درماتیت سبورئیک یک بیماری شایع پوستی است که عمدتاً روی پوست سر تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد لکه‌های پوسته پوسته، التهاب و شوره سر می‌شود. درماتیت سبورئیک گاهی تحریک‌کننده است اما مسری نیست و باعث ریزش موی دائمی نمی‌شود. این بیماری ممکن است بدون درمان از بین برود یا در مواردی نیاز به استفاده طولانی مدت از شامپوهای دارویی یا سایر محصولات برای رفع علائم و جلوگیری از تشدید بیماری داشته باشد. اگر وضعیت شما به خوددرمانی پاسخ نمی‌دهد، یا اگر ناحیه آسیب‌دیده دردناک و آزاردهنده است، پوسته ایجاد می‌کند، یا مایع و چرک ترشح می‌کند، باید به دکتر پوست مراجعه کنید. در این مقاله از مجله دکتردکتر به توضیح هر آنچه در مورد درمان درماتیت سبورئیک؛ علائم، علل و نحوه تشخیص باید بدانید می‌پردازیم.
درمان درماتیت سبورئیک چگونه ممکن است؟ علل و علائم آن را می‌شناسید؟
درماتیت سبورئیک (Seborrheic dermatitis) یک بیماری پوستی شایع، غیر مسری و با قابلیت کنترل آسان است. این نوع درماتیت باعث ایجاد لکه‌های قرمز خارش‌دار و پوسته‌های چرب روی پوست می‌شود و پوسته پوسته‌ای سفید یا زرد یا پودری روی پوست سر ایجاد می‌کند. “سبورئیک” به غدد “چربی” اشاره دارد در حالی که “درم” به معنای “پوست” است. زمانی که روی پوست سر نوجوانان یا بزرگسالان باشد، «شوره» (پیتریازیس کاپیتیس) و زمانی که روی سر نوزاد است «کلاه گهواره ای» نامیده می‌شود. درماتیت سبورئیک می‌تواند در سایر نواحی بدن نیز رخ دهد. غدد چربی در مناطق زیر بیشترین فعالیت را دارند:
- قسمت بالایی پشت و قفسه سینه
- صورت/پیشانی
- چین‌های پایه بینی
- پشت گوش‌ها
- ناف
- ابروها
- زیر سینه‌ها و در ناحیه چین و خم شدن بازوها
- پاها و کشاله ران
درماتیت سبورئیک یک بیماری مادام العمر است که ظاهر می‌شود، با درمان بهبود می‌یابد و هر از گاهی شعله‌ور می‌شود. 
چه کسانی به درماتیت سبورئیک مبتلا می‌شوند؟
حدود 11 درصد از جمعیت به درماتیت سبورئیک مبتلا هستند. این بیماری اغلب در نوزادان کمتر از سه ماه و در بزرگسالان 30 تا 60 سال رخ می‌دهد. در مردان بیشتر از زنان و در قفقازی‌ها بیشتر از آمریکایی‌های آفریقایی تبار شایع است. اگر با پوستی به طور طبیعی چرب به دنیا آمده‌اید، احتمال ابتلا به این نوع درماتیت بیشتر است. سابقه پسوریازیس در خانواده نیز شما را آسیب‌پذیرتر می‌کند. اگر در یک منطقه خشک و سرد زندگی می‌کنید، آب و هوا باعث درماتیت سبورئیک نمی‌شود؛ اما آن را بدتر می‌کند.
اگر این مشکلات سلامتی را دارید، بیشتر مستعد ابتلا به درماتیت سبورئیک هستید:
- سرکوب‌های ایمنی: گیرندگان پیوند عضو لنفوم هوچکین و لنفوم غیر هوچکین بزرگسالان و مبتلایان به HIV (ویروس نقص ایمنی انسانی) که داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی را دریافت می‌کنند.
- اختلالات روانی: مثلا افرادی که از افسردگی رنج می‌برند.
- بیماری‌های عصبی: کسانی که به بیماری پارکینسون، دیسکینزی دیررس صرع، فلج عصب صورت یا آسیب نخاعی مبتلا هستند.
- اختلالات مادرزادی: سندرم داون
- مصرف‌کنندگان داروهای روانگردان: مثل لیتیوم بوسپیرون، هالوپریدول دکانوات و کلرپرومازین
علائم بالینی درماتیت سبورئیک چیست؟
علائم و نشانه‌های درماتیت سبورئیک با استرس، خستگی یا تغییر فصل تشدید می‌شوند.
علائم درماتیت سبورئیک در نوزادان
درماتیت سبورئیک نوزادی باعث ایجاد کلاهک گهواره‌ای (پوسته پوسته شدن منتشر و چرب روی پوست سر) می‌شود. بثورات ممکن است گسترش یابد و چین های زیر بغل و کشاله ران را تحت تاثیر قرار دهد؛ لکه‌های صورتی وجود دارد که ممکن است پوسته پوسته شوند. در نوزادان درماتیت سبورئیک خارش ایجاد نمی‌کند؛ بنابراین نوزاد اغلب از بثورات اذیت نمی‌شود، حتی زمانی که عمومیت یافته باشد.
علائم درماتیت سبورئیک در بزرگسالان
همان طور که اشاره شد، درماتیت سبورئیک معمولاً مناطقی از پوست که تولید چربی زیاد است مانند پوست سر، چین‌های بینی، ابروها، ریش، گوش‌ها، پوست پشت گوش، جناغ سینه و سایر چین‌های پوستی را درگیر می‌کند. ویژگی های معمولی عبارتند از:
- پوسته پوسته شدن پوست یا شوره سر روی پوست سر، مو، ابرو، ریش یا سبیل
- لکه‌های صورتی مایل به نارنجی، نازک، پوسته پوسته و نامشخص در چین‌های پوستی در دو طرف صورت
- لکه های پوسته پوسته گلبرگ یا حلقه‌ای شکل روی خط رویش مو و قسمت قدامی قفسه سینه
- بثورات در زیر بغل، زیر سینه‌ها، در چین‌های کشاله ران و چین‌های تناسلی
- مالاسزیا فولیکولیت (فولیکول‌های ملتهب مو) روی گونه‌ها و قسمت بالایی تنه
- پوست ترکیبی چرب و خشک میانی صورت
- راش‌هایی که ممکن است در افراد با پوست قهوه‌ای یا سیاه تیره‌تر یا روشن‌تر و در افرادی که پوست سفید دارند قرمزتر به نظر برسد.
- بثورات حلقوی شکل در مواردی با نام درماتیت سبورئیک پتالوئید
- در اکثر مواقع حداقل خارش سر یا هر قسمت دیگر پوست که درگیر شده را دارد.
- بلفاریت: حاشیه پلک قرمز فلس‌دار
از آنجایی که علائم این بیماری شبیه بیماری هایی مانند درماتوفیتوز است، باید توسط متخصص بررسی شود.
علل درماتیت سبورئیک چیست؟
محققان از علت دقیق درماتیت سبورئیک مطمئن نیستند، چرا که معتقدند ممکن است دلایل زیادی وجود داشته باشد. عواملی که تصور می‌شود در ایجاد درماتیت سبورئیک نقش دارند عبارتند از:
- نوعی مخمر به نام مالاسزیا که روی پوست همه وجود دارد، اما در برخی افراد بیش از حد رشد می‌کند.
- افزایش سطح آندروژن (هورمون)
- افزایش سطح لیپیدهای پوست که ناشی از یک واکنش التهابی با سابقه خانوادگی است (درماتیت در خانواده وجود دارد).
عوامل خطر دیگری که باعث تحریک یا بدتر شدن درماتیت سبورئیک می‌شوند عبارتند از:
- فشار و استرس
- خستگی
- تغییر فصل
- آب و هوای سرد و خشک
- شرایط سیستم عصبی، مانند بیماری پارکینسون
- داشتن یک بیماری روانی، مانند افسردگی
- اختلالات سیستم ایمنی، مانند عفونت HIV
- بهبودی از شرایط پزشکی استرس زا، مانند حمله قلبی
- استرس
- آب و هوای سرد و خشک
- پوست چرب
- استفاده از لوسیون های الکلی
- سابقه سایر اختلالات پوستی، از جمله روزاسه، پسوریازیس و آکنه
آیا آب و هوا درماتیت سبورئیک را بدتر می‌کند؟
هوای خشک در ماه‌های زمستان باعث بدتر شدن درماتیت سبورئیک می‌شود. درماتیت در تابستان بهترین رفتار را دارد. ثابت شده است که نور UV-A و UV-B خورشید باعث از بین رفتن مخمری می‌شود که روی پوست افرادی که به درماتیت سبورئیک مبتلا می‌شوند، رشد می‌کند. فقط مراقب آفتاب سوختگی باشید!
آیا غذاها در تحریک یا تغییر درماتیت سبورئیک نقشی دارند؟
اگرچه تئوری هایی وجود دارد، اما کارشناسان هنوز متوجه نشده‌اند که غذا باعث ایجاد یا کاهش درماتیت سبورئیک می‌شود. رژیم غذایی بر شوره سر تأثیر نمی‌گذارد.
تفاوت بین درماتیت سبورئیک و پسوریازیس چیست؟
پسوریازیس و درماتیت سبورئیک بسیار به هم شبیه هستند؛ هر دو تکه‌های پوست قرمز با پوسته پوسته هستند. هر دو را می‌توان روی پوست سر و پشت یافت. پسوریازیس یک بیماری التهابی پوستی است که 2 تا 4 درصد از جمعیت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. پوسته‌های پسوریازیس اغلب ضخیم تر از درماتیت سبورئیک بوده و لبه‌های آن به خوبی مشخص است. در پوست سر، پوسته‌های پسوریازیس به رنگ نقره‌ای نزدیک‌تر از سفید یا زرد هستند.
وضعیتی به نام سبوپسوریازیس وجود دارد که در آن درماتیت سبورئیک و پسوریازیس همپوشانی دارند. در این صورت شما علائم هر دو را دارید: هم پوسته‌های سفید و هم پوسته‌های نقره‌ای؛ هر دو روی پوست سر یا پشت هستند و هر دو خارش دارند.
اگر نگران پسوریازیس یا درماتیت سبورئیک هستید، با پزشک متخصص پوست و مو مشورت کنید. درمان یکی ممکن است به عنوان درمان برای دیگری عمل نکند.
آیا درماتیت سبورئیک باعث ریزش مو می‌شود؟
خیر، درماتیت سبورئیک باعث ریزش مو نمی‌شود.
آیا درماتیت سبورئیک با آکنه مرتبط است؟
درماتیت سبورئیک و آکنه می‌توانند به طور همزمان در نقاط مشابهی از بدن شما ظاهر شوند. هر دو تحت تاثیر چربی‌های پوست قرار می‌گیرند. افرادی که آکنه دارند بیشتر در معرض شوره سر هستند.
درماتیت سبورئیک چگونه تشخیص داده می‌شود؟
درماتیت سبورئیک به دلیل ظاهر آن در پوست آسیب دیده و جایی که در بدن ظاهر می‌شود، به راحتی تشخیص داده می‌شود. هیچ آزمایش خون، ادرار یا آلرژی لازم نیست. اگر شرایط به درمان پاسخ ندهد، متخصص پوست ممکن است بیوپسی پوست را برای رد سایر بیماری‌ها انجام دهد.
درمان درماتیت سبورئیک
در نوجوانان و بزرگسالان، درماتیت سبورئیک معمولاً بدون درمان به خودی خود از بین نمی‌رود. نوع درمان بستگی به ناحیه‌ای از بدن دارد که تحت تاثیر قرار گرفته و اینکه شدت علائم چقدر است. هدف از درمان کاهش علائم قابل مشاهده درماتیت سبورئیک و خارش و قرمزی است. برای نوجوانان و بزرگسالان، درمان اصلی درماتیت سبورئیک شامپو، کرم و لوسیون دارویی است. اگر محصولات بدون نسخه و عادات خودمراقبتی کمکی نکرد، دکتر پوست به شما پیشنهاد می‌کند که یک یا چند مورد از درمان‌های زیر را امتحان کنید:
درمان درماتیت سبورئیک در بالغین
برای موارد خفیف ژل‌ها، کرم‌ها، لوسیون‌ها، فوم‌ها یا شامپوهای ضد قارچ به طور متناوب با داروی دیگری جایگزین می‌شوند. متخصص پوست به شما پیشنهاد می‌کند محصولی با کتوکونازول 2 درصد یا سیکلوپیروکس 1 درصد (لوپراکس) یا دو یا چند محصول را به صورت دوره‌ای امتحان کنید. کتوکونزول می‌تواند خشکی موهای محکم یا تحت درمان شیمیایی را تشدید کند و خطر شکستگی را افزایش دهد؛ برای کاهش این اثر، آن را فقط یک بار در هفته همراه با یک نرم کننده مرطوب کننده استفاده کنید.
اینکه هر چند وقت یکبار شامپو بزنید یا از سایر محصولات ضد قارچ استفاده کنید به نوع مو و علائم بستگی دارد. شامپوهای دارویی را می توان یک بار در روز یا 2 تا 3 بار در هفته به مدت چند هفته استفاده کرد. اجازه دهید محصول برای چند دقیقه روی پوست سر شما بماند تا زمان برای تاثیرگذاری داشته باشد، سپس آبکشی کنید. پس از برطرف شدن علائم، فقط یک بار در هفته یا هر دو هفته یک بار از شامپوی دارویی استفاده کنید. این کار به جلوگیری از عود مجدد کمک می‌کند.
برای موارد متوسط تا شدید کرم‌ها، لوسیون‌ها، شامپوها یا پمادهایی که التهاب را کنترل می‌کنند. پزشک احتمالا یک کورتیکواستروئید قوی تجویز کند که روی پوست سر یا سایر مناطق آسیب دیده استفاده کنید. اینها عبارتند از هیدروکورتیزون، فلووسینولون (Capex، Synalar)، کلوبتازول (Clobex، Temovate) و دسوناید (Desowen، Desonate). این داروها بسیار موثر بوده و استفاده از آنها آسان است. بهتر است فقط تا زمانی که علائم برطرف شود از آنها استفاده کنید؛ اگر هفته‌ها یا ماه‌ها بدون وقفه استفاده شوند، می‌توانند عوارض جانبی مانند از دست دادن رنگ پوست، نازک شدن پوست، و نمایان شدن رگه‌ها یا خطوط در پوست ایجاد کنند.
کرم‌ها یا پمادهای دارای مهارکننده کلسینورین مانند تاکرولیموس (پروتوپیک) یا پیمکرولیموس (الیدل) نیز ممکن است موثر باشند. یک مزیت آنها این است که عوارض جانبی کمتری نسبت به کورتیکواستروئیدها دارند. اما این درمان‌ها انتخاب اول نیستند زیرا سازمان غذا و دارو نگرانی‌هایی در مورد ارتباط احتمالی با سرطان دارد. علاوه بر این، تاکرولیموس و پیمکرولیموس هزینه بیشتری نسبت به داروهای کورتیکواستروئیدی خفیف دارند.
برای موارد خیلی شدید داروی ضد قارچی خوراکی به صورت قرص یا فتوتراپی (طول موج خاصی از نور ماوراء بنفش برای کاهش التهاب در پوست) تجویز می‌شود.
درمان درماتیت سبورئیک در نوزادان و کودکان
کلاهک گهواره معمولاً در زمانی که کودک بین 8 تا 12 ماهه است بدون درمان خاص و فقط با شستشوی روزانه با یک شامپو بچه ملایم درمان می‌شود. چند بار در روز و بعد از هر شامپو، پوست سر را با یک برس نرم ماساژ دهید یا برس بزنید. مراقب باشید خراشی در پوست ایجاد نشود که می‌تواند منجر به عفونت شود.
اگر مشکل ادامه دارد، یا کودک احساس ناراحتی می‌کند و پوست سر را خراش می‌دهد، با پزشک اطفال یا متخصص پوست تماس بگیرید. پزشک ممکن است شامپو یا لوسیون نسخه ای برای او تجویز کند. سایر نواحی پوست آسیب دیده معمولا با یک لوسیون استروئیدی ملایم درمان می‌شوند.
ارتباط درمان‌های خانگی درماتیت سبورئیک و اصلاح سبک زندگی
می‌توانید درماتیت سبورئیک را با تغییر شیوه زندگی و درمان‌های خانگی کنترل کنید. شاید لازم باشد برای بهبود وضعیت خود، محصولات مختلف یا ترکیبی از محصولات بدون نسخه را امتحان کنید.
بهترین روش برای شما بستگی به نوع پوست، شیوه های آرایش مو و علائم شما دارد. اما حتی اگر وضعیت شما بهبود یابد، احتمالاً در مقطعی برمی‌گردد. مراقب علائم باشید و پس از عود بیماری، درمان را از سر بگیرید. یا از محصولات ضد شوره بدون نسخه در برنامه خودمراقبتی خود برای جلوگیری از شعله ور شدن مجدد سر استفاده کنید.
کلاه گهواره یک وضعیت طبیعی و بی ضرر است و می‌توان آن را به سادگی در خانه درمان کرد. اگر شما یک نوجوان یا بزرگسال مبتلا به درماتیت سبورئیک هستید، اگر سطح آندروژن بالاتر از حد طبیعی داشته باشید، سطح لیپیدهای پوستتان بالاتر باشد یا رشد بیش از حد مخمری که همیشه در سطح پوست وجود دارد داشته باشید، بیشتر مستعد درماتیت سبورئیک خواهید بود. برخی از کارهای ساده سالمی که می توانید برای کاهش خطر انجام دهید شامل استراحت زیاد، کنترل استرس عاطفی و دریافت روزانه (دقیقه‌های محدود) نور خورشید است؛ اما به یاد داشته باشید که باید از آفتاب ظهر دوری کنید.
همیشه دستورالعمل‌های پزشک را برای استفاده از شامپوهای دارویی و محصولات پوستی به دقت دنبال کنید. درمان نامناسب می‌تواند منجر به تشدید وضعیت شما و نیاز به مراجعه مجدد به پزشک شود. همچنین درمان‌های بدون نسخه و نکات خودمراقبتی زیر ممکن است به شما در کنترل درماتیت سبورئیک کمک کند:
- پوسته‌های مو را نرم کرده و از بین ببرید. روغن معدنی، روغن بادام زمینی یا روغن زیتون را به پوست سر خود بمالید و بگذارید 1 تا 3 ساعت بماند. سپس موهای خود را شانه یا برس بزنید و بشویید.
- پوست خود را به طور منظم بشویید. از آب گرم و نه داغ و یک صابون ملایم یا پاک کننده غیر صابونی استفاده کنید. به طور کامل آبکشی کنید. در حالی که پوستتان هنوز مرطوب است، به آرامی خشک کنید و از یک مرطوب کننده استفاده کنید.
- یک کرم دارویی بمالید. ابتدا یک کرم، فوم، پماد یا روغن ملایم کورتیکواستروئیدی (خارش پوست سر اسکالپیسین) را روی نواحی آسیب دیده امتحان کنید، آن را دور از چشم نگه دارید. اگر جواب نداد، کرم ضد قارچ کتوکونازول را امتحان کنید.
- از محصولات آرایشی مو استفاده نکنید. استفاده از اسپری‌های مو، ژل‌ها و سایر محصولات حالت‌دهنده را در زمانی که در حال درمان بیماری هستید، متوقف کنید.
- از محصولات پوست و موی حاوی الکل استفاده نکنید. اینها می‌توانند باعث تشدید بیماری شوند.
- اگر ریش یا سبیل دارید، موهای صورت را مرتب شامپو بزنید. درماتیت سبورئیک می‌تواند در زیر سبیل و ریش بدتر شود. شامپو با کتوکونازول 1٪ روزانه تا زمانی که علائم شما بهبود یابد و سپس یک بار در هفته یا هر دو هفته یک بار کمک‌کننده است. یا اصلاح علائم شما را کاهش می‌یابد.
- پلک‌های خود را به آرامی تمیز کنید. اگر پلک‌های شما ملتهب یا پوسته پوسته است، هر شب آنها را بشویید. از چند قطره شامپو بچه مخلوط با دو لیوان آب گرم استفاده کنید. پوسته‌ها را با یک سواب پنبه پاک کنید. پارچه‌های گرم و مرطوب که روی پلک‌های شما فشار داده می‌شوند نیز خوب است.
- به آرامی پوست سر کودک را بشویید. اگر نوزاد شما کلاه گهواره‌ای ملایم دارد، روزی یک بار پوست سر را با شامپوی ملایم کودک بشویید. قبل از آبکشی کف شامپو، فلس‌ها را به آرامی با یک پارچه یا برس موی مخصوص نوزادان شل کنید. اگر پوسته ریزی ادامه داشت، ابتدا روغن معدنی یا روغن زیتون را به مدت یک یا دو ساعت روی پوست سر بمالید. کلاهک گهواره معمولاً در عرض چند هفته یا چند ماه ناپدید می‌شود.
درمان گیاهی درماتیت سبورئیک با طب سنتی
بسیاری از درمان‌های جایگزین از جمله موارد ذکر شده در زیر، به برخی از افراد در کنترل درماتیت سبورئیک کمک کرده‌اند؛ اما شواهدی برای اثربخشی آنها ثابت نشده است. بهتر است همیشه قبل از افزودن هر گونه داروی جایگزین به روتین مراقبتی، با دکتر پوست خود مشورت کنید.
روغن درخت چای
ممکن است شامپویی با 5 درصد روغن درخت چای روی ناحیه آسیب دیده استفاده شود اما برخی از مطالعات نشان می‌دهد که روغن درخت چای گاهی واکنش آلرژیک ایجاد می‌کند.
آلوئه ورا
ژل آلوئه ورا را روی ناحیه آسیب دیده بمالید. می‌توانید آن را مستقیماً از برگ گیاه آلوئه استفاده کنید. آلوئه یکی از مواد تشکیل دهنده بسیاری از محصولات است.
اگر مکمل‌های غذایی یا سایر روش های درمانی جایگزین را در نظر می‌گیرید، با پزشک خود در مورد مزایا و معایب آنها صحبت کنید.
از درماتیت سبورئیک نترسید!
اگر علائم شما بدتر شد، باید به متخصص پوست مراجعه کنید. او ممکن است دوز داروی قبلی را تغییر دهد یا یک داروی متفاوت اضافه کند. اگرچه درماتیت سبورئیک خارش‌دار و ناراحت کننده است، اما به سلامتی شما آسیبی نمی‌رساند. این بیماری را می‌توان با درمان درست به راحتی کنترل کرد. خارش پوست و پوسته‌های سفید روی پیراهن‌های مشکی شما نباید بخشی عادی از روز شما باشد! شما می‌توانید به راحتی با استفاده از سیستم نوبت‌دهی آنلاین از بهترین متخصصین پوست در سراسر ایران نوبت ویزیت دریافت کنید.
چنانچه هر گونه سوال یا تجربه‌ای در مورد درمان درماتیت سبورئیک دارید، لطفا در قسمت نظرات با ما و سایر خوانندگان مجله سلامت دکتردکتر در میان بگذارید. پزشکان خوب ما پاسخگوی پرسش‌های شما خواهند بود.
منابع:
سلام من خیلی سال هستش که به درماتیت مبتلا هستم هیچ داروی خوبم نکرده هیچ دکتری خوبم نکرده اگه بتونین بهم کمک کنین ممنون تون میشم
من از خیلی داروها که نوشتین استفاده کردم دکتر هم رفتم خوب نشده
سلام
من پشت سرم یک لکه بزرگ قرمز جگری دارم که روی اون هر چند روز پوسته ایجاد میشه و خارش شدید ایجاد میکنه و پوسته ها رو میکنم و حمام میرم یک روز و نیم از خارش راحتم اما موقع کندن انگشتانم خونی میشه
رفتم دکتر بهم کلوبتازول و کلوتریمازول داد گفت با هم قاطی کنم و محلول رو استفاده کنم
آیا این داروها تاثیر گذار هستند!؟
بسیار عالی بود متشکرم