از شایع‌ترین بیماری‌هایی که بیش از نیمی از مردم جهان را تهدید می‌کند، تب دنگی است. عامل تب دنگی، پشه آئدس بوده که ویروس دنگی را انتقال می‌دهد. نحوه انتقال تب دانگ، گزیده شدن انسان توسط نیش پشه آئدس است. پشه آلوده با گزیدن انسان سالم، او را به تب دانگ مبتلا می‌کند. از شایع‌ترین علائم تب دنگی، تب بالا، سردرد شدید، درد عضلات و مفاصل خستگی و بثورات پوستی هستند. در بیماری تب دانگی در موارد شدیدتر، نشانه‌هایی همچون خونریزی لثه، خونریزی از بینی و کبودی آسان هم ظاهر می‌شوند. افرادی که به منطقه گرمسیری یا نیمه گرمسیری سفر می‌کنند یا افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
دکتر عفونی، با انجام معاینه فیزیکی و انواع آزمایش خون به تشخیص تب دنگی می‌پردازد. این متخصص، اثربخش‌ترین روش‌های درمان تب دنگی شامل استراحت، نوشیدن مایعات فراوان، داروهای مسکن بدون نسخه و بستری شدن در بیمارستان در موارد شدیدتر را توصیه می‌کند. جلوگیری از نیش پشه آئدس و تمیز نگه داشتن محیط اطراف از بهترین روش‌های پیشگیری از تب دنگی هستند. پیشگیری و درمان‌های حمایتی به‌موقع، از بروز عوارض تب دنگی مانند شوک دنگی یا تب هموراژیک دنگی جلوگیری خواهند کرد. با وجود واکسن تب دنگی یا واکسن پشه آئدس، همچنان بهترین راه برای کنترل تب دنگی، کنترل جمعیت پشه آئدس و راه‌های پیشگیری از این بیماری است.
با مطالعه این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر که به 5 دقیقه زمان نیاز دارد، این تب استخوان شکن و راه‌های پیشگیری از آن را خواهید شناخت.
در انتها، اگر هر سوالی درباره علائم نیش پشه آئدس و ابتلا به بیماری تب دانگ دارید، آن را در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر، به شما پاسخ خواهد داد.
تب دنگی چیست؟
تب دنگی، یک عفونت ویروسی است که با نیش پشه‌های آئدس، منتقل می‌شود. این بیماری، در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری همچون اقیانوس آرام جنوبی، جنوب آسیای مرکزی، آمریکای جنوبی و آفریقا شایع است. با این حال، حدود نیمی از جمعیت جهان، در حال حاضر در معرض خطر ابتلا به بیماری تب دنگی قرار دارد.
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)،
حدود نیمی از جمعیت جهان در حال حاضر در گروه‌های در معرض خطر ابتلا به تب دنگی هستند و تخمین زده می‌شود که سالانه 100 تا 400 میلیون فرد به آن مبتلا می‌شوند. بیشترین تعداد موارد تب دنگی گزارش شده در سال 2023، در قاره آمریکا بوده که 4.5 میلیون مورد ابتلا و 2300 مرگ را گزارش کرده است. موارد تب دنگی به دلیل تغییرات آب و هوایی و شهرنشینی، احتمالاً افزایش یافته و از نظر جغرافیایی گسترش می‌یابد.
تب دنگی، علائمی مشابه آنفولانزا مانند تب بالا، سردرد، دردهای عضلانی و مفصلی، حالت تهوع، استفراغ و بثورات پوستی به همراه دارد. در موارد شدیدتر، این بیماری ویروسی، می‌تواند منجر به خونریزی داخلی، افت فشار خون و حتی مرگ شود. در حال حاضر، درمان خاصی برای تب دنگی وجود ندارد و مدیریت بیماری بیشتر بر تسکین علائم متمرکز است. جلوگیری از نیش پشه آئدس و کنترل جمعیت این پشه‌ها از روش‌های اصلی پیشگیری از این بیماری هستند. با این حال، دریافت مراقبت‌های پزشکی به‌موقع می‌تواند از عوارض خطرناک جلوگیری کند. بنابراین، در صورت مشاهده علائم تب دانگ، حتما به دکتر عفونی مراجعه کنید.
پشه آئدس؛ حامل ویروس دنگی و عامل تب دنگی
عامل تب دنگی، یک ویروس از خانواده فلیویروس‌ها است که توسط نیش پشه‌های آلوده از نوع آئدس منتقل می‌شود. هر چهار سروتیپ مختلف این ویروس، می‌تواند عفونت ایجاد کند. زمانی که پشه آلوده فردی را نیش می‌زند، ویروس وارد جریان خون شده و تکثیر می‌یابد. سپس با گزیده شدن فرد آلوده توسط پشه دیگر، پشه آلوده شده و ویروس به افراد دیگر منتقل می‌شود. با توجه به عدم وجود واکسن موثر برای همه افراد، جلوگیری از نیش پشه‌ها و کنترل جمعیت آنها از روش‌های اصلی پیشگیری است.
علائم تب دنگی چیست؟
تب دنگی، دارای علائم و نشانه‌های مختلفی‌ست که از خفیف تا شدید متغیر هستند. این علائم، معمولاً ۴ تا ۱۰ روز پس از نیش پشه آئدس آلوده ظاهر می‌شوند. در ادامه، به شایع‌ترین علائم گزیده شدن با پشه آئدس اشاره کرده‌ایم:
- افزایش ناگهانی درجه حرارت بدن تا 40 درجه سانتی‌گراد
- سردرد شدید، به خصوص در ناحیه پشت چشم‌ها
- درد شدید در عضلات و مفاصل، معروف به تب استخوان شکن
- ایجاد راش یا بثورات پوستی مشابه با سرخک
- درد شدید پشت چشم‌ها
- احساس خستگی و ضعف شدید
- حالت تهوع و استفراغ مکرر
- تورم غدد لنفاوی
در موارد شدیدتر، با رخ دادن تب دنگی هموراژیک، علائمی مانند خونریزی لثه‌ها، بینی و دستگاه گوارش و افت شدید فشار خون ظاهر می‌شود. از دیگر علائم تب دانگی شدید، می‌توان به درد شدید شکم، وجود خون در استفراغ، تنفس سریع، تشنگی زیاد و پوست رنگ‌پریده اشاره کرد. فرد در این شرایط، نیاز به مراقبت‌های فوری پزشکی خواهد داشت. با آگاهی از اینکه اهمیت تخصص عفونی چیست ، در صورت مشاهده علائم شدید ناشی از گزیدگی پشه آئدس، به متخصص عفونی مراجعه کنید. این دکتر با انجام معاینه کامل و بررسی نشانه ها می‌تواند تشخیص دقیقی از وضعیت بیماری شما دهد و بهترین روش درمان را برایتان تجویز کند.
آیا تب دنگی واگیردار است؟
ویروس تب دنگی، از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. این ویروس، تنها از طریق نیش پشه آئدس منتقل خواهد شد. پس از نیش زدن یک فرد آلوده، ویروس در بدن پشه آئدس تکثیر می‌شود. این پشه آلوده به ویروس، با نیش زدن فرد جدید، این ویروس را به او منتقل می‌کند. شما، با تماس مستقیم با فرد آلوده به ویروس، بیمار نمی‌شوید. اما این ویروس، به‌ندرت از مادر به جنین یا از طریق محصولات خونی آلوده، منتقل خواهد شد.
راه‌های انتقال تب دانگ چیست؟
تب دانگ، یک بیماری ویروسی است که توسط پشه آئدس منتقل می‌شود. در ادامه، به مهم‌ترین راه‌های انتقال این بیماری پرداخته‌ایم:
- نیش پشه‌های آلوده؛ انتقال ویروس تب دانگی عمدتاً توسط پشه آئدس از افراد آلوده به افراد سالم
- انتقال از مادر به نوزاد؛ به ندرت، انتقال ویروس دانگی از مادر آلوده به نوزاد در دوران بارداری یا هنگام زایمان
- انتقال از طریق خون؛ سرایت ویروس تب دانگی، از طریق انتقال خون یا فرآورده‌های خونی آلوده
- انتقال از طریق پیوند اعضا؛ انتقال ویروس از طریق پیوند اعضا
پیشگیری از تب دانگی، با کنترل تعداد پشه‌های ناقل، استفاده از دفع‌کننده‌های حشرات و استفاده از توری‌های ضدپشه در مناطق آلوده، موثر است.
چه کسانی بیشتر درگیر تب دنگی و نیش پشه آئدس می‌شوند؟
تب دنگی و نیش پشه آئدس، معمولاً افراد خاصی را بیشتر درگیر می‌کند. عوامل زیر، تعیین‌کننده بیشترین درگیری افراد توسط پشه آئدس هستند:
- مناطق جغرافیایی؛ افرادی که در منطقه گرمسیری یا نیمه‌گرمسیری سفر می‌کنند و افراد ساکن در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری
- شرایط محیطی؛ افراد ساکن در محیط‌هایی با آب و هوای گرم و مرطوب و ساکن در مجاورت آب‌های ایستاده همچون برکه‌ها و گودال‌های آب
- فصل؛ ایجاد آب‌های راکد بیشتر در فصل‌های بارانی و افزایش تعداد پشه‌ها
- شغل و فعالیت‌ها؛ افراد شاغل در فضاهای باز و در مناطق پرخطر همچون کشاورزان، کارگران ساختمانی و فعالان در محیط‌های طبیعی و جنگل‌ها
- مسافرت؛ افرادی که به مناطق گرمسیری سفر کرده‌اند؛ به‌ویژه حضور طولانی‌مدت در فضاهای باز
- وضعیت بهداشتی؛ وجود بیشتر پشه‌های آئدس در مناطقی با امکانات بهداشتی پایین‌تر و کمبود برنامه‌های کنترل جمعیت پشه آئدس
برای کاهش خطر ابتلا به تب دنگی، پوشیدن لباس‌های محافظ، نصب پشه‌بندها روی در و پنجره‌ها و از بین بردن منابع آب راکد در اطراف محل زندگی توصیه می‌شود.
روش‌های تشخیص تب دنگی چیست؟
تشخیص تب دانگ، به دلیل تشابه با سایر بیماری‌های ویروسی، از اهمیت بالایی برخوردار است. روش‌های مختلفی، شامل روش‌های بالینی و آزمایشگاهی برای تشخیص تب دنگی وجود دارد. در جدول زیر، به برخی از روش‌های تشخیص تب دنگی اشاره کرده‌ایم:
| روش‌های تشخیص تب دانگ | شرح روش تشخیصی |
| بررسی علائم و نشانه‌ها | تب ناگهانی، سردرد شدید، درد عضلانی و مفصلی، راش‌های پوستی و خونریزی‌های کوچک زیرجلدی |
| سابقه سفر | پرسیدن سوالاتی درباره سفر به مناطق گرمسیری و سابقه تماس با افراد مبتلا به تب دنگی |
| آزمایش CBC | کاهش تعداد پلاکت‌ها (ترومبوسیتوپنی) و افزایش هماتوکریت از نشانه‌های تب دانگ |
| آزمایش سرولوژی | تشخیص آنتی‌بادی‌های اختصاصی علیه ویروس دنگی، 4 تا 5 روز پس از شروع علائم |
| تست PCR | تشخیص مستقیم RNA ویروس دنگی در خون، در روزهای 1 تا 7 بیماری |
| تست‌های عملکرد کبدی | برای بررسی افزایش آنزیم‌های کبدی ناشی از عفونت دنگی |
| آزمایش‌های تکمیلی | اندازه‌گیری فشار خون و مانیتورینگ علائم حیاتی برای تشخیص شوک دنگی |
تشخیص دقیق و سریع تب دنگی، برای انجام اقدامات درمانی و پیشگیرانه به‌موقع، بسیار اهمیت دارد.
روش‌های درمان تب دنگی چیست؟
درمان تب دنگی، شامل استراحت، مصرف مایعات فراوان و استفاده از مسکن‌ها مانند استامینوفن برای کاهش تب و درد است. در موارد شدیدتر، مراقبت‌های تخصصی و پزشکی، همچون مایعات وریدی، نظارت بر علائم حیاتی و شمارش پلاکت‌ها برای جلوگیری از عوارض خطرناک لازم خواهد بود. تمرکز اصلی روش‌های درمان تب دانگی، بر تسکین علائم و جلوگیری از عوارض است. در ادامه، به مهم‌ترین روش‌های درمان تب دانگ پرداخته‌ایم:
استراحت و مصرف مایعات
استراحت کافی و مصرف مایعات برای مبتلایان به تب دنگی، بسیار ضروری است. مصرف آب، آب‌میوه‌ها و محلول‌های الکترولیتی، مانع از کم‌آبی بدن می‌شوند. فرد مبتلا به تب دنگی، در اثر افزایش تب و تعریق، آب زیادی از دست می‌دهد. بنابراین، تأمین مایعات کافی برای مبارزه با عفونت و تسکین علائم بیماری، به بدن کمک می‌کند.
مصرف داروهای تب‌بر و ضد درد
برای کاهش تب و درد ناشی از تب دنگی، مصرف استامینوفن توصیه می‌شود. استامینوفن، بدون تحریک خونریزی، علائمی همچون تب و درد را تسکین می‌دهد. به‌هیچ عنوان، در این شرایط، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند آسپیرین و ایبوپروفن را مصرف نکنید؛ زیرا این داروها، خطر خونریزی را افزایش خواهند داد. همچنین، برای اطمینان از ایمنی و اثربخشی هرچه‌بیشتر داروهای مصرفی، با دکتر تب دنگی، پیش از مصرف دارو مشورت کنید.
مراقبت‌های بیمارستانی
در موارد شدید تب دنگی، دریافت مراقبت‌های پزشکی و تخصصی ضروری است. در این شرایط، بیمار، به دریافت وریدی مایعات و الکترولیت‌ها نیاز خواهد داشت. ارائه مراقبت‌های تخصصی، به‌ویژه به کودکان، افراد مسن و بیماران دچار بیماری‌های زمینه‌ای، بسیار مهم است. علائم حیاتی و وضعیت بیمار در مراکز درمانی و بیمارستان‌ها، به‌طور مداوم ارزیابی شده و درمان‌های لازم برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و بروز عوارض شدید ارائه می‌شود.
پیشگیری از عوارض
ارائه مراقبت‌های پزشکی و ارزیابی مستمر علائم حیاتی بیمار، یکی از اثربخش‌ترین روش‌ها برای پیشگیری از عوارض شدید تب دنگی خواهد بود. تشخیص زودهنگام خونریزی داخلی و افت فشار خون و رسیدگی به‌موقع به این شرایط، از بروز مشکلات جدی جلوگیری می‌کند. نظارت دقیق متخصص، بر تغییرات ناگهانی در وضعیت بیمار، برای انجام مداخلات فوری در شرایط بحرانی لازم است. همچنین، آموزش و آگاهی بیمار و خانواده‌اش، در مورد بروز علائم خطرناک و مراجعه فوری به پزشک در این شرایط، به پیشگیری از عوارض کمک خواهد کرد.
عوارض تب دنگی چیست؟
تب دنگی، در صورت عدم درمان مناسب، عوارض جدی و حتی مرگباری را در پی خواهد داشت. خطرناک‌ترین عوارض تب دنگی، شامل موارد زیر هستند:
- تب هموراژیک دنگی؛ احتمال وقوع شوک یا مرگ ناشی از خونریزی‌های داخلی، کاهش پلاکت‌های خون و نشت مایعات از عروق خونی
- سندرم شوک دنگی؛ همراه با افت شدید فشار خون و نیازمند به مراقبت‌های فوری
- مشکلات کبدی؛ نارسایی کبدی ناشی از التهاب و آسیب به کبد
- اختلالات عصبی؛ مانند التهاب مغز و نخاع ناشی از آنسفالیت و میلیت
- عوارض قلبی؛ مانند التهاب عضله قلب ناشی از میوکاردیت
نظارت پزشکی دقیق و به‌موقع و مراقبت‌های حمایتی، به جلوگیری از این عوارض خطرناک کمک خواهند کرد.
روش‌های پیشگیری از تب دنگی چیست؟
اثربخش‌ترین روش پیشگیری از بیماری پشه آئدس، شامل اقداماتی برای کاهش تماس با پشه‌های ناقل این بیماری است. روش‌های زیر برای پیشگیری از تب دنگی توصیه شده‌اند:
- استفاده از دفع‌کننده حشرات؛ جلوگیری از گزش پشه آئدس با استفاده از مواد دافع حشرات، روی پوست و لباس‌ها
- پوشیدن لباس‌های مناسب؛ جلوگیری از گزیدگی توسط پشه آئدس با پوشیدن لباس‌های بلند
- استفاده از پشه‌بند؛ استفاده از پشه‌بند در هنگام خواب، به‌ویژه برای جلوگیری از تب دنگ در کودکان و زنان باردار
- حذف آب‌های راکد؛ جلوگیری از تولیدمثل پشه آئدس با حذف مخازن آب راکد مانند گلدان‌ها، بشکه‌ها و لاستیک‌های قدیمی
- استفاده از توری‌های محافظ؛ جلوگیری از ورود پشه آئدس با نصب توری‌های محافظ روی درها و پنجره‌ها
- استفاده از اسپری‌های حشره‌کش؛ کاهش جمعیت پشه آئدس با استفاده از اسپری‌های حشره‌کش در داخل و خارج از خانه
- اطلاع‌رسانی و آموزش؛ آگاهی‌بخشی به جامعه در مورد روش‌های پیشگیری از تب دنگی و اهمیت رعایت نکات بهداشتی برای جلوگیری از تکثیر پشه آئدس
- واکسیناسیون؛ ارائه واکسن تب دنگی برای افراد در معرض خطر بالا
رعایت این روش‌ها، به‌طور موثری از گسترش تب دنگی و بروز عوارض خطرناک آن جلوگیری می‌کند. اگر در مناطق گرمسیری زندگی می‌کنید استفاده از حشره‌کش برای اطمینان از بروز سایر بیماری‌های عفونی مانند تب کریمه کنگو نیز مفید می‌باشد.
واکسن تب دنگی
واکسن تب دنگی، یک واکسن زنده ضعیف‌شده حاوی نسخه‌های ضعیف‌شده از چهار سروتیپ ویروسی‌ست که عامل تب دنگی هستند. سازمان بهداشت جهانی، این واکسن را برای کودکان 6 تا 16 ساله در محیط‌هایی با شدت بالای انتقال این بیماری توصیه می‌کند. این واکسن، باید در یک برنامه 2 مرحله ای با فاصله 3 ماهه تجویز شود. این واکسن با سایر واکسن‌ها متفاوت است؛ زیرا تنها برای افرادی با تجربه ابتلا به ویروس دنگی، موثر واقع می‌شود. کودکان بدون تجربه ابتلا به عفونت دنگی، در صورت ابتلا به دنگی پس از واکسینه شدن، در معرض ابتلا به بیماری شدید دنگی و بستری شدن در بیمارستان قرار دارند. بنابراین، همچنان بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری، کنترل جمعیت پشه آئدس و جلوگیری از گزیده شدن توسط این پشه است.
وضعیت تب دنگی در ایران
احتمالا شما هم می‌خواهید بدانید پشه آئدس در کدام شهر ایران است. در سال‌های اخیر، به‌ویژه در استان‌های جنوبی ایران مانند هرمزگان، بوشهر و سیستان و بلوچستان مواردی از ابتلا به تب دنگی مشاهده شده است. در این مناطق، وجود آب و هوای گرم و مرطوب، شرایطی بسیار مناسبی را برای تکثیر پشه آئدس فراهم می‌کند. همچنین ورود و خروج مسافران و کالاها از مناطق آلوده می‌تواند باعث ورود ویروس به مناطق دیگر شود.
مشاهده تب دانگ در انزلی
پشه آئدس در ایران، علاوه‌بر استان‌های جنوبی، در استان شمالی گیلان هم مشاهده شده است. در سال گذشته، ظهور تب دنگی در گیلان، توانست نگرانی‌هایی را ایجاد کند. در این استان، با انجام مراقبت‌های حشره‌شناسی و اقدامات پیشگیرانه همچون مه‌پاشی از تولیدمثل و تکثیر پشه آئدس جلوگیری کردند. وجود رطوبت و گرمای استان گیلان، می‌تواند موثرترین عامل برای ظهور بیماری تب استخوان شکن در این منطقه باشد.
برای درمان تب دنگی به چه دکتری مراجعه کنیم؟
برای درمان تب دنگی، باید به دکتر عفونی مراجعه کنید. متخصص عفونی، در تشخیص و ارائه بهترین راهکارها برای مدیریت علائم و جلوگیری از عوارض تب دنگی تخصص دارد. این متخصص، با برخورداری از دانش و تجربه کافی در مورد ویروس دنگی، پشه آئدس و تکنیک‌های مختلف درمانی، به شما در کنترل تب، تسکین دردهای عضلانی و مفصلی و بهبود سایر علائم این بیماری کمک خواهد کرد.
آیا بیماری پشه آئدس، قابل بهبود است؟
بیماری تب دنگی یا تب استخوان شکن، ابتدا با علائمی شبیه به آنفولانزا مانند تب بالا، سردرد شدید و درد عضلات و مفاصل ظاهر می‌شود. این بیماری که در کودکان، زنان باردار و مسافران به مناطق گرمسیری شایع‌تر است، توسط دکتر عفونی تشخیص داده خواهد شد. تشخیص به‌موقع و درمان تب دنگی در مراحل اول، می‌تواند با علائم بسیار خفیفی همراه باشد و با استراحت، نوشیدن مایعات فراوان و داروهای مسکن بدون نسخه درمان شود. اما در صورت بروز علائمی همچون خونریزی لثه، خونریزی از بینی و کبودی آسان، فرد به بستری شدن در بیمارستان و تجویز داروهای ضدویروسی نیاز خواهد داشت. در این شرایط، فرد ممکن است به خطرناک‌ترین عوارض تب دنگی همچون شوک دنگی و تب هموراژیک دنگی مبتلا شود. با وجود واکسن پشه آئدس، اما همچنان بهترین راه‌های پیشگیری از تب دانگ، جلوگیری از نیش پشه آئدس و تمیز نگه داشتن محیط اطراف هستند.
درصورت مواجهه با علائم گزیدگی و جای نیش پشه آئدس، هرچه‌سریع‌تر به دکتر عفونی مراجعه کنید. شما بهترین متخصصان عفونی شهر خود را می‌توانید در سایت دکتردکتر پیدا کنید. پس از ورود به سایت و انتخاب تخصص عفونی و شهر خود، فیلتر پیش‌فرض را به بیشترین امتیاز تغییر دهید. بهترین دکترهای عفونی شهرتان، برای شما به نمایش درمی‌آیند. وارد پروفایل بهترین متخصص عفونی مورد نظر خود شوید و نوبت خود را ثبت کنید.
منابع:
who.int
cdc.gov
hopkinsmedicine.org
سوالات متداول تب دنگی
بله، چهار نوع ویروس دنگی وجود دارد و فردی که یک بار مبتلا شده باشد، ممکن است با نوع دیگری دوباره مبتلا شود.
در موارد تب دنگی هموراژیک یا سندرم شوک دنگی، بیماری می‌تواند کشنده باشد. اما با درمان مناسب، بیشتر بیماران بهبود می‌یابند.
از بین بردن آب‌های راکد در محیط زندگی، مانند بشکه‌های آب، گلدان‌ها و سایر ظروف که می‌توانند محل تخم‌گذاری پشه‌ها باشند، بسیار مؤثر است.
به دلیل درد شدید مفاصل و عضلانی که فرد تجربه می‌کند، به تب دنگی، تب استخوان شکن می‌گویند.
