مشاوره شغلی یکی از زیرشاخههای مهم علم مشاوره است که افراد برای انتخاب شغل و مسیر زندگی کاری خود می‌توانند از آن کمک بگیرند. به بیان دیگر، مشاوره حرفه‌ای شغلی به افراد کمک می‌کند تا بتوانند در مورد انتخاب شغل، تغییر مسیر کاری، توسعه مهارت‌های خود و شناسایی استعدادهای خود، به‌صورت آگاهانه و موفقیت‌آمیز قدم بردارند. برای مثال، مصاحبه بالینی و آزمایش شخصیت آغاز فرآیند مشاوره شغلی است که در طول جلسات انجام می‌گیرد. با تمام این توصیفات، مهم است که بدانید و آگاه باشید که مشاوره شغلی چیست و درباره آن بدانید.
برای توضیح جامع‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی مشاوره و راهنمای شغلی اختصاص می‌دهیم. با ما همراه باشید.
اگر سوالی داشتید در بخش نظرات بنویسید تا کارشناس دکتردکتر پاسخ دهد.
مشاوره شغلی چیست و مشاور شغلی کیست؟
مشاوره شغلی به شما کمک می‌کند مسیر کاری مناسبی را بر اساس توانایی‌ها، علایق و نیازهای خود انتخاب کنید. این فرآیند شامل شناخت مهارت‌های فردی، بررسی فرصت‌های شغلی و ایجاد تطابق منطقی بین این دو است.
فرانک پارسونز، بنیان‌گذار راهنمایی شغلی، معتقد بود که تصمیم‌گیری شغلی در سه مرحله انجام می‌شود:
- شناخت خود
- آشنایی با مشاغل
- برقراری تناسب بین شغل و علایق شخصی
مشاوران شغلی، با استفاده از مصاحبه و آزمون‌های شخصیت‌شناسی، به شما در شناخت استعدادها و انتخاب مسیر شغلی کمک می‌کنند. برای دریافت راهنمایی تخصصی، میتوانید از مشاوران حرفه‌ای در این حوزه کمک بگیرید. توصیه می‌کنیم تا با استفاده از سرویس مشاوره آنلاین روانشناسی دکتردکتر، نظر کارشناسی یک پزشک در زمینه سلامت روان را هم داشته باشید.
در ادامه، مزایای دریافت مشاوره شغلی را به طور کامل بررسی خواهیم کرد اما قبل از آن در جدول زیر، خلاصه‌ای از آن را در اختیارتان خواهیم گذاشت:
| موضوع | توضیحات |
|---|---|
| تعریف مشاوره شغلی | کمک به انتخاب شغل، تغییر مسیر شغلی، و توسعه مهارت‌ها. |
| فرانک پارسونز | بنیان‌گذار راهنمایی شغلی، فرآیند تصمیم‌گیری شغلی در سه مرحله. |
| انواع مشاوره شغلی | 1. انتخاب شغل 2. تغییر شغل 3. ارتقای شغلی 4. کارآفرینی 5. رفع مشکلات کاری |
| مراحل مشاوره شغلی | 1. ارزیابی اولیه 2. شناسایی فرصت‌ها و چالش‌ها 3. تعیین اهداف 4. توسعه مهارت‌ها 5. ورود به بازار کار 6. پشتیبانی و نظارت |
| مزایای مشاوره شغلی | شناخت استعدادها، افزایش اطمینان، کاهش استرس، بهبود روابط اجتماعی، ارتقای رضایت شغلی |
| ویژگی‌های مشاور شغلی خوب | دانش تخصصی، شنوندگی فعال، مهارت ارتباطی، تحلیل دقیق ویژگی‌های فردی |
انواع مشاوره شغلی
مشاوره شغلی بسته به نیاز افراد، به روش‌های مختلفی ارائه می‌شود. مهم است که پیش از مراجعه به مشاور، اهداف خود را مشخص کنید تا بتوانید راهنمایی متناسب با مسیر حرفه‌ای‌تان دریافت کنید.
در حالت کلی، دسته‌بندی‌های دریافت مشاوره شغلی موارد زیر را شامل می‌شوند:
مشاوره شغلی برای انتخاب شغل
این نوع مشاوره مناسب افرادی است که هنوز وارد بازار کار نشده‌اند یا قصد دارند با آگاهی کامل، شغلی متناسب با ویژگی‌های شخصیتی خود انتخاب کنند. در این جلسات، مشاور با بررسی توانایی‌ها، علایق و شرایط بازار کار، بهترین گزینه‌های شغلی را پیشنهاد می‌دهد.
مشاوره شغلی برای تغییر شغل
این مشاوره برای افرادی مناسب است که:
- از شغل فعلی خود رضایت ندارند،
- به دلایلی مجبور به تغییر شغل هستند،
- قصد دارند مسیر کاری جدیدی را آغاز کنند.
در جلسات مشاوره، فرصت‌های شغلی جدید بررسی می‌شود، مهارت‌ها و نقاط قوت فرد تحلیل می‌شود و برنامه‌ای برای تغییر شغل و ورود به حوزه‌ای تازه تدوین می‌شود.
مشاوره برای ارتقای شغلی
افرادی که در شغل خود موفق هستند اما به دنبال پیشرفت بیشتر و ارتقای جایگاه حرفه‌ای خود هستند، می‌توانند از این نوع مشاوره بهره ببرند. در این جلسات، مشاور به بهبود مهارت‌های مدیریتی، افزایش بهره‌وری و روش‌های درخواست ترفیع می‌پردازد.
مشاوره شغلی برای کارآفرینی
این مشاوره برای افرادی است که قصد راه‌اندازی کسب‌وکار خود را دارند اما نیاز به راهنمایی در زمینه انتخاب ایده، تحلیل بازار و تدوین استراتژی دارند. در این جلسات، توانمندی‌های فرد بررسی شده و مسیرهای مناسب برای ورود به دنیای کارآفرینی معرفی می‌شود.
مشاوره شغلی برای رفع مشکلات کاری
برخی افراد در محیط کار با چالش‌هایی مانند استرس، فرسودگی شغلی، تعارضات کاری و عدم تعادل بین کار و زندگی مواجه هستند. در این جلسات، راهکارهایی برای مدیریت استرس، بهبود ارتباطات کاری و ایجاد تعادل بین زندگی شخصی و حرفه‌ای ارائه می‌شود.
بررسی مراحل مشاوره شغلی
این نوع از مشاوره، یک فرآیند چندمرحله‌ای است که به افراد کمک می‌کند تا مشکلات و اختلالات خود را در حرفه و مشاغل مختلف به‌درستی حل کنند. مراحل را بررسی می‌کنیم:
- مرحله نخست؛ ارزیابی اولیه
- مرحله دوم؛ شناسایی فرصت‌ها و چالش‌ها
- مرحله سوم؛ تعیین اهداف شغلی
- مرحله چهارم؛ ارائه راهکار برای توسعه مهارت‌ها و توانمندی‌ها
- مرحله پنجم؛ راهنمایی برای ورود به بازار کار
- مرحله ششم؛ پشتیبانی و نظارت بر پیشرفت
در ادامه نکات مهم و جزئیات را در خصوص هرکدام از موارد فوق بررسی خواهیم کرد.
ارزیابی اولیه
پس از ثبت‌نام یا دریافت نوبت، اولین جلسه مشاوره آغاز می‌شود. تعداد جلسات بسته به نیاز فرد، توسط مشاور تعیین می‌شود.
در نخستین جلسه، مصاحبه‌ای برای بررسی سوابق تحصیلی، تجربیات شغلی و مهارت‌های فرد انجام می‌شود. هدف اصلی این مرحله، کمک به فرد برای شناخت بهتر توانایی‌ها و ویژگی‌های شخصیتی خود است.
بعد از اینکه مشاور اطلاعات مورد نیاز خود را از مصاحبه بالینی به دست آورد، نوبت به برگزاری آزمون می‌رسد. چند مورد از آزمون‌های مهم را در این خصوص بررسی می‌کنیم:
- تست MBTI؛ برای تعیین تیپ شخصیتی
- تست رغبت سنجی هالند؛ برای شناسایی علایق شغلی
- آزمون هوش‌های چندگانه گاردنر؛ برای شناسایی هوش برتر فرد
انتخاب هرکدام از تستهای فوق با تصمیم مشاور و با توجه به نیاز جلسه تعیین می‌شود.
شناسایی فرصت‌ها و چالش‌ها
این مرحله با هدف شناخت بازار کار، بررسی نیازهای شغلی مراجع و شناسایی موانع این مشاغل در جامعه انجام می‌شود. اهداف جزئی مرحله را در جدول زیر آورده‌ایم:
| اهداف | توضیحات |
| بررسی وضعیت بازار کار | بررسی مشاغل پردرآمد، بررسی درآمد هر شغل، بررسی شرایط مشاغل در سال‌های آینده |
| تحلیل فرصت‌های شغلی متناسب با فرد | شناسایی مشاغل بر اساس ویژگی‌های شخصیتی و علایق افراد |
| شناسایی موانع شغلی | بررسی موانع احتمالی و حتمی هنگام انتخاب شغل مانند مشکلات خانوادگی، کمبود مهارت، رقابت‌های بالا در بازار کار و سایر موارد |
تعیین اهداف و برنامه‌ریزی برای دستیابی به اهداف، یکی از مهمترین مراحل انتخاب شغل برای شکوفایی ادامه مسیر است.
تعیین اهداف شغلی
در این مرحله، فرد بعد از انتخاب شغل توجه خود را به تعیین اهداف شغلی، طراحی مسیر شغلی و بررسی تناسب اهداف با واقعیت‌های بازار کار معطوف می‌کند. جزئیات را بررسی می‌کنیم:
- مشخص کردن اهداف کوتاه‌مدت و بلند‌مدت؛ مانند یادگیری مهارت‌هایی در زمینه ارتقای شغلی و گرفتن مدرک، رسیدن به یک جایگاه شغلی خاص، دریافت مشاوره کسب و بررسی تجارب همکاران
- طراحی مسیر شغلی؛ برنامه ریزی برای اینکه فرد چگونه بتواند از وضعیت فعلی به اهداف شغلی خود دست یابد؛
- بررسی تناسب اهداف با واقعیت‌های بازارکار؛ مشاور کمک می‌کند تا فرد اهدافی را انتخاب کند که در عین بلندپروازانه بودن دست‌یافتنی نیز باشند.
این مراحل حتماً باید با کمک مشاور صورت گرفته و در چارچوب جلسات مشاوره بررسی و تبیین شوند.
ارائه راهکارهای توسعه مهارت‌ها و توانمندی‌ها
این مرحله، با هدف آماده‌سازی فرد به‌منظور ارائه مهارت‌های مورد نیاز در جهت کسب موفقیت شغلی پیش می‌رود. جزئیات را بررسی می‌کنیم:
- توسعه مهارت‌های فنی؛ یادگیری تمام مهارت‌های لازم برای شغل‌های انتخابی (مانند بازاریابی)
- تقویت مهارت‌های ضروری؛ مانند مدیریت زمان، مهارت کار تیمی و گروهی، مهارت حل اختلاف، مهارت فن بیان، مهارت مذاکره و سایر موارد
- کسب مشاوره در مورد دوره‌های آموزشی؛ مانند دریافت راهنمایی برای شرکت در کارگاه‌ها، کار‌آموزی‌ها، و کارورزی‌های مختلف
گزینه آخر از مهمترین گام‌های مشاوره بوده و شامل معرفی مشاور یا مربی دیگر برای کسب مهارت‌های آموزشی است.
راهنمایی برای ورود به بازار کار
این بعد از مشاوره مراحل زیر را شامل می‌شوند:
- رزومه‌نویسی و نحوه ارائه رزومه حرفه‌ای؛ نوشتن و ساخت رزومه استاندارد که توجه کارفرما‌ها یا مدیر محصول را به‌خود جلب کند و بازخورد مثبتی به‌دنبال داشته باشد.
- آماده‌سازی برای مصاحبه‌های شغلی؛ آموزش تکنیک‌های پاسخ به سوالات مشاوره و مصاحبه، مدیریت زبان بدن در مقابل مشاوران کارفرما، بررسی نکات مهم در مورد شیوه‌های گزینش
- روش درخواست حقوق و مزایا؛ آموزش رویکرد تقاضا محور برای مطالبه حقوق بر اساس حوزه کاری، روش درخواست بیمه، روش درخواست مبالغ اضافه‌کاری و سایر نکات مرتبط
نکته! اگر کارفرما هستید، باید به تمامی جزئیات در خصوص نکات فوق مسلط باشید.
پشتیبانی و نظارت بر پیشرفت
در این مرحله، فرد وارد بازار کار شده و فعالیت خود را آغاز کرده است. نقش مشاور در این بخش، ارزیابی میزان پیشرفت فرد از زمان شروع کار و ارائه راهکارهای مناسب در صورت بروز چالش‌های شغلی است.
اگر شغل فرد ماهیت گروهی داشته باشد، مشاور می‌تواند ارزیابی عملکرد تیمی و تحلیل نیروی کار را نیز در برنامه خود قرار دهد.
تمام این مراحل به‌صورت تدریجی پیش می‌روند تا فرد بتواند در هر مرحله آگاهانه‌ترین تصمیم را بگیرد و مسیر شغلی موفق و پایداری را برای خود ایجاد کند.
چه کسانی به دریافت راهنمایی و مشاوره شغلی نیاز دارند؟
مشاوره انتخاب شغل برای افرادی که شرایط زیر را دارند مناسب است:
- افرادی که در مسیر انتخاب شغل هستند؛
- افرادی که برای اولین‌بار می‌خواهند شغل انتخاب کنند ولی نمی‌دانند چه شغلی برایشان مناسب است؛
- افرادی که تجربه کاری دارند ولی هنوز مسیر کاری دلخواه خود را پیدا نکرده‌اند؛
- افرادی که می‌خواهند با کمک یک مشاور شغلی، مسیر کاری و شغل خود را تغییر دهند.
انتخاب نوع مشاوره، نقش مهمی در دستیابی به بهترین نتیجه دارد. به‌طور کلی، مشاوره شغلی با هدف شناخت ویژگی‌های فرد، بررسی تجربیات و تعیین اهداف او در مسیر شغلی انجام می‌شود.
متخصصان این حوزه، پس از مصاحبه بالینی، از آزمون‌هایی مانند تست MBTI و رغبت‌سنجی هالند برای ارزیابی مهارت‌ها و علایق فرد استفاده می‌کنند.
هدف اصلی مشاوره انتخاب شغل، شناسایی استعدادها، علاقه‌مندی‌ها و ایجاد هماهنگی میان ارزش‌های فردی و اجتماعی مراجع است.
چرا انتخاب شغل مهم است؟
انتخاب کار یا شغل یکی از مهمترین تصمیمات زندگی افراد است. علل این اهمیت را بررسی می کنیم:
- بهبود کیفیت زندگی
- تأمین نیازهای مالی
- تامین امنیت شغلی
- تضمین رضایت شغلی
- تضمین سلامت جسمی و روانی
- رشد و پیشرفت حرفه‌ای
- بهبود روابط اجتماعی و سبک زندگی
- برنامه‌ریزی برای ادامه زندگی
- کسب موفقیت
نکته! برای کسب هنر انتخاب مسیر شغلی حتماً به روانشناس یا مشاور خانواده مراجعه کنید و مشاوره شغلی آنلاین بگیرید.
فواید و مزایای مشاوره شغلی
مزایای مشاوره شغلی عبارتند از:
- شناخت بهتر استعدادها و توانایی‌ها؛
- کاهش سردرگمی و افزایش اطمینان در انتخاب شغل؛
- بهبود برنامه‌ریزی شغلی و حرفه‌ای؛
- افزایش شانس موفقیت شغلی؛
- کاهش احتمال تغییر شغل‌های مکرر؛
- افزایش رضایت شغلی و کاهش استرس؛
- شناخت بهتر شرایط بازار کار؛
- کمک به تصمیم‌گیری درباره تغییر مسیر شغلی؛
- تقویت مهارت‌های مصاحبه و رزومه‌نویسی؛
- ایجاد تعادل بین زندگی شخصی و کاری.
در حالت کلی، مشاوره شغلی روشی قدرتمند برای انتخاب شغل‌های متناسب با توانایی و استعداد افراد است.
ویژگی‌های یک مشاور شغلی خوب چیست؟
روانشناسان و مشاوران حرفه‌ای باید مجموعه‌ای از مهارت‌ها و ویژگی‌های ضروری را برای برگزاری جلسات مشاوره شغلی داشته باشند. این مهارت‌ها شامل موارد زیر است:
- دانش و تخصص در حوزه مشاوره شغلی؛ تسلط بر مفاهیم مشاوره شغلی و به‌روز بودن دانش برای ارائه راهکارهای کاربردی
- شنوندگی فعال؛ درک دقیق دغدغه‌ها، نیازها و نگرانی‌های مراجع و ارائه پیشنهادهای متناسب با شرایط او
- تحلیل و ارزیابی دقیق؛ بررسی ویژگی‌های شخصیتی و استعدادهای مراجع از طریق مصاحبه و تستهای شخصیت‌شناسی
- مهارت ارتباطی قوی؛ توانایی بیان اطلاعات پیچیده به زبان ساده، ایجاد فضای امن و برقراری ارتباطی مؤثر و قابل اعتماد
همچنین، ویژگی‌های مهم دیگری که مشاوران باید به آن پایبند باشند شامل موارد زیر است:
- بی‌طرفی و اجتناب از تحمیل عقاید شخصی
- ارائه راهکارهای عملی برای حل مسائل شغلی
- حمایت از مراجعان در مسیر تصمیم‌گیری
- حفظ محرمانگی اطلاعات مراجع
مشاوران شغلی، پیش از آغاز جلسات، باید به این اصول پایبند باشند تا بتوانند روند مشاوره را به بهترین شکل هدایت کنند.
برای کسب مشاوره شغلی به چه کسی مراجعه کنیم؟
برای دریافت مشاوره حرفه‌ای شغلی باید به روانشناسان و مشاوران متبحر و کاربلد مراجعه کنید. دریافت مشاوره و راهنمای شغلی به دو شکل حضوری و آنلاین انجام می‌شود؛ اما برای نتیجه‌گیری بهتر پیشنهاد می‌کنیم مشاوره شغلی حضوری را انتخاب کنید.
برای انتخاب مشاور مدنظرتان میتوانید به سامانه آنلاین نوبت‌دهی دکتردکتر مراجعه کرده و از بهترین مشاوران و روانشناسان سراسر ایران زمان مشاور شغلی آنلاین یا حضوری دریافت کنید.
منابع:
