این روزها، سبک زندگی‌ها تغییرات زیادی کرده است. دیگر خبری از بازی در کوچه‌ها نیست و کودکان کم‌تحرک با مشکلی موسوم به چاقی کودکان روبه‌رو هستند. زندگی در فضاهای محدود آپارتمانی و کمبود وقت والدین برای تنظیم برنامه‌ای مخصوص به ورزش کودکان باعث می‌شود که بسیاری از بچه‌ها اضافه وزن پیدا کنند.
توسعه غذاهای فرآوری‌شده و مصرف مواد پرچربی و کربوهیدرات هم از دلایل دیگر شیوع چاقی درمیان افراد کم‌سن و سال است. برای مقابله با این مشکل، نیاز به تلاش والدین و آموزش بیشتر وجود دارد.
اگر چاقی ادامه پیدا کند، عوارض ناخوشایند آن در بزرگسالی هم گریبان کودک را خواهد گرفت. چنانچه کودکی چاق و دچار اضافه وزن دارید، حتماً برای ارزیابی اوضاع سلامتش به پزشک اطفال مراجعه کنید. در این مقاله، درباره این وضعیت ناخوشایند کودکان هم بیشتر صحبت می‌کنیم.
چه زمانی می‌گوییم کودک درگیر چاقی است؟
چاقی کودکان بیماری پیچیده‌ای است. اگر وزن کودک نسبت به سن و قدش زیاد باشد، دچار چاقی مفرط خواهد بود. بنا به تعاریف استاندارد جهانی، کودکی چاق به حساب می‌آید و بیمار است که توده بدنی‌اش (BMI) در یا بالای صدک ۹۵ نمودار رشدی قرار بگیرد که از سوی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) تعریف شده است.
شاخص توده بدنی کودکان با بزرگسالان متفاوت است. ترکیب بدنی کودکان در سنین مختلف و با جنسیت‌های گوناگون هم متفاوت است. برای محاسبه توده بدنی کودکان می‌توانید وزنشان به کیلوگرم را به قدشان به متر تقسیم کنید (kg/m2).
برای مثال، اگر کودکتان ۱۰ساله است و ۴۶.۲ کیلوگرم وزن دارد و قدش معادل ۱ متر و ۴ سانتی‌متر است، توده بدنی‌اش برابر با تقسیم وزن بر قد و ۲۳.۶ kg/m2 خواهد بود. این رقم باعث می‌شود که کودک در صدک ۹۵ شاخص توده بدنی نسبت به سن قرار بگیرد و چاق به حساب بیاید.
توده بدنی بالا می‌تواند نشانه وجود چربی زیاد بدن کودک باشد. این شاخص چربی را به طور مستقیم اندازه نمی‌گیرد. با این حال نشان می‌دهد که وضعیت چربی بدن کودک حالت طبیعی ندارد و نیاز به پیگیری وضعیتش با آزمایش‌های بیشتر است.
دلایل چاقی در کودکان چیست؟
یکی از عمده‌ترین دلایل چاقی کودکان عادت‌های اشتباهی است که از سوی خانواده به آنها سرایت می‌کند. خانواده‌هایی که تحرک زیادی ندارند و غذاهای نامناسبی میل می‌کنند، کودکان چاق‌تری خواهند داشت.
تعادل میان کالری‌های مصرفی و میزانی که سوزانده می‌شود، در رسیدن کودک به وزنی مناسب بسیار مهم است. خانواده‌هایی که از نوشیدنی‌ها و غذاهای پر از چربی و قند استفاده می‌کنند، کودکان چاقی پرورش می‌دهند که با مشکلات گوناگونی روبه‌رو خواهند شد.
نبود برنامه‌های ورزشی و تحرک اندک کودکان هم آنها را چاق می‌کند. پس همان‌طور که گفته شد، عامل اصلی چاقی کودکان ریشه در سبک زندگی نامناسب خانواده‌ها دارد. بعضی از انواع چاقی هم ارثی است که بعدتر از آن بیشتر خواهیم گفت.
از عوامل دیگری که روی چاق‌شدن کودک اثر دارند، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- تبلیغات مواد غذایی چاق‌کننده
- امکانات رفاهی اندک برای ورزش و فعالیت‌های بیرون از خانه
چاقی ارثی کودکان چگونه است؟
عوامل ژنتیکی هم در ابتلای کودکان به چاقی بی‌اثر نیستند. تحقیقات و پژوهش‌های مختلف نشان داده‌اند که ژن‌هایی خاص باعث بروز چاقی در افراد می‌شوند.
از همین روی است که اگر خواهر و برادر یک کودک یا والدینش دچار چاقی مفرط باشند، احتمال ابتلای او به این وضعیت هم پررنگ‌تر می‌شود. این را هم در نظر بگیرید که امکان دارد، کودک در چنین خانواده‌ای وضعیت معمولی و سلامتی کامل داشته باشد.
تشخیص چاقی کودکان چگونه است؟
اگر درباره وزن کودکتان نگران هستید، حتماً باید به پزشک اطفال مراجعه کنید تا شما را راهنمایی کند. متخصصان می‌توانند نوع چاقی کودک را تشخیص بدهند و برای رسیدن به نتیجه‌گیری در این زمینه، از شاخص توده بدنی استفاده می‌کنند.
در صورتی که کودک به چنین عارضه‌ای دچار باشد، متخصصان برنامه‌ای برای تغییر سبک زندگی و کاهش وزن به او ارائه می‌دهند. گاهی اوقات، پزشکان اطفال، کودک را به متخصص تغذیه ارجاع می‌دهند.
پزشکان برای رسیدن به تشخیص چاقی در کودکان، به موضوعات زیر می‌پردازند:
- عادت‌های تغذیه کودک
- سابقه چاقی در خانواده
- سابقه روانی کودک و روحیه او
از آزمایش خون هم برای نتیجه‌گیری درباره وضعیت کودک استفاده می‌شود:
- آزمایش کلسترول
- اندازه‌گیری قند خون
- بررسی سطح هورمون‌های مختلف
عوارض چاقی در کودک چیست؟
کودکان مبتلا به چاقی مستعد دچارشدن به انواع بیماری‌ها و وضعیت‌های خطرناک پزشکی هستند. اگر این چاقی با آنها به بزرگسالی هم منتقل شود، اوضاع پیچیده‌تر می‌شود.
از عوارض چاقی کودکان باید به موارد زیر نگاهی داشته باشید. به عبارت دقیق‌تر، کودکانی که دچار چاقی‌اند، بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به موارد زیر قرار دارند:
- آسم
- وقفه تنفسی خواب
- ابتلا به دیابت نوع دوم
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- مریضی‌های قلبی
- سکته
- درد مفاصل
- مشکلات کبدی
- اختلالات اسکلتی و عضلانی
علاوه بر ابعاد منفی جسمانی چاقی، کودکان دچار این مشکل از نظر روانی هم دچار آسیب‌هایی می‌شوند:
- چاقی کودکان دستمایه تمسخرشان در مدرسه و محیط‌های مختلف است.
- نارضایتی از ظاهر باعث انزوای کودک می‌شود.
- افسردگی و کاهش عزت نفس هم از عوارض چاقی کودکان است.
متأسفانه چاقی از بیماری‌های شایع کودکان در دنیای امروز است و تغییر سبک زندگی انسان‌ها در شیوعش نقش داشته است.
چاقی کودکان و افسردگی چه رابطه‌ای دارند؟
کودکان مبتلا به چاقی از ظاهر خود رضایت ندارند. حتی اگر خودشان یا خانواده‌شان هم در این زمینه نظری منفی نداشته باشند، کم‌کم با حضور در اجتماع بازخوردهای مختلفی از محیط اطراف و آدم‌ها دریافت می‌کنند.
این بازخوردها که گاهی منفی است، روی عزت نفس و اعتماد به نفس کودک اثرات نامطلوبی می‌گذارند. بنابراین، احتمال انزوای کودک تقویت می‌شود و حتی ممکن است که به دام افسردگی هم بیافتد.
درمان چاقی در کودکان چگونه است؟
برای درمان چاقی کودکان باید به این موضوع توجه شود که آنها در دسته‌بندی افراد دچار اضافه وزن قرار می‌گیرند یا چاقی مفرط دارند. اگر توده بدنی کودک در بازه صدک ۸۵ و ۹۴ نمودار رشد قرار بگیرد، دچار اضافه وزن به حساب می‌آید.
برای درمان این دسته از کودکان از برنامه غذایی و ورزشی استفاده می‌شود. اگر شاخص توده بدنی کودک در صدک ۹۵ یا بیشتر از آن در نمودار رشد قرار بگیرد، پیگیری برنامه غذایی سالم و واردکردن تحرک به برنامه زندگی جدی‌تر می‌شود.
توصیه‌هایی که برای سبک زندگی سالم به کودکان چاق می‌شود، شامل موارد زیر است:
- اولویت‌دادن به مصرف میوه‌ها و سبزیجات در رژیم غذایی
- محدودکردن مصرف نوشیدنی‌های شیرین
- پرهیز از مصرف فست‌فود
- غذاخوردن اعضای خانه در کنار هم و دوری از غذاخوردن به تنهایی در مقابل تلویزیون یا رایانه و موبایل
- تنظیم حجم بشقاب غذا براساس توصیه‌های متخصص
- فعالیت به مدت دست‌کم ۱ ساعت در روز (نیازی به انجام ورزش خاصی نیست، هرگونه تحرک‌داشتن برای کودکان مفید است)
گاهی هم نیاز به مصرف دارو برای درمان چاقی کودکان پیش می‌آید. در بعضی از موارد هم لازم است که جراحی‌هایی برای خروج چربی‌های به شدت اضافه موجود در بدن کودک و نوجوان انجام شود.
پیشگیری از چاقی کودکان چگونه است؟
راه‌کار پیشگیری از چاقی کودکان ساده نیست. در واقع، برای اینکه بتوانید کودک را در مسیر سبک زندگی سالم تربیت کنید به برنامه و ایده‌های خوب نیاز دارید. از جمله روش‌های پیشگیری از بروز چنین مشکلی باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- الگوی مناسبی برای فرزندتان باشید و سعی کنید که با رعایت تغذیه سالم و ورزش مداوم، او را هم در مسیری مشابه قرار بدهید.
- مصرف شکر روزانه در تغذیه خانواده را کم کنید و نگذارید که وابستگی به مواد شیرین درمیان کودکان و اعضای خانواده‌تان به وجود بیاید.
- خواب کافی را هم جدی بگیرید. کودکان ۶ تا ۱۲ساله به ۱۲ ساعت خواب شبانه نیاز دارند. کودکان رده سنی ۱۳تا ۱۸ سال هم باید ۸ تا ۱۰ ساعت در شب بخوابند. خواب نامناسب از عوامل چاقی و اضافه وزن است. با تنظیم برنامه خواب از بروز چاقی کودکان جلوگیری کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر در منزل برای ایجاد برنامه‌ای منظم برای تغذیه و ورزش‌کردن ناموفق هستید و تلاش‌هایتان برای لاغرشدن کودک بی‌پاسخ است به پزشکان مراجعه کنید. حواستان باشد که گاهی پای عوامل روانی در پرخوری و چاقی به میان است.
چکاپ‌های منظم کودکان می‌تواند راهی برای آگاهی از دلیل چاقی‌شان باشد. گاهی نیاز به مراجعه به روانشناس و مشاور هم در این زمینه به وجود می‌آید.
برای دریافت نوبت ملاقات با پزشکان مختلف می‌توانید از روش ساده و سریعی استفاده کنید که کم‌نظیر است. به کمک سیستم نوبت دکتر سایت دکتردکتر می‌توانید با بهترین متخصصان در ارتباط قرار بگیرید.
اگر سؤالی درباره چاقی کودکان دارید که پاسخش در متن نیست، پرسشتان را با ما مطرح کنید تا به آن پاسخ بدهیم.
منابع:
سلام
دونه‌ها داخل ریشمم در اومدن نمیدونم چیکار کنم، الآن روز سومم هستش، همه‌ی دونه‌های صورتم داخلشون سفیده و پوسته‌شون یکم سیاه شده. واسه شستن دست و صورتم خیلی تو مضیقه هستم؛ لطفا رهنمایی کنید. ممنون!