تومور چشمی یکی از بیماری‌های نادر اما جدی است، که بینایی فرد را به‌شکل قابل توجهی تحت تأثیر قرار می‌دهد. این تومورها ممکن است در بخشهای مختلف چشم، از جمله پلک‌ها، ملتحمه، مشیمیه و حتی شبکیه ایجاد شوند.
تومورهای چشمی اگر خوش‌خیم باشند، اثرات محدودی روی سلامت بینایی خواهند داشت؛ اما اگر بدخیم باشند، نه‌تنها سلامت چشم‌ها، بلکه زندگی فرد را نیز به خطر میاندازند. با این‌حال، هرچقدر این تومورها به موقع توسط چشم پزشک تشخیص داده شوند، احتمال درمان نیز به همان اندازه بیشتر خواهد بود.
برای توضیح جامع‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی تومورهای چشمی و نکات مهم مربوط به آنها اختصاص می‌دهیم.
اگر سوالی داشتید، در انتها بپرسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
تومور چشمی چیست؟
تومور چشمی، یکی از نادرترین بیماری های چشمی است که به‌دلیل رشد غیرطبیعی سلول‌ها در ناحیه چشم یا بافت‌های اطراف آن ایجاد می‌شود. این تومورها، به دو نوع خوش‌خیم (غیرسرطانی) و بدخیم (سرطانی) تقسیم میشوند. نکات جزئی را در ارتباط با انواع تومورها در ادامه مطلب بررسی خواهیم کرد.
نکته! این تومورها فقط مختص بزرگسالان نیست. بلکه کودکان نیز ممکن است با آنها درگیر شوند. برای مثال، رتینوبلاستوما شایع‌ترین تومور چشمی بدخیم است که معمولاً کودکان زیر ۵ سال را درگیر می‌کند.
تأثیر تومور چشمی بر ساختار و عملکرد چشم
تومورهای چشمی، بسته به نوع و محل قرارگیری‌شان می‌توانند تأثیرات مختلفی بر ساختار و عملکرد چشم داشته باشند. برای مثال:
- کاهش بینایی؛ تاری دید، دوبینی و حتی از دست دادن بینایی فرد
- تغییرات ظاهری؛ به بیرون‌زدگی چشم، افتادگی پلک، تغییر رنگ درعنبیه و ایجاد لکه در سفید چشم
- درد و التهاب؛ احساس درد، قرمزی و التهاب در بخشهای مختلف چشم
- خشک‌شدن چشم
نکته! توجه داشته باشید که تشخیص زودهنگام این بیماری، برای حفظ بینایی و جلوگیری از گسترش سایر بیماری‌های چشمی حائز اهمیت است.
تومور چشم چه علائمی دارد؟
تومورهای چشمی، ممکن است در مراحل اولیه علامت یا علائمی نداشته باشند. با این‌حال در صورت پیشرفت بیماری، تومور چشم با علائم زیر بروز می‌کند:
| علائم | توضیح نحوه بروز |
|---|---|
| تغییرات ناگهانی در بینایی | ناشی از فشردگی یا اختلال در عملکرد شبکیه یا عصب بینایی به دلیل رشد تومور. |
| ظهور لکههای تیره یا برجسته | ایجاد رنگدانه‌های غیرطبیعی یا رشد سلول‌های توموری در عنبیه، مشیمیه یا ملتحمه. |
| درد یا ناراحتی در چشم | در موارد نادر به دلیل فشار یا تحریک ساختارهای داخلی چشم توسط تومور رخ می‌دهد. |
| بروز لکههای شناور در دید | ناشی از اختلال در مایع زجاجیه یا سایه‌اندازی تومور روی شبکیه. |
| تغییر در اندازه یا شکل مردمک | به دلیل فشار تومور بر اعصاب مسئول کنترل مردمک یا تغییرات مکانیکی در چشم. |
| قرمزی یا تورم چشم | به دلیل التهاب یا فشار ناشی از تومور در بافت‌های اطراف چشم. |
| بیرون‌زدگی چشم | نتیجه رشد تومور در حدقه چشم و فشار به کره چشم که باعث بیرون‌زدگی می‌شود. |
| بینایی غیرطبیعی | ناشی از اختلال در مسیرهای نوری یا تأثیر مستقیم تومور بر شبکیه یا عصب بینایی. |
در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق، سریعاً به دکتر چشم مراجعه کنید.
انواع تومور چشمی
تومورهای چشمی به دو دسته اصلی تقسیم میشوند که عبارتند از:
تومورهای خوش‌خیم (غیرسرطانی)
سرعت رشد تومورهای خوش‌خیم پایین است و به سایر قسمت‌های بدن گسترش نمی‌یابند. برای مثال، تومور همانژیوم که از رشد غیرطبیعی رگ‌های خونی در داخل یا اطراف چشم بروز می‌کند، یکی از شایع‌ترین تومور چشم خوش خیم است.
بعضی از مهم‌ترین انواع این تومورها عبارت‌اند از:
- همانژیوم مشیمیه؛ این بیماری، در اثر رشد غیرطبیعی رگ‌های خونی در لایه مشیمیه چشم بروز کرده و می‌تواند به قرمزی چشم یا ایجاد تغییرات در بینایی فرد منجر شود.
- کیست ملتحمه؛ کیست‌های کوچک و پر از مایعی هستند، که در ملتحمه (لایه نازک پوشاننده سفیدی چشم) تشکیل میشوند. این نوع از تومورها معمولاً بدون خطر هستند.
در حالت کلی، تورمورهای خوش خیم معمولاٌ بدون خطر هستند و مشکلی برای سلامت کلی افراد ایجاد نمی‌کنند.
تومورهای بدخیم (سرطانی)
تومورهای چشمی بدخیم، در اغلب موارد تومورهای ثانویه‌ای هستند که از یک سرطان در ناحیه دیگر بدن نشات می‌گیرند. برای مثال، افرادی که با سرطان سینه، ریه، روده و پروستات درگیر هستند، بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به تومورهای چشمی قرار دارند.
در ادامه، چند مورد از شایع‌ترین تومور چشمی بدخیم را بررسی می‌کنیم.
ملانومای چشم
ملانوم چشمی، با اینکه شایع‌ترین تومور بدخیم اولیه در بزرگسالان است، اما همچنان به‌عنوان یک سرطان نادر شناخته می‌شود و کمتر از ۵ درصد از کل سرطان‌ها را تشکیل می‌دهد. ملانوم چشم، ملانومای چشم و ملانوم مشیمیه نیز اسامی دیگر این بیماری هستند.
براساس مقاله‌ای منتشرشده در وبسایت cancer،
تومور ملانوم چشم، بیشتر در سه بخش اصلی چشم یعنی جسم مژگانی، مشیمیه و عنبیه رشد می‌کند.
میزان شیوع ملانوما، در بزرگسالان بیشتر بوده و معمولاً با علائمی مانند کاهش بینایی و تغییر رنگ عنبیه همراه است.
رتینوبلاستوما
بیماری رتینوبلاستوما یا گلیومای شبکیه‌ای، یکی از انواع سرطان چشم است که معمولاً کودکان زیر ۵ سال را درگیر می‌کند. این بیماری، با سفید شدن مردمک یک چشم خود را نشان می‌دهد و در صورت پیشرفت، ممکن است هر دو چشم کودک را درگیر کند.
سایر علائم تومور چشم در کودکان، شامل احساس درد و قرمزی درد چشم‌ها، لوچ‌شدن، عفونت اطراف چشم و مردمک ابری است.
خوشبختانه، ۹۵٪ از کودکان مبتلا به این بیماری شانس درمان بالایی دارند. بااینحال، در صورت تشخیص دیرهنگام و عدم اقدام به درمان، ممکن است بیماری به سایر اندام‌های بدن مانند استخوان‌ها متاستاز دهد.
لنفوم داخل چشمی
لنفوم داخل چشمی نوعی سرطان بدخیم است که از لنفوسیت‌ها (گلبول‌های سفید) آغاز شده و اعصاب بینایی، شبکیه، زجاجیه و گاهی حدقه، پلک‌ها، غدد اشکی و ملتحمه را درگیر می‌کند.
این بیماری، دومین تومور شایع چشمی است که اغلب در افراد مسن رخ می‌دهد و ممکن است با کاهش بینایی و التهاب چشم بروز کند. در صورت پیشرفت، امکان گسترش به چشم دیگر و مغز وجود دارد.
این تومورها به چه دلایلی بروز میکنند؟
تومورهای مربوط به چشم، بنابه دلایل مختلفی از جمله عوامل ژنتیکی، عفونی، محیطی و بیماری‌های مرتبط ایجاد میشوند. در ادامه، نکات مهم را بررسی خواهیم کرد.
عوامل ژنتیکی
وراثت و عوامل ژنتیکی، مهم‌ترین دلیل بروز این تومورها هستند. یعنی در اغلب موارد، افرادی به این بیماریها مبتلا میشوند که در تاریخچه ژنتیکی آنها، سابقه ابتلا وجود دارد. برای مثال، بیماری رتینوبلاستوما بیشتر به دلیل جهش ژنتیکی به فرزندان منتقل می‌شود.
عوامل عفونی
افرادی که به بیماری‌های عفونی زیر مبتلا هستند، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به تومور چشمی قرار دارند:
- توکسوپلاسموزیس؛ عفونت ناشی از انگل Toxoplasma gondii است، که احتمالاً به ایجاد ضایعات چشمی منجر می‌شود.
- هرپس سیمپلکس؛ نوعی عفونت ویروسی است، که به قرنیه و لایه‌های داخلی چشم آسیب وارد می‌کند.
- ویروس اپشتین‌بار؛ این ویروس با بعضی از انواع لنفوم‌های چشمی مرتبط است.
عوامل عفونی بسیار خطرناک هستند. از‌این‌رو، در صورت ابتلا به بیماری‌های فوق سریعاً به پزشک متخصص مراجعه کنید.
عوامل محیطی
عوامل محیطی از جمله قرار گرفتن در معرض اشعه‌های خطرناک، احتمال بروز تومورهای چشمی را افزایش میدهند. برای مثال:
- اشعه ماوراءبنفش (UV)
- مواد شیمیایی و سایر اشعه‌های مضر
- ابتلا به بیماری‌های التهابی، عفونت‌های مزمن و بیماری‌های مربوط به سیستم ایمنی
تشخیص و مدیریت عوامل خطر مرتبط با تومورهای چشمی، برای پیشگیری و درمان به‌موقع آن بسیار مهم است.
سرطان چشم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص زودهنگام سرطان چشم، نقش مهمی در میزان موفقیت درمان برعهده دارد. این بیماریها، معمولاً با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته، شناسایی شده و سپس درمان میشوند. ابزارهای تشخیصی و مراحل مهم را در جدول زیر آورده‌ایم:
| روش تشخیصی | توضیحات کوتاه |
|---|---|
| معاینه چشم | بررسی ساختار و اجزای داخلی چشم توسط پزشک متخصص. |
| اندازه‌گیری تومور | تعیین قطر تومور با دستگاه‌های تخصصی. |
| تصویربرداری | استفاده از آنژیوگرافی، ماموگرافی یا سونوگرافی برای ارزیابی. |
| بیوپسی | نمونه‌برداری از تومور برای بررسی دقیق بافتی. |
| تشخیص نهایی | تأیید نوع تومور و آغاز درمان بر اساس نتایج. |
برای تشخیص دقیق و حرفه‌ای، به متخصصین و چشم‌پزشکان حاذق مراجعه کنید.
روش‌های درمان تومورهای چشمی
درمان تومورهای چشم به نوع، اندازه، محل تشکیل و درجه بدخیمی آنها بستگی دارد. ابتدا نکات کلی را در این خصوص بررسی می‌کنیم:
- درمان تومور خوش‌خیم؛ در صورتی که توده خوش‌خیم در بخش خارجی چشم رشد کند، پزشک متخصص می‌تواند با جراحی آن را حذف کند. سایر تومورهای خوش‌خیم نیز معمولاً با روش‌های عادی درمان میشوند.
- درمان تومور بدخیم؛ اصلی‌ترین هدف از درمان تومورهای بدخیم، جلوگیری از گسترش آنها به سایر بخشهای بدن است. درمان تومورهای بدخیم به مرحله سرطان نیز بستگی دارد و با روش‌هایی مانند شیمی‌درمانی، تخلیه چشم و سایر موارد انجام می‌شود.
در حالت کلی، اصلی‌ترین روش‌های درمان این بیماری، موارد زیر را شامل میشوند:
درمان‌های غیرجراحی
درمان‌های غیرجراحی، به دو روش زیر انجام میشوند:
- شیمی‌درمانی؛ شیمی درمانی تومور چشم، شامل استفاده از داروهای ضدسرطانی برای توقف رشد و تکثیر سلول‌های سرطانی است. این روش، معمولاً برای درمان سرطان‌های متاستاتیک انجام می‌شود. داروهای شیمی‌درمانی، به صورت مستقیم یا از طریق سرم به بدن بیمار وارد میشوند.
- پرتودرمانی؛ در این روش، تومورهای سرطانی با استفاده از پرتوهای قوی خارجی مورد هدف قرار گرفته و از بین می‌روند. با این‌حال در صورت بزرگ بودن اندازه تومورها، پرتو درمانی به تنهایی کافی نبوده و به‌عنوان روش درمانی مکمل به‌کار گرفته می‌شود.
- لیزر؛ در این روش، سلول‌های سرطانی مستقیماً مورد هدف قرار گرفته و تخریب میشوند.
بدیهی است که تشخیص و انتخاب روش درمانی، به‌عهده پزشک متخصص خواهد بود.
عمل تومور چشم
جراحی تومور چشم در صورت خوش‌خیم بودن و قابلیت برداشت تومور انجام می‌شود و هدف آن حذف تومور بدون آسیب به بافت‌های سالم است. در موارد شدید که درمان‌های دیگر مؤثر نباشند، تخلیه کامل چشم برای جلوگیری از گسترش سرطان ضروری است. پس از این جراحی، استفاده از پروتز چشمی توصیه می‌شود.
مصرف داروهای مکمل
بعد از روش‌های فوق، استفاده از داروهای هدفمند نیز یک روش درمانی موثر است. این داروها، به پروتئین‌ها یا مسیرهای خاص سلول‌های سرطانی حمله میکنند تا رشد آنها را مهار کنند.
استفاده از این روش درمانی، نسبت به شیمی‌درمانی عوارض جانبی کمتری داشته و برای درمان تومورهایی مانند لنفوم داخل چشمی و ملانومای چشم بسیار مهم هستند.
ایمونوتراپی
در این روش، سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سلول‌های سرطانی تقویت یا تحریک میشوند. بااینحال، این روش هنوز در حال بررسی و توسعه بوده و چندان رایج نیست.
چگونه می‌توانیم از ابتلا به تومور چشمی پیشگیری کنیم؟
از آنجایی که شناسایی علت دقیق شکل‌گیری تومورها مشکل است، امکان پیشگیری قطعی ابتلا به این بیماریها وجود ندارد. با این‌حال، رعایت نکات مراقبتی زیر بسیار مهم است:
- استفاده از عینک برای محافظت از چشم‌ها در برابر اشعه ماوراءبنفش
- مراجعه منظم به چشم‌پزشک در صورت وجود سوابق خانوادگی
- پیروی از یک رژیم غذایی سالم شامل مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه
همچنین، حذف عادت‌های ناسالم مانند ترک سیگار، خطر ابتلا به این بیماریها را به‌شکل قابل توجهی کاهش می‌دهد.
چه زمانی باید به چشم پزشک مراجعه کرد؟
تشخیص زودهنگام تومور چشمی، میزان موفقیت درمان را افزایش داده و سلامت جسمانی بیمار را تضمین می‌کند. به‌این منظور، اگر به‌هردلیلی علائم آن را داشتید، سریعاً به دکتر چشم مراجعه کنید.
برای کسب آگاهی بیشتر و دریافت نوبت حضوری و آنلاین از بهترین چشم‌پزشکان سراسر ایران، به پلتفرم آنلاین نوبت‌دهی دکتردکتر مراجعه کنید.
منابع:
