کوتاهی قد، کندی رشد و کمبود وزن از علائم اختلال رشد در کودکان هستند. از علت اختلال رشد در کودکان می‌توان به بیماری‌های کودکان، مشکلات تغذیه، ناهنجاری‌های متابولیکی و عوامل ژنتیکی اشاره کرد. دکتر رشد کودک، پس از معاینات و انجام تست‌های لازم، نوع و شدت اختلال رشد در نوزادان و کودکان شناسایی می‌کند.
یافتن علت اختلالات رشد در کودکان، به دکتر اطفال برای ارائه برنامه درمانی مناسب و بهبود سلامت کودک کمک خواهد کرد. این متخصص، برای درمان اختلال رشد، در قالب تیم درمانی با متخصصان دیگر در ارتباط است. موثرترین روش‌های درمان اختلال رشد، مصرف مکمل‌های غذایی، داروهای درمانی، درمان‌های روانشناسی و حمایتی هستند.
با مطالعه این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر، به رابطه تغذیه کودکان با اختلال رشد و سایر عوامل ایجادکننده اختلالات رشد پی می‌برید.
محتوای پزشکی این مطلب، توسط دکتر رضا قرایی جمعه‌یی، فوق تخصص طب نوزادی و پیرامون تولد در مشهد، مورد بررسی و تایید قرار گرفته است.
در انتها، اگر سوالی درباره اختلالات رشد در کودکان و نوزادان دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس پزشکی ما به آن پاسخ می‌دهد.
اختلال رشد در کودکان و نوزادان چگونه رخ می‌دهد؟
اختلال رشد در کودکان و نوزادان، شرایطی‌ست که کودک به وزن و قد متناسب با سن خود نمی‌رسد. این اختلال، ناشی از عوامل مختلفی همچون مشکلات تغذیه‌ای، بیماری‌های مزمن، ناهنجاری‌های متابولیکی و عوامل روانی اجتماعی است. کودکان مبتلا به اختلال رشد، دچار کم‌غذایی، مشکلات جذب مواد مغذی و کمبود انرژی می‌شوند. از علائم اختلال در رشد کودکان یا اختلالات عصب رشدی می‌توان به رشد ضعیف، کاهش وزن و تاخیر در توسعه مهارت‌های حرکتی و شناختی اشاره کرد. شما در صورت مشاهده چنین علائمی، حتما باید دکتر کودکان را در جریان شرایط فرزند خود قرار دهید.
اختلال رشد در کودکان به چند شکل ظاهر می‌شود؟
اختلالات رشد در نوزادان و کودکان شامل طیفی از مشکلات مرتبط با رشد جسمی، ذهنی و احساسی می‌شوند. این اختلالات، ناشی از عوامل ژنتیکی، محیطی یا ترکیبی از هر دو هستند. اختلال رشد جسمی با کمبود وزن، کوتاهی قد و مشکلات مرتبط با تغذیه همراه است. اختلالات رشد شناختی، باعث تاخیر در مهارت‌های زبانی، یادگیری و تفکر خواهند شد. علاوه‌بر این، اختلالات رشد احساسی و اجتماعی باعث ایجاد مشکلات در تعاملات اجتماعی و کنترل احساسات می‌شوند. شناسایی زودهنگام این اختلالات از طریق بررسی‌های پزشکی منظم و ارزیابی‌های تخصصی، در بهبود عملکرد کودک و پیشگیری از مشکلات آینده نقش پررنگی خواهد داشت.
تاخیر در رشد جسمانی
تاخیر در رشد جسمانی با عدم تطابق قد و وزن کودک با همسالان مشخص می‌شود. این تاخیر از عوامل مختلفی همچون تغذیه ناکافی، مشکلات هورمونی، بیماری‌های مزمن و عوامل ژنتیکی نشات می‌گیرد. اختلال رشد در کودکان از نظر جسمی، موجب ضعف سیستم ایمنی و آسیب‌پذیری آن‌ها در برابر بیماری‌ها می‌شود. این کودکان، به مراقبت‌های ویژه پزشکی و تغذیه‌ای نیاز دارند.
به گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)،
در سطح جهان، 22 درصد از کودکان زیر 5 سال به دلیل سوءتغذیه مزمن دچار کوتاه‌قدی هستند. این موضوع یکی از نشانه‌های مهم اختلال رشد در کودکان است و بیشتر در کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط مشاهده می‌شود.
متخصص اطفال با ارزیابی نمودارهای رشد و مقایسه آن‌ها با استانداردهای بین‌المللی، به تشخیص دقیق‌تری دست می‌یابد. در صورت مراجعه به‌موقع به دکتر اطفال و تشخیص زودهنگام اختلالات، درمان‌هایی مانند تجویز هورمون رشد یا اصلاح تغذیه، به بهبود وضعیت کودک کمک خواهد کرد.
اختلالات رشد حرکتی
اختلالات رشد حرکتی با بروز مشکلاتی در توسعه مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف کودک نمایان می‌شوند. مهارت‌های حرکتی درشت شامل حرکاتی مانند نشستن، ایستادن و راه رفتن است؛ درحالی‌که، مهارت‌های حرکتی ظریف به توانایی‌های دقیق‌تری مانند گرفتن اشیا، استفاده از قاشق یا مداد مربوط می‌شود. اختلال رشد نوزادان از نظر حرکتی، ناشی از مشکلات عصبی، آسیب‌های مغزی یا شرایط ژنتیکی هستند.
کودکان مبتلا به اختلالات حرکتی، برای توسعه مهارت‌های حرکتی خود به توانبخشی و کاردرمانی نیاز دارند. ازآنجایی‌که، دوران کودکی، زمانی حیاتی برای توسعه این مهارت‌ها است، تشخیص به موقع و مداخلات زودهنگام بسیار مهم هستند. بنابراین، ارزیابی منظم رشد کودکان با هدف انجام مداخلات به‌موقع از اهمیت زیادی برخوردار است. برای درک بیشتر اهمیت مراجعه به‌موقع به دکتر اطفال برای درمان اختلال رشد در کودکان، مطلب تخصص اطفال چیست را مطالعه کنید.
اختلالات رشد شناختی
اختلالات رشد شناختی، مشکلاتی هستند که در فرآیندهای یادگیری، حافظه، تفکر و حل مسئله در کودکان ایجاد می‌شوند. اختلال رشد کودکان از نظر شناختی، بر توانایی کودک در درک مفاهیم، انجام وظایف مدرسه و توسعه مهارت‌های شناختی لازم برای زندگی روزمره تأثیر می‌گذارد. عوامل ژنتیکی، مشکلات دوران بارداری، آسیب‌های مغزی و شرایط محیطی، علت اختلالات رشد در کودکان هستند.
کودکان مبتلا به اختلالات رشد شناختی، در مدرسه دچار مشکلات یادگیری شده و به آموزش‌های ویژه یا برنامه‌های توانبخشی نیاز دارند. دکتر اطفال با شناسایی زودهنگام و ارزیابی دقیق، برنامه‌های آموزشی و درمانی مؤثر را برای بهبود عملکرد شناختی و اجتماعی کودک ارائه می‌دهد.
اختلالات رشد اجتماعی عاطفی
اختلالات رشد اجتماعی عاطفی، در تعاملات اجتماعی و مدیریت عواطف در کودکان، خود را نشان می‌دهند. یکی از شناخته‌شده‌ترین اختلال رشد کودکان در زمینه اجتماعی عاطفی ، اوتیسم است. این اختلال، توانایی کودک در برقراری ارتباط با دیگران و درک احساسات آن‌ها کاهش می‌دهد.
کودکان مبتلا به اوتیسم، با مشکلاتی همچون عدم توانایی در برقراری تعاملات اجتماعی، انجام رفتارهای تکراری و ضعف در برقراری ارتباط کلامی و غیرکلامی مواجه هستند. همچنین، اضطراب و افسردگی هم به‌عنوان بخشی از اختلالات اجتماعی عاطفی در کودکان رخ می‌دهند. مداخلات به‌موقع کاردرمانی و گفتاردرمانی، باعث بهبود مهارت‌های اجتماعی کودکان و مدیریت عواطف آن‌ها خواهد شد. حمایت خانواده و محیط آموزشی هم نقش مهمی در این فرآیند برعهده دارد.
اختلالات رشد رفتاری
اختلالات رشد رفتاری، مشکلاتی هستند که در کنترل رفتار و تطابق با انتظارات اجتماعی در کودکان بروز می‌کند. اختلال کم‌توجهی و بیش فعالی کودکان یا همان ADHD، از مهم‌ترین اختلالات رشد رفتاری‌ست که با عدم تمرکز، بی‌قراری و عدم کنترل تکانه‌ها همراه است. اختلال رشد کودکان از نظر رفتاری، باعث ایجاد چالش‌های جدی برای کودکان در محیط‌های اجتماعی مانند مدرسه و سر زدن رفتارهای ناهنجار اجتماعی از آن‌ها می‌شوند.
کودکان مبتلا به اختلالات رشد رفتاری، به حمایت‌های ویژه‌ای همچون مداخلات رفتاری، آموزشی و گاهی درمان‌های دارویی نیاز دارند. بهبود عملکرد تحصیلی و اجتماعی این کودکان و جلوگیری از ابتلا به اضطراب و افسردگی، در گرو تشخیص و مداخلات زودهنگام درمانی برای اختلال رشد در کودکان است.
اختلالات ژنتیکی
اختلالات ژنتیکی، به دلیل تغییر در ژن‌ها یا کروموزوم‌های کودک رخ می‌دهند. از مهم‌ترین اختلال رشد در کودکان از نظر ژنتیکی، سندرم داون است که به دلیل وجود یک کروموزوم اضافی در کروموزوم‌های ۲۱ ایجاد می‌شود. این اختلال، به مشکلات جسمانی، شناختی و رشدی منجر خواهد شد. علائم و شدت اختلالات ژنتیکی، از ناتوانی‌های خفیف تا مشکلات جدی جسمانی و ذهنی متغیر است. مدیریت این اختلالات ژنتیکی، نیازمند یک رویکرد چندتخصصی شامل تیمی از پزشکان، متخصصان ژنتیک، کاردرمان‌گران و دیگر متخصصان مرتبط است.
اختلال رشد در نوزادان و کودکان چه علائمی دارد؟
اختلال رشد در نوزادان و کودکان، به صورت علائم فیزیکی، رفتاری یا تاخیر در رشد ظاهر می‌شود. در ادامه، به برخی از علائم شایع اختلال رشد در کودکان پرداخته شده است:
- عدم افزایش وزن یا رشد کافی؛ نرسیدن به وزن کافی، کم بودن سرعت افزایش وزن و کاهش غیرمنتظره وزن و لاغری پس از یک دوره رشد طبیعی یا تجربه چاقی
- قد و اندازه غیرعادی؛ کمتر یا بیشتر بودن طول قد یا محیط سر از حالت طبیعی، کاهش سرعت رشد قد یا محیط سر پس از یک دوره رشد طبیعی
- تاخیر در مهارت‌های حرکتی؛ تاخیر در نشستن، چهار دست و پا رفتن، راه رفتن، گرفتن اشیا و اختلال در تعادل و هماهنگی
- تاخیر در مهارت‌های زبانی و ارتباطی؛ تاخیر در شروع صحبت کردن و عدم توانایی در بیان کلمات یا جملات ساده نسبت به کودکان هم‌سن خود
- مشکلات تغذیه‌ای؛ مشکل در خوردن یا بلعیدن غذا و بی‌اشتهایی یا خوردن مقدار بسیار کم غذا
- تغییرات رفتاری؛ تحریک‌پذیری، خستگی یا خواب‌آلودگی مداوم و از دست دادن علاقه نسبت به بازی‌ها یا فعالیت‌های خود
- مشکلات شناختی و یادگیری؛ تاخیر در یادگیری مهارت‌های جدید یا درک مفاهیم ساده و مشکل در به خاطر سپردن چیزها یا یادگیری نام‌ها و اشیا
- عدم پیشرفت در مهارت‌های اجتماعی؛ علاقه نداشتن برای برقراری ارتباط با دیگران و ناتوانی در برقراری ارتباط چشمی یا تعامل با همسالان
- بیماری‌های مکرر؛ بیمار شدن‌های مکرر یا ابتلا به عفونت‌های مداوم ناشی از ضعف سیستم ایمنی
- عدم تطابق با معیارهای رشد سنی؛ نرسیدن به معیارهای رشد سنی مانند قد وزن یا توانایی‌های حرکتی و زبانی
در صورت مشاهده هر یک از علائم اختلال رشد در کودکان والدین، باید با یک پزشک متخصص کودکان یا دکتر رشد کودکان مشورت کنند تا علل احتمالی اختلال رشد بررسی شده و درمان مناسب آغاز شود.
علت اختلالات رشد در کودکان و نوزادان چیست؟
اختلال رشد در نوزادان و کودکان، به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند. مانند کم کاری تیروئید کودکان که یکی از دلایل اصلی محسوب می‌شود. در ادامه، به مهم‌ترین علت اختلالات رشد در کودکان پرداخته‌ایم:
- عوامل ژنتیکی؛ ایجاد اختلال در رشد نوزادان در اثر بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم داون، سندرم ترنر و سایر ناهنجاری‌های کروموزومی
- عوامل تغذیه‌ای؛ ابتلا به اختلال رشد در کودکان به دلیل سوءتغذیه ناشی از کمبود دریافت کالری، پروتئین ویتامین‌ها یا مواد معدنی
- عوامل محیطی و اجتماعی؛ ناشی از عواملی همچون فقر، رشد در محیط‌های پرتنش، ناسالم یا بدون حمایت عاطفی
- بیماری‌های مزمن؛ اختلال در رشد کودکان به دلیل ابتلا به بیماری‌هایی مانند بیماری کرون، سلیاک و بیماری‌های قلبی یا ریوی
- اختلالات هورمونی؛ همچون کاهش تولید هورمون‌های تیروئیدی برای رشد ناشی از ابتلا به کم‌کاری غده تیروئید و کوتاهی قد و تاخیر در بلوغ جنسی در اثر کاهش تولید یا فعالیت ناکافی هورمون رشد
- مشکلات دوران بارداری و تولد؛ همچون نارس بودن نوزاد، کاهش تغذیه جنین و اختلال رشد در رحم در اثر نارسایی جفتی و مصرف الکل، سیگار یا داروهای غیرمجاز در دوران بارداری
- عفونت‌ها؛ اختلال رشد در نوزادان به دلیل عفونت‌های مادرزادی و عفونت‌های مکرر پس از تولد
با وجود علائم، بررسی و تشخیص دقیق علت اختلالات رشد در کودکان توسط دکتر تاخیر رشد برای شروع درمان مناسب و موثر و جلوگیری از پیشرفت اختلال ضروری است.
پزشکان چگونه اختلال رشد در نوزادان و کودکان را تشخیص می‌دهند؟
تشخیص اختلال رشد در کودکان نیازمند بررسی‌های دقیق پزشکی شامل ارزیابی‌های فیزیکی، روانی و تغذیه‌ای می‌شود. برای تشخیص صحیح، دکتر اطفال اقدامات و ارزیابی‌های متعددی انجام می‌دهد. در جدول زیر، به دقیق‌ترین روش‌های تشخیص علت اختلالات رشدی در کودکان پرداخته‌ایم:
| روش تشخیصی | نحوه تشخیص |
| پایش رشد | اندازه‌گیری‌های منظم وزن، قد و دور سر نوزاد یا کودک و مقایسه آن با نمودارهای استاندارد رشد سازمان‌های بهداشتی بین‌المللی |
| ارزیابی تغذیه‌ای | بررسی رژیم غذایی کودک، عادات غذایی و وضعیت تغذیه‌ای او برای اطمینان از دریافت مواد مغذی کافی |
| آزمایشات خون و ادرار | در صورت مشکوک بودن به اختلالات هورمونی و کم‌خونی |
| بررسی‌های ژنتیکی | انجام تست‌های ژنتیکی در موارد مشکوک به اختلالات ژنتیکی یا سندرم‌های خاص |
| بررسی‌های روانی و اجتماعی | اختلال رشد به دلیل مشکلات روانی، استرس خانوادگی یا عوامل اجتماعی |
| معاینه فیزیکی کامل | جلوگیری از اختلال در رشد کودکان با شناسایی هرگونه بیماری یا مشکل |
پس از شناسایی علت اختلالات رشد در کودکان، دکتر اطفال در قالب یک تیم درمانی با سایر متخصصان برای درمان و مدیریت اختلالات همکاری می‌کند.
اختلال رشد در کودکان و نوزادان چگونه درمان می‌شود؟
درمان اختلالات رشد در نوزادان و کودکان، به یک رویکرد چندجانبه شامل تشخیص زودهنگام، مداخلات پزشکی، تغذیه مناسب و پشتیبانی خانواده نیاز دارد. ابتدا، باید ارزیابی دقیق توسط متخصص اطفال و سایر متخصصان برای تشخیص نوع و شدت اختلال رشد در کودکان انجام شود. بسته به نوع اختلال، انواع درمان فیزیوتراپی، گفتاردرمانی، مصرف مکمل‌های غذایی و حمایت روانی از کودک و خانواده تاثیر بسزایی در بهبود شرایط کودک خواهد داشت. در ادامه، به اثربخش‌ترین برنامه‌های درمانی اختلال رشد در کودکان پرداخته‌ایم:
تغذیه مناسب و مکمل‌های غذایی
تغذیه مناسب، در رشد و توسعه نوزادان و کودکان از اهمیت بسیاری برخودار است. مشکلات تغذیه‌ای مانند کمبود آهن در کودکان، ویتامین‌ها، پروتئین‌ها و مواد معدنی منجر به اختلالات رشد می‌شوند. متخصص تغذیه، با شناسایی نیازهای تغذیه‌ای خاص کودک، رژیم غذایی مناسب و متعادل شامل تمام مواد مغذی را برای کودک تعیین می‌کند. در مواردی که کودک کمبود مواد مغذی خاصی دارد، مکمل‌های غذایی مانند ویتامین D، آهن یا کلسیم تجویز می‌شود. همچنین، متخصص تغذیه، به والدین در مورد روش‌های تغذیه صحیح، تهیه غذاهای مغذی و ایجاد عادات غذایی سالم برای کودک آموزش‌های لازم را ارائه می‌دهد.
درمان‌های دارویی
اختلالات رشد در کودکان، از مشکلات هورمونی یا بیماری‌های مزمن هم نشات می‌گیرد. در این شرایط، کودک به درمان دارویی نیاز خواهد داشت. پزشک متخصص، پس از تشخیص علت اختلالات رشد در کودکان، داروهای موثر در بهبود رشد کودک را تجویز می‌کند. به‌عنوان مثال، در کودکان مبتلا به کمبود هورمون رشد، برای تحریک رشد، به تجویز هورمون رشد نیاز است. برای جلوگیری از عوارض جانبی و اثربخشی بیشتر درمان، دارودرمانی باید تحت نظارت دکتر اطفال انجام شود.
توانبخشی و درمان‌های فیزیکی
توانبخشی و درمان‌های فیزیکی برای مدیریت اختلال رشد در کودکان، مهارت‌های حرکتی و عملکرد عضلانی آن‌ها را بهبود خواهد داد. این درمان‌ها، توسط فیزیوتراپیست یا متخصص کاردرمانی انجام شده و شامل تمرینات تقویتی، کششی و تعادلی است. در کودکانی دچار به ضعف عضلانی، تاخیر در مهارت‌های حرکتی یا ناهماهنگی در حرکت، توانبخشی و فیزیوتراپی، به افزایش استقلال و کیفیت زندگی آن‌ها می‌کنند. برنامه توانبخشی، به صورت فردی و بر اساس نیازهای خاص هر کودک طراحی می‌شود. طی این برنامه‌ها، کودک از تجهیزات کمکی یا تکنیک‌های تخصصی استفاده می‌کند. کودک با انجام توانبخشی منظم و مداوم، توانایی‌های خود را به حداکثر رسانده و به رشد طبیعی نزدیک‌تر می‌شود.
مشاوره روانشناسی و حمایتی
اختلال رشد در کودکان، تاثیرات عمیقی روی روان کودک و خانواده‌اش بر جای می‌گذارند. مشاوره روانشناسی، برای مقابله کودک با مشکلات عاطفی، اضطراب یا استرس ناشی از مشکلات رشد بسیار موثر خواهد بود. این نوع مشاوره‌ها، اعتماد به نفس کودک را تقویت کرده و به او مهارت‌های مقابله با چالش‌ها را می‌آموزد. همچنین، دکتر روانشناس، آموزش‌های لازم به والدین را در مورد چگونگی حمایت از کودک و کنار آمدن با احساسات خود در مواجهه با مشکلات او ارائه می‌دهد.
ارزیابی مداوم و پیگیری
برنامه‌های درمانی اختلال رشد در کودکان، نیازمند پیگیری منظم توسط تیم پزشکی هستند. این پیگیری‌ها، با هدف ارزیابی میزان بهبودی وضعیت کودک و اصلاح برنامه درمانی در صورت نیاز انجام می‌شود. تیم پزشکی، در این شرایط به انجام معاینات دوره‌ای، ارزیابی‌های رشد و نظارت بر پاسخ کودک به درمان‌های مختلف می‌پردازد. آن‌ها از ابزارهای مختلف همچون نمودار رشد نوزاد یا نمودار رشد پسران و دختران برای اندازه‌گیری پیشرفت کودک استفاده کرده و هرگونه تغییر در وضعیت جسمی یا رفتاری او را ثبت می‌کنند. پیگیری‌های دوره‌ای تیم پزشکی، در صورت بروز مشکلات جدید یا نیاز به تعدیل در برنامه درمانی، برای کودک و خانواده‌اش، بسیار موثر واقع می‌شود.
برای درمان اختلال رشد در کودکان باید به چه دکتری باید مراجعه کنیم؟
برای درمان اختلال رشد در کودکان، ابتدا باید به دکتر اطفال مراجعه کنید. دکتر اطفال، در زمینه سلامت و رشد کودکان از تخصص کافی برخوردار بوده و مشکلات مربوط به رشد کودک را شناسایی و ارزیابی می‌کند. اگر این متخصص علت اختلالات رشد در کودکان را مشکلات هورمونی، متابولیکی یا ژنتیکی تشخیص دهید، در قالب یک تیم درمانی با متخصص غدد کودکان یا متخصص تغذیه کودکان همکاری خواهد کرد. بنابراین، مراجعه به دکتر اطفال، نخستین و مهم‌ترین گام برای ارزیابی و درمان اختلال رشد در کودکان است. دکتر اطفال، شما را برای انتخاب مسیر درمانی مناسب کودک‌تان کمک می‌کند.
آیا اختلال رشد در کودکان و نوزادان، به‌طور کامل بهبود می‌یابد؟
درمان اختلال رشد در کودکان، زمانی اثربخش خواهد بود که رویکردی همه‌جانبه از سوی تیم پزشکی و خانواده بیمار وجود داشته باشد. چنانچه خانواده کودک، با علائمی همچون کندی رشد، کوتاهی قد یا کمبود وزن مواجه شدند، باید در اولین فرصت به دکتر رشد کودک مواجه کنند. مداخلات به‌موقع دکتر اطفال، تشخیص زودهنگام علت اختلال رشد در کودکان، در اثربخشی روش‌های درمانی اختلال رشد در نوزادان و کودکان تاثیر قابل‌توجهی برجای می‌گذارد.
شناسایی علت اختلالات رشد در کودکان، طی معاینات فیزیکی و انجام تست‌های مختلف توسط دکتر اطفال انجام می‌شود. این متخصص، پس از شناسایی علت، با سایر متخصصان، برای ارائه درمان جامع‌تر و موثرتر همکاری می‌کند.
در نهایت، اگر برای درمان اختلالات رشد و بهبود سلامت کودک خود به مشورت با دکتر اطفال نیاز دارید، می‌توانید از انواع خدمات حضوری، آنلاین و تلفنی متخصص اطفال در سایت دکتردکتر استفاده کنید.
منابع:
hopkinsmedicine.org
nationwidechildrens.org
سوالات متداول اختلال رشد در کودکان
اختلالات هورمونی مانند کمبود هورمون رشد یا مشکلات تیروئید می‌توانند به تأخیر در رشد قدی و وزنی کودک منجر شوند.
اگر کودک شما در منحنی‌های رشد نرمال قرار نمی‌گیرد یا رشد او به‌طور مداوم کمتر از همسالان خود است، باید با پزشک مشورت کنید.
با فراهم کردن یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از مواد مغذی اساسی و مشاوره با یک متخصص تغذیه می‌توانید از تغذیه مناسب کودک اطمینان حاصل کنید.
با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌توان از پیشروی این اختلال جلوگیری کرد.
بله، حتی پس از بهبود، کودکانی که اختلال رشد داشته‌اند باید به‌طور منظم پیگیری‌های پزشکی داشته باشند تا از رشد مناسب آن‌ها اطمینان حاصل شود.
