نشت مایع اضافی مغز، موجب بروز مشکلاتی مانند اختلال بینایی می‌شود. شنت مغزی با هدف کاهش تجمع مایع در مغز انجام می‌شود. چون این مشکل موجب آسیب‌های دائمی مغز خواهد شد. برای انجام عمل شنت مغزی، ابتدا پزشک علت عارضه را شناسایی می‌کند. سپس با توجه به شرایط جسمانی و وضعیت سلامتی بیمار، یکی از انواع شنت مغزی را برای تخلیه مایع مغزی در نظر می‌گیرد.
در نهایت، شنت برای تخلیه مایع مغزی به اطراف ریه، شکم یا قلب در محل تعیین شده قرار می‌گیرد. بعد از جراحی شنت مغزی، پزشک مدام وضعیت بیمار را بررسی می‌کند. تا مشکلاتی مانند عفونت، کاهش یا افزایش تخلیه مایع یا انسداد شنت مغزی رخ ندهد.
با مطالعه این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر که به ۵ دقیقه زمان نیاز دارد، با شنت مغزی و انواع آن آشنا خواهید شد.
در انتها، اگر سوالی درباره جراحی شنت مغزی دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس پزشکی ما به آن پاسخ خواهد داد.
جراحی شنت مغزی چیست؟
شنت مغزی، یک لوله نازک است که برای درمان هیدروسفالی (جمع شدن مایع اضافی در مغز) استفاده می‌شود. این لوله از مغز وارد شده و به ناحیه‌ای از بدن مثل قفسه سینه منتقل می‌شود، تا مایع اضافی را تخلیه کرده و فشار روی مغز را کاهش دهد. در برخی موارد، لوله شنت می‌تواند به قلب یا ناحیه شکم نیز متصل شود.
شنت‌ها معمولاً از پلاستیک ساخته شده و حدود 0.3 سانتی‌متر (3 میلی‌متر) عرض دارند. این لوله‌های باریک دارای دریچه‌هایی هستند که مایع از مغز به سمت پایین می‌رود، ولی به عقب برنمی‌گردد. به این لوله‌ها گاهی «کاتتر بطنی» هم گفته می‌شود. شایع‌ترین نوع شنت، شنت بطنی-پریتونئال است، که مایع اضافی را از بطن‌های مغز به شکم هدایت می‌کند.
شنت‌ها از بیرون بدن قابل مشاهده نیستند. برخی افراد ممکن است شنت را برای مدت کوتاهی داشته باشند و سپس جراح آن را بردارد، در حالی که دیگران ممکن است، شنت را برای مدت طولانی‌تری در بدن خود داشته باشند.
کارکرد عمل شنت مغزی
وظیفه لوله شنت، تخلیه مایع مغزی نخاعی از مغز و هدایت آن به قسمتی دیگر از بدن است، تا مایع بتواند دوباره جذب شود. این کار به کاهش فشار در جمجمه کمک می‌کند. استفاده از شنت مغزی، می‌تواند علائمی مانند سردرد، حالت تهوع و تاری دید را کاهش دهد. به عبارت دیگر، شنت به تنظیم میزان مایع در مغز کمک کرده و باعث کاهش فشار داخل جمجمه، و بهبود علائم ناشی از فشار زیاد در جمجمه می‌شود. اگر می خواهید درباره تاری دید بیشتر بدانید ، پیشنهاد می‌کنیم مقاله تاری دید چشم چیست را در دکتردکتر بخوانید
تشخیص نیاز به عمل شنت مغزی
برای تشخیص شنت مغزی، مجموعه‌ای از روش‌های استفاده می‌شود. این موارد، به شناسایی و بررسی وضعیت سلامت مغز و بطن‌های آن کمک می‌کند. در ادامه روش‌های رایج برای تشخیص شنت مغزی را ارائه کرده‌ایم:
بررسی علائم بیمار
در قدم اول، پزشک علائم خاصی را که ممکن است به شنت مغزی مرتبط باشند، ارزیابی می‌کند. سپس، معاینه فیزیکی عمومی جهت ارزیابی وضعیت عصبی، توانایی‌های حرکتی و عضلانی بیمار انجام می‌شود.
انجام سونوگرافی
سونوگرافی یکی از اولین تست‌هایی است که برای تشخیص این عارضه در نوزادان استفاده می‌شود، چرا که این روشی، ساده و کم‌خطر است. این آزمایش معمولاً بر روی ناحیه نرم بالای سر نوزاد انجام خواهد شد. با سونوگرافی، پزشک می‌تواند، هیدروسفالی را حتی قبل از تولد شناسایی کند.
انجام ام آر آی (MRI)
این آزمایش از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی، برای تولید تصاویر دقیق از مغز استفاده می‌کند. MRI می‌تواند بطن‌های بزرگ شده ناشی از مایع مغزی نخاعی اضافی را نشان دهد و برای یافتن علل زمینه‌ای علائم بسیار مفید است.
انجام سی تی اسکن (CT)
این تکنولوژی با کمک اشعه ایکس، نماهای مقطعی از مغز تولید می‌کند. سی تی اسکن معمولاً برای معاینات اورژانسی استفاده می‌شود. این تست جزئیات کمتری نسبت به MRI نشان می‌دهد. در این روش، بیمار باید در معرض مقدار کمی تابش، برای تشخیص عارضه قرار بگیرد.
در نهایت، اطلاعات به دست آمده از این تست‌ها به دکتر شنت مغزی کمک می‌کند، تا تشخیص دقیقی از وضعیت مغزی بیمار داشته باشد و بهترین روش درمانی را انتخاب کند. این موارد به عملکرد شنت کمک می‌کند و فرد با مشکلاتی مانند عوارض جانبی شنت، سردرد، تهوع و استفراغ مواجه نخواهد شد.
انواع شنت مغزی
انتخاب نوع شنت مغزی، به علائم و تشخیص بیماری بستگی دارد. پزشک با توجه به وضعیت بیمار و نیازهای درمانی فرد، نوع شنت مناسب را برای او انتخاب می‌کند. انواع شنت‌های مغزی که معمولاً برای درمان سکته یا حمله مغزی، هیدروسفالی و کاهش تجمع آب در مغز استفاده می‌شوند، عبارت‌اند از:
شنت بطنی-صفاقی
شنت بطنی-صفاقی شامل کاتتری است که از بطن مغز به حفره شکمی منتقل می‌شود. این روش کمک می‌کند تا مایع مغزی نخاعی از مغز به شکم منتقل شده و در آنجا جذب شود. این نوع شنت برای کاهش فشار داخل جمجمه به کار می‌رود. پس از استفاده از این شنت، شاهد از بین رفتن سردردهای همیشگی خواهید بود.
شنت بطنی-پلورال
در شنت بطنی-پلورال، کاتتر شنت از بطن مغز به فضای پلورال، که فضای خارج از ریه است هدایت می‌شود. این روش به تخلیه مایع اضافی مغزی و انتقال آن به ناحیه‌ای که می‌تواند سریع‌تر جذب شود، کمک می‌کند. در نتیجه فشاری که روی مغز و ناحیه جمجمه وجود دارد، کم می‌شود.
شنت بطنی-دهلیزی
شنت بطنی-دهلیزی شامل کاتتری است که، از بطن مغز به حفره دهلیز راست قلب منتقل می‌شود. این نوع شنت، برای تخلیه مایع مغزی نخاعی به اطراف قلب و جذب آن با گردش خون استفاده می‌شود. این روش نیز، به تنظیم فشار مغزی و بهبود علائمی مانند تاری دید یا اختلال بینایی کمک می‌کند.
شنت‌های قابل برنامه‌ریزی
شنت قابل تنظیم، دارای دریچه‌های خاصی است. پزشکان می‌توانند به دلخواه دریچه‌های این شنت‌ها را تنظیم کنند. وجود این دریچه‌ها، به پزشک اجازه می‌دهند تا میزان تخلیه مایع مغزی نخاعی را کم یا زیاد کنند. این تنظیمات به بهینه‌سازی درمان و کنترل فشار مغزی کمک شایانی می‌کند. در نتیجه، حتی کودکان دچار این مشکل نیز، با کمک شنت قابل برنامه‌ریزی می‌توانند درمان هیدروسفالی را در سنین پایین تجربه کنند.
شنت‌های فشار ثابت
شنت‌های فشار ثابت، دارای دریچه‌هایی پیش تنظیم شده برای تخلیه مایع مغزی هستند. میزان تخلیه مایع مغزی در این شنت‌ها، با توجه به ساختار اجزای شنت می‌توانند کم، متوسط یا زیاد باشد. این روش نیز به تنظیم فشار درون جمجمه کمک می‌کنند. این نوع از شنت‌ها، برای مدیریت دقیق فشار مغزی مناسب هستند.
کسانی که به دلیل تجمع مایع مغزی دچار مشکل هستند، با تشخیص پزشک نوروسرجری می‌توانند یکی از این درمان‌ها را برای تخلیه یا جذب مایع مغزی نخاعی استفاده کنند.
عمل شنت مغزی چگونه انجام می‌شود؟
برای کاهش فشار مایع در مغز در جراحی شنت مغزی، ، بیماران خدمات بیهوشی عمومی را دریافت می‌کنند. این جراحی، نیاز به دقت بالا و تجهیزات خاص دارد، تا نتایج مناسبی پس از عمل حاصل شود. در ادامه نحوه انجام عمل شنت مغزی را به طور کلی ارائه کرده‌ایم.
دریافت بیهوشی عمومی
برای اکثر جراحی‌های شنت، بیماران تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرند، تا هیچ دردی احساس نکنند. در این شرایط، برای کمک به تنفس فرد از لوله‌های مخصوص استفاده می‌شود.
تعیین جهت تخت عمل و موقعیت بیمار
در این مرحله، بیمار روی تخت خاصی قرار می‌گیرد. تا جراح به راحتی به سر بیمار دسترسی پیدا کند. همچنین، جهت مناسب این تخت کمک می‌کند، تا احتمال از دست دادن خون حین عمل کاهش پیدا کند.
برش و سوراخ جمجمه
سپس جراح یک برش کوچک در پوست سر ایجاد کرده و سوراخی کوچک در جمجمه می‌سازد، تا به بطن‌های مغز دسترسی پیدا کند.
قرار دادن کاتتر
در نهایت جراح کاتتر یا شنت را به داخل بطن مغز وارد می‌کند. سپس انتهای دیگر کاتتر به مکان‌هایی مانند شکم، قفسه سینه یا قلب وصل می‌شود. نحوه تونل کردن کاتتر به نواحی مختلف بدن، توسط پزشک مشخص می‌شود. یعنی، یک مسیر ثابت برای اتصال شنت به قلب یا شکم وجود ندارد. برای اطلاع درباره این روش‌های درمانی، لازم است درباره تخصص جراحی مغز و اعصاب چیست اطلاعات به دست بیاورید.
جراحی شنت مغزی چقدر طول می‌کشد؟
عمل جراحی برای کاشت شنت معمولاً حدود یک ساعت طول می‌کشد و پس از آن، به مدت 24 ساعت تحت نظر خواهید بود. بعد از جراحی، معمولاً باید در بیمارستان بمانید. این اقامت به طور کلی بین 2 تا 4 روز به طول می‌انجامد. سپس با تشخیص پزشک مرخص خواهید شد و می‌توانید به منزل بروید. در طول دوران نقاهت، باید توصیه‌های ارائه شده را رعایت کنید. تا نتیجه انجام جراحی شنت مغزی موفقیت آمیز باشد.
چه افرادی می‌توانند شنت مغزی انجام دهند؟
شنت مغزی می‌تواند به کاهش فشار روی مغز ناشی از هیدروسفالی کمک کند. این جراحی، علائمی مانند مشکل در راه رفتن، زوال عقل خفیف، و عدم کنترل مثانه را تسکین می‌دهد. پس از انجام پونکسیون کمری نیز، امکان دارد استفاده از شنت به عنوان یک درمان مؤثر در نظر گرفته شود.
تشخیص هیدروسفالی در کودکان می‌تواند به شدت علائم و زمان بروز مشکلات بستگی داشته باشد.
به نقل از studyfinds،
هیدروسفالی معمولاً کودکان خردسال را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این بیماری، مایع در مغز جمع شده و باعث سردرد و آسیب‌های مغزی خواهد شد. این کودکان با کمک شنت مغزی می‌توانند به زندگی عادی برگردند.
در صورتی که شنت مغزی به درستی در محل قرار نگیرد، کودکان با عوارضی مانند اسهال، حالت تهوع یا بی حالی مواجه خواهند شد. همچنین، عواملی مانند مشکلات دوران بارداری یا زایمان می‌توانند در تشخیص این بیماری نقش داشته باشند. در برخی موارد، هیدروسفالی ممکن است در بدو تولد یا حتی قبل از تولد شناسایی شود. در صورتی که کودک دچار این مشکل باشد، پزشک شنت مغزی را برای بهبود کیفیت زندگی فرد تجویز می‌کند.
عوارض جراحی شنت مغزی
یکی از مهم‌ترین مواردی که برای جراحی شننت باید بدانید، عوارض استفاده از آن است. چون شدت عوارض شنت در برخی از متقاضیان بیشتر خواهد بود. به طور معمول، کسانی که از این روش درمانی استفاده می‌کنند، با عوارض زیر مواجه می‌شوند.
| عارضه | شرح عارضه |
| سردرد شدید | سردرد شدید ممکن است نشان‌دهنده تخلیه بیش از حد مایع یا سایر مشکلات شنت گذاری باشد. |
| مشکلات بینایی | دید دوتایی یا تاری دید از عوارض رایج این عمل است. |
| تب 100 درجه یا بالاتر | تب بالا می‌تواند علامت عفونت یا مشکل دیگری باشد. |
| تورم در اطراف برش | اطراف برش، ممکن است دچار تورم شدید یا خفیف موقتی یا ماندگار شود. |
| انسداد شنت | انسداد رزروار شنت بسیار رایج بوده و درمان آن، نیاز به جراحی مجدد خواهد داشت. |
| تخلیه بیش از حد | تخلیه سریع مایع می‌تواند منجر به خونریزی یا لخته شدن خون شده و با علائمی مانند سردرد شدید همراه باشد. |
| عفونت | عفونت ممکن است در محل زخم جراحی، شنت یا مایع مغزی نخاعی رخ دهد و علائمی مانند تب و قرمزی در مسیر شنت را ایجاد کند. |
| خرابی شنت | شنت ممکن است به درستی کار نکند و نیاز به مراقبت فوری پزشکی داشته باشد. |
| تخلیه ناکافی مایع | تخلیه ناکافی مایع از دریچه شنت، فشار مغزی را افزایش داده و علائم هیدروسفالی دوباره ظاهر می‌شوند. |
برای بررسی علت این علائم و تجویز درمان‌های لازم، باید ویزیت دوره‌ای دکتر متخصص شنت مغزی را حتماً انجام دهید. پزشک در مراجعه منظم به پزشک، دکتر دلیل استفاده از شنت را بیان می‌کند. تا فرد درباره جابه جایی و مراقبت از شنت مغزی اطلاعات به دست بیاورد.
مراقبت‌های پس از عمل شنت مغزی
پس از عمل جراحی شنت، باید به تدریج فعالیت خود را افزایش دهید. تا روند بهبودی سریع‌تر انجام شود و بتوانید به زندگی عادی برگردید. به طور کلی، نکات مهمی که در دوران نقاهت این عمل باید رعایت کنید عبارت‌اند از:
- از بلند کردن اشیاء سنگین و فعالیت‌های شدید خودداری کنید.
- تا زمانی که پزشک به شما اجازه نداده رانندگی نکنید.
- فعالیت جنسی را تنها در صورتی که پزشک تجویز کند، از سر بگیرید.
- در صورت نیاز، با پزشک خود تماس بگیرید و قرار ملاقات‌های بعدی را تعیین کنید.
- اگر شنت شما قابل برنامه‌ریزی است، هر بار که MRI انجام می‌دهید، باید تنظیمات آن دوباره بررسی و به‌روزرسانی شود.
- پس از عمل می‌توانید دوش بگیرید، اما، استفاده از وان حمام یا استخر تا زمانی که پزشک اجازه نداده ممنوع است.
- از شستشوی محل برش یا بخیه‌ها خودداری کنید.
- از لوسیون‌ها یا کرم‌ها در نزدیکی محل برش استفاده نکنید.
- تا زمانی که پزشک اجازه نداده، رنگ کردن و فرم دادن موها با مواد شیمیایی ممنوع است.
رعایت دقیق دستورات پزشک و مراقبت‌های لازم پس از عمل، به بهبود سریع و کاملتان کمک می‌کند؛ البته، در طول درمان، آموزش به بیمار و خانواده او برای درمان جراحات مغزی داده خواهد شد. تا فرد بتواند دوران نقاهت را بدون مشکل سپری کند.
برای انجام عمل شنت مغزی باید به چه پزشکی مراجعه کرد؟
برای انجام جراحی شنت مغزی، لازم است که از پزشکان متخصص این حوزه کمک بگیرید. جراح مغز و اعصاب ابتدا علائم بالینی بیمار را برای ترشح مایع مغزی، تومور مغزی یا مننژیت بررسی می‌کند. سپس یکی از انواع شنت مغزی را برای درمان در نظر می‌گیرد.
در نهایت، عمل شنت مغزی انجام می‌شود. تا بیماری‌هایی مانند عدم کنترل مثانه، اختلال در بینایی یا موارد ناشی از فشار روی مغز، برطرف شود. در کلیه مراحل استفاده از شنت مغزی، باید تحت نظر پزشک باشید. تا در صورت نشت یا انسداد شنت، این مشکل در اسرع وقت برطرف شود.
برای استفاده از انواع خدمات تلفنی، آنلاین و حضوری جراح مغز و اعصاب، به پلتفرم نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر مراجعه کرده و نوبت دکتر مد نظرتان را ثبت کنید.
منابع:
beaumont.org
hopkinsmedicine.org
cancerresearchuk.org
mayoclinic.org
سؤالات متداول شنت مغزی
هدف از نصب شنت مغزی چیست؟
هدف از نصب شنت، حذف مایع اضافی از مغز است، که باعث افزایش فشار در این ناحیه می‌شود.
آیا شنت را برای همیشه نگه می‌دارید؟
استفاده از شنت معمولاً دائمی است، اما ممکن است در طول زندگی فرد، این قطعه نیاز به تعمیر یا تعویض پیدا کند.
آیا شنت می‌تواند باعث آسیب مغزی شود؟
بله، انسداد شنت ممکن است منجر به تجمع مایع اضافی در مغز شده و آسیب مغزی ایجاد کند.
آیا نوشیدن آب به درمان هیدروسفالی کمک می‌کند؟
افراد مبتلا به هیدروسفالی نباید دچار کم آبی نشوند، زیرا این مشکل می‌تواند باعث خستگی، سردرد و تغییرات رفتاری آن‌ها شود.
آیا با وجود شنت مغزی می‌توان ورزش کرد؟
انجام ورزش‌هایی که احتمال آسیب به سر را دارند، برای این افراد ممنوع است. چون احتمال جابجایی شنت یا آسیب دیدن آن در این حالت افزایش پیدا می‌کند.
سلام وقت بخیر یه سوالی داشتم
آیا با وجود شنت مغزی می‌توان ورزش و تحرک کرد؟
سلام
در صورت وجود شنت ، فعالیت سنگین، برداشتن اجسام سنگین، حرکات پر سرعت ، ورزش سنگین خودداری شود ، خصوصا ۴ تا ۶ هفته اول این سختگیری ها جهت رعایت موارد فوق بیشتر است