شب کوری مشکلی است که دید در مکانهای تاریک را سخت می‌کند یا باعث می‌شود که چشمانتان با تغییرات ناگهانی بین نور روشن و تاریکی سازگار نشود. دلایل متنوعی برای شب‌کوری وجود دارد. کمبود ویتامین A، انجام برخی عمل‌های چشم مانند لیزیک، مشکل آب مروارید، ژنتیک و عوامل دیگر در بروز این وضعیت نقش دارند. برای درمان شب‌کوری باید ریشه و عامل ایجادش را از بین برد.
در این مقاله از علائم، علل و درمان شب‌کوری می‌خوانید. مطالعه مطلب به حدود ۴ دقیقه زمان نیاز دارد.
اگر در رابطه با شب‌کوری چشم سوالی دارید، می‌توانید در انتهای همین صفحه و در قسمت نظرات بنویسید تا پزشک پاسخ دهد.
شب کوری چیست؟
شب کوری به عنوان نیکتالوپیا (nyctalopia) هم شناخته می‌شود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که دید در محیط‌های تاریک و کم‌نور کامل نیست و مشکلاتی دارد. اگر چشم‌ها در تطبیق سریع با تغییرات روشنایی یا تشخیص نور مشکل داشته باشند، امکان وقوع شب‌کوری قوت می‌گیرد.
این مشکل می‌تواند علامتی از بیماری‌های دیگر هم باشد؛ یعنی در اثر وقوع بیماری‌های دیگر، چنین عارضه‌ای هم رخ بدهد. شب کوری در کودکان هم رخ می‌دهد. شبکیه پشت چشم شامل دو نوع سلول تشخیص نور (گیرنده نور) مخروطی و میله‌ای است.
مخروطی‌ها کنترل دید برای رنگ و جزئیات تصاویر را کنترل می‌کنند. میله‌ای‌ها هم وظیفه مدیریت دید در نور کم را به‌عهده دارند. سلول‌های میله‌ای حدود ۹۵درصد از گیرنده‌های نور شبکیه را تشکیل می‌دهند و به عنبیه کمک می کنند تا میزان گشاد یا تنگ‌شدن خود را تنظیم کند.
عنبیه ماهیچه‌هایی دارد که دهانه مردمک را باز یا تنگ می‌کنند. در این صورت، میزان نور ورودی به چشم تنظیم می‌شود. اگر عنبیه به سرعت یا به اندازه کافی تنگ نشود، نور بیش از حد وارد چشم می‌شود و سلول‌های شبکیه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
این روند باعث حساسیت به نور می‌شود و می‌تواند دید خوب را در نور روشن سخت کند. اگر عنبیه‌ها به‌درستی عمل نکنند و باعث کوچک‌ماندن مردمک چشم شوند، از رسیدن نور کافی به شبکیه چشم جلوگیری می‌کنند. چنین وضعیتی مانع از دیدن در نور کم می‌شود.
شب‌کوری به دلایل دیگر هم رخ می‌دهد. بافت‌هایی که قسمت‌های جلویی چشم را تشکیل می‌دهند، باید شفاف باشند تا نور از آنها عبور کند. در صورت شفاف‌نبودن، اجازه نمی‌دهند نور به درستی از آنها عبور کند. میزان نوری که به شبکیه چشم می رسد محدود می‌شود و دید در نور اندک کامل نخواهد بود.
علائم شب کوری
نشانه‌های شب‌کوری به دو شکل بروز می‌کنند:
| کمبود نور باعث ورود آن به شبکیه چشم می‌شود | در این صورت، ممکن است احساس کنید دنیایی که می‌بینید تاریک‌تر، مبهم‌تر یا تمرکز روی تصایر آن سخت‌تر است. این وضعیت می‌تواند به دلیل مسائلی باشد که بر ساختارهای چشم تأثیر می گذارند. گاهی هم علت آن است که عنبیه به‌اندازه کافی در نور کم گشاد نمی‌شود. |
| سلول‌های شبکیه که به‌درستی به نور واکنش نشان نمی‌دهند | سلول‌های شبکیه حسگرهای نوری هستند. در برخی از شرایط مانند یک حسگر شکسته یا سوخته می‌شوند. در نتیجه، سلول‌ها خیلی ضعیف به نور واکنش نشان می‌دهند یا اصلا واکنشی نشان نمی‌دهند. |
علت شب کوری
شرایط عامل ایجاد شب کوری، معمولا به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ نور کافی به شبکیه نمی‌رسد یا شبکیه به‌درستی عمل نمی‌کند. شرایطی که شامل مشکلات عبور نور از چشم می‌شود، عبارت‌اند از:
- آب مروارید
- گلوکوم
- جراحی اصلاح بینایی با لیزر (مانند لیزیک یا روش های مشابه)
علل شب کوری مرتبط با شبکیه چشم عبارت‌اند از:
- بیماری‌های نادر و ژنتیکی شبکیه مانند دیستروفی میله مخروطی، رتینیت پیگمانتوزا (که دیستروفی میله‌ای مخروطی نیز نامیده می‌شود، شبیه به دیستروفی میله‌ای مخروطی، اما نه مشابه آن)
- کمبود ویتامین A (به ویژه در افرادی که پس از جراحی‌های کاهش وزن مانند جراحی بای‌پس معده در جذب ویتامین A مشکل دارند)
- یا شب کوری مادرزادی ثابت (CSNB)
تشخیص شب کوری
برای تشخیص وضعیت چشم‌ها باید به متخصص بینایی مراجعه کنید. چشم پزشک تاریخچه سوابق پزشکی را بررسی و چشم‌ها را معاینه می‌کند. امکان دارد که نیاز به آزمایش خون هم وجود داشته باشد.
آزمایش خون می‌تواند سطح ویتامین A و گلوکز را اندازه گیری کند. شب کوری ناشی از نزدیک‌بینی، آب مروارید یا کمبود ویتامین A قابل درمان است.
درمان شب کوری چیست؟
برای درمان شب کوری در بزرگسالان و کودکان از روش‌های گوناگونی استفاده می‌شود. با تشخیص علت بروز عارضه و درمان آن، مشکل شب‌کوری هم رفع می‌شود. برخی از بیماری‌ها مانند آب مروارید یا کمبود ویتامین A قابل درمان هستند.
برخی از شرایطی که باعث شب کوری می‌شوند، به ویژه بیماری‌های ژنتیکی، قابل درمان نیستند. برای این شرایط، تنها گزینه تلاش برای محدودکردن اثرات و عوارض شب کوری است.
همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، شب کوری ناشی از نزدیک بینی، آب مروارید یا کمبود ویتامین A قابل درمان است. عدسی‌های اصلاحی (عینک یا لنز تماسی)، می‌توانند بینایی نزدیک بینی را هم در روز و هم در شب بهبود بدهند.
در صورتی که حتی با لنزهای اصلاحی همچنان در نور کم مشکل دارید به پزشک خود اطلاع دهید.
آب مروارید
مشکل آب مروارید را می توان از طریق جراحی درمان کرد. جراح عدسی کدر را با یک لنز شفاف و مصنوعی جایگزین می‌کند. اگر علت اصلی این باشد، شب کوری پس از جراحی به میزان قابل توجهی بهبود می‌یابد.
کمبود ویتامین A
اگر سطح ویتامین A پایین باشد، احتمالا پزشکان مصرف مکمل‌های ویتامین را توصیه می‌کنند. مصرف مکمل‌ها باید براساس دستور پزشک و به‌طور دقیق پیش برود. دقت کنید که بیشتر مردم کمبود ویتامین A ندارند.
شرایط ژنتیکی
شرایط ژنتیکی که باعث شب کوری می شوند (مانند رتینیت پیگمانتوزا) قابل درمان نیستند. در این وضعیت، ژنی که باعث ایجاد رنگدانه در شبکیه می‌شود به لنزهای اصلاحی یا جراحی پاسخ نمی‌دهد. افرادی که به این شکل از شب کوری مبتلا هستند باید از رانندگی در شب خودداری کنند.
سوالات متداول شب کوری
بله، شب کوری ناشی از نزدیک‌بینی، آب مروارید یا کمبود ویتامین A قابل درمان است.
در برخی از موارد، عوامل ژنتیکی باعث بروز شب‌کوری می‌شوند.
بیشتر عوامل ایجاد شب کوری خطرناک نیستند اما در برخی موارد، درمان‌نشدن این مشکل می‌تواند منجر به اثرات منفی شدید بر سلامت و بینایی شود.
منابع:
