طاعون یک عفونت بدخیم باکتریایی است که از طریق کک آلوده و باکتری به نام «یرسینیا پستیس» به انسان منتقل میشود. این بیماری واگیردار است و بین انسان و حیوان، مشترک است.
طاعون در قرون وسطی به سبب کُشندگی بالایش به «مرگ سیاه» بود و حتی امروزه، سالانه در سراسر جهان کمتر از ۵۰۰۰ نفر را آلوده می‌کند.
البته این بیماری با مراجعه به دکتر عفونی درمان میشود اما باید درباره راه‌های انتقال، انواع، علائم و درمان آن بدانید.
از این رو، مطلب پیش رو از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به این اختصاص داده‌ایم که طاعون چیست.
اگر هم سوالی داشتید، در انتها بپرسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
بیماری طاعون چیست؟
طاعون یک عفونت باکتریایی خطرناک است که از طریق کک‌های آلوده به انسان منتقل میشود. عامل این بیماری باکتری یرسینیا پستیس است. این باکتری از راه گزش ککها یا تماس مستقیم با موش‌های آلوده به انسان سرایت می‌کند.
در جدول زیر، خلاصه‌ای درباره این بیماری را خواهید خواند:
| موضوع | توضیح |
|---|---|
| عامل بیماری | باکتری یرسینیا پستیس که از طریق کک‌های آلوده به انسان منتقل میشود. |
| انتقال بیماری | از طریق نیش کک‌های آلوده یا تماس با حیوانات آلوده مانند موشها، خرگوش‌ها، گربه‌های وحشی. |
| انواع طاعون | طاعون خیارکی: تورم غدد لنفاوی (خیارک) طاعون ریوی: آسیب به ریه‌ها طاعون سپتیسمیک: عفونت در جریان خون |
| علائم طاعون | طاعون خیارکی: تب، درد غدد لنفاوی طاعون ریوی: تب، سرفه خونین، درد قفسه سینه طاعون سپتیسمیک: تب، درد پوست، خونریزی داخلی |
| داروهای درمانی | داکسی‌سایکلین، تتراسایکلین، استرپتومایسین، جنتامایسین، سیپروفلوکساسین، کلرامفنیکل |
| پیشگیری | حفظ محیط از جوندگان استفاده از محصولات ضد کک برای حیوانات خانگی استفاده از دستکش هنگام تماس با حیوانات مشکوک به آلودگی |
طاعون از چه حیوانی است؟طاعون معمولا از طریق کک‌های آلوده به باکتری اکتری یرسینیا پستیس (Yersinia pestis) به انسان منتقل میشود. این ککها معمولاً روی حیواناتی مانند موش، خرگوش و گربه‌های وحشی زندگی می‌کنند.
هنگامی که حیوانات مبتلا به طاعون می‌میرند، ککها به جستجوی میزبان‌های جدید می‌پردازند و می‌توانند به انسانها منتقل شوند. در برخی موارد، انتقال مستقیم از حیوانات آلوده به انسان نیز ممکن است از طریق تماس با خون یا سایر مایعات بدن اتفاق بیفتد.
انواع طاعون
طاعون معمولا از طریق کک‌های آلوده به باکتری اکتری یرسینیا پستیس (Yersinia pestis) به انسان منتقل میشود. این ککها معمولاً روی حیواناتی مانند موش، خرگوش و گربه‌های وحشی زندگی می‌کنند.
هنگامی که حیوانات مبتلا به طاعون می‌میرند، ککها به جستجوی میزبان‌های جدید می‌پردازند و می‌توانند به انسانها منتقل شوند. در برخی موارد، انتقال مستقیم از حیوانات آلوده به انسان نیز ممکن است از طریق تماس با خون یا سایر مایعات بدن اتفاق بیفتد.
طاعون بسته به ناحیه درگیر بدن به سه نوع اصلی تقسیم میشود:
طاعون خیارکی (بوبونیک)
شایع‌ترین نوع طاعون که باعث تورم غدد لنفاوی یا خیارک میشود. این خیارک‌ها معمولاً در کشاله ران، زیر بغل یا گردن ظاهر می‌شوند و ممکن است به اندازه یک تخم مرغ بزرگ شده و بسیار دردناک باشند.
طاعون عفونتی خونی (سپتیسمیک)
در این نوع، باکتری‌ها وارد جریان خون شده و علائم این بیماری را ایجاد می‌کنند.
طاعون ریوی (پنومونیک)
این نوع، ریه‌ها را درگیر می‌کند و میتواند از طریق استنشاق ذرات عفونی منتقل شود. طاعون ریوی سریع‌تر از سایر انواع پیشرفت می‌کند و در صورت عدم درمان طی 24 ساعت، خطر مرگ بالایی دارد.
علائم بیماری طاعون
با توجه به نوع بیماری، علائم این بیماری متفاوت است. در جدول زیر هر کدام را به تفکیک آورده‌ایم:
| نوع طاعون | علائم اصلی | نحوه انتقال |
|---|---|---|
| طاعون خیارکی (Bubonic Plague) | – تب بالا و ناگهانی – تورم دردناک غدد لنفاوی (خیارک) که ممکن است در کشاله ران، زیر بغل یا گردن باشد – درد شدید در ناحیه غدد لنفاوی – سردرد – خستگی و ضعف عمومی – لرز و تعریق زیاد | نیش کک آلوده یا تماس با حیوانات آلوده (مانند موشها) |
| طاعون ریوی (Pneumonic Plague) | – تب شدید – سرفه با خلط خونین یا خلط بدبو – درد قفسه سینه – تنگی نفس و مشکلات تنفسی – تب و لرز شدید – سردرد و ضعف – تهوع و استفراغ | از طریق تنفس قطرات آلوده از فرد مبتلا یا حیوانات آلوده |
| طاعون سپتیسمیک (Septicemic Plague) | – تب بالا و ناگهانی – درد و قرمزی در پوست، مخصوصاً در نوک انگشتان دست و پا (که ممکن است سیاه و نکروزه شود) – خونریزی داخلی – فشار خون پایین و شوک – تهوع، استفراغ و درد شکمی | انتقال از طریق خون آلوده به بدن از طریق نیش کک یا تماس مستقیم با باکتری |
طاعون ریوی و سپتیسمیک نیاز به درمان فوری دارند و می‌توانند کشنده باشند اگر به موقع درمان نشوند.
عامل طاعون چیست؟
عامل طاعون باکتری یرسینیا پستیس است که از طریق کک‌های آلوده یا تماس مستقیم با حیوانات ناقل، مانند موشها، خرگوش‌ها و سنجاب‌ها، به انسان منتقل میشود. همچنین، حیوانات خانگی مانند گربه‌ها و سگ‌ها می‌توانند به این بیماری آلوده شوند و با انتقال باکتری، انسانها را در معرض خطر قرار دهند.
چه عواملی باعث افزایش خطر ابتلا به این بیماری می‌شوند؟
علاوه‌بر قرار گرفتن در معرض این بیماری، عواملی هستند که ریسک ابتلا به این بیماری را بالا می‌برند:
- محل زندگی؛ مناطق روستایی یا نیمه‌روستایی با شرایط بهداشتی ضعیف و جمعیت زیاد جوندگان.
- شغل؛ دامپزشکان، دستیاران آنها و افرادی که با حیوانات آلوده در تماس هستند.
- فعالیت‌های تفریحی؛ طبیعت‌گردی، شکار یا اردو زدن در مناطق آلوده.
عوارض طاعون
ابتلا به طاعون، عوارض بسیاری دارد، از جمله:
- مرگ؛ در صورت عدم درمان، طاعون میتواند کشنده باشد.
- قانقاریا؛ مرگ بافتی در انگشتان دست و پا.
- مننژیت؛ التهاب غشاهای اطراف مغز و نخاع که نادر است.
تشخیص طاعون چگونه صورت می‌گیرد؟
تشخیص طاعون معمولاً از طریق آزمایش خون یا نمونه‌برداری از مایع غدد لنفاوی (در صورت ابتلا به طاعون خیارکی) انجام میشود. در طاعون ریوی، ممکن است از نمونه‌برداری از ترشحات ریوی یا خلط برای شناسایی باکتری Yersinia pestis استفاده شود.
همچنین، آزمایشات تصویربرداری مانند اشعه ایکس میتواند برای شناسایی مشکلات ریوی در طاعون ریوی کمک‌کننده باشد. در صورت مشکوک بودن به طاعون، درمان فوری و آزمایش‌های دقیق برای تأیید بیماری ضروری است.
درمان طاعون
درمان طاعون با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های قوی مانند جنتامایسین، داکسی‌سایکلین یا سیپروفلوکساسین انجام میشود. شروع سریع درمان میتواند از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدی جلوگیری کند. داکسی‌سایکلین به‌ویژه در درمان عفونت‌های باکتریایی از جمله طاعون کاربرد دارد. در صورت مشکوک بودن به طاعون، مراجعه سریع به دکتر عفونی و دریافت درمان مناسب حیاتی است.
دیگر داروهای مناسب برای درمان طاعون
در جدول زیر، دیگر داروهای درمانی برای طاعون را به تفکیک نوع بیماری آورده‌ایم:
| نام دارو | گروه دارویی | موارد استفاده |
|---|---|---|
| داکسی‌سایکلین | آنتی‌بیوتیک تتراسایکلینی | درمان طاعون، به ویژه طاعون خیارکی |
| تتراسایکلین | آنتی‌بیوتیک تتراسایکلینی | درمان طاعون، جایگزین داکسی‌سایکلین در برخی موارد |
| استرپتومایسین | آنتی‌بیوتیک آمینوگلیکوزید | درمان طاعون، یکی از داروهای اصلی برای طاعون |
| جنتامایسین | آنتی‌بیوتیک آمینوگلیکوزید | درمان طاعون، جایگزین استرپتومایسین در برخی موارد |
| سیپروفلوکساسین | آنتی‌بیوتیک فلوروکینولون | درمان طاعون، مخصوصاً در موارد عفونت ریوی یا سپتیسمیک |
| کلرامفنیکل | آنتی‌بیوتیک آمفنیکول | درمان طاعون در موارد خاص و در صورت عدم دسترسی به سایر داروها |
برای اطلاعات بیشتر و دقیق‌تر در مورد این داروها، می‌توانید با پزشکان عفونی با امکان مشاوره آنلاین در دکتردکتر، مشورت کنید.
واکسن طاعون
در حال حاضر، واکسن طاعون برای عموم مردم موجود نیست و فقط به افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به این بیماری قرار دارند، مانند کارکنان آزمایشگاه‌ها یا افرادی که در مناطق شیوع طاعون زندگی می‌کنند، توصیه میشود.
در ایران، واکسن طاعون مخصوص حیوانات نشخوارکننده کوچک مانند گوسفند و بز تولید شده است. این واکسن با نام «واکسن طاعون نشخوارکنندگان کوچک» توسط شرکت رازی ساخته شده و برای محافظت از این حیوانات در برابر طاعون مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با این حال، اگر قصد سفر به مناطق آلوده به طاعون را دارید یا با حیوانات آلوده در تماس بوده‌اید، مشاوره با پزشک بسیار مهم است.
چگونه می‌توان از ابتلای به این بیماری پیشگیری کرد؟
با این که طاعون خطرناک است اما می‌توان با رعایت نکاتی ساده و بدیهی، از ابتلا و شیوع آن، پیشگیری کرد:
- محیط زندگی خود را از جوندگان پاک کنید و غذاهای حیوانات خانگی را در دسترس جوندگان قرار ندهید.
- از محصولات ضد کک برای حیوانات خانگی استفاده کنید.
- هنگام تماس با حیوانات مرده یا مشکوک به آلودگی از دستکش استفاده کنید.
اگر در مناطق پرخطر زندگی می‌کنید یا به این مناطق سفر می‌کنید، با رعایت اصول بهداشتی و مشورت با پزشک، می‌توانید خطر ابتلا به طاعون را کاهش دهید. درمان به‌موقع نقش مهمی در پیشگیری از مرگ و عوارض بیماری دارد.
اگر هم که نیاز به مشاوره با پزشک دارید، می‌توانید از بهترین پزشکان تخصص عفونی شهرتان در پلتفرم دکتردکتر، نوبت آنلاین یا ویزیت غیرحضوری بگیرید.
منبع:
سلام آیا طاعون از عروس هلندی هم قابل سرایته؟
سلام
جوجه من توسط موش گاز گرفته شد و من نمی دونستم که طاعون از موش به انسان منتقل میشه و بدون هیچ دستکشی خون های جوجمو بادستمال پاک کردم البته فکر میکنم هیچ لمسی با جوجه نداشت دستم ولی الان نمیدونم ایا به طاعون مبتلا شدم یا نه باید چیکار کنم؟؟؟ انتی بیوتیک هارو به صورت خوراکی مصرف کنم؟؟
سلام امشب تو فضای سبز یه موش مرده بود من ندیدمش پام رفت روش له شد و چند قطره از مایعات بدنش ریخت رو پام. البته زود برگشتم و پام رو با آب و صابون شستم ولی دارم از استرس میمیرم طاعون نگیرم
سلام وقت بخیر…من داخل خونم خرگوش نگه میدارم و خیلی به خودم نزدیکش میکنم و میبوسمش آیا خطری بیماری داره برام؟؟
سلام
میتونه آلرژی و حساسیت پوستی بده
ممنون از مطالبتون🙏
سلام خسته نباشید . من تو مغازه یه موش دیدم . بیرونش کردم . داشت یه پلاستیک میخورد من وسایل اون تیکرو با همون پلاستیک بدون دستکش انداختم بیرون . رو انگشتم یه خراش بود . اگه بزاقش رو پلاستیک باشه امکانش هست طاعون یا ویروس دیگه ای وارد بدن من بشه ؟! از طریق زخم دستم . زخمم نو خونیه نه باز . ممنون از راهنماییتون
سلام
بعیده
آلودگی بیشتر از طریق خوردن مواد غذایی آلوده به ادرار و مدفوع و بزاق موش یا ایجاد خراش توسط موش روی پوست انتقال پیدا میکنن
از طرفی زخم شما باز نبوده
باز اگر نگرانین به مرکز بهداشت محل سکونتتون جهت بررسی برین
سلام اگه انسان دستش به موش مرده یا اعضایش بخورد طاعون می گیرد؟؟؟
سلام
خیر
موش زنده چی؟
سلام جای که موش وای میسه رو دست بزنی طاعون میگیری ؟