هماچوری یا وجود خون در ادرار به چه عللی رخ می‌دهد؟

وجود خون در ادرار (هماچوری) نشانه‌ای از اختلال در کلیه‌ها یا بخش‌های دیگر دستگاه ادراری است. سنگ کلیه از علل وجود خون در ادرار است.

وجود خون در ادرار، هشدارهایی را به‌همراه دارد. در حالی که در بسیاری از موارد علت آن، بی‌ضرر است، خون در ادرار (هماچوری) می‌تواند یک اختلال جدی در بدن را نشان دهد. خونی که قابل دیدن توسط شخص باشد، هماچوری نادر است. خونریزی ادراری، فقط در زیر میکروسکوپ قابل مشاهده است (هماچوری میکروسکوپی) و معمولاً در بررسی‌های آزمایشگاهی تشخیص داده می‌شود. در هر صورت، تعیین علل وجود خون در ادرار، مهم و ضروری است. درمان آن نیز، بستگی به نوع علت دارد.

هماچوری چیست؟

هماچوری یک اصطلاح پزشکی برای وجود خون در ادرار است. چندین بیماری و شرایط متفاوت می‌تواند باعث ایجاد هماچوری شود. عفونت، بیماری کلیوی، سرطان و اختلالات خون از عوامل احتمالی هستند. خون ممکن است قابل مشاهده یا در مقادیر کم باشد که با چشم غیرمسلح دیده نشود.

هر مقدار وجود خون در ادرار می‌تواند علامت یک مشکل جدی سلامتی باشد، حتی اگر تنها یک‌بار اتفاق بیافتد. شما باید هر چه زودتر به دکتر خون در ادرار مراجعه کنید. نادیده گرفتن هماچوری می‌تواند منجر به بدتر شدن شرایط و ایجاد وضعیت جدی مانند بیماری سرطان کلیه شود. دکتر شما می‌تواند با تجزیه و تحلیل و استفاده از ابزارهای تشخیصی، علل وجود خون در ادرار را تشخیص داده و سپس آن را درمان کند.

انواع هماچوری

هماچوری آشکار

اگر خون کافی در ادرار وجود داشته باشد که رنگ آن صورتی یا قرمز شده یا دارای نقاط قابل مشاهده خون باشد، شما هماچوری نادر دارید.

هماچوری میکروسکوپی

هنگامی که با چشم غیرمسلح، خون را نمی‌بینید (زیرا مقدار آن بسیار کم است)، شما «هماچوری میکروسکوپی» دارید. فقط یک آزمایش که خون نمونه‌ای از ادرار در زیر میکروسکوپ می‌توان هماچوری میکروسکوپی را تائید کرد.

علائم هماچوری

به علت وجود گلبول‌های قرمز خون در ادرار، رنگ ادرار به صورتی یا قرمز تغییر می‌کند. کمی خونریزی، برای تولید ادرار قرمز لازم است و خونریزی معمولاً دردناک نیست. با این وجود، لخته شدن خون در ادرار می‌تواند دردناک باشد. وجود خون در ادرار، اغلب بدون علائم و نشانه‌های دیگر رخ می‌دهد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنم؟

هر زمان که خون را در ادرار خود دیدید، برای بررسی علل آن به پزشک مراجعه کنید. هر مقدار وجود خون در ادرار می‌تواند علامت یک مشکل جدی سلامتی باشد، حتی اگر تنها یک‌بار اتفاق بیافتد. بعضی از داروها، از جمله ملین‌ها و غذاهای خاصی از جمله چغندر و انواع توت، می‌توانند باعث ایجاد ادرار رنگی شوند. تغییر در رنگ ادرار ناشی از مواد مخدر، غذا یا ورزش ممکن است طی چند روز، از بین برود.

علل وجود خون در ادرار چیست؟

بسیاری از علل را می‌توان علت هماچوری دانست. در برخی موارد، خون ممکن است از یک منبع متفاوت (غیر از سیستم ادراری) باشد. گاهی اوقات وجود خون در ادرار، می‌تواند ناشی از مهبل (واژن) در زنان، انزال در مردان یا حرکات روده‌ای در مردان یا زنان باشد. برخی از علل وجود خون در ادرار، بسیار جدی هستند. چندین دلیل بالقوه می‌تواند علل وجود خون در ادرار باشد، از جمله:

عفونت

عفونت یکی از شایع‌ترین علل وجود خون در ادرار است. عفونت ممکن است در جایی در دستگاه ادراری، مثانه یا کلیه شما باشد. عفونت زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌ها به سمت مجرای مثانه منتقل می‌شوند. در این صورت عفونت می‌تواند به مثانه و حتی به کلیه منتقل شود. این حالت، اغلب باعث درد و نیاز به دفع ادرار در انسان می‌شود.

سنگ‌ها

یکی دیگر از علل وجود خون در ادرار، وجود سنگ در مثانه یا کلیه است. سنگ‌ها بلورهایی هستند که از مواد معدنی در ادرار تشکیل شده‌اند. آنها می‌توانند در داخل کلیه‌ها یا مثانه شما رشد کنند. سنگ‌های بزرگ می‌توانند باعث انسداد شوند که اغلب باعث بروز هماچوری و درد لگن شدید می‌شود.

پروستات

در مردان میان‌سال و بزرگ‌تر، علت نسبتاً شایع هماچوری بزرگ شدن پروستات است. این غده (پروستات) زیر مثانه و نزدیک مجرای ادرار قرار دارد. هنگامی که پروستات بزرگ‌تر می‌شود، (اغلب در مردان میان‌سال) مجرای ادرار را فشرده می‌کند. این حالت باعث بروز مشکلات در ادرار کردن می‌شود و ممکن است از تخلیه کامل مثانه جلوگیری کند. بزرگ شدن پروستات، می‌تواند باعث اختلالات ادراری، عفونت ادراری یا خون در ادرار شود.

بیماری کلیوی

یک دلیل معمول برای دیدن خون در ادرار، بیماری کلیوی است. کلیه بیمار یا ملتهب، می‌تواند باعث ایجاد هماچوری شود. این بیماری می‌تواند به تنهایی یا به عنوان بخشی از بیماری دیگری (مانند دیابت) در بدن رخ دهد. در کودکان 6 تا 10 ساله، اختلال کلیوی گلومرولونفریت پس از استرپتوکوک ممکن است سبب ایجاد هماچوری شود. این اختلال می‌تواند یک تا دو هفته پس از یک عفونت استرپتوکوکی بدون درمان ایجاد شود.

سرطان

سرطان مثانه، کلیه یا پروستات می‌تواند خون را در ادرار ایجاد کند. این حالت، اغلب در موارد پیشرفته سرطان رخ می‌دهد.

مصرف بعضی از داروها

بعضی از داروها می‌توانند هماچوری را ایجاد کنند. از جمله:

• پنی سیلین
• آسپرین
• رقیق‌کننده‌های خون مانند هپارین و وارفارین
• سیکلوفسفامید که یک داروی مورد استفاده برای درمان انواع خاصی از سرطان است

علل کمتر شایع

چند علت دیگر هماچوری وجود دارد که بسیار رایج نیستند. اختلالات خونی خفیف مانند آنمی سلول داسی شکل، سندرم آلپورت و هموفیلی می‌توانند خون را در ادرار ایجاد کنند. ورزش شدید یا ضربه به کلیه همچنین می‌تواند خون در ادرار را نشان دهد.

یکی از مشکلاتی که ممکن است با هماچوری همراه باشد بیماری آتروفی واژن است که عموما بعد از یائسگی اتفاق می‌افتد.

نحوه تشخیص هماچوری

اگر جهت تشخیص علل وجود خون در ادرار، به پزشک مراجعه کرده‌اید، سؤالات زیادی وجود دارد که باید پاسخ دهید (آنها می‌خواهند بدانند که اغلب وقتی ادرار می‌کنید، دردی را تجربه می‌کنید؟ آیا لخته‌های خون را مشاهده کرده‌اید؟ و چه داروهایی مصرف می‌کنید؟). دکتر شما از مقدار خون و زمان دیدن آن در طی ادرار، مطلع خواهد شد. سپس پزشک یک معاینه فیزیکی را انجام می‌دهد و نمونه‌ای از ادرار را برای آزمایش درخواست می‌کند. تجزیه و تحلیل ادرار می‌تواند حضور خون و باکتری (در صورت عفونت) تائید کند.

پزشک شما ممکن است از تست‌های تصویربرداری نظیر سی تی اسکن، برای تشخیص دقیق‌تر استفاده کند. سیستوسکوپی روش تشخیصی دیگری است که در صورت نیاز، استفاده می‌شود. در این روش یک لوله کوچک دوربین‌دار، به مجرای ادرار و مثانه وارد می‌شود. با استفاده از دوربین، پزشک می‌تواند داخل مثانه و مجرای ادرار را بررسی کند تا علل وجود خون در ادرار را در شما تشخیص دهد.

درمان هماچوری

بسته به شرایطی که باعث هماچوری شما می‌شود، درمان ممکن است شامل مصرف آنتی بیوتیک‌ها برای پاک کردن عفونت ادراری، تجویز دارو برای کاهش بزرگ شدگی پروستات یا درمان موج ضربه‌ای برای شکستن سنگ مثانه یا کلیه باشد. در برخی موارد، هیچ درمان خاصی لازم نیست.

عوارض مرتبط با هماچوری

نادیده گرفتن وجود خون در ادرار، می‌تواند عواقب ناگوار داشته باشد. اگر علامت ناشی از سرطان باشد، نادیده گرفتن آن می‌تواند منجر به پیشرفت تومورها شود تا اینکه آنها دیگر قابل درمان نباشند. عفونت‌های درمان نشده می‌توانند در نهایت منجر به نارسایی کلیه شوند. درمان ممکن است باعث کاهش علائم شود اگر علت هماچوری پروستات بزرگ شده باشد. نادیده گرفتن آن ممکن است ناراحتی ناشی از نیاز به ادرار کردن مکرر، درد شدید و حتی سرطان پروستات را ایجاد کند.

عوامل خطر

تقریباً هر کسی – از جمله کودکان و نوجوانان – می‌تواند سلول‌های قرمز خون را در ادرار داشته باشد. عواملي كه اين احتمال را به وجود می‌آورند عبارت‌اند از:

• سن: بسیاری از مردان بالای 50 سالگی به علت غده پروستات بزرگ شده، هماچوری گاه‌به‌گاه دارند.
• عفونت اخیر: التهاب کلیه پس از یک عفونت ویروسی یا باکتریایی (گلومرولونفریت پس از عفونت) یکی از علل اصلی خون ادراری قابل مشاهده در کودکان است.
• سابقه خانوادگی: اگر سابقه خانوادگی بیماری‌های کلیوی یا سنگ کلیه دارید، ممکن است بیشتر خونریزی ادراری داشته باشید.
• مصرف بعضی داروها: آسپرین، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و آنتی بیوتیک ها مانند پنی سیلین، خطر خونریزی ادراری را افزایش می‌دهند.
• ورزش سنگین: دونده‌های ماراتن به ویژه در معرض خونریزی ادراری ناشی از ورزش هستند؛ اما هر کسی که به شدت کار می‌کند، می‌تواند علائم هماچوری را ایجاد کند.

چگونه می‌توانم از هماچوری جلوگیری کنم؟

جلوگیری از هماچوری به معنای جلوگیری از علل زیر است:

• برای جلوگیری از عفونت‌ها، روزانه مقدار زیادی آب بنوشید، بلافاصله پس از رابطه جنسی ادرار کنید و بهداشت خوبی داشته باشید.
• برای جلوگیری از سنگ، مقدار زیادی آب بنوشید و از نمک زیاد و غذاهای خاصی مثل اسفناج استفاده کنید.
• برای جلوگیری از سرطان مثانه، از مصرف سیگار خودداری کنید، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خود را محدود کنید و مقدار زیادی آب بنوشید.

منابع:

healthline

mayoclinic

این مقاله در پاسخ به سوال یکی از کاربران در بخش پرسش‌وپاسخ، منتشر شده است. شما هم اگر نیاز به مقاله‌ای در موضوعات پزشکی دارید، سوال خود را از بخش مشاوره پزشکی برای ما ارسال کنید.