پروژسترون نوعی هورمون زنانه است و رحم را برای باروری آماده می‌کند. این هورمون توسط تخمدان‌ها ترشح می‌شود و وظیفه اصلی آن به جز نگهداری از تخمک‌های باور، کنترل پریود و آماده‌کردن سینه مادر برای شیر دادن است. آزمایش پروژسترون زنان سطح این هورمون را در خون اندازه‌گیری می‌کند. آزمایش پروژستورون برای تشخیص قطعی مشکل زنان کافی نیست ولی مکمل خوبی برای تشخیص درست بیماری به حساب می‌آید. این تست معمولا توسط دکتر زنان تجویز می‌شود تا عملکرد درست تخمدان‌ها و غدد آدرنال و سلامت فرایند تخمک‌گذاری را مورد بررسی قرار دهد. در این مقاله از مجله دکتردکتر قصد داریم تا کاربرد آزمایش پروژسترون زنان، چگونگی انجام آن و تفسیر نتیجه را توضیح دهیم؛ با ما همراه باشید.
آزمایش پروژسترون در زنان چیست؟
زمانی که تخمدان‌ها در دوره قاعدگی تخمک آزاد میکنند، سطح پروژسترون (Progesterone) بالا می‌رود. این هورمون ضخامت دیواره‌های داخلی رحم را افزایش می‌دهد و باعث چسبیدن تخمک به دیواره رحم و لانه‌گزینی می‌شود که در نتیجه آن، جنین تشکیل می‌شود.
اگر فرد باردار نشود، میزان پروژسترون در بدن او دوباره کم شده و دیواره رحم فرو می‌ریزد و به همراه خون پریود از بدن خارج می‌شود. اما اگر باردار شود، برای پیشگیری از از انقباضات رحم و زایمان زودرس، سطح این هورمون تا ۱۰ برابر افزایش پیدا می‌کند. پروژسترون مورد نیاز برای باداری، توسط جفت ترشح می‌شود.
آزمایش پروژسترون را با نام‌های دیگری چون PGSN یا پروژسترون سرم هم شناخته می‌شناسند. این آزمایش، سطح هورمون پروژسترون را در بدن خانم‌ها اندازه‌گیری می‌کند. در کنار آزمایش پروژسترون معمولا به عنوان آژامیش‌های تکمیلی، تست‌های دیگری چون خون و ادرار تجویز می‌شود تا زمان تخمک‌گذاری، احتمال بارداری یا احتمال وجود مشکلات هورمونی برای خانم‌ها مورد بررسی قرار بگیرد. در بخش‌های بعدی توضیح می‌دهیم کاربرد تست پروژسترون چیست.
کاربردهای آزمایش پروژسترون
آزمایش پروژسترون در زنان زمانی انجام می‌شود که فردی در حال اقدام برای بارداری باشد یا درمان‌های ناباروری انجام بدهد. مهم‌ترین کاربردهای این تست عبارتند از:
- پیدا کردن علت ناباروری
- بررسی تأثیر درمان‌های ناباروری در خانم‌ها
- اطمینان از سلامت فرایند تخمک‌گذاری در بدن
- بررسی ریسک سقط جنین در ۲۰ هفته ابتدایی بارداری
- تشخیص حاملگی خارج از رحم
- بررسی سلامت مادر و جنین در بارداری‌های پرخطر
- تشخیص سرطان تخمدان و مشکلات غدد فوق کلیوی (اگر فردی باردار نباشد اما سطح پروژسترون در خون او افزایش پیدا کند، احتمال اینکه غدد فوق کلیوی به سرطان مبتلا شده باشند، وجود دارد)
آزمایش پروژسترون برای چه کسانی مناسب است؟
گاهیبانوان بدون آن که بدانند، در شرایطی هستند که باید هر چه سریع‌تر به دکتر مراجعه کنند تا تحت درمان‌های اصولی قرار بگیرند. برای همین اگر شرایطی که در ادامه بیان می‌کنیم را تجربه می‌کنید، باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پزشک زنان مراجعه و آزمایش پروژسترون انجام بدهید:
- مدت زیادی است برای بارداری اقدام کرده‌اید اما هنوز باردار نشده‌اید.
- در حال درمان ناباروری هستید.
- باردار نیستید و خونریزی غیرطبیعی و خارج از قاعدگی دارید.
- بارداری پرخطر دارید و برای پیشگیری از سقط از پروژسترون درمانی استفاده می‌کنید.
- علائم بارداری خارج از رحم یا سقط جنین را تجربه می‌کنید. این علائم شامل گرفتگی عضلات، درد و خونریزی هستند.
به طور کلی دکتر زنان برای خانم‌های بارداری که احتمال سقط جنین یا سایر عوارض بارداری در آن‌ها وجود دارد، آزمایش پروژسترون تجویز میکنند تا با توجه به سطح این هورمون در خون، از مادر و جنین مراقبت کنند.
آزمایش پروژسترون چگونه انجام می‌شود؟
آزمایش پروژسترون در زنان، شبیه به آزمایش خون است. در این تست پرستار با سرنگ از رگ بازوی شما مقداری خون می‌گیرد و آن را در لوله آزمایش می‌ریزد. تست PGSN دردناک نیست و تنها هنگام ورود سوزن به رگ و خروج از آن، کمی احساس سوزش خواهید داشت.
در این آزمایش ممکن است جای سوزن کبود شود. این مسئله طبیعی است و بعد از مدتی خود‌به‌خود بهبود پیدا می‌کند. اگر اختلال خونریزی داشته باشید، ممکن است خونریزی شما مدت بیشتری ادامه داشته باشد. افت فشار خون، غش، التهاب رگ و عفونت در محل فرو رفتن سوزن هم جزو عوارض نادر آزمایش‌های خون است که درصد کمی از بیماران آن را تجربه میکنند.
شرایط آزمایش پروژسترون
این آزمایش به آمادگی قبلی نیاز ندارد. البته بهترین زمان برای انجام آن، ۱۸ تا ۲۴ روز بعد از آخرین روز قاعدگی قبلی یا یک هفته قبل از قاعدگی بعدی است. در برخی موارد هم بیماران باید از چند روز قبل، مصرف داروهایی مثل رقیق‌کننده‌های خون (آسپرین) را متوقف کنند. توجه داشته باشید که توقف مصرف دارو تنها باید با دستور پزشک انجام شود.
راهنمای تفسیر آزمایش پروژسترون زنان
تفسیر آزمایش پروژسترون در زنان به هدف از انجام آزمایش و زمان آن بستگی دارد؛ مهم است که سطح پروژسترون خون شما در کدام بخش از سیکل قاعدگی سنجیده می‌شود. در ادامه تفسیر جواب آزمایش پروژسترون را برای سطوح بالا و پایین این هورمون در بدن، توضیح می‌دهیم. البته دقت داشته باشید که این تفاسیر، فقط احتمالاتی هستند که برای اطلاعات بیشتر شما ارائه شده‌اند. پزشک تنها کسی است که می‌تواند تست پروژسترون را دقیق تفسیر کند و نتیجه آن را به شما بگوید.
نکته مهم دیگری که باید به آن توجه داشته باشید این است که سطح هورمون پروژسترون در بخش‌های مختلف سیکل قاعدگی متفاوت است. به همین دلیل ممکن است پزشک از بیمار بخواهد چندبار آزمایش را تکرار کند تا تشخیص نهایی با دقت بیشتری انجام شود.
رنج نرمال آزمایش پروژسترون
در ادامه مقدار هورمون طبیعی برای هر دوره سنی زنان را توضیح می‌دهیم:
- دوره یائسگی یا آغاز چرخه قاعدگی: 1 نانوگرم در میلی لیتر یا کمتر
- اواسط چرخه قاعدگی: 5 تا 20 نانوگرم در میلی لیتر
- سه ماهه اول بارداری: 11.2 تا 90 نانوگرم در میلی لیتر
- سه ماهه دوم بارداری: 25.6 تا 89.4 نانوگرم در میلی لیتر
- سه ماهه سوم بارداری: 48.4 تا 42.5 نانوگرم در میلی لیتر
توجه! اگر سطح هورمون خون بالاتر یا پایین‌تر از این اعداد باشد، تفسیر آزمایش پروژسترون در زنان متفاوت خواهد بود.
سطح پروژسترون بالا
اگر باردار نباشید، ممکن است سطح بالای هورمون در تفسیر نتیجه آزمایش پروژسترون نشانه یکی از موارد زیر باشد:
- کیست تخمدان
- سرطان تخمدان
- سرطان غدد فوق کلیوی
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH)
اگر در تفسیر آزمایش پروژسترون زنان باردار سطح این هورمون بالاتر از حد انتظار باشد، احتمال بارداری چندقلو وجود دارد. سطح بالای این هورمون همچنین ممکن است نشان از حاملگی مولار داشته باشد. در این حاملگی، تخمک بارور شده اما بخاطر مشکلات ژنتیکی زیاد، امکان تبدیل شدن به جنین را ندارد. بافت تشکیل شده در بارداری مولار، باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن از بدن برداشته شود. در غیر این صورت، احتمال تبدیل شدن به بافت سرطانی وجود خواهد داشت.
سطح پروژسترون پایین
سطح پایین هورمون در تست PGSN برای خانم‌هایی که باردار نیستند، نشان از موارد زیر است:
- مشکل در فرایند تخمک‌گذاری
- آمنوره (حذف دوره‌های قاعدگی)
سطح پایین این هورمون در خانم‌های باردار به معنی احتمال بروز این خطرات است:
- بارداری خارج از رحم
- سقط جنین یا خطر سقط
- جنین مرده در رحم
- مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی
آزمایش پروژسترون در زنان به تنهایی برای تشخیص مشکل کافی نیست
با وجود اینکه تفسیر آزمایش هورمون پروژسترون در خانم‌های باردار و غیرباردار احتمالات مختلفی را نشان می‌دهد، اما روش قطعی برای تشخیص نیست. پزشک در کنار آزمایش پروژسترون زنان ممکن است سایر آزمایش‌های خون و ادرار را هم تجویز کند. همچنین برای سنجش ضخامت بافت خارجی رحم، سونوگرافی هم انجام می‌دهد. آزمایش‌های جانبی PGSN با توجه به هدف و مسئله‌ای که پزشک قصد تشخیص آن را دارد، تعیین می‌شوند.
پزشک متخصصی که مدتی است شما را تحت نظر داشته و با علائم و مشکلاتتان آشنایی دارد، بهترین فرد برای تفسیر نتیجه آزمایش‌هاست. او بر اساس روند درمانی که تاکنون طی کرده‌اید، می‌تواند نتایج آزمایش را به شما توضیح دهد و ادامه فرایند درمان را برایتان مشخص کند. اگر تاکنون برای بررسی سطح پروژسترون اقدام نکرده‌اید، بهتر است ابتدا با دریافت نوبت آنلاین دکتر زنان از دکتردکتر سریع‌تر اقدامات لازم درمانی را انجام دهید.
اگر سوالی درباره فرایند آزمایش دارید، در بخش کامنت‌ها مطرح کنید تا کارشناسان دکتردکتر پاسخگوی شما باشند.
منابع:
medlineplus.gov
ealthline.com
