دیگر سرماخوردگی مثل خس‌خس سینه، آبریزش از بینی و عطسه و سرفه را ندارد.
برای درمان اکثر گوش دردهایی که مطرح شد، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها کارساز است. البته، در مورد پاره شدن پرده گوش، یا تجمع جرم در گوش لازم است به پزشک مراجعه کنید تا درمان تخصصی روی گوش کودک یا نوزاد صورت بگیرد. اما مواردی مثل گلودرد، سرماخوردگی یا عفونت گوش، با مصرف آنتی بیوتیک‌ها درمان می‌شوند.
اگر تا درمان با آنتی بیوتیک، که حداقل یک روز زمان می‌برد روی گوش و درد آن اثر بگذارد، کودک یا نوزاد بی‌قراری می‌کند، می‌توانید برای کاهش درد به او مسکن بدهید. استفاده از استامینوفن، هم در مورد نوزادان زیر دو سال و هم در مورد کودکان توصیه می‌شود. همچنین می‌توانید از کمپرس سرد استفاده کنید. برای این منظور، یک دستمال سرد و مرطوب را به مدت ۲۰ دقیقه روی گوش خارجی کودک یا نوزاد قرار دهید تا به کاهش درد گوش او کمک کند.
۳. عفونت مجاری ادراری
عفونت مجاری ادراری، یکی دیگر از بیماریهای شایع در کودکان و نوزادان است که حدود 3 الی 5 درصد از دختران و 1 درصد از پسران آن را تجربه می‌کنند. این بیماری، به علت ورود میکروب به مجاری ادراری کودک یا نوزاد اتفاق می‌افتد و ممکن است مثانه کودک یا کلیه او را درگیر کند. بر همین اساس، دو بیماری ناشی از عفونت مجاری ادراری در کودکان و نوزادان عبارتند از:
- عفونت مثانه یا سیستیت
- و عفونت کلیه یا پرونفریت
میکروب‌هایی که باعث ابتلا به عفونت مجاری ادراری در کودکان و نوزادان می‌شوند، میکروب‌های دستگاه گوارشی هستند. به همین دلیل نیز نیاز است خصوصاً در مورد نوزادان، پوشک آن‌ها را زود به زود تعویض کنید تا مجاری ادراری نوزاد زیاد در تماس با مدفوع نباشد. برخی از عوامل مهم ابتلا به عفونت ادراری در کودکان و نوزادان عبارتند از:
- تماس زیاد مجاری ادراری کودک با مدفوع، بهویژه در کودکان زیر 4 سال
- ختنه نشدن پسران
- عوامل ژنتیکی
- برگشت ادرار
- نگه داشتن زیاد ادرار
- یبوست
نشانه‌های این بیماری در نوزادان بیشتر شامل زردی، کم شدن حجم ادرار، اسهال، بی‌حالی و بی‌اشتهایی است. اما در کودکان بالای یک سال، شب ادراری، بی‌اختیاری ادرار، بوی بد ادرار، اسهال، درد پهلوها، درد ناحیه شکم و بی‌قراری حین ادرار یا قطع و وصل شدن ادرار نیز می‌تواند نشانه عفونت مجاری ادراری باشد.
عفونت ادراری با استفاده از آزمایش و کشت ادرار قابل تشخیص است و به همین علت نیز در صورت وجود علائم این بیماری در کودک یا نوزاد، لازم است حتماً به پزشک مراجعه کنید. متخصص کودکان، پس از تشخیص بیماری ممکن است تنها به تجویز آنتی‌بیوتیک بسنده کند یا در موارد حادتر، توصیه کند کودک یا نوزاد را بستری کنید.
با توجه به شایع بودن این بیماری در کودکان و نوزادان، لازم است برای پیشگیری از ابتلا به عفونت مجاری ادراری نکات زیر را رعایت کنید:
- مصرف آب زیاد به منظور تخلیه مداوم مثانه
- درمان یبوست کودکان
- شست‌وشوی صحیح (از جلو به عقب) دستگاه تناسلی
- استفاده از لباس زیرهای نخی و گشاد
- تعویض زود به زود پوشک نوزادان
- درمان کرمک درصورت وجود
- ختنه در پسران
- درمان برگشت ادراری و مثانه عصبی
۴. عفونت پوستی
کودکان ممکن است دچار انواع عفونت‌های پوستی شوند که رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- راش‌های پوستی
- عفونت‌های قارچی
- عفونت‌های ویروسی پوست
- عفونت‌های انگلی
راش‌های پوستی، از جمله عوارض بیماریهای آبله مرغان یا اوریون هستند که در ادامه مورد بررسی قرار خواهند گرفت. عفونت‌های انگلی و ویروسی نیز بسیار به ندرت اتفاق می‌افتند که در صورت بروز، لازم است بلافاصله کودک یا نوزاد را به دکتر کودک نشان دهید.
اما عفونت‌های قارچی، یکی از بیماریهای شایع کودکان و نوزادان هستند که در بسیاری از کودکان مشاهده می‌شوند و می‌توانند بدون درد و خارش و ملایم بوده، یا همراه با درد، خارش، سوزش یا حتی خونریزی باشند.
این عفونت‌ها، ناشی از قارچ‌های پوستی هستند. قارچ‌هایی که در لایه رویی سلولهای پوستی کودک، در مناطق مرطوب بدن او مانند بین انگشتان دست یا پا، ناحیه کشاله ران یا نواحی تناسلی کودکان رشد کرده و منجر به بروز عفونت‌های قارچی پوست در آن‌ها می‌شوند. این عفونت‌ها در صورتی که تحریک شوند، ممکن است دچار تورم شده، خارش داشته باشند یا حتی پوسته‌پوسته شده و تاول بزنند. معروف‌ترین نوع این عفونت، بیماری دست پا دهان کودکان است.
این نوع از عفونت‌ها، به راحتی از یک کودک به کودک دیگر قابل انتقال هستند و به همین دلیل نیز لازم است به محض مشاهده عفونت روی پوست کودک، او را به دکتر برده و در کنار درمان بیماری، از تماس کودک با کودکان و نوزادان دیگر جلوگیری کنید. سعی کنید شانه، برس، حوله و دیگر وسایل شخصی کودک را دور از دسترس دیگر کودکان و نوزادان قرار دهید تا احتمال ابتلای آن‌ها به عفونت به حداقل برسد.
راه درمان عفونت‌های قارچی، داروهای ضدقارچ هستند.
۵. برونشیت
برونشیت یکی از بیماریهای شایع کودکان و نوزادان است که از هر پنج مورد مراجعه به دکتر کودکان، یک مورد به‌خاطر آن است. آلودگی هوا، دود سیگار، باکتری‌ها و ویروس‌ها عمده‌ترین دلایل ابتلا به این بیماری در کودکان و نوزادان هستند. البته، حدود 90 درصد ابتلا به برونشیت به‌خاطر ویروس‌ها است و تنها 10 درصد شامل باکتری‌ها و موارد دیگر می‌شود.
کودکان و نوزادان ممکن است به دو نوع برونشیت زیر مبتلا شوند:
- برونشیت حاد
- و برونشیت مزمن
مهم‌ترین علائم برونشیت در کودکان و نوزادان عبارتند از:
- سرفه (سرفه خشک در حالت حاد و خلطی در حالت مزمن)
- درد قفسه سینه حین سرفه یا نفس عمیق
- خس‌خس سینه (در حالت مزمن)
- آبریزش از بینی
- تب و لرز
- ضعف و بی‌حالی
- گلودرد
- بدن درد
- سردرد
- گرفتگی صدا
- تنگی نفس
کودکان یا نوزادانی که به برونشیت مبتلا شده‌اند، معمولاً در اکثر موارد بهبود پیدا می‌کنند. بااین‌حال، در برخی موارد که بیماری تشخیص داده نشده یا درمان جدی صورت نگیرد، ممکن است به بیماریهای دیگری مثل برونشکتازی، برونکوپنومونی یا نارسایی‌های حاد ریه منجر شود.
برای درمان این بیماری، در کنار درمان‌های پزشکی و دارویی تحت‌نظر دکتر کودکان، که معمولاً شامل تجویز داروهای مسکن، تب‌برها و داروهای کاهش دهنده سرفه است، می‌توانید از دستگاه بخور سرد برای مرطوب نگه داشتن هوای محیط استفاده کنید و میزان مصرف آب کودک را نیز تا جایی که می‌توانید افزایش دهید.
کودکانی که به برونشیت مبتلا شده‌اند، نیاز به استراحت در کنار مصرف زیاد مایعات دارند، به‌صورت مکرر باید دست‌های خود را با آب و صابون بشویند و به هیچ عنوان در معرض دود سیگار یا هوای آلوده قرار نگیرند.
۶. برونشیولیت
برونشیولیت، درواقع نوعی بیماری عفونی شایع ریوی در کودکان و نوزادان است که باعث التهاب و احتقان راه‌های هوایی کوچک (برونشیول‌ها) در ریه کودک می‌شود. این بیماری، یکی از بیماریهای شایع کودکان و نوزادان در فصل زمستان است که معمولاً با بروز علائمی شبیه سرماخوردگی ساده شروع می‌شود و بعد از مدتی با سرفه‌های شدید، خس‌خس سینه و یا حتی مشکل در تنفس ادامه پیدا می‌کند.
مهم‌ترین علامت‌های برونشیولیت در کودکان و نوزادان عبارتند از:
- آبریزش بینی
- گرفتگی بینی
- سرفه
- تب خفیف
- خس‌خس سینه
- اشکال در تنفس
البته دو علامت آخر، در مراحل پیشرفته بیماری ظهور می‌کنند. حتی برخی از کودکان کم سن‌وسال و نوزادان ممکن است عفونت گوش (اوتیت مدیا) هم داشته باشند.
مهم‌ترین عارضه‌هایی که این بیماری ممکن است برای کودکان و نوزادان در پی داشته باشد، موارد زیر هستند:
- کبودی لب‌ها و پوست (سیانوز)
- توقف تنفس (آپنه)
- دهیدراسیون یا کم آبی بدن
- کاهش سطح اکسیژن خون
- و نارسایی‌های تنفسی
البته، برونشیولیت در کودکان و نوزادان معمولاً با استراحت و مصرف دارو تحت نظر پزشک کودکان بهبود پیدا می‌کند و این علائم، در حالتی هستند که بیماری عود کرده و دیگر امکان درمان ساده با دارو وجود ندارد و نیاز است کودک یا نوزاد در بیمارستان بستری شود. این مورد، بهویژه در خصوص نوزادان نارس که بیماریهای عفونی و ویروسی به شدت و سرعت در آن‌ها پیشرفت می‌کند وجود دارد و این نوزادان نیاز دارند سریعاً در بیمارستان بستری شوند.
ویروس‌هایی که باعث بروز این بیماری در کودکان و نوزادان می‌شوند، برخی همان ویروس‌های عامل بیماری آنفولانزا هستند و مانند آنفولانزا، امکان انتقال بیماری از طریق هوا، صحبت کردن و بازی کردن بچه‌ها با هم وجود دارد. به همین دلیل لازم است فضای بازی وکودکان را تا بهبود کامل از هم جدا کنید و اسباب‌بازی‌ها، حوله و ظروف و وسایل بهداشتی آن‌ها را از دیگر کودکان و نوزادان دور کنید.
نکته: در مورد برونشیولیت نیز مصرف مایعات و شستن مکرر دست‌ها با آب و صابون توصیه می‌شود.
۷. سرماخوردگی
سرماخوردگی را می‌توان یکی از بیماریهای شایع کودکان و نوزادان قلمداد کرد که تقریباً هر پدر و مادری آن را تجربه کرده‌اند و با آن آشنا هستند. شاید این بیماری پیش پا افتاده و ساده به نظر برسد، اما باید بگوییم که سرماخوردگی کودکان و خصوصاً نوزادان، اگر جدی گرفته نشود می‌تواند حسابی دردسرساز شود.
بیش از 200 نوع ویروس وجود دارند که می‌توانند منجر به بروز سرماخوردگی در کودکان و نوزادان شوند. بر خلاف تصور عموم مادرها و پدرها که برای درمان سرماخوردگی از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می‌کنند، این داروها هیچ تاثیری روی سرماخوردگی کودکان و نوزادان ندارند، چون این بیماری، یک بیماری ویروسی است.
جز در مورد نوزادان تازه متولد شده و کودکانی که بیماری زمینه‌ای خاصی دارند یا از ضعیف سیستم ایمنی رنج می‌برند، سرماخوردگی بیماری خطرناکی نیست و معمولاً هم در طول چهار الی ده روز بهبودی حاصل می‌شود.
مهم‌ترین علائم سرماخوردگی در کودکان و نوزادان، علامت‌های زیر هستند:
- آبریزش از بینی
- آبریزش از چشم‌ها
- عطسه و سرفه
- احساس خستگی مفرط
- تب (در برخی موارد)
- گلودرد
- و کاهش اشتها
البته، در برخی موارد سرماخوردگی باعث اسهال و استفراغ در کودکان و نوزادان نیز می‌شود.
رینوویروس مهم‌ترین علت بروز سرماخوردگی در کودکان و نوزادان است. کودکانی که به این بیماری مبتلا شده‌اند، معمولاً 2 الی 4 روز پس از شروع علائم ناقل ویروس هستند و لازم است ارتباط آن‌ها با دوستان‌شان را کنترل کنید تا شیوع بیماری به حداقل برسد. همچنین، برای بهبود وضعیت کودک یا نوزاد، سعی کنید هوای اتاق را تا جایی که ممکن است مرطوب نگه دارید، به او مایعات فراوان بدهید و کنار او به هیچ عنوان سیگار نکشید.
استفاده از آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای ضداحتقان، ضدسرفه‌ها و خلط‌آورها، به تنهایی یا به صورت ترکیبی راه‌های درمان سرماخوردگی در کودکان و نوزادان است که البته لازم است تحت نظر پزشک کودکان صورت گیرد. بهویژه در مورد شیرخواران و نوزادان، استفاده از دارو (هر نوع دارویی) بدون نسخه پزشک توصیه نمی‌شود.
به‌علاوه، در صورتی که کودک یا نوزاد به دلیل سرماخوردگی تب داشته باشد، می‌توانید از استامینوفن خوراکی یا در تب‌های بالاتر شیاف استامینوفن نیز استفاده کنید. در مورد نوزادانی که به‌خاطر گرفتگی بینی قادر به خوردن شیر نیستند نیز توصیه می‌شود با استفاده از قطره‌های بینی یا دستگاه پوار، بینی نوزاد را تخلیه کنید تا راحت‌تر تنفس کرده و تغذیه کند.
۸. سرفه
سرفه کودکان و نوزادان، معمولاً در فصل‌های سرد سال اتفاق می‌افتد. با وجود این‌که بسیاری از این سرفه‌ها نشانه مشکل خطرناکی در کودک نیستند و به مرور زمان بهبود پیدا می‌کنند، اما برخی از انواع سرفه‌ها هم می‌تواند علامت یک بیماری خطرناک در کودک یا نوزاد باشد. برای شناسایی علت سرفه کودکان، لازم است به نوع و صدای سرفه کودک یا نوزاد دقت کنید:
سرفه‌های پارس مانند
سرفه‌هایی که معولاً شب‌ها از کودک‌تان می‌شنوید و شباهت زیادی هم به صدای پارس کردن دارند، اغلب نشانه تورم در راه‌ها و مجاری تنفسی کودکان هستند. کودکان کم سن‌وسال و نوزادان، مجاری تنفسی باریک‌تری دارند و طبیعی است که تورم این مجاری باعث گرفتن حنجره و نای کودک شده و تنفس را برای او مشکل می‌کند.
بیشترین رده سنی که در معرض ابتلا به این نوع سرفه قرار دارند، کودکان و نوزادان زیر سه سال هستند که مجاری تنفسی‌شان بسیار باریک‌تر است.
سرفه‌های خشک
سرفه‌های خشک معمولاً پاسخ به خشکی هوا، خشکی نای یا عفونت‌های بخش بالایی سیستم تنفسی هستند که احتمال دارد باعث زخم شدن گلو هم بشوند. این نوع از سرفه‌ها، به دلیل ایجاد زخم در گلوی کودک دیرتر التیام پیدا می‌کنند. عوامل بسیاری می‌توانند سبب ایجاد سرفه‌های خشک در کودکان و نوزادان شوند که خشکی هوا، قرار گرفتن در معرض دود سیگار، سرماخوردگی، حساسیت‌های فصلی و آلرژی، گرده افشانی گل‌ها و مواردی از این دست از آن جمله‌اند.
در صورتی که سرفه خشک کودکان پس از گذشت مدت زمان سه هفته بهبود پیدا نکرد، لازم است حتماً با یک دکتر کودکان در این مورد صحبت کنید تا مشکل کودک به‌صورت جدی درمان شود.
سرفه ناشی از خروسک
این نوع سرفه‌ها معمولاً به‌صورت ناگهانی و در نیمه‌های شب اتفاق می‌افتند. اغلب کودکانی که به خروسک مبتلا هستند، سرفه‌های خشن و پر سروصدایی دارند.
سرفه‌های شبانه
معمولاً بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی و آسم باعث سرفه کودکان هنگام خواب و شب می‌شوند. وجود خلط در گلو و بینی به دلیل سرماخوردگی، معمولاً باعث می‌شود که کودک یا نوزاد هنگام خواب نتواند به درستی تنفس کند و سرفه می‌کند. ابتلا به آسم نیز به این علت که راه‌های تنفسی در هنگام شب حساس‌تر و خشک‌تر هستند باعث سرفه‌های شبانه می‌شود.
سرفه‌های روزانه
سرد بودن هوا یا انجام فعالیت‌های پر جنب‌وجوش باعث می‌شود تا کودکان در طول روز سرفه کنند. البته، قرار گرفتن در معرض دود سیگار و حیوانات نیز ممکن است باعث ایجاد سرفه‌های روزانه در کودکان و نوزادان شود که در این صورت، لازم است عامل سرفه را از کودک یا نوزاد خود دور کنید.
سرفه همراه با تب
کودکان یا نوزادانی که همراه سرفه، تب دارند و آبریزش بینی هم در آن‌ها مشاهده می‌شود، به احتمال خیلی زیاد دچار سرماخوردگی شده‌اند. البته، بالا بود این تب (بالاتر از 39 درجه سانتی‌گراد) می‌تواند نشانه ذاتالریه نیز باشد. اگر این‌طور است، لازم است در اسرع وقت کوک یا نوزاد خود را نزد یک پزشک کودکان ببرید تا اقدامات درمانی لازم برای بهبود او انجام شوند.
سرفه همراه با استفراغ
کودکانی که در کنار سرفه، حالت تهوع یا استفراغ هم دارند، امکان دارد از رفلاکس معده رنج ببرند. البته، کودکانی که دچار سرماخوردگی یا آسم هستند نیز به این دلیل که امکان دارد مقادیر زیادی مخاط و خلط وارد معده‌شان شده باشد دچار سرفه‌های همراه با استفراغ یا حالت تهوع می‌شوند. در هر صورت، جای نگرانی نیست و می‌توان با درمان‌های ساده، سرفه و استفراغ کودک را درمان کرد.
در کنار مواردی که ذکر شد، از روی رنگ خلط سرفه نیز می‌توان تاحدودی به علت سرفه‌ها پی برد. به عنوان مثال، زمانی که رنگ خلط سرفه شفاف یا سفید است، نشانه بیماریهای ریوی، عفونت‌های ویروسی یا آلرژی است. یا در کودکانی که خلط قهوه‌ای دارند، به احتمال زیاد دود سیگار باعث سرفه شده است. خلط‌های سبز یا زرد پررنگ نیز نشانه ابتلا به سرماخوردگی، ذاتالریه یا دیگر عفونت‌های باکتریایی و ویروسی است.
استفاده از شربت‌های سینه (برای نوزادان مجاز نیست)، مرطوب نگه داشتن هوا، حمام بخار گرم، مصرف استروئیدها در مورد بیماری آسم و داروهای ضدسرفه، راه‌های درمان این عارضه در کودکان و نوزادان هستند. البته، داروهای ضدسرفه برای نوزادان خطرناک هستند و بهتر است کودکان زیر 4 سالی که سرفه دارند را بدون درمان سرخود، نزد پزشک ببرید.
۹. آسم و آلرژی
آسم آلرژیک، یکی از بیماریهای شایع کودکان و حتی بزرگسالان است. علت اصلی بروز این بیماری، مواد حساسیت‌زا و واکنش سیستم ایمنی بدن به این قبیل مواد است و درواقع، زمانی که فرد در معرض عوامل آلرژی‌زا مانند گردوغبار، گرده گیاهان، خاک، حشرات یا برخی مواد غذایی قرار می‌گیرد، سیستم ایمنی بدن او موادی را تولید می‌کند که موجب تولید مخاط غلیظ شده و در مجاری تنفسی تورم ایجاد می‌کند.
مهم‌ترین علت‌های ابتلا به آسم در کودکان و نوزادان، موراد زیر هستند:
- آلرژی یا حساسیت‌های پوستی
- آلرژی یا حساسیت‌های غذایی
- سابقه خانوادگی ابتلا به آسم یا آلرژی
- قرار گرفتن در معرض دود سیگار، قبل از تولد و دوران نوزادی
- چاقی مفرط
- آلودگی هوا
اما علائم آسم آلرژیک را نیز بهتر است در کودکان بشناسید:
- تنگی نفس
- خس‌خس سینه
- سرفه (بهویژه شب‌ها)
- خستگی مفرط
- احساس سنگینی یا فشار روی قفسه سینه
- تشدید علائم سرماخوردگی
- مشکل هنگام خواب به‌دلیل تنگی نفس
با وجود این‌که درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما می‌توان با کمک پزشک متخصص آن را تا حدود زیادی کنترل کرد. استفاده از اسپری‌های تنفسی تا حد زیادی می‌تواند به بهبود وضعیت کودکان مبتلا به آسم کمک کند.
البته، زمانی‌که آسم با آلرژی همراه می‌شود، در کنار کنترل آسم، لازم است برای درمان و کنترل آلرژی نیز کارهایی را انجام داد. استفاده از آنتی هیستامین و اسپری‌های بینی تا حدود زیاد می‌تواند به کنترل آلرژی در کودکان کمک کند. البته، در کودکانی که دچار حملات شدید آسم هستند، امکان دارد پزشک معالج استفاده از دستگاه تنفسی را نیز پیشنهاد کند.
۱۰. دیابت کودکان
قند خون بالا در کودکان یا دیابت کودکان، زمانی رخ می‌دهد که سطح گلوکز خون کودک بیش از حد افزایش پیدا کند. گلوکز قندی است که بدن، برای تامین انرژی به آن نیاز دارد.
دیابت کودکان در حالت کلی به دو نوع تقسیم‌بندی می‌شود:
- دیابت تیپ یک
- و دیابت تیپ دو
دیابت تیپ یک که به دلیل اختلالات ژنتیکی رخ می‌دهد، در کودکان شیوع بیشتری دارد. در این بیماری، لوزالمعده، به دلیل اختلالات ژنتیکی کودک قادر به تولید انسولین نیست و در نتیجه، سطح گلوکز خون کودک افزایش پیدا کرده و کودک به دیابت مبتلا می‌شود.
نوع دوم که دیابت تیپ دو نام دارد، بیشتر به دلیل رژیم غذایی اشتباه، کم‌تحرکی و بی‌تحرکی رخ می‌دهد که در میان بزرگسالان شیوع بیشتری دارد اما کودکان و نوجوانان نیز ممکن است به آن دچار شوند. در حالت کلی، میزان ابتلا به دیابت تیپ دوم بسیار بیشتر از تیپ یک است و بهویژه طی سال‌های اخیر کودکان بیشتری نیز به آن مبتلا می‌شوند.
مهم‌ترین نشانه‌های دیابت کودکان موارد زیر هستند:
- شب ادراری
- احساس تشنگی بیش از حد و غیرعادی
- کاهش وزن شدید و غیرعادی
- وجود ترشحات چسبناک (در نوزادان و کودکان زیر 3 سال)
متاسفانه هیچ درمان قطعی برای دیابت کودکان و نوزادان وجود ندارد، اما می‌توان با استفاده از برخی دستورالعمل‌ها و توصیه‌ها، آن را به راحتی کنترل کرد. تعدادی از این توصیه‌ها در خصوص دیابت کودکان و نوزادان عبارتند از:
- توجه به رژیم غذایی کودک
- رعایت آرامش روحی کودک
- تزریق به‌موقع انسولین کودک
- و مواردی از این دست…
۱۱. گرفتگی بینی
گرفتگی بینی یکی از بیماریهای شایع کودکان و نوزادان، بهویژه نوزادان تازه به دنیا آمده است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که به دلیل التهاب عروق خونی، بافت پوششی بینی متورم می‌شود. با وجود این‌که گرفتگی بینی در کودکان و نوزادان بیماری خطرناکی نیست، اما در صورتی که شدید بوده و به موقع درمان نشود می‌تواند منجر به اختلالات شنوایی و گفتاری در کودک شود. البته، این عارضه در برخی کودکان نیز منجر به بدخلقی، بی‌اشتهایی یا گاهاً خروپف می‌شود.
مهم‌ترین علائم گرفتگی بینی در کودکان و نوزادان عبارتند از:
- مشکل در خواب
- سرفه و عطسه
- خروپف
- خس‌خس سینه
- آبریزش از بینی
عمده‌ترین دلایل گرفتگی بینی در کودکان و نوزادان معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- خشکی هوا
- ابتلا به عفونت‌ها
- آلرژی‌ها
- محرک‌ها
- اجسام خارجی
برای درمان گرفتگی بینی کودکان و نوزادان، بهترین راه‌کار استفاده از دستگاه بخور برای مرطوب نگه داشتن هوای اتاق است. همچنین در صورتی که نوزاد شش ماهگی خود را رد کرده باشد، می‌توانید به او آبمیوه بدهید. آبمیوه‌های کم‌شیرین مثل آب سیب باعث می‌شوند که مخاط پشت گلوی نوزاد نرم شود.
به‌علاوه، برای تخلیه مخاط داخل بینی نوزاد یا کودک می‌توانید از دستگاه پوار استفاده کنید. به‌علاوه، استفاده از حمام آب گرم، با چند قطره اسانس نعناع یا اکالیپتوس داخل آب می‌تواند کمک زیادی به کودک کند. اما اگر با استفاده از روش‌هایی که گفته شد، گرفتگی بینی کودک یا نوزاد درمان نشد، بهتر است به یک پزشک کودکان مراجعه کنید.
مخصوصاً مشاهده علائم زیر زنگ خطر برای شما هستند تا حتماً کودک را نزد یک دکتر کودکان مجرب ببرید:
- درصورت مشاهده راش پوستی
- درصورت مشاهده تب در نوزاد
- اختلال در تنفس نوزاد یا کودک به دلیل گرفتگی بینی
- بی‌اشتهایی و اختلال در تغذیه
- درصورت مشاهده تورم در اطراف چشم‌ها، بینی، گونه‌ها و پیشانی
۱۲. چاقی در کودکان
یکی از بیماریهای شایع بچه‌ها، چاقی کودکان است که تاثیر زیادی روی سلامت جسمی و روانی کودک دارد. بسیاری از کودکان چاق، به احتمال زیاد در دوران بزرگسالی نیز دارای اضافه وزن بوده یا چاقی مفرط خواهند داشت. ضمن این‌که احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مثل دیابت نیز در این کودکان بیشتر از هم سن‌وسالان‌شان است.
مهم‌ترین علت‌های چاقی در کودکان و نوزادان عبارتند از:
- رژیم غذایی نادرست خانواده
- مصرف بیش از اندازه فست فودها
- مصرف نوشیدنی‌های قندی
- استفاده از میان‌وعده‌های ناسالم
- بی‌تحرکی و کم‌تحرکی
- سابقه ژنتیکی چاقی
- و برخی عوامل روانشناختی…
کودکانی و نوزادانی که به چاقی مفرط مبتلا هستند، بیشتر از دیگر هم سن‌وسالان خود در معرض ابتلا به عوارض و بیماریهای زیر هستند:
- دیابت تیپ دو
- کلسترول بالا
- فشارخون بالا
- اختلال خواب
- آسم
- افسردگی و مشکلات روحی
- فقدان اعتماد به نفس
اما برای این‌که کودکان و نوزادن شما از محدوده وزنی طبیعی خود خارج نشوند، به چند نکته باید توجه داشته باشید. باید سعی کنید رژیم غذایی کودک را به نحوی تنظیم کنید که در عین دریافت مواد معدنی، مکمل‌ها، ویتامین‌ها و هر آنچه که بدن نیاز دارد، چربی بیش از اندازه دریافت نکند.
نحوه غذا خوردن کودکان را نیز باید کنترل کنید. به‌عنوان مثال، غذا خوردن جلوی تلویزیون به شدت اشتباه است. سعی کنید مخصوصاً اگر در حال حاضر نیز کودک‌تان وزن بالایی دارد، از خوردن تنقلات و چیپس و پفک خودداری کنید و میوه را جایگزین این میان‌وعده‌ها کنید. به‌علاوه، از خوردن غذاهای فست فودی و غذاهایی که کالری بالایی دارند نیز خودداری کنید. خوردن نوشابه نیز جزو همین موارد است.
همچنین فعالیت، تحرک بدنی و بازی می‌تواند تا حد زیادی به آب کردن چربی‌ها و کاهش وزن کودک کمک کند. سعی کنید خودتان نیز با او همراه شوید تا ورزش کند، در پارک پیاده‌روی کرده یا بدود و با دوستان خود بیشتر جنب‌وجوش داشته باشد.
البته، برخی درمان‌های دارویی نیز هستند که می‌توانند کمک کننده باشند. داروهای درمان کننده چاقی در کودکان، معمولاً به سه دسته زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:
- عامل‌های هیپو گلاسیمیک و متفورمین
- محدود کننده‌های لیپاز گوارشی و سیبوترامین
- و محدود کننده‌های جذب سروتونین و نورآدرنالین
۱۳. التهابات پوستی
التهابات پوستی، به ویژه در نوزادان زیاد مشاهده می‌شوند و درواقع، یکی از بیماریهای شایع کودکان و نوزادان به شمار می‌آیند. این التهاب‌ها، می‌توانند به‌صورت قرمزی پوست، پوسته‌پوسته شدن، تاول‌های پر از مایع، یا زخم‌های باز باشند. اکثر التهاب‌های پوستی کودکان و نوزادان، بدون این‌که اثری از خود روی پوست باقی بگذارند درمان شده و محو می‌شوند اما بااین‌حال، برخی از انواع التهابات نیز ممکن است روی پوست کودک لکه بر جای بگذارند.
مهم‌ترین و شایع‌ترین التهابات پوستی کودکان و نوزادان عبارتند از:
التهاب پوشکی
این التهابات، معمولا در نوزادان تازه متولد شده بیشتر مشاهده می‌شوند و نهایتا، تا نه ماهگی ادامه دارند. در این التهاب، معمولاً نواحی پوشکی نوزاد دچار قرمزی و چروک شده و حتی امکان دارد زخم یا تاول داشته باشد. برای جلوگیری از بروز این عارضه بهتر است پوشک نوزاد را زود به زود عوض کنید. همچنین در صورت مشاهده، می‌توانید از کرم‌های مخصوص سوختگی پای نوزاد استفاده کنید.
کلاه گهواره
با وجود این‌که این نوع از التهاب پوستی اغلب در نوزادان مشاهده می‌شود، اما ممکن است کودکان بزرگتر هم آن را تجربه کنند. کلاه گهواره، به شکل پوسته‌پوسته شدن پوست کف سر کودک یا نوزاد بروز می‌کند. البته، اگر شدت التهاب زیاد باشد، ممکن نواحی ابروها یا حتی گردن، زیر گردن و نواحی چروک‌های زیر بغل را هم درگیر کند.
این نوع از التهاب، خارش یا دردی ندارد و هیچ آسیبی به نوزاد وارد نمی‌کند اما درصورتی که شدت آن زیاد باشد، می‌توانید تحت نظر دکتر کودکان از کرم‌های کورتیزون استفاده کنید.
التهابات گرمایی
درصورتی که به کودک یا نوزاد لباس گرم و بیش از اندازه بپوشانید، باعث سوختگی پوست حساس او شده و شاهد بروز لکه‌های قرمز کوچک روی بدن وی خواهید شد. این التهابات، بهویژه در مورد نوزادانی که معمولاً پوست حساس‌تری دارند و در عین حال، خانواده‌ها نیز به دلیل نگرانی بیش از حد آن‌ها را زیاد می‌پوشانند شایع‌تر است. سعی کنید کودک یا نوزاد را در دمای معمولی اتاق و با حجم نرمال لباس نگه دارید.
عرق گز (جوش‌های ریز)
این نوع از التهابات، معمولاً در قسمت‌های جروکی پوست، مثل گردن و زیر بغل مشاهده می‌شوند. سعی کنید هنگام تعرق یا حمام کردن کودک یا نوزاد، پوست او را با یک دستمال تمیز و نرم کاملاً خشک کنید. به هیچ‌عنوان از پودر تالک استفاده نکنید و اگر احساس می‌کنید نواحی چروکی پوست کودک یا نوزاد دچار التهاب شده، از کرم‌های محافظ برای تسکین و التیام استفاده کنید.
در مواردی که التهابات شدید هستند، احتمال دارد کودک یا نوزاد دچار عفونت قارچی شده باشد و نیاز است او را نزد پزشک متخصص ببرید. همچنین در برخی موارد، التهابات پوستی شدید بوده (اکثر قسمت‌های بدن را می‌گیرند) و با علائم دیگری نظیر ضعف، بی‌حالی و بدخلقی همراه هستند. در چنین مواردی، به احتمال زیاد کودک یا نوزاد به عفونت‌های باکتریایی و ویروسی مبتلا شده است و لازم است حتماً توسط متخصص کودکان ویزیت شود.
سرخک
سرخک یکی از بیماریهای شایع کودکان و نوزادان است که می‌تواند منجر به بروز التهابات سرخ در قسمت‌های مختلف بدن بیمار شود. این التهابات، به‌صورت لکه‌های قرمز ابتدا در دهان کودک یا نوزاد بروز می‌کنند، سپس به همراه تب، آبریزش از بینی و سرفه، باعث التهاب اطراف چشم‌های کودک یا نوزاد شده و پس از آن، به پشت گوش و سایر نقاط بدن از جمله دست‌ها و پاها گسترش پیدا می‌کنند.
این بیماری بسیار مسری است و نیاز به درمان پزشکی، استراحت کافی و مراقبت دارد.
البته، انواع دیگری از التهابات پوستی کودکان و نوزادان نیز هستند که به دلیل فرصت اندک این مطلب، تنها به اشاره موردی هرکدام بسنده می‌کنیم:
- روزئولا اینفانتوم
- اریتما اینفکتیوزوم
- مخملک
- اگزما
- آبله
- و واکنش به برخی داروها
۱۴. اختلالات تشنج
تشنج در کودکان، یکی از بیماریهای شایع کودکان و نوزادان است و زمانی رخ می‌دهد که سلولهای مغز کودک، بیش از حد توان‌شان فشار تحمل کرده یا کار کنند. تشنج در کودکان و نوزادان، انواع زیر را دارد:
- تشنج کانونی
- تشنج عمومی
- تشنج غائب، پتی‌مال یا تشنج کوچک
- تشنج اتونیک
- تشنج تونیک
- تشنج تونیک کلونیک عمومی یا گرندمال
- تشنج میکلونیک
- اسپاسم شیرخوارگی
- صرع پایدار
- تشنج تب‌خیر
هریک از این انواع تشنج، ممکن است علائم خاص خود را داشته باشند که خیره ماندن کودک به یک نقطه، رعشه، ارزه یا حرکت غیرعادی و غیرارادی اعضای بدن، سفت شدن یا شل شدن غیرعادی بدن کودک، اختلال در تنفس، سقوط ناگهانی و بی‌دلیل کودک، پایین آمدن سطح هوشیاری، گیجی و منگی، حالت تهوع یا استفراغ، تغییر در گفتار یا رفتار و علائمی از این دست، از آن جمله‌اند.
عوامل زیادی در ابتلای کودکان و نوزادان به تشنج دخیل هستند که سابقه ژنتیکی، تب بیش از حد در نوزادان، عفونت‌های شدید، بیماری‌ها یا نواقص مادرزادی، آسیب فیزیکی یا ضربه به سر و مغز و غیره… برخی از آن‌ها هستند. اما برای درمان کودکان و نوزادانی که دچار تشنج می‌شوند، دو راه درمان توصیه شده است:
- درمان فوری و اقدامات اولیه در لحظه بروز تشنج
- و درمان طولانی مدت علت اصلی بروز تشنج در کودکان و نوزادان
برای درمان فوری و اقدامات اولیه، لازم است مطلب مربوط به تشنج در کودکان دکتردکتر را به‌صورت کامل مطالعه کنید. در مورد درمان دارویی و طولانی مدت علت بروز عارضه نیز لازم است در کنار مطالعه نکات، تحت نظر پزشک متخصص با استفاده از دارودرمانی، رژیم کتوژنیک، یا روش‌های دیگری مثل جراحی به بهبود وضعیت کودک یا نوزاد کمک کنید.
۱۵. بیماری کم‌خونی در کودکان
کم‌خونی، یکی دیگر از بیماریهای شایع کودکان و نوزادان است که بسیاری از کودکان و نوزادان جهان به آن مبتلا می‌شوند. این بیماری دارای انواع مختلفی است که کم‌خونی فقر آهن، شایع‌ترین نوع کم‌خونی یا آنمی در کودکان و نوزادان است. دیگر انواع کم‌خونی یا آنمی در کودکان و نوزادان عبارتند از:
- کم‌خونی فقر آهن در کودکان
- کم‌خونی مگالوبلاستیک در کودکان
- کم‌خونی همولیتیک در کودکان
- کم‌خونی داسی شکل
- و تالاسمی
مهم‌ترین علائمی که نشان می‌دهند کودک شما به کم‌خونی مبتلا است عبارتند از:
- رنگ پریدگی پوست
- خستگی مفرط
- سردی غیرطبیعی دست و پاها
- رشد کم و بدن نحیف
- بی‌اشتهایی
- تنفس سریع و غیرطبیعی
- مشکلات رفتاری
- عفونت‌های مکرر
البته، ممکن است برخی نوزادان نیز به کم‌خونی دچار شوند. نوزادان نارس، معمولاً بیشتر از دیگر نوزادان در معرض خطر ابتلا به کم‌خونی یا آنمی قرار دارند. در این نوزادان، کم بودن حجم گلبول‌های خون باعث کم‌خونی می‌شود. به این ترتیب، لازم است علائمی که نشان دهنده کم‌خونی در نوزادان هستند را نیز بشناسید:
- رنگ پریده بودن پوست
- تنفس شدید و سریع
- عدم میل به خوردن شیر
- تورم شدید بدن
- زود خسته شدن هنگام خوردن شیر
- و عدم وزن‌گیری نوزاد طبق منحنی رشد
بیماری کم‌خونی در کودکان و نوزادان می‌تواند علت‌های زیادی داشته باشد. مهم‌ترین علت‌هایی که رواج بیشتری هم دارند شامل مواردی از قبیل پایین بودن حجم هموگلوبین خون، کم بودن حجم گلبول‌های قرمز در خون، خونریزی یا از دست دادن خون یا عدم تولید گلبول قرمز در خون به میزان کافی است.
درمان کم‌خونی در نوزادان، که معمولاً با استفاده از شیر مادر یا شیر خشک تغذیه می‌شوند تامین می‌شود و در صورت عدم تامین، از طریق قطره آهن تامین می‌شود. در کودکان نیز می‌توانید با استفاده از رژیم غذایی سرشار از آهن و مواد معدنی مغذی، کم‌خونی در کودک را تا حد زیادی جبران کنید. بااین‌حال، چه در نوزادان و چه در کودکان بزرگسال، اگر کم‌خونی با تغذیه درمان نشود، لازم است برای درمان دارویی یا دیگر روش‌ها از پزشک متخصص کمک بگیرید.
همچنین این روش‌های درمانی، بیشتر در مورد کم‌خونی از نوع فقر آهن کارساز هستند و درمان انواع دیگر کم‌خونی مستلزم ویزیت پزشک متخصص و اقدامات پزشکی پیشرفته‌تر است. برخی از متداول‌ترین و تاثیرگذارترین روش‌های درمان انواع مختلف کم‌خونی در کودکان و نوزادان عبارتند از:
- مصرف قرص یا قطره ویتامین یا املاح
- اصلاح رژیم غذایی کودک
- قطع یا تغییر مصرف دارویی که منجر به کم‌خونی شده است
- مصرف داروهای خون‌ساز
- جراحی برای برداشتن طحال
- تعویض خون کودک یا نوزاد
- پیوند سلولهای بنیادی
۱۶. زردی در نوزادان
احتمالاً با بیماری زردی نوزادان آشنا هستید. عارضه‌ای که از طریق زرد شدن رنگ پوست و چشمان نوزادان به راحتی قابل تشخیص است و بسیاری از نوزادان تازه متولد شده نیز آن را تجربه می‌کنند. این عارضه، زمانی رخ می‌دهد که سطح بیلی روبین در خون نوزاد بیشتر از حد طبیعی است.
بیلی روبین، نوعی رنگدانه زرد رنگ است که هنگام تجزیه طبیعی سلولهای قرمز خون ایجاد می‌شود و کبد وظیفه دارد آن را تجزیه کرده و از طریق دستگاه گوارشی از بدن خارج کند. با توجه به این‌که کبد در نوزادان هنوز به‌صورت کامل تکامل نیافته و در حال رشد است، گاهی آن‌طور که باید نمی‌تواند این وظیفه را به خوبی انجام دهد و بیلی روبین، از بدن دفع نشده و سبب بروز زردی در نوزاد می‌شود.
نکته مثبت در مورد این بیماری آن است که در اغلب موارد، با رشد نوزاد و تکمیل شدن کبد او، بیلی روبین موجود در خون نوزاد به مرور زمان از بدن دفع شده و زردی نوزاد خود به خود بهبود پیدا می‌کند. زردی نوزادان، در بیشتر موارد بین دو الی سه هفته بهبود می‌‌یابد اما در مواردی که پس از سه هفته بهبودی حاصل نشود، می‌تواند نشانه وجود بیماری زمینه‌ای در نوزاد باشد.
از طرفی، شدت بیماری نیز باید کنترل شود چرا که بالا بودن سطح بیلی روبین در خون، اگر بیش از اندازه باشد، می‌تواند عوارض خطرناکی همچون ناشنوایی، فلج مغزی یا سایر آسیب‌های مغزی را در پی داشته باشد. مهم‌ترین علت‌هایی که باعث بروز زردی در نوزادان می‌شوند عبارتند از:
- نوزادان نارس
- نوزادانی که به اندازه کافی شیر مادر یا شیرخشک دریافت نمی‌کنند
- نوزادانی که گروه خونی آن‌ها با گروه خونی مادر سازگار نیست
- مشکلات کبدی
- عفونت‌ها
- کمبود آنزیم
- ناهنجاری‌های گلبول‌های قرمز
زردی نوزادان در اغلب موارد طبیعی است و مقدار خفیف آن ممکن است در هر نوزاد تازه متولد شده‌ای وجود داشته باشد. بهترین کار برای بهبود زردی در این نوزادان، تغذیه مداوم کودک با شیر مادر یا شیرخشک است. بااین‌حال، اگر موارد زیر را مشاهده کردید لازم است فوراً نوزاد را نزد دکتر کودکان ببرید:
- شدیدتر شدن میزان زردی
- عمیق‌تر شدن زردی روی پوست
- طولانی‌تر شدن زردی و عدم بهبودی
- افزایش تب نوزاد به بالای 38 درجه سانتی‌گراد
- و گریه نوزاد با صدای بلند به همراه عدم خوردن شیر
در صورتی که زردی با تغذیه شیر و به مرور زمان بهبود پیدا نکند، احتمالاً پزشک کودکان استفاده از روش متداول فتوتراپی را توصیه می‌کند. البته، در موارد حادتر ممکن است انتقال خون نیز نیاز باشد که با این‌کار، سلولهای آسیب‌دیده کودک با سلولهای سالم جایگزین می‌شود.
۱۷. کولیک در نوزادان
کولیک در نوزادان، زمانی است که نوزاد بیش از اندازه گریه می‌کند و معمولاً خواب شبانه درستی ندارد. این مشکل، معمولاً در همان چند هفته نخست بعد از تولد ظاهر می‌شود و اغلب تا سه چهار ماهگی نوزاد ادامه دارد. در برخی از موارد، کولیک نوزاد خفیف بوده و می‌توان با استفاده از برخی درمان‌های ساده خانگی آن را برطرف کرد اما در مورد برخی از نوزادان، شدت کولیک بسیار زیاد است و لازم است حتماً به متخصص کودکان مراجعه کنید.
مهم‌ترین علامت‌هایی که نشان می‌دهند نوزاد دچار کولیک شده است عبارتند از:
- مشت کردن و دست و باز کردن دست‌ها به‌صورت مداوم
- کشیدن پاها به سمت شکم
- غرغر کردن
- سرخ شدن رنگ پوست
- امتناع از خوردن غذا و شیر مادر
- کش و قوس مداوم بدن
- پرتاب کردن سر به عقب
مهم‌ترین علت‌هایی که زمینه‌ساز بروز کولیک در نوزادان هستند نیز عبارتند از:
- آلرژی‌های غذایی
- عدم تحمل لاکتوز موجود در شیر
- اختلالات گوارشی
- تغذیه بیش از حد
- حساسیت
- و استرس
برای درمان خانگی کولیک، می‌توانید برخی دستورالمعل‌ها را بر اساس مطلب کولیک نوزاد دکتردکتر انجام بدهید. به‌عنوان مثال، می‌توانید حین شیردهی به نوزاد استراحت بدهید، نوزاد را پس از شیر خوردن به حالت ایستاده یا عمودی نگه دارید، از تغذیه بیش از حد نوزاد پرهیز کنید، مطمئن شوید کودک در معرض صدای زیاد قرار نمی‌گیرد و مواردی از این قبیل.
برای درمان دارویی نیز لازم است حتماً با پزشک کودکان مشورت کنید. داروهایی که می‌توانید تحت نظر پزشک کودکان استفاده کنید عبارتند از:
- پروبیوتیکها
- ضد اسپاسم‌ها
- و سایمتیکون
۱۸. نفخ شکم، گاز معده و روده
ایجاد نفخ و گاز در شکم و روده، یکی از بیماریهای شایع کودکان و نوزادان است و ممکن است بسیار هم آزاردهنده باشد. نفخ در کودکان معمولاً نیاز به درمان آن‌چنانی ندارد و خودبه‌خود از بین می‌رود اما در مورد نوزادان که هنوز قدرت دفع گاز را ندارند می‌تواند اذیت کننده باشد.
مهم‌ترین عواملی که سبب ایجاد نفخ شکم در کودکان و نوزادان می‌شوند عبارتند از:
- سندرم روده تحریک‌پذیر
- عدم تحمل لاکتوز
- یبوست
- بلعیدن هوا
- حساسیت‌های غذایی
برای این‌منظور، لازم است غذاهایی را به نوزاد یا کودک بدهید که تا حد امکان نفاخ نباشند. در مورد کودکان، بلعیدن هوا معمولا هنگام دویدن، آدامس جویدن یا خوردن غذا اتفاق می‌افتد که باید به کودک کمک کنید که تا جایی که می‌تواند دهان خود را بسته نگه دارد و هو را نبلعد. در مورد نوزادان نیز بلیعدن هوا معمولاً هنگام خوردن شیر اتفاق می‌افتد. برای این منظور می‌توانید هنگام تغذیه با شیر مادر مراقب باشید تا لب‌های نوزاد کاملا به سینه چسبیده باشند و اگر از شیشه شیر هم استفاده می‌کنید، شیشه‌های استاندارد استفاده کنید که دارای هواگیری هستند.
استفاده از برخی داروهای گیاهی تا حدی ممکن است به بهبود نفخ در کودکان و نوزادان کمک کند. داروهایی مثل عرق نعناع یا شیرین بیان، ترکیب ترنجبین و آب ولرم و همچنین گلاب. در مورد نوزادان، بهویژه نوزادانی که تازه متولد شده‌اند، بهتر است به جای استفاده از داروهای گیاهی تحت نظر پزشک کودکان شربت استفاده کنید. همین‌طور می‌توانید برای التیام درد و خروج گازها از معده، از ماساژ ملایم استفاده کنید.
در صورت مشاهده موارد زیر، حتما به پزشک مراجعه کنید:
- مشاهده خون در مدفوع کودک یا نوزاد
- آروغ زدن کودک
- مشکل در بلع کودک یا نوزاد
- تورم شدید در ناحیه شکم کودک یا نوزاد
- ادرار کدر و بدبوی کودک و نوزاد
- خون یا عفونت در ادرار کودک یا نوزاد
۱۹. تب در کودکان و نوزادان
تب در کودکان و نوزادان، به معنی بالا بودن دمای بدن بیشتر از حد طبیعی است و یکی از بیماریهای شایع کودکان و نوزادان نیز محسوب می‌شود که اغلب پدر و مادرها آن را تجربه کرده‌اند. این مشکل، معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که بدن کودک یا نوزاد، در حال مبارزه با عفونت است یا التهابی را پشت سر می‌گذارد.
پزشکان بر این باور هستند که دمای طبیعی بدن در حالت عادی پایین‌تر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد است و اگر دمای بدن نوزاد یا کودک شما ۳۸ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر است، به این معنی است که تب دارد. مهم‌ترین عواملی که باعث بروز تب در کودکان و نوزادان می‌شوند عبارتند از:
- عفونت‌های ویروسی
- عفونت‌های باکتریایی
- واکنش به واکسن‌ها یا برخی داروها
- دندان درآوردن در نوزادان
البته، گاهی نیز ممکن است برخی بیماریهای خطرناک زمینه‌ساز تب در کودکان و نوزادان شوند که نیاز به ویزیت پزشک متخصص و درمان‌های دارویی دارد. اما در حالت عادی، می‌توان با استفاده از برخی راه‌کارهای ساده تب کودک یا نوزاد را پایین آورد. برای این‌منظور لازم است با استفاده از روش‌های معرفی شده در مطلب تب در نوزادان دکتردکتر، تب نوزاد یا کودک را اندازه‌گیری کرده و روش‌های کنترل تب را اجرا کنید.
برخی از این روش‌های کنترلی عبارتند از:
- استفاده از دستمال مرطوب برای خنک کردن مفصل‌های کودک یا نوزاد (بندها)
- پاشویه با استفاده از آب ولرم
- استفاده از استامینوفن‌های خوراکی
- و استفاده از شیاف استامینوفن در مواردی که تب شدید است یا پایین نمی‌آید.
توجه داشته باشید که تب، در صورتی که کنترل نشود می‌تواند منجر به بروز عوارض خطرناکی در کودکان و خصوصاً نوزادان شود. تشنج در کودکان و نوزادان، یکی از مهم‌ترین و شایع‌ترین عوارضی است که تب بالا در پی دارد.
۲۰. اسهال و استفراغ
اسهال در کودکان و نوزادان بسیار شایع است. احتمالاً بارها برایتان پیش آمده است که هنگام عوض کردن پوشک نوزاد خود متوجه رقیق بودن مدفوع نوزاد شده‌اید. در مورد کودکان، تشخیص اسهال کار ساده‌تری است چرا که مدفوع کودکان شباهت زیادی به مدفوع افراد بزرگسال دارد و اغلب حالتی جامد دارد. رقیق یا شل بودن مدفوع نشانه اسهال در کودک است.
اما در مورد نوزادان، که در حالت عادی نیز مدفوعی رقیق و شل دارند شاید تشخیص اسهال کار چندان ساده‌ای نباشد. اگر مدفوع نوزاد بیش از اندازه رقیق است و با روزهای عادی فرق دارد، یا نوزاد در طول روز بیشتر از حد طبیعی مدفوع می‌کند (مثلا به جای دو بار شش هفت بار مدفوع کرده است) دچار اسهال شده است.
مهم‌ترین علت‌های ایجاد اسهال در کودکان و نوزادان عبارتند از:
- عفونت‌های ویروسی، باکتریایی و انگلی
- تغییر رژیم غذایی نوزاد (مثل تغییر مارک شیرخشک)
- استفاده از آنتی بیوتیک توسط نوزاد یا مادر (درصورت شیردهی)
- نوشیدن بیش از حد آبمیوه
- مسمومیت غذایی
- سندرم روده تحریک پذیر
- عدم تحمل لاکتوز
- عدم تحمل فروکتوز
- عدم تحمل ساکارز
- و موارد دیگر…
برای درمان اسهال و استفراغ در کودکان و نوزادان، لازم است دست‌های خود و کودک را مرتب با آب و صابون بشویید، شستن ظروفی که کودک در آن‌ها غذا می‌خورد یا شیشه شیری که به نوزاد شیر می‌دهید بسیار مهم است، برای جلوگیری از کم شدن آب بدن به کودک یا نوزاد مایعات بیشتری بدهید و بدون نظر پزشک به کودک یا نوزاد داروی ضد اسهال و استفراغ ندهید.
به‌علاوه، در صورت مشاهده علائم زیر لازم است حتما کودک یا نوزاد را نزد پزشک کودکان ببرید:
- مشاهده خون در مدفوع یا مدفوع بدبو یا چرکی
- وجود خون یا صفرا در استفراغ
- زرد شدن رنگ پوست
- درد شدید در ناحیه شکم
- وجود بیماری مزمن و زمینه‌ای
۲۱. بیماری دست، پا و دهان
بیماری دست، پا و دهان یا HFMD، یکی از بیماریهای شایع در کودکان و نوزادان است که توسط تعدادی از ویروس‌های مختلف از جمله ویروس کوکساکی ایجاد می‌شود. این بیماری، بیشتر در کودکان زیر پنج سال مشاهده می‌شود اما ممکن است بزرگسالان را نیز درگیر کند.
شیوع بیماری دست، پا و دهان، اغلب در فصل‌های بهار، تابستان و پاییز اتفاق می‌افتد و اغلب کودکان مبتلا شده به این بیماری، بدون این‌که به درمان نیاز داشته باشند در طول یک دوره حدوداً ده روزه بهبود پیدا می‌کنند. با این حال، در برخی موارد بسیار نادر، این بیماری ممکن است به مننژیت ویروسی یا آنسفالیت و التهاب مغز منجر شود.
بیماری دست، پا و دهان، یک بیماری مسری است که می‌تواند از طریق ترشحات بینی و گلو، مایع موجود در تاول‌ها، یا مدفوع به دیگران نیز انتقال پیدا کند. مهم‌ترین علائمی که این بیماری دارد عبارتند از:
- تب و گلودرد
- بثورات قرمز رنگ روی پوست
- و تاول در دهان و گلو
برای درمان بیماری می‌توانید به کودک آبمیوه‌های خنک یا بستنی بدهید، دهان کودک را با استفاده از آب نمک ضدعفونی کنید، مصرف غذاهای تند و شور را برای کودک ممنوع کنید، از برخی پمادهای موضعی تحت نظر پزشک کودکان استفاده کنید و درصورت درد، برای التیام تاول‌ها و بثورات از مسکن‌هایی نظیر استامینوفن استفاده کنید.
۲۲. آبله مرغان
آبله مرغان یکی از شدیدترین بیماریهای شایع در کودکان و نوزادان است که عامل اصلی ابتلا به آن، گروهی از ویروس‌های هرپس به نام ویروس واریسلا زوستر است. مهم‌ترین علائمی که کودکان و نوزادان مبتلا به آبله مرغان از خود نشان می‌دهند علائم زیر هستند:
- تب
- سر درد
- آبریزش از بینی
- سرفه
- بی‌اشتهایی
- ضعف و خستگی
همچنین پس از چند روز، حساسیت‌ها یا اصطلاحاً راش‌های پوستی قرمز رنگی نیز روی پوست کودک یا نوزاد مشاهده می‌دهد که لازم است دستکاری نشوند و به مرور زمان التیام پیدا کنند.
مهم‌ترین عوارضی که این بیماری شایع در کودکان و نوزادان دارد، ابتلا به بیماری‌هایی نظیر زرد زخم (به ویژه در صورت خاراندن دانه‌ها)، هپاتیت، پنومونی (ذات الریه)، آنسفالی، مننژیت، سندرم ری و عفونت‌های استرپتوکوکی تهاجمی شدید است.
برای درمان بیماری، از آن‌جا که عامل ایجاد بیماری در کودک یا نوزاد عامل ویروسی است، نیاز است کودک یا نوزاد تحت نظر پزشک متخصص کودکان یک دوره داروهای ضد ویروسی استفاده کند. همچنین از آن‌جا که خاراندن دانه‌ها ممکن است منجر به عفونت و بیماری شده، یا جای زخم‌ها روی پوست باقی بماند، بهتر است روی دانه‌ها از کرم ویتامین ای استفاده شود. به‌علاوه، مصرف آنتی بیوتیک نیز می‌تواند به بهبودی زخم‌ها کمک کند.
مراقبت‌های موردنیاز برای کودکان یا نوزادانی که به آبله مرغان مبتلا شده‌اند، شامل موارد زیر است:
- حمام کردن با استفاده از آب ولرم
- استفاده از لوسیون کالامین برای التیام خارش دانه‌ها
- مصرف غذاهای نرم و بدون ادویه
- عدم اجازه به کودک یا نوزاد برای خاراندن دانه‌ها
- شست‌وشوی مرتب دست‌ها با آب و صابون
۲۳. سرخک در کودکان و نوزادان
سرخک یکی از بیماریهای شایع در کودکان و نوزادان است که اغلب نوزادان آن را در سال اول زندگی خود تجربه می‌کنند. یک بیماری ویروسی بسیار مسری، که پس از گذراندن دوره نهفته یک هفته‌ای الی ده روزه خود، علائمی مانند تب، آبریزش بینی، قرمزی چشم‌ها و وجود لکه‌های ریز سفید در داخل دهان را از خود بروز می‌دهد.
نوزادانی که واکسن سرخک را دریافت نکرده‌اند، مادران باردار و کودکان (یا حتی بزرگسالانی) که سیستم ایمنی بدن آن‌ها ضعیف است، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به سرخک قرار دارند. برای کنترل بیماری، لازم است موارد زیر را رعایت کنید:
- به کودک یا نوزاد مایعات فراوان بدهید
- اجازه بدهید کودک یا نوزاد تا می‌تواند استراحت کند
- از داروهای غیر آسپرینی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کنید
- در صوت صلاحدید پزشک کودکان از آنتی بیوتیک استفاده کنید
بهترین کاری که می‌توان برای جلوگیری از ابتلای کودکان و نوزادان به این بیماری انجام داد، تزریق واکسن بیماری به نوزاد و کودک است که یک‌بار در سن 12 الی 15 ماهگی و یک‌بار دیگر هم در سن 4 الی ۶ سالگی تجویز می‌شود.
۲۴. سرخجه در کودکان و نوزادان
سرخجه، از دیگر بیماریهای شایع کودکان و نوزادان است که اگر در دوران بارداری برای مادر اتفاق بیافتد، می‌تواند منجر به عوارض خطرناکی در مادر و جنین شود. سرخجه معمولاً با ۱ الی ۲ روز تب خفیف، تورم و حساسیت غدد لنفاوی در پشت گردن یا پشت گوش شروع می‌شود و مانند سرخک، با دانه‌ها یا التهابات پوستی ریز قرمز رنگ شناخته می‌شود. البته، سرخجه مانند سرخک مسری نیست.
تشخیص سرخجه حتماً باید توسط پزشک متخصص صورت بگیرد چرا که بسیاری از علائم این بیماری، شباهت زیادی به سرخک، مخملک یا عفونت‌های پوستی دارد. از این رو، لازم است بلافاصله در صورت مشاهده جوش‌های قرمز رنگ روی پوست کودک یا نوزاد، او را نزد متخصص کودکان ببرید.
برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این بیماری، می‌توانید به مطلب سرخجه، بیماری شایع و ویروسی در کودکان دکتردکتر مراجعه کنید.
۲۵. مننژیت در کودکان و نوزادان
مننژیت (meningitis)، درواقع تورم یا التهاب غشاهای نازکی است که مغز و نخاع را می‌پوشاند و در بسیاری از کودکان یا نوزادان مشاهده می‌شود. مننژیت در کودکان و نوزادان، معمولاً در اثر عفونت باکتریایی یا ویروسی ایجاد می‌شود که به مایع مغزی نخاعی انتقال پیدا می‌کند. مننژیت ناشی از ویروس، اغلب شایع‌تر است و شدت آن نیز به مراتب کمتر است.
ویروس‌هایی که منجر به بروز مننژیت در کودکان و نوزادان می‌شوند عبارتند از:
- ویروس فلج اطفال
- ویروس اوریون (پارامیکسو ویروس)
- ویروس آنفولانزا
- و ویروس نیل غربی
باکتری‌هایی که منجر به بروز مننژیت شده و اغلب باعث بروز التهابات شدیدتر در کودکان می‌شوند و ممکن است حتی منجر به مرگ کودک یا نوزاد شوند نیز عبارتند از:
- استرپتوکوک گروه B
- هموفیلوس آنفولانزا
- و استرپتوکوک پنومونی
این التهاب‌ها، بسته به شدت ممکن است علائم مختلفی را بروز بدهند. درواقع، علائم این بیماری ثابت و مشخص نیستند و به همین دلیل نیز تشخیص بیماری برای پدر و مادر کودک یا نوزاد کار چندان ساده‌ای نیست. تب، سفتی گردن، سردرد و حساسیت به نور برخی از نشانه‌های ابتلای کودک یا نوزاد به مننژیت است. البته، در برخی از کودکان بی‌قراری و تحریک‌پذیری نیز مشاهده می‌شود. همچنین ممکن است برخی از کودکان یا نوزادان، اسهال و استفراغ، راش‌های پوستی یا بی‌اشتهایی را نیز تجربه کنند.
برای درمان بیماری حتماً لازم است از پزشک متخصص کمک بگیرید. با این حال، این نکته را هم در نظر داشته باشید که نوع ویروسی این بیماری، معمولاً خود محدود شونده بوده و به مرور زمان بهبود پیدا می‌کند. اما نوع باکتریایی ممکن است حتی نیاز به بستری شدن کودک یا نوزاد در بیمارستان و مصرف آنتی بیوتیک‌های قوی داشته باشد.
برای آشنایی بیشتر با این بیماری، عوارضی که دارد و راه‌های درمان آن، به مطلب مننژیت اطفال و عوارض خطرناک آن در مجله دکتردکتر مراجعه کنید.
۲۶. عفونت قارچی
عفونت‌های قارچی، یکی از بیماریهای شایع در کودکان و نوزادان هستند که خصوصاً در نوزادان تازه متولد شده زیاد مشاهده می‌شوند. مهم‌ترین قسمت‌های بدن که درگیر این عفونت می‌شوند نواحی زیر هستند:
- زیر بغل
- گردن
- دهان
- ناحیه پوشک
این عفونت‌های قارچی، اغلب خطرناک نیستند و تنها در موارد نادری که سیستم ایمنی بدن نوزاد یا کودک ضعیف است ممکن است وارد جریان خود او شده و مشکل‌ساز شوند.
بسیاری از این عفونت‌های قارچی، به راحتی با استفاده از مالیدن کرم‌ها یا پمادهای ضدقارچ در ناحیه درگیر شده التیام و بهبود پیدا می‌کنند. اگر عفونت به قسمت‌های دیگر بدن از جمله دهان کودک یا نوزاد نیز سرایت کرده باشد، می‌توانید از داروهای ضدقارچ خوراکی مثل فلوکناوزل استفاده کنید.
۲۷. تب مخملک
بیماری تب مخملک، به علت آلودگی با استرپتوکوک‌های گروه A رخ می‌دهد و یکی از بیماریهای شایع کودکان و نوزادان محسوب می‌شود. کودکانی که به این بیماری آلوده هستند، معمولاً عطسه و سرفه دارند و از همین طریق نیز بیماری را به دیگران انتقال می‌دهند.
شیوع تب مخملک، در کودکان بین 5 الی 15 سال بیشتر از رده‌های سنی دیگر است. با وجود این‌که این بیماری، یکی از بیماریهای خطرناک دوران کودکی است، اما اغلب با استفاده از مصرف آنتی بیوتیک قابل درمان است. برای درمان بیماری، لازم است علائم آن را شناسایی کرده، در صورت مشاهده علائم سریعاً به پزشک کودکان مراجعه کنید. عدم درمان به موقع بیماری ممکن است به آسیب‌های قلبی، کلیوی یا سایر ارگان‌های بدن بیانجامد.
مهم‌ترین علائم تب مخملک در کودکان عبارتند از:
- جوش‌های قرمز روی پوست
- خطوط قرمر در نواحی چروک پوست
- برافروخته شدن صورت
- تروم زبان
- گلودرد شدید
- حالت تهوع یا استفراغ
- تب و لرز (تب بالای 38.3 درجه سانتی‌گراد)
برای درمان، کافی است تحت نظر پزشک کودکان مصرف آنتی بیوتیک را آغاز کنید، از حضور کودک در مدرسه و کنار دوستان برای دست کم یک هفته جلوگیری کنید، به کودک استراحت کافی بدهید و اجازه ندهید جوش‌ها یا التهابات پوستی را بخاراند یا دستکاری کند.
۲۸. گاستروانتریت در کودکان و نوزادان
گاستروانتریت یا التهاب معده و روده، یکی دیگر از بیماریهای شایع کودکان و نوزادان است که دلایل آن می‌تواند ویروس‌ها، باکتری‌ها یا انگل‌های روده‌ای باشند. بر همین اساس، گاستروانتریت را به سه نوع زیر تقسیم‌بندی می‌کنند:
گاستروانتریت ویروسی
گاستروانتریت ویروسی که ویروس‌هایی از قبیل روتاویروس‌ها، آدنوویروس‌ها، انتروویروس‌ها، آستروویروس‌ها و نورو ویروس‌ها عامل اصلی بروز آن در کودکان هستند. اصلی‌ترین دلیل انتقال این بیماری، آلوده شدن کودک به نحوی با مدفوع فرد آلوده به این ویروس‌ها است. ممکن است کودک ناخواسته به پوشک کثیف دست بزند، با فرد آلوده که دست‌هایش کثیف بوده دست بدهد، به مدفوع خود دست زده و نتواند دست‌های خود را به خوبی تمیز کند، ناخن‌های خود را بجود و مواردی از این دست.
گاستروانتریت باکتریایی
باکتری‌ها یا توکسین‌هایی که موجب بروز این نوع از گاستروانتریت در کودکان می‌شوند معمولاً از طریق غذا به کودک انتقال پیدا می‌کنند. این باکتری‌ها، که انواع خاصی از آن‌ها مانند کامپیلوباکتر، سالمونلا یا ای کلای باعث بروز اشکال شدیدتری از مسمویت غذایی یا گاستروانتریت در کودکان می‌شوند، علائمی مانند تب، اسهال و استفراغ شدید یا کم آبی بدن را در پی دارند.
گاستروانتریت انگل‌های روده‌ای
دست‌های آلوده یا سطوح آلوده به مدفوع مثل اسباب‌بازی‌های کثیف، وسایل بازی شهربازی‌ها یا مواردی مثل آن، اصلی‌ترین علت انتقال این بیماری به کودکان هستند. شایع‌ترین علت انگلی گاستروانتریت در کودکان، انگل ژیاردیا لامبلیا است که معمولاً در مهدکودک‌ها مشاهده می‌شود.
شایع‌ترین علائم گاستروانتریت عبارتند از:
- اسهال
- درد در ناحیه شکم
- کرامپ شکمی
- استفراغ
- بی‌قراری
- بی‌اشتهایی
این بیماری، اغلب به‌صورت خود به خود بهبود پیدا می‌کند، اما لازم است برای جلوگیری از کم آبی بدن به کودک مایعات فراوان بدهید. همچنین برای درمان اسهال یا استفراغ کودک خودسرانه از داروهای ضد اسهال استفاده نکنید. استراحت کافی نیز برای کامل شدن دوره درمان ضروری است.
۲۹. ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV)
ویروس سنسیشیال تنفسی (Respiratory Syncytial Virus) که به اختصار RSV نیز نامیده می‌شود، منجر به بروز عفونت‌هایی می‌شود که معمولاً ریه‌ها و مسیر تنفسی کودکان و نوزادان را درگیر می‌کند. این بیماری، یکی از بیماریهای شایع در کودکان و نوزادان است و مخصوصاً در نوزادان زیر دو سال به وفور مشاهده می‌شود.
علائم این بیماری در افراد بالغ، کودکان بزرگسال و یا کودکانی که سیستم ایمنی بدن آن‌ها قوی است معمولاً خفیف است و صرفاً کودکان دارای بیماری زمینه‌ای یا نوزادان زیر دو سال علائم شدید از خود بروز می‌دهند. شایع‌ترین علائم ویروس سنسیشیال تنفسی، که شباهت زیادی هم به علائم سرماخوردگی در کودکان و نوزادان دارد، موارد زیر هستند:
- احتقان یا آبریزش بینی
- سرفه‌های خشک
- تب خفیف
- گلو درد
- سردرد خفیف
البته، در مواردی که بیماری شدیدتر است، ممکن است علائمی نظیر خس‌خس سینه، تب شدید، تنفس سریع یا کبودی چهره به دلیل کمبود اکسیژن نیز مشاهده شود. همچنین نوزادان، به دلیل این‌که سیستم ایمنی ضعیف‌تری نسبت به بزرگترها دارند، علائم جانبی دیگری نظیر بی‌حالی و خستگی مفرط، بی‌اشتهایی و تحریک‌پذیری را نیز نشان می‌دهند.
برای درمان، قبل از هر چیز لازم است یک متخصص کودکان، کودک یا نوزاد را ویزیت کند. برای کاهش تب می‌توانید در کنار داروهای تجویزی پزشک از استامینوفن استفاده کنید. برای تمیز کردن بینی نوزاد، می‌توانید از قطره‌ها استفاده کرده یا مخاط را با استفاده از پوار خارج کنید. در شرایطی که بیماری وخیم‌تر باشد، ممکن است کودک یا نوزاد در بیمارستان بستری شده و اقدامات درمانی زیر روی او صورت گیرد:
- تزریق وریدی مایعات
- استفاده از اکسیژن
- استفاده از دستگاه تنفس
- تجویز داروهای ضد ویروس
۳۰. یبوست در کودکان و نوزادان
یبوست، اگرچه خود خطری برای کودک یا نوزاد ندارد، اما می‌تواند نشانه یکی از بیماریهای شایع در کودکان و نوزادان بوده یا زنگ خطری برای اختلالات جدی باشد. این عارضه، باعث احیای درد و آزار کودک و نوزاد شده و نیاز به درمان فوری دارد. معمولاً نوزادان، کمتر از کودکان به یبوست دچار می‌شوند چرا که ساختار شیر مادر یا شیر خشک، به گونه‌ای است که یبوست نوزادان ایجاد نمی‌کند.
مهم‌ترین علامت‌های یبوست در کودکان و نوزادان عبارتند از:
- مدفوع سفت و خشک يا تکه‌‌تکه
- گريه و زور زدن هنگام دفع
- مدفوع نکردن برای ۲ تا ۳ روز در نوزادانی که شير خشک می‌خورند
- مدفوع نکردن برای يک هفته برای نوزادانی که شير مادر می‌خورند
- بی‌اشتهایی
- خونريزی از مقعد
مهم‌ترین علت‌هایی که منجر به ابتلای کودکان و نوزادان به یبوست می‌شوند، موارد زیر هستند:
- مصرف غذاهای دیرهضم یا سنگین
- سيستيک فيبروزيس
- ديابت
- کم‌کاری تیروئید
- نقص‌های مادرزادی در روده و مقعد
- مصرف اندک مایعات مخصوصاً آب
- مصرف غذاهای کم‌فیبر
- تغییر مارک شیر خشک در نوزادان
- مصرف داروهایی مثل ايبوپروفن، آنتي‌بيوتيک‌ها یا استامينوفن
- مصرف مکمل‌های آهن
- آلرژی‌های غذایی
- اختلالات متابولیکی
برای درمان یبوست در کودکان و نوزادان نیز می‌توانید از روش‌های زیر کمک بگیرید:
- مصرف منابع غنی از فیبر (مثل میوه‌ها و سبزیجات)
- افزایش فعالیت بدنی
- ماساژ دادن شکم کودک یا نوزاد پس از غذا خوردن
- مصرف فراوان مایعات مخصوصاً آب
اگر موارد فوق تاثیرگذار نبود، می‌توانید تحت نظر پزشک از ملین‌ها و شیاف‌های گلیسیرین نیز کمک بگیرید.
۳۱. عفونت ريه؛ پنوموني، ذات‌الريه یا نومونيا
احتمالاً نام بیماری ذاتالریه، یکی از بیماریهای شایع کودکان و نوزادان را شنیده‌اید. نوعی عفونت ریه، که می‌تواند عوارض خطرناکی را برای کودکان یا نوزادان در پی داشته باشد. ذاتالریه یا همان پنومونی، نوعی عفونت ریوی است که باعث التهاب کیسه‌های هوای موجود در ریه‌های کودکان و نوزادان می‌شود.
شایع‌ترین نشانه‌های ذاتالریه یا پنومونی در کودکان و نوزادان عبارتند از:
- تنفس بسیار سریع
- خس‌خس سینه
- تنفس سخت
- تب بالا
- سرفه
- گرفتگی بینی
- لرز
- استفراغ
- درد در قفسه سینه
- درد در ناحیه شکم
- کبودی لب‌ها یا ناخن‌ها
- بی‌اشتهایی
این بیماری در اثر انواع میکروب‌ها، ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها ایجاد می‌شود و می‌تواند از طریق بزاق دهان یا مخاط بینی، یا از طریق عطسه و سرفه انتقال پیدا کند. علائم اولیه بیماری شباهت زیادی به سرماخوردگی و آنفولانزا دارد اما پس از مدتی به‌جای بهبودی، ریه‌های کودک یا نوزاد را درگیر می‌کند.
اولین و اصلی‌ترین درمان در مورد ذاتالریه، که حتماً لازم است زیر نظر و کنترل مستقیم پزشک متخصص صورت گیرد، مصرف آنتی بیوتیک‌ها است. این در حالی است که به دلیل درگیر شدن ریه‌ها، ممکن است کودک یا نوزاد، به اکسیژن اضافی یا حمایت با مجرای تنفسی و ماشین تنفس نیز نیاز داشته باشد. بسیاری از نوزادان، ممکن است برای درمان نیاز داشته باشند که حدود یک هفته در بیمارستان بستری شوند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این بیماری، خطرات و عوارض آن و راه‌های درمانش می‌توانید مطلب ذاتالریه یا پنومونی مجله دکتردکتر را مطالعه کنید.
۳۲. فارنژیت (التهاب گلو)
فارنژیت، التهاب غشاهای مخاطی پشت گلو یا حلق است که باعث می‌شود کودک یا نوزاد در بلع مشکل داشته و احساس درد و خشکی در گلو کند. این بیماری، یکی از بیماریهای شایع کودکان و نوزادان است که البته خطر چندانی برای کودک در پی ندارد و چندان جای نگرانی نیست.
فارنژیت، معمولاً پس از طی دوره یک هفته‌ای خود، به‌صورت خود به خود بهبود پیدا می‌کند. با این حال، بهتر است مهم‌ترین و شایع‌ترین علائم این بیماری را بشناسید:
- سرفه
- سردرد
- تب و لرز
- درد بدن
- عطسه
- آبریزش از بینی
- گرفتگی بینی
- تورم غدد لنفاوی
- خستگی مفرط
- زخم شدن دهان
البته، کودکان و نوزادانی که به فارنژیت مرتبط با مونونوکلئوز مبتلا شده‌اند، ممکن است علائم دیگری نظیر درد در ناحیه شکم، درد شدید هنگام بلع و ضایعات سفید چرکی در پشت گلو را نیز از خود بروز بدهند.
مهم‌ترین علت‌هایی که به ابتلای کودکان و نوزادان به فارنژیت منجر می‌شوند، عفونت‌های ویروسی (مثل ویروس‌های سرماخوردگی، آنفولانزا و ویروس اپشتین بار(EBV)) و عفونت‌های باکتریایی (مثل باکتری‌های استرپتوکوک گروه A، استرپتوکوکوس گروه C و G، کلامیدیا، گونوریا و مایکوپلاسما پنومونیه) هستند.
هر دو نوع فارنژیت ویروسی و باکتریایی واگیردار هستند و کودکان و نوزادانی که به آلرژی مبتلا هستند، سابقه عفونت‌های مکرر سینوسی دارند یا والدین‌شان سیگاری هستند، بیشتر از دیگر کودکان در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
برای درمان فارنژیت می‌توانید از روش‌های درمانی زیر استفاده کنید:
- نوشیدن مقدار زیادی مایعات برای جلوگیری از کم آبی بدن
- غرغره آب نمک
- استفاده از بخور برای مرطوب نگه داشتن هوای اتاق
- استراحت کامل
- مصرف داروهایی مثل استامینوفن یا ایبوپروفن
- و مصرف آنتی بیوتیک در صورت تجویز توسط پزشک
۳۳. بیماریهای شایع نوزادان نارس
نوزادان نارس، نوزادانی هستند که پیش از موعد، یعنی پیش از هفته 37ام به دنیا آمده‌اند. هفته‌های پایانی، هفته‌هایی حیاتی برای وزن‌گیری نوزادان و تکامل اندام‌های حیاتی آن‌ها است و به همین دلیل نیز بسیاری از نوزادانی که زودتر از موعد یا به اصطلاح نارس به دنیا می‌آیند، بیماری‌ها و نارسایی‌هایی دارند.
برخی از شایع‌ترین بیماریهای نوزادان نارس عبارتند از:
هیپربیلی روبینمی یا زردی
همان‌طور که این بیماری را در بخش بالا توضیح دادیم، زردی یکی از بیماریهای شایع در کودکان و نوزادان است که به دلیل عدم توانایی کبد در دفع بیلی روبین اتفاق می‌افتد. چیزی در حدود 80 درصد از نوزادان پس از تولد دچار زردی می‌شوند.
انتروکولیت نکروزان
انتروکولیت نکروزان (NEC)، یکی از شایع‌ترین و مهم‌ترین بیماریهای روده در نوزادان نارس است و زمانی اتفاق می‌افتد که بافت‌های روده کوچک یا بزرگ نوزاد آسیب می‌بیند یا شروع به از بین رفتن می‌کند. روده در اثر این بیماری آسیب دیده یا حتی در موارد نادری سوراخ می‌شود. باکتری‌ها و مواد زاید درون روده‌ای از طریق این سوراخ یا آسیب دیدگی وارد جریان خود نوزاد شده یا به حفره شکمی نوزاد راه پیدا می‌کنند و باعث عفونت‌های مرگبار در نوزاد می‌شوند.
آپنه
آپنه دیگر بیماری شایع در میان نوزادان نارس است که باعث می‌شود تنفس نوزاد قطع شود، ضربان قلب‌اش کاهش پیدا کند و پوست‌اش کبود، مایل به بنفش یا رنگ پریده به نظر برسد. این بیماری، اغلب در نوزادانی بروز می‌کند که قسمتی از مغز آن‌ها که کنترل کننده تنفس است تکمیل نشده است. اغلب نوزادان نارسی که در هفته سی‌ام به دنیا می‌آیند دچار این عارضه می‌شوند.
کم‌خونی
بسیاری از نوزادان نارس به دلیل کمبود گلبول‌های قرمز دچار کم‌خونی می‌شوند. این کم‌خونی یا آنمی می‌تواند شدید یا خفیف باشد که شدت و حدت آن، به سادگی با استفاده از آزمایش‌های خون و شمارش حجم گلبول‌های قرمز مشخص می‌شود.
فشارخون پایین
عفونت، خونریزی، کاهش مایعات بدن یا داروهایی که مادر قبل از زایمان مصرف کرده است، اغلب باعث می‌شود نوزاد نارس پس از مدت کوتاهی بعد از زایمان دچار فشارخون پایین شود. مصرف برخی از داروها با تجویز پزشک کودکان و همچنین مصرف مایعات، می‌تواند به کنترل و درمان فشارخون پایین در نوزادان نارس کمک کند.
سندرم زجر تنفسی
یکی از شایع‌ترین مشکلاتی که اغلب نوزادان نارس بلافاصله پس از تولد با آن روبه‌رو می‌شوند، مشکلات تنفسی است. مشکلات تنفسی در نوزادان نارس، دلایل زیادی دارند که شایع‌ترین آن‌ها، سندرم زجر تنفسی (RDS) است. در اثر این عارضه، ریه‌های نوزاد نارس قادر نیست به اندازه کافی ماده‌ای به نام سورفکتانت را تولید کند. ماده‌ای که انبساط سطح داخلی ریه را پس از خروج نوزاد از رحم ممکن می‌کند. خوشبختانه این عارضه قابل درمان است.
دیسپلازی برونکوپولمونری
دیسپلازی برونکوپولمونری (BPD) یکی از بیماریهای شایع در نوزادان نارسی است که خصوصاً با وزن پایین‌تر از یک کیلوگرم به دنیا آمده‌اند. معمولاً سندرم زجر تنفسی، استفاده از ماسک یا اکسیژن و عفونت‌های ناشی از این موارد باعث ابتلای نوزادان نارس به این بیماری مزمن می‌شود.
عفونت‌ها
نوزادان نارس به این دلیل که سیستم ایمنی بدن‌شان هنوز تکامل نیافته است، مانند دیگر نوزادان قادر به مبارزه با ویروس‌ها، باکتری‌ها و میکروب‌ها نیستند و به همین دلیل نیز مستعد ابتلا به انواع بیماری‌ها و عفونت‌ها هستند. این عفونت‌ها ممکن است قبل از زایمان، حین زایمان یا پس از آن به نوزادان نارس انتقال پیدا کنند.
برای جلوگیری از ابتلای نوزادان نارس به عفونت، بهتر است اقدامات بهداشتی را رعایت کرده و مرتب دست‌های خود را در بیمارستان و خانه با آب و صابون بشویید. به‌علاوه، برای درمان عفونت‌های نوزادان نارس نیز می‌توان زیر نظر متخصص آنتی بیوتیک مصرف کرد.
مجرای شریانی باز
مجرای شریانی قلب (داکتوس آرتریوس)، یکی از رگ‌هایی است که نقش بسزایی در دستگاه گردش خون جنین ایفا می‌کند و با‌ی‌پس خون از ریه‌ها را برعهده دارد. این مجرا، در نوزادان سالم معمولاً مدتی بعد از زایمان بسته می‌شود اما در نوزادان نارس، همچنان باز می‌ماند. این باز ماندن شریان باعث می‌شود تا خون وارد ریه‌ها شده و نوزاد را دچار مشکلات تنفسی یا حتی قلبی کند.
۳۴. بیماریهای انگلی شایع در کودکان
بیماریهای انگلی، از جمله بیماریهای شایع در کودکان و نوزادان هستند. بهویژه کودکانی که در مهدکودک‌ها یا مدرسه با دوستان زیادی در ارتباط هستند، ممکن است انواع مختلفی از بیماریهای انگلی را تجربه کنند. در ادامه، به مهم‌ترین و شایع‌ترین بیماریهای انگلی در کودکان اشاره می‌کنیم.
بیماری انگلی ژیاردیا
انگل ژیاردیا، یکی از شایع‌ترین انگل‌هایی است که معمولاً کودکان زیر پنج سال را درگیر می‌کند و میزان شیوع آن نیز بسیار بالا است. چیزی در حدود 30 درصد از کودکان زیر پنج سال به این بیماری مبتلا می‌شوند.
کودکانی که دچار نقص سیستم ایمنی یا نشانگان نفروتیک یا مبتلا به یبوست هستند، بیشتر از دیگر کودکان مستعد ابتلا به این انگل هستند. نصف کودکانی که به این بیماری انگلی مبتلا می‌شوند، بدون علائم هستند و در نصف دیگر مبتلایان نیز علائمی مثل اسهال شدید، بی‌حالی، مدفوع چرب و بدبو، درد شکم و نفخ، تهوع، بی‌اشتهایی و کم‌وزنی مشاهده می‌شود.
برای درمان این بیماری، لازم است با پزشک متخصص مشورت کنید. پزشک احتمالاً استفاده از داروی مترونیدازول را توصیه می‌کند که دوز آن بر اساس وزن کودک مشخص می‌شود.
کرمک یا پین وُرم
کرمک یا پین وُرم، یک‌سری کرم‌های ریز سفید رنگ هستند که در مقعد کودک زندگی کرده و در مدفوع کودک نیز قابل مشاهده هستند. این عارضه، اگرچه ممکن است باعث خارش در ناحیه مقعد، شب ادراری یا درد در ناحیه شکم شود، اما باعث بیماری نمی‌شود و خطرناک نیست.
برای درمان این بیماری انگلی لازم است تحت نظر پزشک دارو مصرف کنید. علاوه بر کودکی که مبتلا شده، احتمالاً سایر اعضای خانواده نیز نیاز به مصرف دارو دارند تا از بروز انگل در آن‌ها نیز جلوگیری شود.
البته، انواع دیگری از بیماریهای انگلی نیز در کودکان و نوزادان وجود دارند که به علت شیوع کم، تنها به معرفی موردی آن‌ها بسنده می‌کنیم:
- بلاستوسیستیس هومینیس
- دینتاموبا
- آسکاریس
- آمیبیازیس
- و کرم نواری
۳۵. بیماریهای گوارشی شایع در کودکان
بیماریهای گوارشی، از جمله بیماریهای شایع کودکان و نوزادان هستند که می‌توانند روی روند رشد آن‌ها تاثیر منفی بگذارند. در ادامه، تعدادی از مهم‌ترین و شایع‌ترین بیماریهای گوارشی کودکان و نوزادان را معرفی می‌کنیم:
بیماری سلیاک
بیماری سلیاک، یک بیماری مزمن است که روی روده کوچک کودکان و نوزادان تاثیر می‌گذارد. کودکان مبتلا به سلیاک، به گلوتن موجود در مواد غذایی مثل انواع نان حساسیت دارند و دستگاه گوارش آن‌ها توان هضم گلوتن را ندارد. دستگاه گوارش کودکان و نوزادانی که از این بیماری رنج می‌برند، در مواجهه با گلوتن از کار ایستاده و همین امر باعث توقف رشد کودک یا نوزاد می‌شود.
مهم‌ترین روش درمانی برای این کودکان و نوزادان، عدم استفاده از مواد غذایی حاوی گلوتن است.
کولیت
کولیت، یکی از بیماریهای گوارشی شایع برای روده بزرگ است که می‌تواند منجر به خونریزی و اسهال در کودکان و نوزادان شود. این بیماری نیز از بیماریهای مزمن است و هیچ راه درمانی به‌جز برداشتن روده بزرگ ندارد.
بیماری کرون
بیماری کرون، یکی از بیماریهای شایع و مزمن گوارشی است که شامل التهاب دستگاه گوارشی می‌شود. کلون ممکن است روده کوچک کودک یا نوزاد را درگیر کرده یا روی هر دو روده آن‌ها تاثیر بگذارد. البته، دهان، مری، معده و در کل سایر ارگان‌های دستگاه تنفسی نیز می‌توانند تحت تاثیر این بیماری قرار بگیرند.
البته، انواع دیگری از بیماریهای گوارشی نیز در کودکان وجود دارند که به علت شیوع کم، تنها به معرفی موردی آن‌ها بسنده می‌کنیم:
- بیماری مری
- حساسیت غذایی
- بیماریهای کیسه صفرا
- گاستروپارزی
- بیماری ریفلاکس معده (GERD)
- بیماری هیرشپرونگ (HIRSH-sproongz)
- سندرم روده تحریک‌پذیر
- شبه انسداد روده
- بیماری پانکراتیک
- و زخم معده…
بیماریهای شایع کودکان و نوزادان را جدی بگیرید
برای تشخیص و درمان بیماریهای شایع کودکان و نوزادان لازم است در اولین فرصت یک متخصص کودکان آن‌ها را ویزیت کند. برای نوبت‌دهی آنلاین از سایت دکتردکتر و رزو وقت می‌توانید از پلتفرم این وب‌سایت استفاده کنید.
به‌علاوه، اگر نکته نظری در مورد بیماریهای شایع کودکان و نوزادان دارید یا سوالی برایتان پیش آمده که این مطلب نتوانسته پاسخگو باشد، خوشحال می‌شویم با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید.
