شکاف لب یا لب شکری یک نقص مادرزادی است و زمانی رخ می‌دهد که لب و دهان نوزاد در دوران بارداری به درستی شکل نگیرند. لب بین هفته‌های چهارم و هفتم بارداری تشکیل می‌شود. در طول رشد، بافت بدن و سلول‌های خاصی از هر طرف سر به سمت مرکز صورت رشد می‌کنند. آن‌ها به هم می‌پیوندند و ویژگی‌های صورت مانند لب‌ها و دهان را تشکیل می‌دهند. شکاف کام یا لب در صورتی اتفاق می‌افتد که بافت تشکیل‌دهنده لب بالا، قبل از تولد کاملاً به هم نپیوندند و سوراخی باقی بماند. این شکاف می‌تواند کوچک باشد یا از طریق لب وارد بینی شود. برای رفع این مشکل باید به دکتر اطفال مراجعه کنید. چنین وضعیتی با جراحی رفع می‌شود. عوامل محیطی، مصرف دارو در دوران بارداری یا مشکلات ژنتیکی علت ایجاد لب شکری کودک هستند. در این مقاله، از علل، علائم و عوارض لب شکری برایتان می‌گوییم.
در پایان، پرسش‌هایتان را از کارشناس سلامتی مجله پزشکی دکتردکتر، در بخش نظرات بپرسید.
لب شکری یا شکاف لب و کام چیست؟
شکاف لب و شکاف کام که به لب شکری نوزاد معروف است، از نواقص مادرزادی است و در صورتی رخ می‌دهد که لب و دهان کودک در دوران حاملگی به درستی شکل نگیرد. این وضعیت روی تغذیه، گفتار و ظاهر کودک اثرات منفی می‌گذارد. ضمن اینکه باعث بروز عفونت‌های مکرر گوش، مشکلات شنوایی و رشد دندان‌ها می‌شود.
در پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان مدیریت و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) نوشته شده است:
با درمان، بیشتر کودکان مبتلا به شکاف دهان و لب شکری به حالت طبیعی درمی‌آیند و زندگی سالمی دارند. درمان‌نشدن این وضعیت با بروز مشکلات روانی کودک هم ارتباط مستقیمی دارد.
در واقع، شکاف لب بروز شکاف یا جدا‌شدن فیزیکی دو طرف لب بالایی است و به صورت یک سوراخ یا شکاف باریک در پوست لب بالا ظاهر می‌شود. این جدایی اغلب فراتر از قاعده بینی گسترش پیدا می‌کند و شامل استخوان‌های فک بالا و/یا لثه بالایی هم می‌شود.
انواع لب شکری چگونه است؟
در شکاف لب، اغلب لب بالا یا سقف دهان به طور کامل بسته نشده است. این ناهنجاری می‌تواند در شدت و گستردگی متفاوت باشد. در واقع، انواع گوناگونی از لب شکری وجود دارد. به جدول زیر درباره این وضعیت دقت کنید:
| نوع شکاف | توضیحات |
|---|---|
| شکاف لب | شکاف در لب بالا |
| شکاف تک‌طرفه | شکاف تنها در یک سمت لب بالا |
| شکاف لب دوطرفه | شکاف در هر دو سمت لب بالا |
| شکاف لب پایین و زیر بینی | شکاف در قسمت زیر بینی و ممکن است تا کام نیز امتداد یابد |
| شکاف کام | شکاف در سقف دهان |
| شکاف کام نرم | تنها قسمت نرم کام دچار شکاف است |
| شکاف کام سخت | قسمت سخت کام نیز دچار شکاف است |
| شکاف کام کامل | هم قسمت نرم و هم قسمت سخت کام دچار شکاف است |
| ترکیب شکاف لب و کام | ترکیبی از شکاف لب و شکاف کام در انواع مختلف |
تشخیص زودهنگام شکاف لب بسیار مهم است، زیرا درمان‌های اولیه می‌توانند به بهبود رشد و تکامل کودک کمک کنند. برای درمان باید با جراح پلاستیک مشورت کنید. او پزشکی است که می‌داند تخصص جراحی پلاستیک چیست و اقدامات ترمیمی را به خوبی انجام می‌دهد.
علائم لب شکری یا شکاف لب چیست؟
نوزادان مبتلا به شکاف لب در خوردن از شیشه یا سینه مشکل بیشتری دارند، چون لب و دهانشان به طور کامل تشکیل نشده است. زمانی که می‌خواهند غذا بخورند هم مایعات یا غذا از بینی آن‌ها خارج می‌شود. علائم دیگر عبارتند از:
- تاخیر در صحبت یا مشکل در صحبت‌کردن
- دندان‌های کج یا کوچک
- مشکلات تنفسی
- عفونت‌های گوش
- کم‌شنوایی
دندان‌ها و فک آن‌ها هم به طور مناسب و صحیح روی هم قرار نمی‌گیرند. برای درمان این نقص مادرزادی باید به پزشک مراجعه کنید. دکتر شکاف لب را ترمیم و مشکل را درمان می‌کند.
فاکتورهای خطر لب شکری شدن نوزاد شامل چیست؟
اگر در دوران بارداری از داروهای خاصی استفاده می‌کنید، احتمال بیشتری برای داشتن نوزادی با شکاف لب/شکاف کام خواهید داشت، از جمله داروهای اثرگذار روی شکل‌گیری لب و دهان بچه‌ها باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- داروهای ضد تشنج
- داروهای درمان آکنه حاوی آکوتان
- متوترکسات، دارویی برای درمان سرطان، آرتریت و پسوریازیس
دقت به نگهداری از خود در دوران بارداری، مانع از بروز مشکلاتی مانند لب شکری‌شدن نوزاد می‌شود.
علت لب شکری‌شدن جنین به خاطر مادر
عوامل زیر هم ریسک فاکتور یا عامل خطری در ابتلای نوزاد به لب شکری هستند:
- کمبود اسید فولیک بدن مادر
- مبتلابودن به چاقی در بارداری
- استعمال دخانیات در دوران بارداری
- داشتن اختلال مصرف مواد و استفاده از مخدرها
- قرارگرفتن در معرض ویروس‌ها یا مواد شیمیایی خاص در دوران بارداری
برخی از مطالعات نشان می‌دهند که شکاف لب و کام دلایل ژنتیکی دارند. اگر شما یا همسرتان با شکاف لب یا کام متولد شده‌اید، احتمال اینکه نوزادتان هم به این مشکل دچار باشد، ۲ تا ۸ درصد خواهد بود. اگر قبلاً فرزندی با شکاف لب یا کام داشته‌اید هم احتمال داشتن فرزند دیگری با این عارضه کمی بیشتر است.
علت ایجاد لب شکری یا شکاف لب چیست؟
در بیشتر موارد، هیچ دلیل شناخته‌شده و مشخصی برای شکاف لب یا شکاف کام وجود ندارد و والدین نمی‌توانند از آن جلوگیری کنند. بیشتر دانشمندان بر این باورند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی (ارثی) و محیطی (مربوط به دنیای طبیعی) باعث ایجاد شکاف می‌شوند. به نظر می‌رسد، در صورتی که خواهر یا برادر، والدین یا سایر خویشاوندان دارای شکاف باشند، احتمال بیشتری وجود دارد که یک نوزاد تازه متولدشده شکاف داشته باشد.
لب شکری در بزرگسالی
لب شکری خفیف یا عمیق در بزرگسالی هم رخ می‌دهد. البته دلایل آن متفاوت از شکاف لب در دوران نوزادی است. دلایل مختلفی از جمله تصادفات، بیماری‌ها، یا جراحی‌های قبلی باعث بروز این مشکل می‌شوند. علائم آن هم بنا به دلایل شکاف متفاوت خواهند بود. برای درمان شکاف لب در دوران بزرگسالی از پیوند بافت و جراحی‌های ترمیمی استفاده می‌شود. در بزرگسالی، دکتر شکاف کام و لب می‌تواند مشکلات ظاهری و عملکردی چنین عارضه‌ای را درمان کند.
راه تشخیص لب شکری چیست؟
سونوگرافی قبل از تولد می‌تواند بیشتر شکاف‌های لب را در بچه درون شکم مادر تشخیص دهد. این شکاف‌ها باعث تغییرات فیزیکی در صورت جنین می‌شوند. تشخیص شکاف کام جدا شده (بدون وجود شکاف لب) از این طریق دشوارتر است. با اقدامات به‌موقع در زمینه رفع و درمان وضعیت، امکان حل مشکل به بهترین شکل و بدون عارضه با مراجعه به جراح پلاستیک وجود دارد.
آیا لب شکری در سونوگرافی مشخص می‌شود؟
تنها ۷درصد از این موارد در سونوگرافی دوران بارداری قبل از تولد ظاهر می‌شوند. اگر سونوگرافی شکاف قبل از تولد را تشخیص ندهد، معاینه فیزیکی دهان، بینی و کام می‌تواند شکاف لب یا شکاف کام را پس از تولد تشخیص دهد. در برخی موارد هم ممکن است که پزشک آمنیوسنتز را برای بررسی شرایط ژنتیکی مرتبط توصیه کند. آمنیوسنتز روشی برای خارج‌کردن مایع آمنیوتیک از کیسه آمنیوتیک در شکم مادر است.
عوارض لب شکری چیست؟
نوزادانی که با شکاف لب یا شکاف کام متولد می‌شوند، معمولاً در غذاخوردن مشکل دارند. امکان شیرخوردن از پستان مادر یا شیشه برای آن‌ها وجود ندارد. ضمن اینکه تکلم آن‌ها هم عادی نخواهد بود و اغلب مایعی در پشت پرده گوش خود دارند که می‌تواند بر شنوایی تأثیر بگذارد. برخی از بچه‌هایی که دچار شکاف لب هستند، در ناحیه دندان هم با مشکلاتی روبه‌رو می‌شوند و دهان و دندانشان وضعیتی طبیعی ندارد.
درمان لب شکری یا شکاف لب چیست؟
درمان‌های شکاف لب و کام باعث می‌شود که کودک بهتر غذا بخورد و صحبت کند. پزشکان شکاف لب و کام را با جراحی از بین می‌برند. درمان‌های دیگر به حل مشکلاتی مانند غذا خوردن و صحبت‌کردن کمک می‌کند. در ادامه به روش‌های مختلف درمان لب شکری اشاره می‌کنیم. بنا به نظر پزشکان، بهترین روش انتخاب می‌شود.
جراحی شکاف لب
ترمیم شکاف لب شامل یک یا دو جراحی است. این جراحی‌ها وابسته به اندازه شکاف موجود در ناحیه لب و دهان هستند. در حالی که کودک خوابیده و دردی را احساس نمی‌کند، جراح دهانه لب او را می‌بندد. جراحی‌های دیگر هم برای ترمیم وضعیت لب و بهبود ظاهر آن انجام می‌شوند. با بستن دهان و از بین‌بردن شکاف، تنفس ساده‌تر می‌شود و فک و دندان‌ها هم حالت صاف و همواری پیدا می‌کنند.
درمان‌های دیگر شکاف کام
برای رفع مشکلات شکاف لب از درمان‌های دیگری هم استفاده می‌شود. بنا به میزان و عمق شکاف، پزشکان به نتیجه‌گیری درباره انتخاب روش مناسب می‌رسند. از جمله درمان‌های دیگر باید به این موارد اشاره کنیم:
- بریس برای صاف‌کردن دندان‌ها
- استفاده از سمعک
- گفتاردرمانی
گفتار درمانی برای مدیریت استرس زندگی با شکاف لب و کام است و به بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلا کمک می‌کند.
جراحی شکاف لب و کام در چند سالگی انجام می‌شود؟
اولین جراحی زمانی انجام می‌شود که کودک ۳ تا ۶ ماهه است. این روند بنا به وضعیت هر بیمار متفاوت خواهد بود. اگر وضعیت اجازه دهد، کودک سریع‌تر جراحی می‌شود و به نتیجه می‌رسد. برخی از کودکان تا نوجوانی، یعنی زمانی که صورتشان رشد کرده، جراحی آخر را انجام نخواهند داد.
مراقبت‌های بعد از عمل چیست؟
بعد از جراحی ترمیمی برای رفع مشکلات تنفسی و ظاهری باید حواستان به مراقبت‌های بعد از عمل باشد. با مراقبت از محل جراحی، امکان بروز عفونت و مشکلات دیگر کم‌رنگ می‌شود. نکات زیر در مراقبت بعد از عمل ضروری است:
- استفاده از غذاهای نرم و مایع
- تغذیه کودک با قطره چکان یا سرنگ
- مراقبت از بخیه‌ها و تمیز نگه‌داشتن دهان
- جلوگیری از مکیدن انگشت، پستانک و اشیاء دیگر
- مصرف مسکن‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها، به‌ترتیب برای کنترل درد و پیشگیری از عفونت
در ضمن، کودک باید استراحت کافی داشته باشد و شما هم قبل از دست‌زدن به کودک، حتماً دست‌هایتان را بشویید.
پیشگیری از شکاف لب نوزاد امکان‌پذیر است؟
شما نمی‌توانید مانع از شکاف لب/شکاف کام کودک خود شوید. با این حال، ممکن است بتوانید با استفاده‌نکردن از سیگار، الکل و برخی داروها در دوران بارداری این خطر را کاهش دهید. نکات زیر هم می‌توانند در جلوگیری از این مشکل، تاحد زیادی نقش مثبت داشته باشند:
- مصرف فولیک اسید در دوران بارداری
- تغذیه سالم با مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل در بارداری
- کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، صرع و برخی بیماری‌های خود ایمنی
- پرهیز از مصرف سیگار و الکل در دوران بارداری از سوی مادر و دوری از برخی داروها
- جلوگیری از بروز عفونت‌های مختلف در بدن مادر برای پیشگیری از احتمال ایجاد شکاف لب
اگر سابقه خانوادگی شکاف لب و کام دارید، مشاوره ژنتیکی قبل از بارداری راهی عالی برای بررسی ریسک‌های ابتلای نوزاد است. در این صورت، راحت‌تر می‌توانید وضعیت را مدیریت کنید.
برای درمان لب شکری به چه دکتری مراجعه کنید؟
متخصصان مختلفی در مسیر درمان لب شکری به بیمار کمک می‌کنند. باید ببینید که نیاز بیمار دقیقاً چیست و به چه عملیات ترمیمی و اصلاحی در طول درمان نیاز دارد. پزشکان زیر می‌توانند در فرایند درمان شکاف کام و لب نقش داشته باشند:
- متخصص پروتز دندان برای ساختن دندان‌های مصنوعی و معرفی وسایل دندانی برای بهبود ظاهر و برآوردن نیازهای عملکردی برای غذاخوردن و رفع مشکلات تغذیه کودک
- جراح دهان برای تغییر موقعیت بخش‌های فک بالا برای بهبود عملکرد و ظاهر، در صورت نیاز، و ترمیم شکاف لثه
- جراح پلاستیک برای ارزیابی و انجام جراحی پلاستیک لازم روی لب و/یا کام با پروتز و ابزارهای دیگر
- متخصص ارتودنسی برای صاف‌کردن و تغییر موقعیت دندان‌ها با درمان ارتودنسی
- روانشناس برای حمایت از خانواده و ارزیابی هرگونه مشکل سازگاری
- گفتاردرمانگر برای بهبود مشکلات گفتاری با درمان گفتاردرمانی
- دندانپزشک برای انجام مراقبت‌های معمول دندان
متخصص و دکتر گوش و حلق و بینی برای ارزیابی مشکلات شنوایی و در نظرگرفتن گزینه‌های درمانی برای مشکلات شنوایی در این مسیر با پزشکان دیگر همکاری می‌کند. برای رفع لب شکری یا شکاف لب همراه با کام شکاف باید به متخصصان خبره مراجعه کنید. برای شناسایی بهترین پزشکان از سامانه آنلاین دکتردکتر کمک بگیرید. در این پلتفرم اینترنتی می‌توانید نظرات مراجعان پیشین هر پزشک را بخوانید و از او به طور اینترنتی نوبت بگیرید.
منابع:
my.clevelandclinic.org
webmd.com
hopkinsmedicine.org
سوالات متداول لب شکری
آیا لب شکری ارثی است؟
بله، دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که این مشکل احتمالاً ارثی هم هست. سابقه ابتلای آن در والدین یا خواهر/برادر بزرگ‌تر باعث قوت‌گرفتن احتمال وقوع مشکل در نوزاد می‌شود.
آیا می‌توانید شکاف لب را قبل از تولد تشخیص دهید؟
بیشتر پزشکان شکاف لب را در سونوگرافی ۲۰هفته‌ای (اسکن آناتومی) تشخیص می‌دهند. ممکن است که پزشکان این وضعیت را در اوایل هفته ۱۲ بارداری هم کشف کنند. تشخیص شکاف کام در سونوگرافی چالش برانگیزتر است.
آیا شکاف لب قابل درمان است؟
بله، شکاف لب قابل درمان است. درمان معمولاً شامل چند مرحله مختلف جراحی است که در سنین مختلف انجام می‌شود. اولین جراحی معمولاً در چندماهگی صورت می‌گیرد تا شکاف لب بسته شود.
آیا شکاف لب بر رشد و تکامل کودک تأثیر می‌گذارد؟
بله، در بسیاری از موارد، این وضعیت باعث بروز مشکلات تغذیه، گفتاری، شنوایی و سلامت دهان و دندان می‌شود. با درمان به‌موقع، از تمام این اختلالات جلوگیری به عمل خواهد آمد.
سلام
دلیل ایجاد لب شکری یا شکاف لب چیه؟؟؟
سلام
علل اصلی موارد زیر هستند
ژنتیک
عوامل محیطی در دوران جنینی مثلا مصرف برخی داروها توسط مادر
مصرف الکل و سیگار توسط مادر
دیابت مادر نیز ممکن است سبب افزایش ریسک بشود