دیابت بی مزه یک اختلال نادر است که باعث میشود بدن بیشازحد ادرار تولید کند. افراد مبتلا به این اختلال همیشه احساس تشنگی میکنند و مایعات زیادی مصرف میکنند. این بیماری معمولا ناشی از کاهش یا اختلال در عملکرد هورمون ضدادرار است که از غده هیپوفیز ترشح میشود. این هورمون نقش کلیدی در تعادل مایعات بدن دارد.
برخلاف دیابت شیرین که به‌دلیل نقص در تولید انسولین و افزایش قند خون ایجاد میشود، دیابت بی مزه هیچ ارتباطی با قند خون ندارد. مجموعه‌ای از عوامل می‌توانند باعث بروز این بیماری شوند. برای آشنایی با این عوامل و روش‌های کنترل علائم این بیماری در ادامه این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر با ما همراه باشید.
همچنین، اگر سوالی درباره این بیماری دارید، می‌توانید در بخش نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
دیابت بی مزه چیست؟
دیابت بیمزه یا اینسیپیدوس یک بیماری غدد نادر است که باعث تکرر ادرار و اغلب احساس تشنگی شدید میشود. این بیماری به دلیل اختلال در تولید یا عملکرد هورمون ضدادرار (وازوپرسین) که مسئول تنظیم جذب آب در کلیه‌هاست، اتفاق می‌افتد.
این اختلال با دیابت نوع 1 یا نوع 2 (دیابت شیرین) ارتباطی ندارد، اما برخی از علائم و نشانه‌های آن را دارد که مهم‌ترین آنها شامل 2 مورد زیر میشوند:
- تشنگی شدید
- ادرار کردن زیاد حتی در شب
در موارد بسیار شدید، بیمار میتواند تا 20 لیتر ادرار در روز دفع کند. این درحالی است که یک فرد سالم، بین 946 میلی‌لیتر تا 2.84 لیتر در روز ادرار می‌کند.
چه زمانی می‌توانیم بگوییم که به این بیماری مبتلا شده‌ایم؟
بروز برخی علائم شامل موارد زیر میتواند نشان‌دهنده دیابت بی مزه باشد و نیاز به بررسی پزشک متخصص دارد. از جمله:
- همیشه احساس تشنگی می‌کنید. به‌طوری‌که این احساس، غیرقابل کنترل است.
- بیش از حد‌معمول ادرار می‌کنید و نیاز به ادرار کردن به مقدار کم و در فواصل زمانی کوتاه دارید. اکثر بزرگسالان سالم در 24 ساعت 4 تا 7 بار ادرار میکنند.
کودکان به‌دلیل کوچک‌تر بودن مثانه، بیشتر ادرار میکنند. اما اگر فرزندتان بیش از 10 بار در روز نیاز به دفع ادرار دارد، برای بررسی دقیق‌تر به متخصص غدد اطفال مراجعه کنید.
به گزارش مجله اینترنتی everydayhealth،
اگر با تشنگی رفع‌نشدنی دست و پنجه نرم می‌کنید، اغلب ادرار می‌کنید و ادرار شما رنگ‌پریده یا بی‌رنگ است، احتمالا به دیابت از نوع بی مزه مبتلا شده‌اید.
سردرگمی بین انواع دیابت و دیابت بی مزه باعث شده است تا محققان درخواست کنند که این بیماری به‌ترتیب به «کمبود وازوپرسین آرژنین» یا «مقاومت به وازوپرسین آرژنین» تغییر نام دهد تا جایگزین نوع مرکزی و نفروژنیک این اختلال شود.
این بیماری چه علائمی دارد؟
علائم دیابت بی مزه در بزرگسالان علاوه بر تشنگی شدید، حجم زیاد ادرار (بیش از 3 لیتر در روز) و تکرر آن شامل موارد زیر نیز میشوند:
- شب ادراری
- ادرار کم‌رنگ و بی‌رنگ
- غلظت ادرار پایین
- میل به نوشیدنی‌های سرد
- کمآبی بدن
- ضعف
- درد عضلانی
- کج‌خلقی
این بیماری، آب بدن را کاهش می‌دهد. بنابراین درصورتی‌که بهموقع درمان نشود، میتواند باعث تشنج، آسیب مغزی و حتی مرگ شود.
علائم دیابت بی مزه در کودکان
بروز این بیماری در کودکان اغلب با علائم زیر همراه است:
- کمآبی بدن
- بی‌قراری و تحریک‌پذیری
- تب بالا
- خشکی پوست
- تاخیر در رشد
- کاهش وزن
- شب ادراری
- پوشک سنگین و همیشه خیس
تشخیص زودهنگام این بیماری در کودکان میتواند از عوارض جدی‌تر جلوگیری کند.
علائم ثانویه دیابت بیمزه
علائم ثانویه دیابت بی مزه را می‌توانید در جدول زیر بخوانید:
| علائم ثانویه بیماری | توضیح |
| علائم ناشی از کم آبی بدن | خشکی دهان تشنگی |
| علائم نشان‌دهنده به هم خوردن تعادل مواد معدنی در بدن | ضعف از دست دادن اشتها |
کنترل نشدن بهموقع علائم این بیماری میتواند باعث بروز بیماری‌ها و مشکلات مختلفی برای بیمار شود.
انواع مختلف دیابت بیمزه
این بیماری را می‌توان به 4 نوع زیر دسته‌بندی کرد:
مرکزی یا نورولوژیک
نوع نورولوژیک این بیماری، به‌دلیل آسیب به غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس مغز رخ می‌دهد. این دو غده نقش مهمی در تنظیم تعادل آب بدن دارند. با آسیب دیدن این غدد، تولید هورمون ضد ادرار که مسئول جذب مجدد آب در کلیه‌ها است، مختل میشود. در نتیجه، بیمار ادرار بسیار زیاد و رقیقی تولید می‌کند و احساس تشنگی شدیدی دارد.
دیابت بی مزه نفروژنیک
در این نوع از بیماری، کلیه‌ها به هورمون ضدادرار وازوپرسین پاسخ نمی‌دهند، حتی اگر این هورمون به میزان کافی تولید شود.
دیپسوژنیک
نوع دیپسوژنیک این بیماری اختلالی است که به‌دلیل آسیب به مرکز تشنگی در هیپوتالاموس مغز ایجاد میشود. دراین‌حالت، فرد به‌دنبال احساس تشنگی کاذب، مقدار زیادی آب می‌نوشد و در نتیجه حجم زیادی ادرار دفع می‌کند.
دیابت بی مزه بارداری
ترشح آنزیم‌هایی از جفت که هورمون ضدادرار را تخریب می‌کند، باعث بروز این نوع بیماری میشود. علائم آن معمولا در اواخر سه‌ماهه دوم یا اوایل سه‌ماهه سوم حاملگی ظاهر میشوند. این علائم ممکن است با نشانه‌های طبیعی بارداری مانند تکرر ادرار اشتباه گرفته شوند. این نوع دیابت معمولا بعد از زایمان بهبود پیدا می‌کند.
ابتلا به این بیماری چه دلایلی دارد؟
علت ابتلا به دیابت اینسیپیدوس به نوع آن بستگی دارد. این علل شامل موارد زیر میشوند:
| انواع دیابت بی مزه | علت ابتلا |
| مرکزی یا نورولوژیک | آسیب به هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز در اثر جراحی، عفونت، التهاب، تومور یا آسیب سر اختلال خودایمنی جهش ژنی ارثی |
| نفروژنیک | سطح پایین پتاسیم خون سطح بالای کلسیم خون مسدود شدن مجاری ادراری جهش ژنی ارثی بیماری مزمن کلیه (به ندرت) مصرف برخی داروها مانند لیتیوم |
| دیپسوژنیک | آسیب به هیپوتالاموس در اثر جراحی، عفونت، التهاب، تومور یا آسیب سر برخی داروها یا مشکلات سلامت روان |
| ابتلا به این بیماری در بارداری | تولید بیشازحد آنزیم وازوپرسین توسط جفت که هورمون ضدادرار را تجزیه می‌کند و باعث کاهش اثر آن در بدن میشود. بارداری چندقلویی بیماریهای کبدی |
به‌طورکلی، این بیماری یک دلیل مشخص ندارد و مجموعه‌ای از عوامل ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند.
روش‌های تشخیص این بیماری
پزشک متخصص برای تشخیص این بیماری، ابتدا علائم فرد مبتلا را بررسی می‌کند. بعد از آن، از معاینه و تجویز آزمایش‌های لازم برای تشخیص بیماری کمک می‌گیرد.
آزمایش‌های دیابت بی مزه شامل موارد زیر میشوند:
- آزمایش گرانش ادرار؛ برای سنجش میزان نمک و سایر ذرات حل‌شده در ادرار
- تست محرومیت از آب؛ برای اندازه‌گیری میزان تغییرات سدیم خون، اسمولالیته خون، خروجی ادرار، ترکیب ادرار و وزن بدن
- ام‌آرآی از بافت مغز، غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس؛ برای شناسایی هرگونه تومور یا ضایعه
- غربالگری ژنتیکی؛ برای بررسی وجود علل ژنتیکی
ممکن است پزشک برای تشخیص این بیماری، ترکیبی از روش‌های بالا را تجویز کند.
عوارض دیابت بی مزه چیست؟
در‌صورتی که این بیماری به موقع درمان نشود، میتواند عوارض جدی زیر را در فرد مبتلا ایجاد کند:
- کمآبی مزمن
- ضربان قلب شدید
- کاهش وزن
- آسیب کلیوی
- آسیب مغزی
- دمای پایین بدن
- خستگی
- سردردهای مکرر
- فشارخون پایین
افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، به‌طور مکرر و ناخواسته به‌ویژه در شب ادرار میکنند. این وضعیت میتواند باعث بی اختیاری ادرار شود؛ به‌خصوص در کودکان و افراد مسن که کنترل کمتری روی مثانه خود دارند.
چگونه می‌توان دیبات بی مزه را درمان کرد؟
راه کنترل علائم و درمان این بیماری با توجه به نوع و شدت آن متفاوت است. اگر بیماری خفیف باشد، پزشک مصرف آب بیشتر را به بیمار توصیه می‌کند.
روش‌های زیر به مدیریت علائم این بیماری کمک میکنند:
داروهای مورد استفاده برای درمان نوع مرکزی یا نورولوژیک
برای درمان نوع مرکزی یا نورولوژیک دیابت بی مزه، از یک هورمون مصنوعی به نام دسموپرسین استفاده میشود. این هورمون جایگزین وازوپرسینی میشود که بدن نمی‌سازد. این دارو به شکل اسپری بینی، قرص یا تزریقی در داروخانه‌ها موجود است.
داروهای مورد استفاده برای درمان نوع نفروژنیک
این نوع از دیابت بیمزه ممکن است بعد از درمان علت اصلی، بهبود پیدا کند. درصورت نیاز به دارو، دیورتیک (ادرارآور) همراه با آسپرین یا ایبوپروفن و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی تجویز میشوند. دیورتیک با افزایش بازجذب آب در کلیه‌ها و کاهش دفع ادرار، میتواند به کنترل علائم این بیماری کمک کنند.
داروهای مورد استفاده برای درمان نوع دیپسوژنیک
برای درمان نوع دیپسوژنیک این بیماری، دارو یا روش درمانی خاصی وجود ندارد. اما درمان علائم اولیه، میتواند به درمان آن کمک کند.
مثلا مکیدن آب نبات‌های بدون قند برای افزایش جریان بزاق، میتواند تشنگی را کاهش دهد. یا اگر شب‌ها تکرر ادرار دارید، ممکن است پزشک مصرف دوز کم دسموپرسین قبل از خواب را برای کنترل آن توصیه کند.
داروهای مورد استفاده برای درمان این بیماری در دوران حاملگی
دیابت بی مزه بارداری را با دسموپرسین درمان میکنند که هم برای مادر و هم برای نوزاد بی‌خطر است. جفت مادر باردار مانند وازوپرسین، هورمون مصنوعی دسموپرسین را از بین نمی‌برد.
چه مواد غذایی می‌توان با وجود ابتلا به این بیماری میل کرد؟ | رژیم غذایی برای دیابت بی مزه
اصول کلی رژیم غذایی در این بیماری شامل مصرف آب کافی و خوردن غذاهای حاوی سدیم و پتاسیم است. این دو ماده معدنی نقش مهمی در تنظیم مایعات بدن دارند. مواد غذایی مفید برای این بیماری شامل موارد زیر میشوند:
- غلات کامل
- حبوبات
- لبنیات کم‌چرب
- آجیل و دانه‌ها
- میوه‌ها و سبزیجات پرآب مانند خیار و هندوانه
- مواد دارای نشاسته مثل سیب‌زمینی شیرین و موز
- آب نارگیل برای تامین الکترولیت بدن
این مواد غذایی به هیدراته نگه داشتن بدن و تامین مواد مغذی و معدنی آن کمک میکنند.
مصرف چه غذاهایی در زمان ابتلا به این بیماری مضر است؟
افراد مبتلا به این بیماری غذاهای زیر را نباید مصرف کنند:
- غذاهای پرنمک
- غذاهای پرادویه
- نوشیدنی‌های کافئین‌دار
- الکل
- شیرینی‌ها و قندهای ساده
- غذاهای فرآوری‌شده
این مواد غذایی باعث افزایش احساس تشنگی و نیاز به دفع مکرر ادرار میشوند.
درمان‌های گیاهی دیابت از نوع بی مزه
درمان گیاهی میتواند در کنار مصرف داروها به کنترل شرایط این بیماری کمک کند. توصیه‌های طب سنتی برای کنترل این بیماری، شامل موارد زیر میشود:
- روزی یک لیوان شیر بادام
- روزی 8 لیوان آب
- روزی یک لیوان شربت عسل و لیموترش
- مصرف آب میوه‌هایی مثل هندوانه
توصیه میشود قبل از استفاده از هر داروی گیاهی با پزشک متخصص مشورت کنید. ممکن است مصرف داروهای تجویزشده توسط پزشک با گیاهان دارویی مفید برای درمان این بیماری تداخل داشته باشد.
آیا دیابت بدون مزه درمان قطعی دارد؟
این که آیا دیابت درمان میشود یا نه، چه برای دیابت شیرین و چه برای نوع بی مزه آن، یک پاسخ مشخص دارد؛ این بیماری‌ها هیچ روش درمانی قطعی ندارند و درمان آنها به معنی مدیریت علائم و کنترل آنهاست.
آیا افراد مبتلا به این بیماری باید انسولین مصرف کنند؟
این بیماری به دلیل اختلال در تولید یا عملکرد هورمون وازوپرسین ایجاد میشود. درواقع، مشکل اصلی در تنظیم تعادل آب بدن است و ارتباطی با قند خون و انسولین ندارد. بنابراین، درمان دیابت بی مزه شامل جایگزینی هورمون وازوپرسین و کنترل تعادل آب است، نه مصرف انسولین.
دیابت بی مزه چه تفاوتی با دیابت شیرین دارد؟
آشنایی با علائم دیابت شیرین میتواند به تشخیص بهتر تفاوت این دو بیماری کمک کند. در دیابت شیرین، بدن نمی‌تواند قند خون را به‌درستی استفاده کند. این اتفاق به‌دلیل کمبود یا مقاومت بدن به انسولین، هورمونی که مسئول جذب قند خون به سلول‌ها است، رخ می‌دهد. درنتیجه، سطح قند خون بالا می‌رود و کلیه‌ها برای دفع این قند اضافی، مقدار زیادی ادرار تولید میکنند.
اما دیابت بی مزه یک بیماری کاملا متفاوت است. در این بیماری، مشکل اصلی در تنظیم آب بدن است. کلیه‌ها به دلیل اختلال در عملکرد یا کمبود هورمونی به نام وازوپرسین، نمی‌توانند آب را به‌اندازه کافی در بدن نگه دارند. درنتیجه، بیمار تشنگی شدید و ادرار زیاد را تجربه می‌کند. برخلاف دیابت شیرین، سطح قند خون در دیابت بیمزه کاملا طبیعی است.
آیا می‌توان از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرد؟
پیشگیری از این بیماری به‌دلیل ماهیت پیچیده و علل مختلف آن دشوار است. اما انتخاب یک سبک زندگی سالم میتواند خطر ابتلا به آن را کاهش دهد. اقدامات زیر می‌توانند در پیشگیری از ابتلا به این بیماری موثر باشند:
- پرهیز از غذاهای فرآوری‌شده و فست فودها
- کاهش مصرف نمک و پروتئین
- اجتناب از نوشیدنی‌های الکلی و کافئین‌دار
- مدیریت بیماریهای زمینه‌ای مانند اختلالات کلیوی
- محافظت از سر در برابر آسیب‌ها
با‌این‌حال، به این دلیل که دیابت بی مزه معمولا ناشی از مشکلات هورمونی یا بیماریهای خاص است، هیچ روش قطعی برای پیشگیری از آن وجود ندارد. بنابراین، مشاوره با پزشک برای مدیریت علائم آن ضروری است.
در صورت ابتلا به دیابت بدون مزه به کدام متخصص باید مراجعه کرد؟
دیابت بی مزه تا آخر عمر همراه فرد مبتلا می‌ماند. این بیماری برای بزرگسالان معمولا خطرناک نیست. نوزادان، کودکان، سالمندان و افراد مبتلا به اختلالات روانی، بیشتر از سایرین در معرض خطرات جدی این بیماری قرار می‌گیرند.
از آن‌جایی‌که بروز آن به مجموعه‌ای از عوامل وابسته است و علت مشخصی ندارد، بنابراین درمان قطعی نیز نخواهد داشت. اصلی‌ترین روش‌های درمان و درواقع مدیریت علائم این بیماری شامل مصرف آب کافی و محدود کردن مصرف نمک است. با گرفتن مشاوره از متخصص غدد یا داخلی می‌توانید علائم این بیماری را مدیریت کنید.
برای ثبت نوبت بهترین پزشکان این تخصص‌ها در شهر خودتان، به سایت نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر مراجعه کنید.
منابع:
niddk.nih.gov
nhs.uk
mayoclinic.org
