تا به‌حال این سوال برایتان پیش آمده که تخصص گوارش چیست و متخصص این رشته چه می‌کند؟ پزشکی که به تشخیص و درمان بیماری‌های گوارش می‌پردازد، متخصص گوارش و کبد است. مشکلاتی همچون بیماری مری، معده، روده و اندام‌های صفراوی یعنی کبد، مجاری صفراوی، پانکراس و کیسه صفرا، توسط پزشکان این تخصص درمان می‌شوند.
اگر دچار کبد چرب هستید یا مشکلاتی نظیر سرطان مری، سرطان روده بزرگ یا هپاتیت شما را تهدید می‌کنند، حتما به متخصص گوارش و کبد مراجعه کنید. حواستان به مشکلات گوارش کودکان هم باشد و نشانه‌های دردهایی مانند آپاندیست را در آن‌ها جدی بگیرید.
در این مقاله از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، به شما می‌گوییم که دکتر گوارش کیست و تخصص گوارش و کبد برای درمان چه وضعیت‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از تخصص‌های پزشکان این حوزه، روش‌های تشخیص مانند کولونوسکوپی، آندوسکوپی و درمان هم برایتان خواهیم گفت.
برای کسب اطلاعات درباره خدمات متخصصان گوارش نظیر درمان بیماری‌های کبدی و شناخت بیماری‌های مختلف مثل ورم معده و زخم معده از سوی آن‌ها با ما همراه باشید. مطالعه این مطلب به ۵ دقیقه زمان نیاز دارد.
اگر سوالی درباره تخصص گوارش و کبد و بیماری‌های تحت پوشش این تخصص مانند فتق یا کبد چرب دارید، در پایان این مقاله بپرسید تا پزشکدر رسیدن به پاسخ به شما کمک کند.
تخصص گوارش و کبد چیست ؟
متخصص گوارش و کبد پزشکی است که به بررسی مشکلات و بیماری‌های مربوط به دستگاه گوارش و کبد می‌پردازد. پزشکان متخصص در حیطه گوارش به مشکلات اندام‌هایی توجه دارند که در فرایند بلع و دفع کاربرد پیدا می‌کنند. سیستم صفراوی بدن هم که صفرا و آنزیم‌های گوارشی را به روده‌ها می‌رساند، از سوی دکتر گوارش و کبد مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
پزشکان با تخصص در این زمینه، امکان استفاده از روش‌های متنوعی مانند کولونوسکوپی جهت تشخیص وضعیت بیماران را پیدا می‌کنند. با آگاهی از اینکه تخصص گوارش چیست و چه حیطه‌هایی را پوشش می‌دهد، در زمان بروز مشکلات مربوط به آن می‌توانید به‌موقع به متخصص مراجعه کنید.
دکتر گوارش کیست؟
برای اینکه بدانید، شاخه‌های مختلف تخصص گوارش چیست و دقیقاً چه بخش‌هایی از بدن تحت درمان متخصصان این حوزه درمان می‌شوند، باید بگوییم که دکتر گوارش به درمان مواردی همچون مشکلات مری، معده، روده و اندام‌های صفراوی یعنی کبد، مجاری صفراوی، پانکراس و کیسه صفرا می‌پردازد. به‌عبارتی، موارد زیر کاملا تحت نظر این تخصص درمان می‌شوند:
- عملکرد معده و روده
- نحوه هضم و جذب مواد مغذی به بدن
- دفع مواد زائد از سیستم
- عملکرد کبد به عنوان یک اندام گوارشی
شرایطی مانند سندرم روده تحریک پذیر و پانکراتیت هم تحت درمان متخصص گوارش قرار می‌گیرند.
تخصص گوارش و کبد چه فوق تخصص‌ها و فلوشیپ‌هایی دارد؟
دانشجویان پزشکی بعد از پشت‌‌سرگذاشتن دوره هفت‌ساله عمومی باید وارد مرحله تخصص شوند. با قبولی در آزمون تخصص گوارش و کبد، نیاز به سپری‌کردن دوره‌ای به‌مدت تقریبی ۴ سال وجود دارد و سپس نوبت به مرحله فوق تخصص می‌رسد. ادامه روند تخصص گوارش چیست و چه مسیری باید برای سپری‌کردن دوره‌های بعدی طی شود؟
پزشکان متخصص در حیطه گوارش و کبدی که بعد از تخصص به‌دنبال ادامه تحصیل هستند، باید دوره‌ای دوساله را طی کنند. در کنار این‌ها، دوره‌هایی تکمیلی موسوم به فلوشپیپ هم وجود دارند. پزشکان متخصص با گذراندن این دوره‌ها می‌توانند در زمینه‌ای خاص از تخصص خود متبحرتر شوند. در ادامه از زیرمجموعه‌های تخصص گوارش و کبد می‌خوانید.
تخصص بیماری‌های التهابی روده
متخصصان گوارشی که در این زمینه تحصیل می‌کنند، به تشخیص و درمان مشکلات التهابی روده مشغول می‌شوند. این بیماری‌ها باعث به‌وجودآمدن زخم در روده می‌شوند و تمام دستگاه گوارش را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. برای همین، نیاز است که متخصصان اوضاع را تحت کنترل بگیرند و با روش‌های تشخیصی مناسب، ضمن مشخص‌کردن وضعیت به انتخاب درمان مناسب بپردازند.
تخصص سرطان کولورکتال
برای درمان سرطان‌های روده بزرگ هم نیاز به مراجعه به متخصص سرطان کولورکتال وجود دارد. برای اینکه بدانید، وظیفه پزشکان با تخصص گوارش چیست و چطور به درمان سرطان‌ها کمک می‌کنند، باید بگوییم که آن‌ها با تشخیص درجه و سطح پیشرفت سرطان، اقدامات درمانی لازم را تجویز می‌کنند.
تخصص آندوسکوپی مداخله‌ای
این تخصص درمیان انواع تخصص گوارش و کبد هم نقش بسیار مهمی در روند تشخیص مشکلات دستگاه گوارش دارد. متخصصان این حوزه با روش‌ها و ابزارهای مخصوص، اقدام به بررسی درون دستگاه گوارش می‌کنند. در واقع، به‌کمک دوربین کوچکی که در این روش وارد بدن می‌شود، امکان تشخیص مشکلات گوناگون گوارشی به‌وجود می‌آید.
تخصص گوارش کودکان
برای رفع مشکلات مربوط به دستگاه گوارش کودکان و نوزادان، تخصص گوارش کودکان تعریف شده است. پزشکان با تخصص گوارش و کبد باید در زمینه تشخیص و درمان مشکلاتی مانند بی‌اشتهایی یا یبوست و… اقدامات لازم را پیش ببرند.
دکتر گوارش چه بیماری‌هایی را درمان می‌کند؟
متخصصین گوارش قادرند که حرکات طبیعی غذا از معده و روده را پیگیری کنند و درباره فرایند جذب مواد مغذی و نحوه دفع مواد زائد هم اطلاعات کافی دارند. بروز هرگونه مشکلی در این مسیرها با تشخیص و تجویزات پزشکان گوارش و کبد به نتیجه مطلوب می‌رسد.
اگرچه سیستم گوارش شامل دهان می‌شود، متخصصان گوارش معمولاً مراقبت یا خدماتی برای این ناحیه ارائه نمی‌دهند. برای رفع مشکلات مربوط به آن بخش از بدن باید به دندانپزشکان مراجعه کنید. متخصصان حوزه گوارش و کبد بیماری‌های زیر را درمان می‌کنند.
رفلاکس معده به مری
سوزش سر دل یا در اصطلاح پزشکی همان رفلاکس زمانی رخ می‌دهد که اسید معده به‌طور مکرر از معده به‌سوی مری بازمی‌گردد و عوارض ناخوشایندی مانند سوزش دهانه معده به‌وجود می‌آورد.
پولیپ روده بزرگ
رشد غیرطبیعی سلول‌های روده بزرگ که معمولا غیرسرطانی‌اند هم باعث بروز پولیپ می‌شود. تشخیص و درمان این مشکل بر عهده دکتر گوارش است.
هپاتیت
این بیماری هم از مشکلات التهابی در ناحیه گوارش و کبد است و برای رفع انواع آن باید به متخصص گوارش و کبد مراجعه شود. این التهاب در اثر عفونتی ویروسی شکل می‌گیرد.
زخم معده
زخم‌های معده از زخم‌های گوارشی هستند که حالت باز دارند و در اثر ترشح زیاد اسید معده به‌وجود می‌آیند. برای درمان این موارد هم نیاز به مراجعه به متخصصان کبد و گوارش وجود دارد.
کولیت
التهاب شدید در روده و مقعد منجر به ایجاد کولیت می‌شود. این بیماری به‌طور متناوب ظهور می‌کند و بیماران برای درمان باید تحت نظر پزشک متخصص گوارش قرار بگیرند.
بیماری‌های کیسه صفرا و مجاری صفراوی
مشکلات مربوط به کیسه گلابی‌شکل صفرا که زیر کبد قرار دارد هم از سوی متخصص گوارش و کبد رفع می‌شوند. هرگونه مشکل درباره این عضو و مجاری صفراوی باعث بروز اختلال در روند هضم و جذب مواد غذایی می‌شود.
سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
این مشکل نوعی اختلال در عملکرد روده است که افراد پرشماری را در سراسر دنیا تحت تأثیر قرار می‌دهد. تغییرات روند دفع و وجود درد در بخش‌هایی از دستگاه گوارش از مشکلاتی است که بیماران مبتلا به این سندروم احساس می‌کنند.
پانکراتیت
پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده هم از مشکلاتی است که در اثر مصرف زیاد الکل یا وجود سنگ در کیسه صفرا رخ می‌دهد. با مراجعه به متخصص گوارش، این بیماری درمان می‌شود.
دکتر گوارش چه خدماتی ارائه می‌دهد؟
خدمات متخصص گوارش و کبد شامل استفاده از روندهای تشخیصی و درمانی برای رفع مشکلات زیر است:
- سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
- بیماری التهابی روده (IBD)
- بیماری سلیاک
- رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک (SIBO)
- آلرژی و فقدان تحمل غذایی
- زخم معده
- آپاندیسیت
- پولیپ کولورکتال
- هموروئید.
- مشکلات بلع
- بیماری ریفلاکس معده (GERD)
- ازوفاژیت
- فتق هیاتال
- هپاتیت ویروسی
- هپاتیت سمی
- بیماری کبد چرب
- سنگ کیسه صفرا
- کوله سیستیت
پانکراتیت - سیروز
دکتر گوارش با بررسی هریک از این وضعیت‌ها می‌تواند راه‌کار درمانی ارائه کند. برای رفع مشکلاتی مانند سوء هاضمه هم باید نظر پزشکان متخصص گوارش را جویا شوید.
روش‌های تشخیص در تخصص گوارش و کبد چیست؟
متخصص گوارش معمولا برای تشخیص، کار را با معاینه جسمی شروع می‌کند. شما با علم به اینکه تخصص گوارش چیست به پزشک مراجعه می‌کنید و او با لمس و بررسی اندام‌های شکمی و بررسی دستگاه گوارش با معاینه فیزیکی، روند تشخیص را شروع می‌کند.
امکان دارد که در مراحل بعدی، نیاز به انجام آزمایش‌های تکمیلی مانند موارد زیر هم وجود داشته باشد:
- آزمایش خون
- آزمایش مدفوع
- تصویربرداری مانند آزمایش‌های اشعه ایکس دستگاه گوارش
روش‌های دیگری هم برای تشخیص استفاده می‌شوند که در ادامه درباره‌شان می‌خوانید.
آندوسکوپی
متخصصان گوارش برای انجام روش‌های آندوسکوپی به طور ویژه آموزش دیده‌اند. این اقدامات شامل معایناتی هستند که از ابزاری موسوم به آندوسکوپ در آن‌ها استفاده می‌شود.
آندوسکوپ دوربین فیلمبرداری کوچکی در انتهای یک لوله بلند، نازک و منعطف است که در بدن قرار می‌گیرد و امکان بررسی را به‌وجود می‌آورد. روش های آندوسکوپی عبارت‌اند از:
| آندوسکوپی فوقانی یا EGD | معاینه دستگاه گوارش فوقانی، از گلو به پایین از طریق معده تا قسمت فوقانی روده کوچک (دئودنوم). |
| انتروسکوپی | معاینه روده کوچک. |
| کولونوسکوپی | معاینه دستگاه گوارش تحتانی یا روده بزرگ. |
| سونوگرافی آندوسکوپی | آندوسکوپی فوقانی یا تحتانی با یک دسته سونوگرافی متصل به آندوسکوپ، که به مشاهده سیستم صفراوی کمک می‌کند. |
| کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی (ERCP) | نوعی آندوسکوپی فوقانی که به مجاری صفراوی امتداد می‌یابد و سپس از دستگاه صفراوی با اشعه ایکس فلوروسکوپی می‌گیرد (اشعه ایکس ویدیویی). |
| پولیپکتومی | برداشتن پولیپ‌ها از معده یا روده در طی آندوسکوپی. |
راه‌کارهای مختلف تشخیصی راه سریع‌تری برای کشف مشکلات و بیماری‌های دستگاه گوارش هستند. با وجود آن‌ها، امکان درمان سریع‌تر به‌وجود می‌آید.
بیوپسی
بیوپسی نمونه‌برداری از اندام‌هایی مانند کبد است. در این روش، نمونه‌ای کوچک از عضوی در دستگاه گوارش برای ارزیابی التهاب و فیبروز، یا ضخیم‌شدن کبد یا مشکلات دیگر اندام‌های صفراوی و گوارشی در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
روش‌ها و روندهای درمان در تخصص گوارش و کبد چیست؟
بنا به اینکه چه بخشی از دستگاه گوارش دچار مشکل است، روندهای درمانی مختلفی در نظر گرفته می‌شود.
آندوسکوپی
در این روش از لوله‌ای باریک و مجهز به دوربینی کوچک برای بررسی اوضاع درون دستگاه گوارش استفاده می‌شود. با مشاهده وضعیت بخش‌های مختلف گوارش، امکان انجام اقدامات دیگر به‌وجود می‌آید.
مانومتری مری
با این روش هم پزشکان می‌توانند به بررسی مشکلات ناحیه مری در دستگاه گوارش بپردازند. دریچه ماهیچه بین مری و معده یعنی اسفنگتر در این روش ارزیابی می‌شود.
استنت‌گذاری مری
برای رفع مشکلاتی مانند فیستول یا سوراخ مری از استنت استفاده می‌شود. این ابزار تنگی‌های ناشی از تومورهای مری و آسیب‌های واردشده بر این عضو را برطرف می‌کند.
پیوند مدفوع (باکتری‌درمانی)
با باکتری‌درمانی از باکتری‌های مفید مدفوع فردی دیگر برای ایجاد محیطی متعادل و طبیعی در دستگاه گوارش بیمار استفاده می‌شود.
فوندوپلیکاسیون بدون برش از طریق دهان (TIF)
برای درمان مشکلات دستگاه گوارش مانند رفلاکس و اسید معده از این روش استفاده می‌شود. فوندوپلیکاسیون نوعی جراحی بدون برش است و سرپایی انجام می‌شود.
به‌طور کلی پزشکان از راه‌کارهای درمانی زیر در موارد گوناگون استفاده می‌کنند:
- توصیه به مصرف رژیم غذایی مناسب مانند BRAT (مصرف موز، سیب، نان تست) که برای معده مطلوب است.
- پرهیز از غذاهای چرب و ادویه‌جات تند.
- مصرف داروهای بدون نسخه مانند مُلین برای مشکلاتی نظیر یبوست.
- استفاده از داروهایی برای کنترل علائم تهوع و… .
- تجویز هیدراتاسیون وریدی برای جبران کم‌آبی بدن.
- انجام جراحی‌های لازم برای درمان مشکلات روده و کبد.
متخصصان گوارش و کبد از روش‌های مختلفی برای درمان استفاده می‌کنند؛ از توصیه‌هایی برای تغییر عادت‌های اشتباه مربوط به دستگاه گوارش تا جراحی‌های سنگین‌تر برای رفع مشکلات جدی.
چه زمانی باید به متخصص گوارش و کبد مراجعه کنیم؟
زمانی که در نواحی زیر دچار مشکل هستید، باید به متخصص گوارش و کبد مراجعه کنید:
- مری
- معده
- شکم
- روده کوچک
- روده بزرگ
- رکتوم
- پانکراس
- كيسه صفرا
- مجاری صفراوی
- کبد
اگر دچار وضعیت‌های زیر هستید، نیاز به مراجعه به دکتر گوارش خواهید داشت:
- افزایش یا کاهش وزن غیرقابل توضیح
- اختلال و مشکل در بلع
- اسهال مزمن یا شدید
- بازگشت غذا از معده
- خونریزی از رکتوم
- تجمع گاز و نفخ
- سوزش سردل
- حالت تهوع
- یبوست
به‌توصیه ACG یا همان کالج آمریکایی تخصص گوارش (gi)، باید بعد از مشاهده علائم هشداردهنده‌ای مانند نفخ و یبوست جدی حتما به متخصص گوارش مراجعه کنید؛ چون یا پای مشکلی اساسی به‌میان است یا با اقداماتی مناسب، از بروز اختلالات جدی جلوگیری خواهد شد.
مراجعه به‌موقع به هر پزشکی با چک‌کردن علائم و شناخت آن‌ها مقدور می‌شود. پس همیشه حواستان به سلامتتان و تغییرات بدن خود باشد.
محل کار دکتر گوارش چگونه است؟
پزشکان متخصص گوارش و کبد در مطب‌های شخصی یا بیمارستان‌ها مشغول به فعالیت هستند. برخی از آن‌ها هم در کلینیک‌های تخصصی فعالیت می‌کنند و امور مختلف درمانی و اقدامات لازم را در بستری کاملاً تخصصی پیش می‌برند.
با کمک‌گرفتن از سامانه‌های نوبت‌دهی آنلاین و اطلاع‌رسانی درباره نشانی و شماره تماس پزشکان می‌توانید اطلاعات موردنیاز درباره هر متخصص گوارش و کبد را به‌سادگی پیدا کنید.
در انتخاب بهترین دکتر گوارش چه مواردی را باید در نظر بگیریم؟
انتخاب متخصص گوارش و کبد خبره روند حساس و مهمی است. باید نکات زیر را در زمان انتخاب پزشک در نظر بگیرید:
- به حسن شهرت متخصص گوارش و کبد دقت کنید.
- اعتبار و تحصیلات و تخصص پزشک را بررسی کنید.
- از نظرات کاربران در سایت‌ها و سامانه‌های اینترنتی نوبت‌دهی استفاده کنید.
- به رفتار و شیوه برقراری ارتباط پزشک در مراجعه نخست هم دقت داشته باشید.
این را هم یادتان باشد که ببینید، خدمات ارائه‌شده از سوی متخصص موردنظر تحت پوشش بیمه درمانی‌تان قرار می‌گیرد یا خیر.
در مراجعه به متخصص گوارش و کبد باید انتظار چه معاینه‌ها و اقداماتی را داشته باشیم؟
در زمان مراجعه به پزشکی با تخصص گوارش و کبد، پزشک از شما درباره سابقه بیماری‌های گوارش، سبک زندگی و تغذیه سوال می‌کند. معاینه فیزیکی هم بنا به نقطه‌ای از سیستم گوارشی صورت می‌گیرد که دچار مشکل است. زمانی که می‌دانید تخصص گوارش چیست و برای مشکلی در این دستگاه به متخصص مراجعه می‌کنید، باید منتظر طی‌شدن روند تشخیصی با مراحل مختلف باشید.
پزشکان معمولاً برای بررسی بیشتر مشکل و رسیدن به تشخیص بیماری‌های کبدی و گوارشی و انتخاب درمان از آزمایش‌های خون، ادرار یا مدفوع هم کمک می‌گیرند. بنا به اختلال و وضعیت باید منتظر اموری مانند آندوسکوپی یا کولونوسکوپی هم باشید.
حتما از پیش بدانید که تخصص گوارش چیست و با مراجعه به متخصص گوارش و کبد مناسب، به تسریع مشکل و وضعیت خود کمک کنید. زمانی که بدانید دکتر گوارش کیست و چطور به شما کمک می‌کند، دید واضح‌تری از مسیر درمان بیماری‌های گوارشی پیدا می‌کنید و از نگرانی‌هایتان هم کاسته می‌شود. در مسیر درمان زخم معده یا مشکلاتی نظیر سندروم روده تحریک‌پذیر یا ورم معده باید منتظر انجام آزمایش‌هایی مانند آندوسکوپی و سونوگرافی باشید. گاهی با دارودرمانی و گاهی هم با اقداماتی مانند لاپاراسکوپی، مشکلات مختلف از جمله کبد چرب، بواسیر یا هموروئید و… تشخیص داده و درمان می‌شوند.
مهم‌ترین اقدام درمانی برای مراجعه به متخصص گوارش و کبد، می‌تواند پیدا کردن پزشک متخصص و حرفه‌ای در این زمینه باشد؛ امری که با مراجعه به پلتفرم آنلاین دریافت نوبت پزشک دکتردکتر، به آسانی میسر می‌شود. برای این کار می‌توانید وارد سایت دکتردکتر شوید و تخصص گوارش و کبد را جستجو کنید، خواهید دید که لیستی از بهترین پزشکان این حوزه در سراسر ایران به شما نمایش داده خواهند شد.
سوالات متداول تخصص گوارش و کبد
متخصصان گوارش و کبد به تشخیص و درمان مشکلات دستگاه گوارش و کبد می‌پردازند. این پزشکان از اقداماتی مانند کولونوسکوپی و آندوسکوپی برای مشاهده درون روده و معده استفاده می‌کنند.
پزشکان این حیطه از آزمایش‌های خون، ادرار و مدفوع در کنار تصویربرداری و سونوگرافی و انجام اقداماتی مانند آندوسکوپی برای تشخیص بهره می‌برند.
نفخ و تجمع گاز، بروز مشکل در هاضمه و بلع از علائم نخستی است که باید سریع پیگیری شوند.
پزشک متخصص به بررسی بیماری‌های مری، معده، روده کوچک، کولون و رکتوم، پانکراس، کیسه صفرا، مجاری صفراوی و کبد می‌پردازد.
منابع:
hopkinsmedicine.org
my.clevelandclinic.org
