به بزرگتر شدن بیش از حد طبیعی سیاهی چشم، گشادی مردمک چشم (میدریازیس) می‌گویند. اتساع چشم، علل مختلفی دارد. استفاده از قطره‌های چشمی در معاینه چشم، عوارض جانبی مصرف دارو، آسیب تروماتیک، آسیب‌های چشمی و استفاده از داروهای گشادکننده مردمک، از مهم‌ترین علل گشادی مردمک چشم هستند. البته سکته یا تومور مغزی و مصرف مواد مخدری همچون LSD، از دیگر دلایل بزرگ شدن مردمک چشم هستند.
مردمک‌ها به‌طور طبیعی به دلیل تغییرات نور و رویدادهای احساسی، گشاد می‌شوند؛ نقش عضلات عنبیه، کنترل اندازه مردمک است. اما بزرگتر شدن غیرعادی مردمک می‌تواند نشانه یک بیماری باشد. البته کوچکتر شدن مردمک‌ها یا میوز هم می‌تواند نشانه یک اختلال یا نتیجه استفاده از داروهای تنگ‌کننده مردمک باشد.
از علائم گشادی مردمک، می‌توان به افزایش حساسیت به نور، تاری دید، ناتوانی در تمرکز بر اجسام نزدیک و اختلال در درک عمق تصاویر اشاره کرد. روش‌های درمان گشادی مردمک چشم، روش‌های ساده مانند استفاده از لنز و عینک آفتابی تا راه‌کارهای پیچیده‌تری مانند جراحی هستند. در صورت بروز علائم بزرگ شدن مردمک، باید به متخصص چشم مراجعه کرد.
در این مقاله از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، درباره عوارض گشادی مردمک، علت‌های آن، علائم و درمان گشادی مردمک چشم صحبت کرده‌ایم. مطالعه این مقاله به حدود ۴ دقیقه زمان نیاز دارد.
اگر در رابطه با گشادی مردمک چشم سوالی دارید، می‌توانید در انتهای همین صفحه و در قسمت نظرات بنویسید تا پزشک پاسخ دهد.
گشادی مردمک چیست؟
اندازه مردمک در هر دو چشم یکسان است؛ اما این اندازه، برای کنترل میزان نور واردشده به چشم، تغییر می‌کند. در نور شدید، مردمک‌ها کوچکتر می‌شوند تا از ورود نور بیشتر جلوگیری شود. همچنین هنگامی که روی یک جسم در فاصله نزدیک تمرکز می‌کنید، مردمک‌ها کوچک می‌شوند؛ به این وضعیت، واکنش تطبیقی می‌گویند. در مقابل آن، در تاریکی، مردمک‌ها بزرگتر شده تا نور بیشتری وارد شود. این تغییرات را به‌عنوان واکنش‌های مستقیم می‌شناسند. عضلات عنبیه چشم در واکنش به تغییرات، اندازه مردمک چشم را کنترل می‌کنند.
اگر مردمک‌های چشم بزرگتر از حالت طبیعی شده باشند؛ به‌طوری‌که به تغییرات نور واکنش نشان نمی‌دهند، فرد دچار مدریازیس یا گشادی مردمک چشم شده است. با مشاهده این عارضه در چشم، حتما به متخصص چشم مراجعه کنید.
طبق بررسی‌های پزشکی صورت گرفته در یکی از مقالات webmd،
اگر مردمک در نور شدید کوچکتر و در تاریکی بزرگتر نشود، عملکرد طبیعی این عضو، مختل شده است.
داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد موسکارینی جز داروهای محرک مردمک چشم هستند و باعث اتساع می‌شوند.
گشادی مردمک چشم چه دلایلی دارد؟
گشادی مردمک چشم، می‌تواند به دلایل متفاوتی اتفاق بیفتد. به شایع‌ترین علل گشادی مردمک چشم در جدول زیر اشاره کرده‌ایم:
| علل گشادی مردمک | نحوه اثرگذاری |
| معاینه عصب بینایی و شبکیه | استفاده از داروهای شل‌کننده عضلات عنبیه همچون تروپی‌آمید و فنیل‌آفرین |
| مصرف مواد مخدر | مصرف مواد گشادکننده مردمک مثل کوکائین، اکستازی، مت‌آمفتامین‌ها و قارچ‌های روان‌گردان |
| مصرف برخی داروهای درمانی | شل‌شدگی عنبیه با مصرف داروهای ضدافسردگی، ضدتهوع، ضدتشنج، آنتی‌هیستامین، سم بوتولینوم و آتروپین |
| آسیب‌های مغزی | گشادی مردمک ناشی از آسیب‌های تروماتیک،تروما عفونت، صرع، تومور مغزی، سکته مغزی و سایر اختلالات سیستم عصبی |
| آسیب به چشم | اختلال در کارکرد اعصاب کنترل‌کننده مردمک و عنبیه به دلیل آسیب‌های چشمی همچون تروما |
| اختلال آنیزوکوریا | تفاوت فاحش اندازه مردمک‌های هر چشم |
| سندروم مردمک آدی | پاسخ غیرعادی مردمک یک چشم به نور |
| برانگیختگی جنسی | افزایش ترشح هورمون اکسی‌توسین |
| فلج عصب جمجمه‌ای میکروواسکولار | انسداد جریان خون در اعصاب |
برخلاف باورهای موجود، بیماری‌های همچون آب‌سیاه و آب مروارید، موجب بزرگ شدن مردمک چشم نمی‌شوند. البته لازم به ذکر است که با پیری و افزایش سن، ممکن است حتی وجود این بیماری‌ها، باعث اتساع شوند.
گشادی مردمک چشم چه علائمی دارد؟
اگر تاری دید چشم یا هر کدام دیگر از علائم زیر را به صورت هم زمان داشتید، یعنی دچار اتساع شده‌اید:
- افزایش اندازه مردمک؛ مردمک‌ها به طور غیرطبیعی بزرگ شده و نسبت به نور کمتر واکنش نشان می‌دهند.
- حساسیت به نور؛ افراد ممکن است به نور حساس شوند و در نور شدید دچار ناراحتی یا درد شوند.
- کاهش وضوح دید؛ دید فرد در نور کم یا زیاد ممکن است تار یا مبهم شود.
- دوبینی؛ در بعضی موارد، افراد ممکن است دچار دوبینی شوند.
- خشکی چشم؛ برخی افراد ممکن است خشکی چشم را تجربه کنند.
- تغییرات در واکنش مردمک؛ مردمک‌ها ممکن است به تغییرات نور (افزایش یا کاهش نور) به طور طبیعی واکنش نشان ندهند.
- سرگیجه یا سردرد؛ برخی افراد ممکن است دچار سردرد یا سرگیجه شوند.
- کاهش تمرکز؛ ممکن است تمرکز روی اشیا یا متن‌ها دشوارتر شود.
- افزایش اندازه مردمک چشم؛ با توجه به تلاش فرد برای داشتن دیدی واضح، بزرگ شدن مردمک چشم رخ می‌دهد.
اگر علائم گشادی مردمک چشم و درد چشم را تجربه می‌کنید، مهم است که به یک پزشک مراجعه کنید تا علت دقیق این وضعیت بررسی شود و در صورت نیاز درمان مناسب آغاز گردد.
گشاد شدن مردمک چشم چه عوارضی دارد؟
برخی از بیماری های چشم مانند گشادی مردمک، می‌تواند زندگی عادی بیمار را مختل کند. از عوارض بزرگ شدن مردمک، می‌توان به موارد زیر اشاره شود:
- تاری دید
- میگرن
- التهاب
- احساس سردرد و فشار داخل چشم
- حساسیت به نور یا فوتوفوبیا
- عدم توانایی در تمرکز روی اشیا
- اختلال در تشخیص فاصله و عمق
ابتلا به این عارضه، تحمل محیط‌های پرنور را برای فرد مشکل می‌کند و این اتفاق می‌تواند بر فعالیت‌های روزانه فرد همچون مطالعه، رانندگی و استفاده از تلفن همراه تاثیر بگذارد.
گشادی مردمک چشم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص علت بزرگ شدن مردمک چشم، باید به دکتر چشم مراجعه کنید. چشم‌پزشک با بررسی تاریخچه پزشکی، سوابق آسیب‌های واردشده به سر و چشم، داروهای مصرفی بیمار، شرایط فعلی و یافتن علل گشادی مردمک را بررسی می‌کند.
متخصص چشم، همچنین با انجام آزمایش‌های تصویربرداری مختلف، دلیل اتساع را به صورت قطعی، تشخیص می‌دهد. پزشکان این تخصص پس از آزمودن میزان سلامت بینایی بیمار و قدرت حرکت عضلات چشم، مناسب‌ترین روش‌های درمان علت زمینه‌ای گشادی مردمک چشم را تجویز می‌کنند.
گشادی مردمک چشم چگونه درمان می‌شود؟
گاهی مردمک‌های گشادشده، خود‌به‌خود و بدون درمان به حالت عادی باز می‌گردند. این شرایط به‌ویژه در زمانی که گشادی مردمک، حاصل مصرف قطره‌های چشمی برای معاینه عصب بینایی، عدسی و شبکیه چشم باشد، رخ می‌دهد. اما در شرایط دیگر، روش‌های درمان گشادی مردمک چشم، شامل موارد زیر است:
- استفاده از عینک آفتابی دارای عدسی فتوکرومیک، برای کنترل حساسیت به نور
- لنزهای تماسی مصنوعی برای بهبود ظاهر چشم در نتیجه بزرگ شدن مردمک، ناشی از ضربه
- جراحی چشم، در صورت نیاز برای ترمیم آسیب‌های چشمی و جراحی آب مروارید
- اجتناب از رانندگی در طول روز
- اجتناب از نور مستقیم خورشید
- استفاده از قطره چشم
در این شرایط حساس، از حضور در محیط‌های بسیار روشن و خواندن متون بسیار ریز، دوری کنید.
درمان خانگی گشادی مردمک چشم
درمان‌های خانگی کارآمد و خاصی، برای رفع بزرگ شدن مردمک چشم وجود ندارد. بیمار برای دریافت مراقبت‌های ویژه باید به مطب متخصص چشم برود. در این شرایط او باید با حفظ آرامش خود، در معرض نور زیاد قرار نگیرد و تا زمان رسیدن به مطب پزشک، برای مدیریت و کنترل حساسیت به نور، از عینک آفتابی استفاده کند.
چه زمانی باید برای درمان اتساع به متخصص چشم مراجعه کنیم؟
براساس تعریف گشادی مردمک چشم، این اتفاق تنها در صورت واکنش به تغییرات نور، یک اتفاق طبیعی است. در غیر این صورت، می‌تواند نشانه‌ای جدی از بروز آسیب‌های چشمی یا مغزی باشد. در صورت ظاهر شدن علائم گشادی مردمک چشم باید به متخصص چشم مراجعه کنید. او با استفاده از روش‌های تشخیص گشادی مردمک، به علل اتساع پی می‌برد. برای اطلاعات بیشتر درباره اینکه تخصص چشم پزشکی چیست و متخصص چشم چه وظایفی دارد بیشتر مطالعه کنید.
رایج‌ترین علت بروز این عارضه، مصرف داروهای گشادکننده مردمک است. مصرف این داروها، نقش عضلات عنبیه را برای کنترل اندازه مردمک، مختل می‌کند. البته با کنترل بیماری‌های زمینه‌ای و خودداری از مصرف مواد مخدر و همچنین معاینات منظم چشم، می‌توان پیشگیری از گشادی مردمک چشم را محقق کرد. برای
متخصص چشم، متناسب با علت این بیماری و وضعیت بیمار، مناسب‌ترین روش‌های درمان گشادی مردمک را به او ارائه می‌دهد. بنابراین، درصورت احساس سرگیجه و گیجی، تغییر نکردن اندازه مردمک با تغییر نور، بزرگتر شدن یک مردمک از دیگری و گشادی آن به مدت طولانی، حتما به متخصص چشم مراجعه کنید. عوارض گشادی مردمک چشم، در طولانی‌مدت می‌تواند غیرقابل‌جبران باشد.
اگر نیاز به مشاوره با پزشک دارید، می‌توانید با استفاده از پلتفرم دکتردکتر، پزشکان چشم شهر خود را پیدا کرده و در این رابطه از آن‌ها، مشورت بگیرید.
منبع:
my.clevelandclinic.org
سوالات متداول گشادی مردمک چشم
بله. هنگام افزایش ترشح اکسی‌توسین در هنگام زایمان، می‌تواند یکی از علل گشادی مردمک چشم باشد.
اندازه طبیعی قطر مردمک چشم، سه تا شش میلی‌متر است. اگر از این اندازه بزرگتر شود، عارضه گشادی مردمک چشم رخ داده است.
چنانچه برای مدت طولانی، اندازه مردمک چشم در برابر تغییرات نور، واکنشی نشان نداد و از شش میلی‌متر بیشتر بود، می‌تواند نشانه جدی یک بیماری دیگر باشد.
بله. در مواجهه با این شرایط، غدد فوق‌کلیوی با ترشح آدرنالین، باعث بروز علائمی همچون گشادی مردمک چشم، افزایش ضربان قلب و تعریق بیش از حد می‌شود.
