اگر یک برآمدگی در رگ‌های خونی مغز یا اطراف آن به وجود بیاید، اصطلاحاً آنوریسم مغزی (Aneurysm) شکل می‌گیرد. بیشتر برآمدگی‌ها کوچک هستند و مشکلی ایجاد نمی‌کنند. اما پارگی آنوریسم مغزی می‌تواند منجر به مرگ شود. اولین علامت پارگی آنوریسم مغزی معمولاً سردرد شدید است. این سردرد اصلاً قابل تحمل نیست. باید حتماً آن را جدی بگیرید و برای درمان آنوریسم مغزی اقدام کنید. یادتان باشد که افراد سیگاری بیشتر در معرض دچارشدن به این مشکل هستند. علت آنوریسم مغزی ضعیف‌شدن رگ خونی در مغز و عبور خون از آن است. در واقع، فشار خون باعث میشود که یک برآمدگی در رگ ایجاد شود و در برخی مواقع، مشکلاتی جدی مانند سکته مغزی به همراه بیاورد. برای درمان این ناهنجاری عروقی باید به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
در پایان این مطلب، پرسش‌هایتان را بپرسید تا کارشناس سلامتی مجله پزشکی و سلامتی دکتردکتر به شما پاسخ دهد.
آنوریسم مغزی چیست؟
آنوریسم مغزی ایجاد برآمدگی در ناحیه ضعیف شریان در داخل یا اطراف مغز است. فشار ثابت جریان خون بخش ضعیف را به سمت بیرون می‌راند و یک برآمدگی به شکل تاول ایجاد میکند. هنگامی که خون به داخل این برآمدگی هجوم می‌آورد، آنوریسم بیشتر هم میشود. آنوریسم‌های مغزی در هر جایی از مغز رخ می‌دهند، اما بیشتر آنها در شریان‌های اصلی و در امتداد قاعده جمجمه ایجاد میشوند. بیشتر آنوریسم‌های مغزی کوچک هستند و علائمی ایجاد نمی‌کنند. اگر آنوریسم به اعصاب مجاور یا بافت مغز فشار بیاورد، علامت‌هایی به همراه می‌آورد. نشت یا پارگی این برآمدگی هم باعث خونریزی در مغز میشود. پارگی آنوریسم مغزی می‌تواند جان و زندگی فرد را تهدید کند و نیاز به درمان فوری دارد. برای رفع این مشکل باید به جراح مغز و اعصاب مراجعه شود.
علائم آنوریسم مغزی چیست؟
امکان دارد که وجود آنوریسم مغزی تا زمان پاره‌شدن مشخص نشود. بیشتر آنوریسم‌های مغزی هیچ علامتی ندارند و اندازه آنها هم کوچک است. قطر برآمدگی‌ها معمولاً کمتر از ۱۰ میلی‌متر اعلام میشود. هرچقدر که آنوریسمها کوچک‌تر باشند، خطر پارگی آنها هم کمتر است. گاهی اوقات، علائمی هم وجود دارند که قبل از پارگی و نشت خون از آنوریسم، خود را نشان می‌دهند. در ادامه از انواع علائم برایتان می‌گوییم.
علائم آنوریسم مغزی پاره‌شده
اگر آنوریسم مغزی پاره شود، علامت‌های مختلفی به همراه می‌آورد. این نشانه‌ها را بشناسید و در صورت بروز، جدی بگیرید. سردرد مهمترین علامت آنوریسم است. سردرد ناشی از پارگی آنوریسم ناگهانی رخ میدهد و بسیار شدید است. بسیاری از بیماران، آن را بدترین انواع سردرد زندگی خود می‌دانند. از علائم پارگی مویرگ مغز باید به موارد زیر هم اشاره کنیم:
- درد گردن
- تاری یا دوبینی
- تشنج و گیجی
- ضعف یا بی‌حسی
- درد بالا و پشت چشم
- حالت تهوع و استفراغ
- حساسیت به نور (فوتوفوبیا)
- افتادگی پلک و گشاد شدن مردمک چشم
از دست‌دادن هوشیاری هم یکی دیگر از علامت‌های پارگی آنوریسم است. برای رفع این مشکلات و جلوگیری از عوارض آنوریسم مغزی باید به پزشکی مراجعه کنید که می‌داند تخصص جراحی مغز و اعصاب چیست و در این مسیر، شما را به درستی، هدایت میکند.
علائم آنوریسم مغزی پاره‌نشده
بیشتر آنوریسم‌های مغزی پاره‌نشده (دست‌نخورده) علائمی ایجاد نمی‌کنند. اگر برآمدگی به اندازه کافی بزرگ شود، روی اعصاب یا بافت مغز اطراف فشار وارد میکند و علائم زیر را به وجود می‌آورد:
- تشنج
- سردرد
- گشادی مردمک
- درد بالا و پشت چشم
- تغییرات در بینایی مثل تاری دید
- بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در سر یا صورت
اگر این علائم را دارید، سریعاً به مرکز فوریت‌های پزشکی یا همان اورژانس مراجعه کنید. دکتر آنوریسم مغز باید شما را معاینه و مشکلتان را بررسی کند.
علت آنوریسم مغزی چیست؟
آنوریسم‌های مغزی زمانی ایجاد میشوند که دیواره‌های یک سرخرگ در مغز نازک و ضعیف میشوند. این سرخرگ‌ها معمولاً در نقاط انشعاب شریان‌ها به وجود می‌آیند. گاهی اوقات، ممکن است که آنوریسم مادرزادی و در نتیجه نوعی ناهنجاری و نقص مادرزادی در دیواره شریان ایجاد شود. عوامل ارثی زیر بر سلامت عروق تأثیر می‌گذارند و می‌توانند خطر ابتلا به آنوریسم مغزی را افزایش دهند:
- بیماری کلیه پلی کیستیک اتوزومال غالب
- سندرم اهلرز-دانلوس عروقی
- دیسپلازی فیبروماسکولار
- ناهنجاری‌های شریانی
- سندرم مارفان
وجود سابقه خانوادگی بیماری هم احتمال دچارشدن به آن را زیاد میکند. شرایط و موقعیت‌های زیر هم می‌توانند به مرور زمان دیواره‌های شریان را ضعیف کنند:
- سیگارکشیدن
- مصرف بیش از حد الکل
- استفاده از مواد محرک به ویژه کوکائین
فشار خون بالا هم از دلایلی است که می‌تواند خطر ابتلا به آنوریسم مغزی را بالا ببرد. در برخی از بیماران، دلیل پاره شدن رگ مغز همین فشار خون بالاست.
انواع آنوریسم مغزی چیست؟
آنوریسم مغزی بر اساس شکل ظاهری، محل قرارگیری و علت ایجاد به انواع مختلفی تقسیم میشود. هر نوع آنوریسم ویژگی‌های خاص خود را دارد و شاید نیاز به درمان متفاوتی داشته باشد. در جدول زیر از یکی از دسته‌بندی‌های کلی و جامع آنوریسمها برایتان گفته‌ایم:
| نوع آنوریسم | شکل ظاهری | توضیحات |
|---|---|---|
| ساکولار (Berry) | کیسه مانند، برآمدگی در یک طرف دیواره رگ خونی | شایع‌ترین نوع آنوریسم است که شبیه یک توت فرنگی است. |
| دوکی شکل (Fusiform) | برآمدگی بیرونی در همه جهات دیواره رگ خونی | شبیه یک دوک یا بادکنک کشیده است. |
این دو نوع اصلی آنوریسم بر اساس شکل ظاهری هستند. انواع دیگری از آنوریسم هم وجود دارند که بر اساس عوامل دیگری مانند محل قرارگیری یا علت ایجاد طبقه‌بندی میشوند.
آنوریسم مغزی چگونه تشخیص داده میشود؟
بیشتر افرادی که آنوریسم مغزی بدون پارگی دارند، از وجود آن آگاه نیستند. این مشکل معمولاً در حین تصویربرداری از مغز با روش‌هایی مانند MRI یا CT اسکن مشخص میشود. در واقع، کشف آنوریسم در بیشتر بیماران به طور اتفاقی رخ میدهد. آنها برای مشکلی دیگر تحت تصویربرداری قرار می‌گیرند، اما در طول آزمایش مشخص میشود که دچار برآمدگی رگ مغز هم هستند.
اگر علائم آنوریسم مغزی مانند سردرد شدید دارید، با اورژانس تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید. پزشکان از روشهای دیگری هم برای تشخیص این وضعیت استفاده میکنند. به جدول زیر دقت کنید:
| نوع آزمایش | نحوه انجام | مزایا | معایب | کاربرد اصلی |
|---|---|---|---|---|
| سی‌تی اسکن (CT) | استفاده از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر مقطعی از مغز | سرعت بالا، در دسترس‌بودن، تشخیص سریع خونریزی | جزئیات کمتر نسبت به MRI، قرارگرفتن در معرض اشعه ایکس | تشخیص اولیه خونریزی مغزی، ارزیابی اولیه آنوریسم |
| آنژیوگرافی سی‌تی (CTA) | نوع خاصی از سی‌تی اسکن که با تزریق ماده حاجب، تصاویر دقیق‌تری از رگ‌های خونی ارائه میدهد | جزئیات خوب از رگ‌های خونی، تشخیص دقیق‌تر آنوریسم | قرارگرفتن در معرض اشعه ایکس، نیاز به تزریق ماده حاجب | ارزیابی دقیق اندازه، شکل و محل آنوریسم |
| ام‌آرآی (MRI) | استفاده از میدان مغناطیسی برای ایجاد تصاویر دقیق از مغز | تصاویر با کیفیت بالا و جزئیات بیشتر از بافت نرم، عدم استفاده از اشعه ایکس | زمان‌بربودن، هزینه بیشتر، محدودیت برای افرادی با وسایل فلزی | ارزیابی دقیق بافت مغز اطراف آنوریسم، تشخیص دقیق‌تر برخی از انواع آنوریسم |
| آنژیوگرافی ام‌آرآی (MRA) | نوع خاصی از ام‌آرآی که تصاویر دقیقی از رگ‌های خونی ارائه میدهد | تصاویر با کیفیت بالا از رگ‌های خونی، عدم نیاز به تزریق ماده حاجب | زمان‌بربودن، هزینه بیشتر، محدودیت برای افرادی با وسایل فلزی | ارزیابی دقیق رگ‌های خونی و آنوریسم، برنامه‌ریزی برای درمان |
| آنژیوگرافی مغزی | تزریق ماده حاجب به رگ‌های خونی و تصویربرداری با اشعه ایکس | تصاویر بسیار دقیق از رگ‌های خونی، امکان درمان هم‌زمان در برخی موارد | تهاجمی‌تر، نیاز به بیهوشی موضعی یا عمومی، خطر عوارض جانبی | تشخیص دقیق آنوریسم، برنامه‌ریزی برای درمان، درمان برخی انواع آنوریسم |
| تجزیه مایع مغزی نخاعی (CSF) | نمونه‌برداری از مایع اطراف مغز و نخاع | تشخیص خونریزی در مایع مغزی نخاعی، بررسی سایر بیماریهای سیستم عصبی | تهاجمی، نیاز به پونکسیون کمری، خطر عوارض جانبی | تشخیص خونریزی مغزی، ارزیابی فشار داخل جمجمه |
انتخاب نوع روش تشخیصی وابسته به شرایط بیمار و تشخیص پزشک است.
روشهای درمان آنوریسم مغزی چیست؟
هدف اصلی درمان آنوریسم مغزی متوقف کردن یا کاهش جریان خون به برآمدگی است. آنوریسم مغزی که نشت کرده یا پاره شده نیاز به جراحی اورژانسی دارد. بسته به شرایط، درمان مناسب انتخاب میشود. گاهی شاید نیازی به درمان وجود نداشته باشد. تیم مراقبت‌های پزشکی بهترین گزینه‌های درمانی را بر اساس آناتومی عروقی بیمار، اندازه و مکان آنوریسم و چندین عامل دیگر مشخص میکنند. به طور کلی، زمان لازم برای بهبودی برای آنوریسم‌های پاره‌شده نسبت به آنوریسم های پاره‌نشده طولانی‌تر است.
کلیپینگ میکرو عروقی برای آنوریسم‌های مغزی
در طول این جراحی، یک جراح مغز و اعصاب سوراخ کوچکی در جمجمه ایجاد میکند تا به آنوریسم دسترسی داشته باشد. او با استفاده از یک میکروسکوپ کوچک و ابزار مخصوص، یک کلیپ فلزی کوچک را در پایه آنوریسم وصل میکند تا برآمدگی غیرفعال شود. جراحی می‌تواند خونریزی مغز را متوقف کند یا از بزرگ‌شدن و بازشدن آنوریسم دست نخورده جلوگیری کند. زمان بهبودی برای آنوریسم‌های پاره شده (چند هفته تا چند ماه) و پاره‌نشده (معمولاً دو تا چهار هفته) متفاوت است. مواردی که به طور کامل کلیپ میشوند، معمولاً دوباره خونریزی نمی‌کنند و بازگشتی در کار نخواهد بود.
کوئیلینگ اندواسکولار برای آنوریسم مغزی
برای این روش، یک جراح مغز و اعصاب یا یک رادیولوژیست کاتتری (یک لوله انعطاف‌پذیر) را در یک رگ خونی، معمولاً در کشاله ران یا مچ دست وارد و آن را به مغز متصل میکند. از طریق کاتتر، یک سیم‌پیچ کوچک از سیم نرم در داخل آنوریسم قرار می‌گیرد. هنگامی که پزشک سیم‌پیچ را در آنوریسم آزاد میکند، الگوی جریان خون را در داخل آن تغییر میدهد. در نتیجه، لخته‌ای خون شکل می‌گیرد که مانع ورود خون به آنوریسم میشود.
استنت‌های انحراف جریان برای آنوریسم مغزی
در این روش، یک جراح مغز و اعصاب یا یک رادیولوژیست کاتتری را در یک رگ خونی در کشاله ران یا مچ دست وارد و آن را به مغز متصل میکند. از طریق کاتتر، یک لوله مشبک را در قسمتی از رگ خونی قرار می‌دهند که حاوی آنوریسم است. این روند جریان خون را از آنوریسم دور یا منحرف میکند.
دستگاه WEB برای آنوریسم مغزی
یک جراح مغز و اعصاب یا یک رادیولوژیست کاتتری را در یک رگ خونی در کشاله ران یا مچ دست وارد و آن را به مغز متصل میکند. از طریق کاتتر، یک مکعب یا قطعه فلزی در آنوریسم قرار می‌گیرد. این فرایند مشابه یک سیم پیچ عمل میکند و اجازه نمی‌دهد که خون وارد برآمدگی شود. در نتیجه، از بزرگ‌شدن یا پارگی آن جلوگیری به عمل می‌آید.
درمان‌های دیگر برای آنوریسم مغزی پاره‌شده
اگر بیمار آنوریسم پاره‌شده داشته باشد، تیم مراقبت‌های پزشکی از درمان‌های اضافی برای مدیریت علائم و جلوگیری از عوارض استفاده خواهند کرد. این درمان‌ها شامل موارد زیر هستند:
| نوع درمان | عملکرد اصلی | مزایا | معایب |
|---|---|---|---|
| داروهای ضد تشنج | جلوگیری از بروز تشنج | کاهش خطر آسیب مغزی ناشی از تشنج، بهبود کیفیت زندگی | عوارض جانبی مانند خواب آلودگی، سرگیجه، اختلالات حافظه |
| مسدودکننده‌های کانال کلسیم | کاهش اسپاسم عروقی | کاهش خطر سکته مغزی ثانویه، بهبود جریان خون | عوارض جانبی مانند سرگیجه، تورم مچ پا، یبوست |
| شانت | تخلیه مایع مغزی نخاعی اضافی | کاهش فشار داخل جمجمه، جلوگیری از هیدروسفالی | نیاز به جراحی، خطر عفونت، انسداد شانت |
افرادی که آنوریسم پاره‌شده دارند، اغلب به فیزیوتراپی، گفتار درمانی و کاردرمانی هم نیاز پیدا میکنند.
روشهای پیشگیری از آنوریسم مغزی چیست؟
امکان پیشگیری از برخی عوامل خطر آنوریسم مغزی مانند سن وجود ندارد. افراد با سابقه خانوادگی هم معمولاً نمی‌توانند جلوی ابتلا به این مشکل را بگیرند، اما افراد دیگر می‌توانند خطر ابتلا به آنوریسم مغزی را با رعایت موارد زیر کاهش دهند:
- ترک سیگار و دخانیات دیگر
- حفظ فشار خون سالم با داروها و/یا تغییر شیوه زندگی
- کمک‌گرفتن برای اختلال مصرف الکل و/یا اختلال مصرف مواد و عدم استفاده از کوکائین
در پایگاه ملی سلامت انگلستان درباره پیشگیری از آنوریسم، نوشته شده است:
استفاده از یک رژیم غذایی با چربی بالا، احتمال دچارشدن به آنوریسم را بالا می‌برد.
رعایت سبک زندگی سالم در پیشگیری از ابتلا به بیماریهای مختلف مفید است. پس تغذیه سالمی داشته باشید و عادت‌های مفید و مناسب را در خود تقویت کنید.
برای درمان آنوریسم مغزی به چه دکتری مراجعه کنید؟
اگر گشاد شدن رگ‌های مغز باعث بروز آنوریسم شود، باید حتماً به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید. او با معاینات و انجام اقدامات تشخیصی مانند سی‌تی‌اسکن، ام آر آی یا تجویز آنژیوگرافی به درمان و کنترل وضعیت کمک میکند. با رسیدگی به موقع به مشکل، از بروز عوارضی مانند سکته مغزی هموراژیک پیشگیری میشود. هرچند که در بسیاری از مواقع، آنوریسم مغزی خطری ندارد، اما گاهی اوقات می‌تواند مرگ هم به همراه بیاورد. گروه‌های پرخطر می‌توانند با آگاهی از روشهای پیشگیری و علت آنوریسم مغزی خود را از دچارشدن به این مشکل دور نگه دارند. افراد با فشار خون بالا از کسانی هستند که در این گروه‌ها قرار می‌گیرند.
برای درمان آنوریسم و مراجعه به متخصص مغز و پیگیری مشکل می‌توانید به سامانه دکتردکتر هم سر بزنید. در آنجا، نظرات پیشین بیماران هر متخصص را بخوانید و با توجه به تجربه دیگران و امتیازات ثبت‌شده برای هر پزشک، از یکی از آنها نوبت بگیرید. فرایند دریافت نوبت ملاقات هم به شکل آنلاین است.
منابع:
nhs.uk
my.clevelandclinic.org
hopkinsmedicine.org
