بلفاریت (Blepharitis) التهاب پلک‌ها در یک یا هردو چشم است و امتداد لبه‌های پلک را درگیر می‌کند. این مشکل معمولا زمانی رخ می‌دهد که غدد ریز روغنی در نزدیکی پایه مژه‌ها مسدود و باعث تحریک و قرمزی می‌شوند. این وضعیت چند دلیل و علت دارد؛ عفونت، خشکی، آکنه روزاسه، انسداد غدد و درماتیت می‌توانند موجب بروز بلفاریت شوند. این بیماری در حالت مزمن به‌سختی درمان می‌شود و می‌تواند مشکلات جدی مانند خراش قرنیه هم در پی داشته باشد. برای درمان باید به چشم‌پزشک مراجعه کنید. متخصص بنا به وضعیت از داروهای آنتی‌بیوتیک، قطره‌های استروئیدی یا داروهای سرکوب ایمنی استفاده می‌کند. بلفاریت معمولا آسیب دائمی به بینایی وارد نمی‌کند و مسری نیست.
در این مقاله درباره بلفاریت چشم، عوارض، علائم و درمان‌ها می‌خوانید. مطالعه مطلب پیش رو به ۶ دقیقه زمان نیاز دارد.
اگر سوالی در رابطه با بلفاریت دارید، می‌توانید در انتهای همین صفحه و در قسمت نظرات بنویسید تا پزشک پاسخ بدهد.
بلفاریت چشم چیست؟
بیماری بلفاریت چشم (Blepharitis) التهاب پلک و علت شایع درد و قرمزی پلک‌ها و پوست پای مژه‌ها است. مطالعات نشان می‌دهند که جوانان بیشتر از افراد مسن علائم بلفاریت را دارند.
خوشبختانه، بلفاریت در بیشتر موارد خطرناک نیست و چشم‌پزشک می‌تواند با به‌کاربردن روش‌های درمانی موثر، از هر گونه آسیب جدی به چشم یا پلک جلوگیری کند. بلفاریت از بیماری‌های شایع چشم است.
اگرچه بلفاریت آسیب دائمی به بینایی فرد وارد نمی‌کند، اما می‌تواند ناراحتی‌های زیادی را به وجود بیاورد.
علائم بلفاریت
بلفاریت با بروز علائم و نشانه‌های زیر همراه است. این نشانه‌ها می‌توانند در صبح‌گاه وخیم‌تر و شدیدتر شوند:
- قِی چشم
- چربی پلک‌ها
- خارش پلک‌ها
- حساسیت به نور
- چسبندگی پلک‌ها
- قرمزی و تورم پلک‌ها
- ایجاد پوسته روی مژه‌ها
- گزگز و سوزش در چشم‌ها
- تاری دید که با پلک زدن بهتر می‌شود
- تحریک بیش از حد چشم یا پلک زدن مکرر
علل بروز بلفاریت چشم
بلفاریت چشم به دلایل مختلفی رخ می‌دهد:
- عفونت
- خشکی چشم
- کنه یا شپش مژه
- گرفتگی یا اختلال در عملکرد غدد میبومین
- درماتیت سبوره‌ای، یعنی شوره بر روی سر و ابروها
- آکنه روزاسه، بیماری پوستی که موجب قرمزی و تورم صورت می‌شود
- آلرژی از جمله واکنش‌های آلرژیک نسبت به برخی داروهای چشم، محلول لنزهای تماسی یا مواد آرایشی
انواع بلفاریت چشم
بلفاریت التهاب چشم در سه دسته کلی طبقه می‌شود:
- بلفاریت قدامی؛ بلفاریت قدامی روی قسمت‌های جلوی و خارجی پلک و مژه‌ها اثر می‌گذارد.
- بلفاریت خلفی؛ بلفاریت خلفی هم در لبه داخلی پلک‌ها که در تماس با مردمک چشم است، به وجود می‌آید.
- بلفاریت مخلوط؛ در برخی از بیماران هم هر دو نوع بلفاریت بروز پیدا می‌کند.
بلفاریت چشم در کودکان
بلفاریت چشم نوزاد و کودکان هم التهابی در غدد چرب پلک است که منجر به تورم پلک‌ها و پوسته‌پوسته شدن بیش از حد مژه‌ها می‌شود. حتی با درمان موفقیت‌آمیز، ممکن است این وضعیت مشکلی مکرر برای کودک باشد و تا سال‌های بعد هم ادامه پیدا کند.
در صورت ابتلا به بلفاریت پلک پایین چشم یا بالای آن، ممکن است که عوارض زیر را تجربه کنید:
- گل‌مژه
- برآمدگی پلک
- مشکلات مژه
- چشم صورتی مزمن
- مشکلات پوستی پلک
- خراشیدگی یا زخم قرنیه
- خشکی چشم یا اشک بیش از حد
- وجود لایه اشکی غیرطبیعی و مانع مرطوب‌کردن چشم
| گل‌مژه | عفونتی است که در نزدیکی پایه مژه‌ها به وجود می‌آید. نتیجه آن هم ایجاد توده‌ای دردناک در لبه‌ی پلک است. |
| برآمدگی پلک | این مشکل در زمان انسداد یكی از غدد كوچك لبه پلک و پشت مژه‌ها به وجود می‌آید. |
| مشکلات مژه | بلفاریت می‌تواند باعث افتادگی، رشد نادرست و از بین‌رفتن رنگ مژه‌ها شود. |
| چشم صورتی مزمن | بلفاریت می‌تواند منجر به دوره‌های مکرر چشم صورتی یا ورم ملتحمه شود. |
| مشکلات پوستی پلک | در صورت ابتلای طولانی‌مدت به بلفاریت، ممکن است روی پلک‌ها زخم شود یا اینکه لبه‌های آنها به سمت داخل یا خارج برگردند. |
| خراشیدگی یا زخم قرنیه | سوزش مداوم ناشی از پلک‌های ملتهب یا رشد نادرست مژه‌ها می‌تواند موجب درد قرنیه چشم شود. |
| خشکی چشم یا اشک بیش از حد | ترشحات غیرطبیعی چربی و سایر مواد به همراه شوره پلک‌ها می‌توانند در لایه اشکی جمع شوند که از محلول آب، چربی و مخاط تشکیل شده است. |
| وجود لایه اشکی غیرطبیعی و مانع مرطوب‌کردن چشم | این مشکل می‌تواند چشم را تحریک کند و باعث بروز علائم خشکی چشم یا ترشح اشک بیش از حد شود. |
جلوگیری از بلفاریت چشم
در بیشتر موارد، مشکلات و عفونت بلفاریت قابل پیشگیری نیست. پیشگیری از برخی عوامل خطر آن مانند انواعی از بیماری‌های پوستی هم از کنترل فرد خارج است. اما برای به حداقل رساندن علائم بلفاریت یک چشم یا هردو، بهتر است که روزانه این اقدامات را انجام دهید:
- دست و صورت خود را تمیز نگه دارید.
- اشک یا قطره چشم را با استفاده از پارچهای نرم پاک کنید.
- پیش از خواب، تمام مواد آرایشی صورت و چشم را پاک کنید.
- آرایش چشم، سایه و خط چشم و ریمل را برای مدتی تغییر دهید.
- در زمان بروز علائم و التهاب، به جای لنزهای تماسی از عینک طبی استفاده کنید.
- سعی کنید چشم و صورت خود را زیاد لمس نکنید. در صورت لزوم می‌توانید از پارچهای نرم استفاده کنید.
مسیر درمان بلفاریت چیست؟
پس از نگرانی بابت علائم خود به پزشک عمومی مراجعه کنید. چنانچه پزشک مشکوک به بیماری‌ها یا عوارض جدی پلک مانند بلفاریت باشد، ممکن است که شما را به یک متخصص چشم (بینایی‌سنج یا چشم‌پزشک) ارجاع دهد.
ممکن است، پزشک در مورد موارد زیر از شما سوال کند:
- بیماری‌های زمینه‌ای
- زمان شروع و شدت علائم
- داروها، مکمل‌ها و ویتامین‌های مصرفی به همراه میزان مصرف (دوز) هرکدام
پیش از مراجعه به پزشک، بهتر است که پلک‌های خود را شست‌وشو بدهید یا به مدت ۵ دقیقه پارچه تمیز و گرمی را روی پلک‌های بسته خود بمالید. پلک‌های بسته را به‌آرامی با محلولی از آب و شامپو بچه شست‌وشو بدهید. از استفاده از هرگونه مواد آرایشی و لنزهای تماسی هم خودداری کنید چون باعث تحریک چشم می‌شوند.
تشخیص بلفاریت و التهاب چشم
آزمایش‌ها و روش‌های تشخیص بلفاریت عبارت‌اند از:
- معاینه چشم: چشم پزشک با دستگاه مخصوص بزرگ‌نمایی، پلک و چشم‌ها را معاینه می‌کند.
- نمونه‌گیری با سواب: ممکن است از سواب برای نمونه‌برداری از مواد چرب یا پوسته روی پلک کمک بگیرند. سپس از این نمونه‌ها برای شناسایی باکتری‌ها، قارچ‌ها یا عوامل آلرژی‌زا استفاده می‌شود.
روش‌های درمان بلفاریت
در بیشتر موارد، درمان بلفاریت با کمپرس گرم و اقدامات خودمراقبتی، مانند شست‌وشوی مرتب چشم نتیجه مطلوب دارد. با‌این‌حال، اگر این موارد به برطرف‌شدن علائم بلفاریت کمک نکردند، از سایر روش‌های درمانی استفاده کنید:
- داروهای رفع عفونت
- درمان التهاب با دارو
- تجویز داروهای سرکوب‌کننده ایمنی
تجویز داروهایی برای رفع عفونت
آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانندداروی بلفاریت چشم باشند و به تسکین علائم و رفع عفونت‌های ناشی از باکتری پلک کمک کنند. داروهای آنتی‌بیوتیک در اشکال مختلفی از جمله قطره برای بلفاریت چشم، کرم و پماد تجویز می‌شوند. اگر این آنتی‌بیوتیک‌ها اثر نداشته باشند، شاید پزشک آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی را برای بیمار تجویز کند.
داروهایی برای درمان التهاب
برای افرادی که به سایر روش‌های درمانی جواب نداده‌اند، قطره‌های چشم استروئید (کورتونی) یا پماد برای بلفاریت چشم تجویز می‌شود. امکان دارد که پزشک به‌طور هم‌زمان آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضد التهاب هم تجویز کند.
داروهای سرکوب‌کننده ایمنی
سیکلوسپورین موضعی موجب برطرف‌شدن برخی علائم و نشانه‌های بلفاریت می‌شود. برای بهبود باید از متخصصان کمک گرفته شود.
گزینه‌های درمانی دیگر
درمان بیماری‌های زمینه‌ای هم راهی برای رهای از بلفاریت چشم هستند. بلفاریت ناشی از درماتیت سبوره‌ای، آکنه روزاسه یا سایر بیماری‌ها با درمان این مشکلات زمینه‌ای برطرف می‌شود.
باید توجه داشته باشید که بلفاریت به ندرت به‌طور کامل برطرف می‌شود. حتی در صورتی که درمان کاملا موفقیت‌آمیز باشد، این بیماری مزمن است و نیاز به مراقبت‌های روزانه با اسکراب پلک دارد.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی برای بلفاریت چشم
برای درمان بلفرایت چشم می‌توانید از روش‌های خانگی و خودمراقبتی کمک بگیرید. در بیشتر موارد، این روش‌ها نتایج مثبت و مطلوبی به‌همراه می‌آورند:
- چشم‌ها را روزانه تمیز کنید.
- مانع از شوره سر شوید.
چشمان خود را روزانه تمیز کنید
چنانچه مبتلا به بلفاریت هستید، روزانه ۲ تا ۴بار در صورت داشتن علائم و ۱ یا ۲ بار در روز بعد از برطرف‌شدن علايم، این اقدامات را انجام بدهید:
- با دستمالی تمیز یا انگشت، پلک‌ها را به آرامی ماساژ دهید.
- از دستمالی تمیز که با آب گرم مرطوب شده و آغشته به چند قطره شامپو بچه یا محلول پاک‌کننده چشم است، برای پاک‌کردن مواد چرب روی مژه‌ها استفاده کنید. سعی کنید برای هر چشم از پارچه جداگانه کمک بگیرید.
- در مورد از استفاده از پماد‌های موضعی آنتی‌بیوتیک بعد از تمیز کردن پلک‌ها، بهتر است که از پزشک معالج خود سوال کنید.
- می‌توانید از اشک مصنوعی که به‌صورت بدون نسخه قابل تهیه است، برای برطرف‌کردن خشکی چشم استفاده کنید.
- پلک‌های خود را با آب گرم بشویید و به آرامی با یک حوله تمیز خشک کنید.
زمانی که هنوز اثرات التهاب پلک باقی است، از آرایش چشم خودداری کنید. استفاده از مواد آرایشی می‌تواند تمیز نگه‌داشتن و زدودن مواد زائد از روی پلک و مژه‌ها را سخت‌تر کند. این امکان هم وجود دارد که مواد آرایشی موجب بازگشت باکتری‌ها و بروز واکنشی آلرژیک شوند.
مانع از شوره سر شوید
اگر دچار شوره سر هستید ، بهتر است که با مشورت پزشک معالج خود از شامپوی مناسب ضدشوره استفاده کنید. استفاده از شامپو ضد شوره می‌تواند علائم و نشانه‌های بلفاریت را برطرف کند. درمان گیاهی بلفاریت چشم هم با کمک‌گرفتن از شامپوی روغن درخت چای بر روی پلک‌ها مقدور می‌شود.
هفته‌ای یک‌بار، پلک‌های خود را به‌آرامی با شامپوی روغن درخت چای شست‌وشو بدهید. چنانچه این علائم پس از ۶ هفته برطرف نشدند، به پزشک مراجعه کنید. در صورت تحریک پوست یا چشم بر اثر مصرف شامپوی روغن درخت چای، بهتر است دیگر از آن استفاده نکنید.
هنوز درمان جایگزینی برای برطرف کردن علائم بلفاریت در دسترس قرار نگرفته است. با این حال، رژیم غذایی سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ یا مکمل‌های حاوی آن، می‌تواند به برطرف شدن علائم بلفاریت مرتبط به آکنه روزاسه کمک کند. اسیدهای چرب امگا ۳ در برخی مواد غذایی مانند ماهی آزاد (سالمون)، تن، ساردین، قزل‌آلا، دانه‌ی کتان و گردو وجود دارد.
سوالات متداول بلفاریت چشم
از عوارض التهاب یا بلفاریت در چشم باید به گل‌مژه، برآمدگی پلک، مشکلات مژه، چشم صورتی مزمن، مشکلات پوستی پلک، خراشیدگی یا زخم قرنیه،خشکی چشم یا اشک بیش از حد، وجود لایه اشکی غیرطبیعی و مانع مرطوب‌کردن چشم نام ببریم.
خیر، این مشکل ناخوشایند است اما به دیگران سرایت نمی‌کند.
منابع:
