آشنایی با کارکرد سلول‌های بنیادی از زبان بانک خون بندناف رویان

سلول‌های بنیادی از ابتدایی‌ترین سلول‌های سازنده بدن هستند. این سلول‌ها در طول دوره رشد جنینی پرورش پیدا می‌کنند و تبدیل به سلول‌های بالغ و خاصی می‌شوند. سلول‌های بنیادی مسئول ساخت انواع بافت‌های بدن هستند. در واقع منشاء کل اعضاء و بافت های بدن از جمله سلول‌های عضله قلب، سلول‌های عصبی، گلبول‌های قرمز خون، سلول‌های سیستم ایمنی، سلول‌های پوست و دیگر سلول‌های بافت‌های مختلف بدن، سلول‌های بنیادی هستند.

بعد از کامل شدن اعضاء بدن، سلول‌های بنیادی مسئول ترمیم بافت‌های آسیب دیده می‌شوند و سلول‌های جدید را جایگزین سلول‌های پیر و فرسوده می‌کنند.

سلول‌های بنیادی نقش بسیار مهمی در سلامتی و بهبود افراد ایفا می‌کنند. سلول‌های‌بنیادی و بهره‌گیری از این سلول‌های حیاتی در فرآیند درمان در سال‌های اخیر، پیشرفت قابل توجهی داشته است. در این مقاله از زبان بانک خون بند ناف رویان، درباره کارکردهای سلول‌های بنیادی برایتان بگوییم؛ با ما همراه باشید.

معرفی بانک خون بندناف رویان

شرکت فناوری بن یاخته‌های رویان، از سال ١٣٨٤ ذخیره‌سازی سلول‌های بنیادی خون بندناف نوزادان تازه متولد شده را آغاز کرده و تا کنون موفق به ذخیره بیش از 200 هزار نمونه شده است. این بانک با داشتن 45 دفتر نمایندگی در استان‌های مختلف توانسته تا با استانداردسازی فرآیند جمع‌آوری و فریز نمونه‌های خون بندناف، یکی از بزرگترین منابع سلول‌های بنیادی در ایران باشد. همچنین مراكز پیوند علاوه‌بر درمان بیماری‌های بدخیم و نجات جان انسان‌ها، باعث افزایش چشمگیر امید به زندگی در كشور و مانع از خروج ده‌ها هزار دلار ارز برای تامین سلول از سایر كشورها شده است.

بانک خون بندناف چه کاربردی دارد؟

بانک خون بندناف همانطور که از نام آن پیداست، شرایطی را فراهم می‌کند تا سلول‌های بنیادی موجود در خون بندناف تحت شرایط خاصی جمع‌آوری شده و در بانکی ذخیره شود تا اگر زمانی به سلول‌های بنیادی برای پیوند نیاز داشتیم، این منبع ارزشمند براحتی در دسترس باشد و بتوان برای پیوند از آن استفاده کرد.

در کنار منابعی که امروز برای به‌دست آوردن سلول‌های بنیادی مطرح است، بحث خون بندناف که زمانی به‌عنوان زباله بیولوژیک دور ریخته می‌شد، مورد توجه قرار گرفت. خونی که در دوران بارداری مادر، در بندناف و جفت جریان دارد و بعد از تولد دور ریخته می‌شود، منبعی از سلول بنیادی، بخصوص سلول‌های بنیادی خون‌سازی است که می‌توان از آن در روند درمان بیماری‌های بدخیمی مانند تالاسمی، انواع سرطان‌های خون، بیماری‌های نقص سیستم ایمنی بدن و همچنین کم خونی‌های مادرزادی که منشاء خونی دارند، استفاده کرد.

استخراج خون بندناف خطری برای مادر یا نوزاد ایجاد نمی‌کند؟

به‌دلیل اینکه گرفتن خون بندناف بلافاصله بعد از زایمان انجام می‌شود، هیچ تداخلی در روند زایمان ایجاد نخواهد شد. به این‌صورت که بعد از تولد کودک، جفت و بندناف در اختیار کارشناس خون‌گیر قرار می‌گیرد و با روشی ساده با استفاده از کیت مخصوص، خون جمع‌آوری و بلافاصله به آزمایشگاه منتقل می‌شود. اگر جمع‌آوری به‌روش داخل رحمی نیز مقدور باشد، اختلالی در روند زایمان ایجاد نمی‌کند. این روش در سطح جهانی مورد توجه قرار گرفته است.

قبل از ذخیره نمونه چه بررسی‌هایی جهت اطمینان از سلامت نمونه‌ها انجام می‌شود؟

نمونه‌های دریافت شده به‌محض ورود به بانک خون بندناف رویان توسط کارشناسان کنترل کیفی بررسی می‌شوند. در صورت تایید اولیه، نمونه‌ها وارد فرایند پردازش سلولی می‌شوند.

نمونه‌ها پس از ورود به آزمایشگاه پردازش سلولی، از لحاظ حجم و تعداد سلول مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. در صورت دارا بودن استاندارد لازم، فرایند فریز سلولهای بنیادی ادامه پیدا می‌کند.

هم‌زمان با انجام پردازش سلولی، روی نمونه خون‌های دریافت شده آزمایشات تست ویروسی و میکروبی انجام می‌شود؛ در صورت تایید سلامت نمونه خون توسط این آزمایشات، سلول‌های بنیادی برای نگهداری طولانی مدت، وارد تانک‌های مخصوص محتوی نیتروژن مایع می‌شود.

نمونه‌ها تا چند سال نگهداری می شوند؟

طبق استاندارهای کنونی، نگهداری نمونه‌ها تا 30 سال در بانک خون بندناف رویان امکان‌پذیر است و قابلیت پیوند دارند.

آیا نمونه برای خود کودک نگهداری می‌شود یا افراد دیگر هم می‌توانند از آن استفاده کنند؟

برای این‌که یک پیوند انجام گیرد، فرد دهنده و گیرنده باید از نظر شاخص‌های ژنتیکی(HLA) با هم تطابق داشته باشند . این سلول‌های بنیادی برای کودکی که خون بندنافش ذخیره شده و برای افراد دیگر هم اگر تطابق ژنتیکی داشته باشند، قابل استفاده است.

چه بیماری‌هایی با خون بند ناف درمان می‌شوند؟

بیماری‌هایی که با استفاده از سلول‌های بنیادی خون بندناف قابل درمان هستند عبارتند از:

• اختلالات سلول‌های بنیادی؛ کم ‌خونی آپلاستیک، کم خونی فانکونی، هموگلوبینوری حمله‌ای شبانه (PNH)
• لوسمی حاد(AMH-ALL)؛ لوسمی تمایز نیافته حاد
• لوسمی مزمن CML
• بیماری‌های نقص در تولید لنفوسیت‌ها؛ لنفوم غیر هوچکین، لنفوم هوچکین
• ناهنجاری‌های ارثی گلبول‌های قرمز؛ بتا، تالاسمی ماژور، کم خونی سلولی داسی شکل
• اختلالات سیستم ایمنی مادرزادی؛ سندروم کاستمن، نقص چسبندگی لکوسیتی، سندروم دی جرج
• نقص ارثی پلاکتی؛ ترومبوسیتوپنی مادرزادی
• اختلالات پلاسماسل؛ مولتی پل میلوما، لوسمی پلاسماسل
• بیماری‌های ارثی؛ سندروم لش نیهان، هیپوپلازی غضروف
• سایر بیماری‌ها؛ بیماری آلزایمر، دیابت، پارکینسون، صدمات نخاعی، سکته های قلبی و مغزی، بیماری های کبدی، دیستروفی عضلانی

توجه! در حال‌حاضر در کشورمان فقط بیماری‌هایی که منشاء خونی دارند از جمله تالاسمی، سرطان خون و کم خونی‌ها با استفاده از سلول‌های بنیادی خون بندناف قابل درمان هستند.

چشم‌انداز استفاده از سلول‌های بنیادی

امروزه ثابت شده که سلول‌های بنیادی قادر به درمان محدوده وسیعی از بیماری‌های مزمن و حاد هستند و تحقیقات زیادی در زمینه استفاده از سلول‌های بنیادی در درمان بیماری‌هایی چون پارکینسون، بیماری‌های قلبی، کبدی، دیابت، دیستروفی عضلانی، آسیب‌های نخاعی و سکته در حال انجام است.

به آمار و اطلاعاتی که در ادامه می‌آوریم، توجه کنید:

• آلزایمر؛ 1 نفر از 10 نفر افراد بالای 65 سال و 5 نفر از 10 نفر افراد بالای 85 سال از این بیماری رنج می‌برند.
• جراحات نخاعی؛ آسیب‌های نخاعی سالانه بالغ بر 750000 نفر در ایالات متحده را در بر می‌گیرد.
• بازسازی استخوان؛ امیدی برای درمان مبتلایان به اوستئوپروزیز پارکینسون.
• MS؛ بیماری اتواییمون و پیش رونده مربوط به سیستم عصبی مرکزی است که سالانه تعداد بسیاری را دچار می‌سازد.

نحوه استفاده از خدمات بانک خون بندناف رویان

در ماه آخر بارداری و بعد از هفته 34، خانواده پس از اطمینان از سلامتی مادر و عدم وجود موانع منع قرار داد، مادران می‌توانند به‌صورت اینترنتی از طریق وبسایت بانک خون بندناف رویان یا مراجعه به دفاتر نمایندگی بانک خون بندناف رویان ثبت‌نام کنند. پس از عقد قرارداد، در زمان زایمان کارشناس خون‌گیر در هر بیمارستانی که قرار است زایمان انجام شود، در هر ساعت شبانه‌روز در تهران و یا شهرستان حاضر می‌شود و اقدام به استخراج خون بندناف می‌کند. برای کسب اطلاعات بیشتر با مرکز رویان در تماس باشید.

• سایت اینترنتی: rsct.ir
• شماره تماس: 27635000داخلی 700 الی 704
• آدرس دفتر مرکزی: بزرگراه رسالت، خیابان بنی هاشم، میدان بنی هاشم، نبش حافظ شرقی، پلاک 24، بانک خون بندناف رویان