برای پاسخ به سوال تخصص رادیوتراپی چیست باید گفت که، مهارتی پزشکی است که به درمان سرطان با پرتودرمانی میپردازد. از مهمترین وظایف دکتر پرتودرمانی، از بین بردن سلولهای سرطانی یا کوچک کردن بافتهای سرطانی، با تابش پرتوهای پرانرژی است.
گاهی متخصصان سرطانشناسی و رادیوتراپی، در کنار جراحی و شیمیدرمانی، گزینه درمانی پرتوافشانی را هم بهعنوان درمان مکمل تجویز میکنند. این تجویز با هدف استفاده از کاربردهای رادیوتراپی تسکینی و درمان تومورهای کوچک و باقیمانده از جراحی صورت میگیرد.
در این مطلب، دراینباره که دکتر پرتودرمانی کیست، گفتهایم. همچنین، به معرفی تخصص رادیوتراپی و انواع روشهای رادیوتراپی مانند پرتودرمانی با رادیواکتیو و پروتوندرمانی پرداختهایم. با مطالعه این مطلب که به 5 دقیقه زمان نیاز دارد، تشخیص خواهید داد بهترین دکتر رادیوتراپی کیست و چه وظایفی برعهده دارد.
در انتها، درصورت وجود سوال درباره رادیوتراپی و اثرات جانبی پرتودرمانی، آن را در قسمت نظرات بنویسید تا پزشک پاسخ دهد.
تخصص رادیوتراپی چیست؟
رادیوتراپی، یک تخصص پزشکی برای درمان بیماریهای سرطانی است. برای تبدیلشدن به یک متخصص پرتودرمانی، پس از اتمام دانشکده پزشکی، باید یک دوره رزیدنسی 4 ساله در رادیوتراپی را به پایان رساند.
این تخصص، با کاربرد پرتوهای پرانرژی همچون اشعه ایکس، بتا و گاما، DNA سلولهای سرطانی را مورد هدف قرار میدهد. در این فرایند، از رشد و تقسیم سلولهای مخرب، جلوگیری میشود و از بین رفتن یا کوچک شدن بافت سرطانی را به دنبال دارد.
دکتر پرتودرمانی کیست؟
متخصص رادیوتراپی، در کنار تیمی از متخصصان دیگر همچون جراحان و متخصصان انکولوژی به مراقبت از بیماران سرطانی با روشهای پرتوافشانی یا شیمیدرمانی میپردازد. دکتر پرتودرمانی، با همکاری این تیم، وظیفه ارائه یک برنامه جامع درمانی و متناسب با شرایط هر بیمار را برعهده دارد.
او برای درمان سرطان، از پرتوهای پرانرژی الکترومغناطیسی، پرتوهای نوری، پرتوهای پروتونی و ذرات باردار استفاده میکند. رادیوتراپیست، در بیولوژی سرطان، فیزیک پرتو و پزشکی پرتو تخصص دارد. همچنین در نحوه استفاده از تابش برای از بین بردن تومورهای سرطانی و کنترل درد، از مهارت کافی برخوردار است.
تخصص رادیوتراپی چه فوقتخصصها و فلوشیپهایی دارد؟
متخصص رادیوتراپی، میتواند برای گسترش دانش و مهارت خود در جنبههای خاصی از پرتودرمانی، مطالعات خود را ادامه دهد. او با شرکت در یکی از برنامههای آموزشی فوقتخصص و فلوشیپ، بر یکی از جنبههای درمان سرطان با پرتودرمانی تمرکز میکند.
در ادامه به معرفی مهمترین فوقتخصصها و فلوشیپهای رادیوتراپی پرداختهایم:
فوقتخصص رادیوتراپی استریوتاکتیک
فوقتخصص رادیوتراپی استریوتاکتیک، دوز بسیار بالایی از اشعه را در ناحیه تومور، متمرکز میکند.
این فوقتخصص، رادیوتراپی استریوتاکتیک را به دو روش انجام میدهد. در روش رادیوسرجری استریوتاکتیک، سیستم عصبی همچون تومورهای مغزی و ستون فقرات مورد هدف قرار میگیرند. روش دوم، استریوتاکتیک بدن، برای درمان انواع سرطانهای ریه، کبد، غدد لنفاوی و شکم، بسیار کارآمد است.
فوقتخصص رادیوتراپی استریوتاکتیک، از تصویربرداریهای دقیق برای هدایت پرتوهای تابشی استفاده میکند. این تکنولوژی، باعث اصابت دقیق پرتوها به بافت سرطانی میشود و بافتهای اطراف در معرض پرتو قرار نمیگیرند.
فوقتخصص رادیوتراپی با شدت تعدیلشده
فوقتخصص رادیوتراپی با شدت تعدیل شده (IMRT) برای انجام پرتودرمانی، حجم و فرم تومور را در نظر میگیرد. بهگونهای که شدت تابش پرتوها به مناطق مختلف تومور، متفاوت است. این فرایند باعث میشود برخی پرتوها با قدرت بیشتری به مناطق خاصی از بافت سرطانی بتابند.
وقتی این متخصص، شدت تابش پرتوها را در نقاط مختلف تنظیم میکند، آسیب کمتری به بافتهای سالم وارد میشود. فوقتخصص رادیوتراپی با شدت تعدیلشده، در درمان سرطانهای مغز، گردن، ریه، لوزالمعده و پروستات بسیار موفق عمل میکند.
فوقتخصص براکیتراپی
در براکیتراپی، منبع رادیواکتیو در داخل بدن بیمار و نزدیک به بافت سرطانی قرار میگیرد. طبق تجویز فوقتخصص براکیتراپی، شدت بالایی از پرتو رادیواکتیو، به قسمت کوچکی از بدن تابیده میشود.
گاهی متخصص، براکیتراپی را در کنار سایر روشها مانند رادیوتراپی خارجی توصیه میکند. همچنین بهترین انتخاب برای پرتودرمانی پس از جراحی است؛ زیرا تمامی بافتهای سرطانی باقیمانده را از بین میبرد.
این روش پرتودرمانی، برای درمان سرطانهای سینه، پروستات، دهانه رحم و چشم تجویز میشود.
فوقتخصص پرتودرمانی کودکان
فوقتخصص پرتودرمانی کودکان، در مدیریت رادیوتراپی کودکان مبتلا به سرطان، تخصص دارد.
پرتودرمانی کودکان، نیازمند دقت و تمرکز بسیار بالایی است؛ چراکه آنها در حال رشد هستند. بههمینخاطر، فوقتخصص پرتودرمانی کودکان، با دقت زیادی، نوع دستگاه مورد استفاده، شدت اشعه موردنیاز و تعداد دفعات تکرار درمان را مشخص میکند.
از رایجترین انواع رادیوتراپی برای اطفال، میتوان به براکیتراپی، پروتونتراپی و پرتودرمانی با اشعههای ایکس و گاما اشاره کرد.
فوقتخصص رادیوانکولوژی
فوقتخصص رادیوانکولوژی، بر استفاده از پرتوهای پرانرژی برای درمان سرطان تمرکز دارد. این متخصص، با ارائه برنامههای درمانی دقیق با استفاده از تابشها، سلولهای سرطانی را مورد هدف قرار میدهد.
فوقتخصص رادیوانکولوژی، از فناوریهای پیشرفته مانند پروتوندرمانی، براکیتراپی و رادیوتراپی با شدت تعدیلشده، برای افزایش اثربخشی درمان و کاهش اثرات جانبی پرتودرمانی استفاده میکند.
این فوقتخصص، خود به شاخههای دیگری همچون رادیوانکولوژی کودکان، رادیوانکولوژی زنان و رادیوانکولوژی سر و گردن تقسیم میشود.
فوقتخصص پروتوندرمانی
فوقتخصص پروتوندرمانی، ذرات بارداری به نام پروتون را برای از بین بردن سلولهای سرطانی به کار میگیرد. این پروتونهای باردار با انرژی بالا، مستقیم به سمت بافتهای سرطانی بیمار نفوذ کرده و با آزاد کردن انرژی خود، تومور را تحریک میکنند.
مهمترین مزیت پروتوندرمانی نسبت به سایر روشهای رادیوتراپی، دقت بالای آن برای از بین بردن سلولهای سرطانی است. بهطوریکه در فرایند تابش پروتونها، سلولهای جانبی تومور، کمترین آسیب را میبینند.
برای تشخیص و درمان چه بیماریها و مشکلاتی به دکتر رادیوتراپی مراجعه کنیم؟
دکتر رادیوتراپی، معمولا از پرتودرمانی برای درمان انواع سرطانها استفاده میکند. این متخصص، DNA سلولها را هدف قرار میدهد و باعث از بین رفتن سلولهای سرطانی، توقف رشد آنها یا کوچک شدن تومورها میشود.
البته متخصص رادیوتراپی، در شرایط دیگری هم از پرتودرمانی استفاده میکند. در ادامه به معرفی بیماریهای قابلدرمان با پرتودرمانی پرداختهایم:
انواع سرطان
رادیوتراپی، از رایجترین و کارآمدترین روشهای درمانی برای مدیریت بسیاری از انواع سرطان است. سرطانهایی همچون سرطان سینه، سرطان پروستات، سرطان ریه، سرطان مغز، سرطان کبد و سرطان روده بزرگ با انواع روشهای رادیوتراپی درمان میشوند.
متخصص رادیوتراپ، پرتودرمانی را به تنهایی یا همراه با سایر روشهای درمانی مانند جراحی و شیمیدرمانی تجویز میکند. هدف از این کار از بین بردن سلولهای سرطانی، کوچک کردن بافتهای سرطانی و مدیریت درد است.
مدیریت درد
رادیوتراپیست، پرتودرمانی را برای مدیریت و تسکین علائم بیماریها مانند درد ناشی از سرطان یا بیماریهایی مانند درد استخوان یا آرتریت، توصیه میکند. این روش، رادیوتراپی تسکینی نامیده میشود.
ناهنجاری شریان وریدی
ناهنجاری شریان وریدی، به درهمپیچیدگی غیرطبیعی رگهای خونی مرتبط به شریانهای و وریدها گفته میشود. این ناهنجاری، در گردش خون عادی، اختلال ایجاد میکند.
متخصص رادیوتراپی، برای درمان این ناهنجاری، تکنیک رادیوسرجری استریوتاکتیک را برای تابش متمرکز به درهمتنیدگی رگهای خونی پیشنهاد میدهد. تابش پرتو، تخریب و تضعیف دیوارههای رگهای خونی درهمتنیده را به دنبال دارد.
نوروم آکوستیک
نوروم آکوستیک، یک تومور غیرسرطانی و خوشخیم است که روی عصب دهلیزی ایجاد میشود. این عصب، با اتصال گوش داخلی به مغز، نقش بسیار مهمی در تعادل و شنوایی دارد. فشار حاصل از تومور بر این عصب، باعث ناشنوایی، پیچیدن صدای زنگ در گوش و برهمریختن تعادل فرد میشود.
یکی از راههای درمان این بیماری، پرتودرمانی است. دکتر رادیوتوراپی، تکنیکهای رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن، رادیوسرجری استریوتاکتیک و پروتوندرمانی را برای درمان نوروم آکوستیک تجویز میکند.
نورالژی سهقلو
در نورالژی سهقلو، یک اختلال عصبی باعث تحریک عصب سهقلو یا تریژمینال میشود. این تحریک، درد شدید و ناگهانی یا شوک الکتریکی در قسمتهایی از صورت را به دنبال دارد. محل درد، بخشهای پایینی صورت و آرواره یا یک سمت صورت است.
عصب سهقلو، حس لامسه و درد را از صورت و سر، به مغز انتقال میدهد. درد شدید در بیماری نورالژی سهقلو، ناشی از تحریک شدن این عصب در اثر فشردهشدن آن است.
متخصص پرتودرمانی، از پرتودرمانی به روش رادیوسرجری استریوتاکتیک، بهعنوان درمان مکمل این بیماری استفاده میکند.
مننژیوم
مننژیوم، نوعی تومور مغزی است که از غشاهای محافظ مغز و نخاع به نام مننژ رشد میکند. این بیماری، ناشی از تومور خوشخیم و غیرسرطانی با رشد بسیار آهسته است. این تومورها در طول سالها، میتوانند هیچ علائمی بروز ندهند. ولی 10 درصد آنها، به دلیل قرار گرفتن در ناحیه حساس مغز، میتوانند به سلولها، بافتها و رگهای مجاور مغز آسیب بزنند.
گاهی به دلیل موقعیت و اندازه تومور، با جراحی نمیتوان آن را بهطور کامل نابود کرد. بههمینخاطر، دکتر پرتودرمانی، با استفاده از رادیوتراپی به روش براکیتراپی، سلولهای سرطانی باقیمانده را از بین میبرد و احتمال بازگشت آن را کاهش میدهد.
روشهای تشخیص و درمان در تخصص رادیوتراپی چیست؟
در پرتودرمانی، متخصص رادیوتراپ، از شیوههای مختلفی برای درمان بیماریهای سرطانی و غیرسرطانی استفاده میکند. این روشها به پزشک این امکان را میدهد تا درمان دقیقتر و موثرتری را به بیمار ارائه دهد. همچنین آسیب کمتری به سلولهای سالم مجاور سلولهای سرطانی وارد شود.
براساس گزارش موسسه سرطان ویلامت ولی (WVCI)؛ پرتودرمانی، یک روش درمانی رایج برای سرطان است که برای حدود 60درصد از همه سرطانها مفید است. روشهای درمانی جدید و بهروز شدن شدت پرتوهای تابیدهشده، دقت و موفقیت پرتودرمانی را بهبود بخشیده است.
دکتر رادیوتراپی، هر یک از روشهای پرتودرمانی را با درنظر گرفتن شرایطی همچون نوع و موقعیت تومور، وضعیت عمومی بیمار و سن او توصیه میکند. در ادامه، به انواع روشهای رادیوتراپی برای درمان بیماریها پرداختهایم:
پرتودرمانی خارجی
پرتودرمانی خارجی، رایجترین نوع رادیوتراپی برای درمان بیماریها است. در این روش، منبع تابش پرتو، در خارج از بدن بیمار قرار دارد و پرتوهای پرانرژی، به طور مستقیم، به سلولهای سرطانی تابیده میشود.
انواع مختلف پرتودرمانی خارجی، شامل تکنیکهای موجود در جدول زیر هستند:
تکنیک پرتودرمانی خارجی | نحوه اثرگذاری |
پرتودرمانی با شدت تعدیلشده | تابش پرتو به نواحی مورد نظر با شدتهای متفاوت |
پروتونتراپی | تابش پروتونهای پرانرژی و نفوذ مستقیم به سلولهای سرطانی |
پرتودرمانی استریوتاکتیک | هدایت پرتوهای تابشی با استفاده از تصویربرداریهای دقیق |
پرتودرمانی خارجی، در مراحل اولیه بیماری، موثرتر است و در کاهش درد هم نقش دارد. این شیوه پرتودرمانی، برای درمان سرطانهایی همچون سرطان سر و گردن، سرطان کیسه صفرا، سرطان مری و سرطان دهانه رحم بهکار میرود.
پرتودرمانی داخلی
در پرتودرمانی داخلی، منبع تابش به شکل یک ایمپلنت، در داخل یا نزدیک به بافت سرطانی قرار میگیرد. در این روش، از مواد رادیواکتیو برای تابش پرتو استفاده میشود.
انواع پرتودرمانی داخلی شامل موارد موجود در جدول زیر هستند:
تکنیک پرتودرمانی داخلی | نحوه اثرگذاری |
براکیتراپی با دوز پایین | باقی ماندن منبع تابش برای زمان طولانی، بین چند روز الی چند هفته |
براکیتراپی با دوز بالا | تابش دوز بالاتری از پرتو رادیواکتیو، بین 10 تا 20 دقیقه |
رادیوتراپی هستهای | تابش داروهای رادیواکتیو به نام رادیوداروها به سلولهای سرطانی |
رادیوتراپی داخلی، برای درمان تومورهای کوچک کاربرد دارد. دکتر رادیوتراپی، گاهی، پس از پرتودرمانی خارجی، رادیوتراپی داخلی را بهعنوان مکمل درمان استفاده میکند.
پرتودرمانی سیستمیک
به رادیوتراپی با منبع مایع، رادیوتراپی سیستمیک یا درمان با ایزوتوپهای رادیواکتیو میگویند. در این پرتودرمانی، داروی رادیواکتیو به نام رادیوداروها یا رادیونوکلئیدها، از طریق دهان یا تزریق وریدی، وارد جریان خون میشوند. این داروهای رادیواکتیو با گردش خون به سلولهای سرطانی میرسند و آنها را نابود میکنند.
پرتودرمانی سیستمیک، برای درمان سرطانهای تیروئید، استخوان و پروستات بسیار کارآمد است. این پرتودرمانی، رادیوداروها را در سراسر بدن پخش میکند و این فرایند، برای درمان سرطانهای منتشر شده در بدن، موثر واقع میشود.
چه زمانی باید به متخصص رادیوتراپی مراجعه کنیم؟
قرار گرفتن در شرایط و موقعیتهای مختلف، مراجعه به متخصص رادیوتراپی را ضروری میکند. در ادامه، به مهمترین شرایط برای مراجعه به دکتر پرتودرمانی اشاره کردهایم:
- پس از تشخیص سرطان؛ جهت تشخیص مناسب بودن رادیوتراپی بهعنوان یک گزینه درمانی
- گسترش سرطان به سراسر بدن؛ هدف قرار دادن سلولهای سرطانی در سراسر بدن
- بهعنوان درمان مکمل؛ استفاده از رادیوتراپی در کنار جراحی و شیمیدرمانی با هدف افزایش احتمال درمان
- بازگشت سرطان؛ جلوگیری از رشد سلولهای سرطانی جدید
- وجود علائم دردناک؛ استفاده از رادیوتراپی تسکینی برای مدیریت درد
- تومورهای خوشخیم؛ با هدف درمان بیماریهای غیرسرطانی مانند بیماریهای پوستی و کلوئید
- قبل از جراحی؛ آسانتر شدن جراحی و کاهش خطر بازگشت سرطان با کوچک کردن بافتهای سرطانی به کمک پرتودرمانی قبل از جراحی
- بعد از جراحی؛ کاهش شانس بازگشت سرطان و از بین بردن باقیمانده سلولهای سرطانی ناشی از جراحی به کمک براکیتراپی
درصورتیکه پزشک، برای بیمار رادیوتراپی تجویز کند، او را به یک متخصص پرتودرمانی ارجاع خواهد داد. متخصص رادیوتراپی، مزایا، خطرات و نتایج مورد انتظار پرتودرمانی را با بیمار در میان میگذارد. همچنین او نحوه قرارگیری رادیوتراپی را در برنامه درمانی، طبق نوع و مرحله بیماری توضیح خواهد داد.
در مراجعه به دکتر پرتودرمانی انتظار چه کارهایی را باید داشته باشیم؟
هنگام مراجعه به دکتر پرتودرمانی، چندین مرحله را پشت سر خواهید گذاشت که منجر به ارائه برنامه درمانی میشود. در ادامه، به معرفی این مراحل پرداختهایم:
- بررسی سابقه پزشکی؛ ارزیابی سابقه پزشکی بیمار، سلامت عمومی، سوابق جراحی و داروهای مصرفی
- معاینه فیزیکی؛ ارزیابی عمومی و مناسب بودن شرایط بیمار برای پرتودرمانی
- بررسی نتایج تصویربرداری؛ مشاهده آزمایشهای تصویربرداری مانند سیتیاسکن، تصاویر سهبعدی، امآرآی یا اسکن PET برای تعیین موقعیت و اندازه سلول سرطانی
- مطرح کردن گزینههای درمانی؛ ارائه مشاوره در مورد انواع پرتودرمانی و اثرات جانبی پرتودرمانی، خطرات و مزایای آن
- شبیهسازی پرتودرمانی؛ برگزاری یک جلسه شبیهسازی مطابق با جلسات واقعی، همچون کار با تجهیزات ثابت نگهداشتن فرد حین پرتودرمانی
- برنامهریزی جلسات درمانی؛ تعیین تعداد، دفعات و روزهای پرتودرمانی
- مدیریت عوارض جانبی؛ آگاه ساختن بیمار از عوارض جانبی مورد انتظار در طول درمان، پس از آن و مدیریت این عوارض
- دریافت رضایت از بیمار؛ دریافت رضایت برای انجام پرتودرمانی با آگاهی از خطرات و عوارض آن
- مراقبتهای پس از هر پرتودرمانی؛ تعیین قرار ملاقات بعدی برای نظارت بر نحوه عملکرد درمان و مدیریت تاثیرات بلندمدت آن
تمام این مراحل، برای اطمینان از مناسب بودن پرتودرمانی، بهعنوان یک راهکار درمانی کارآمد است. همچنین شما باید نسبت به تمامی عوارض و اتفاقات مورد انتظار، کاملا آگاه و توجیه باشید.
در انتخاب بهترین پزشک پرتودرمانی چه مواردی را باید در نظر بگیریم؟
انتخاب بهترین پزشک پرتودرمانی، به روند درمان و بهبود علائم بیماری، کمک خواهد کرد. برای انتخاب دکتر رادیوتراپی، حتما به موارد زیر توجه کنید:
- تجربه و تخصص دکتر رادیوتراپی و تناسب آن با مشکل شما
- مجهز بودن به بهروزترین و پیشرفتهترین تکنولوژیها و تجهیزات
- نظرات بیماران دیگر درباره رادیوتراپیست
- برخورداری از مهارت برقراری رابطه و تعامل درست با بیمار
- انتقال احساس راحتی به بیمار
- موقعیت جغرافیایی کلینیک رادیوتراپی و نزدیکبودن به محل زندگی بیمار
درنظر گرفتن این موارد، به شما در انتخاب متخصص رادیوتراپی، با بهترین مراقبتهای درمانی کمک میکند.
آیا مراجعه به تخصص رادیوتراپی، بهترین راه برای درمان سرطان است؟
بررسی اینکه تخصص رادیوتراپی چیست و دکتر پرتودرمانی کیست، به ما درک کاملی از وظایف دکتر پرتودرمانی داده است. وظایفی همچون کوچک کردن بافتهای سرطانی و از بین بردن سلولهای سرطانی را دکتر پرتودرمانی برعهده دارد.
گاهی متخصصان سرطان و رادیوتراپی، درمان سرطان با پرتودرمانی را همراه با جراحی و شیمیدرمانی، همزمان در برنامههای مراقبتی خود قرار میدهند. در این برنامه درمانی، با انجام رادیوتراپی تسکینی، علائم دردناک بیماری سرطان را مدیریت میکنند.
اگر هرگونه سوال و ابهامی درباره اینکه بهترین دکتر رادیوتراپی کیست دارید، میتوانید از قابلیتهای جستجوی سایت دکتردکتر استفاده کنید. برای این کار، پس از ورود به سایت دکتردکتر و یافتن دکتر پرتودرمانی، فیلتر بیشترین امتیاز را فعال کنید. فهرستی از بهترین متخصصان رادیوتراپی، برای شما نمایش داده میشود.
منبع:
targetingcancer.com
stanfordhealthcare.org
cancer.net