ادرار کردن یکی از اعمال طبیعی بدن است که در طول روز بارها تکرار می‌شود. در حالت طبیعی، یک فرد سالم بین 3 تا 6 بار در طول روز ادرار می‌کند؛ این مقدار در افراد بزرگسال تا 3 لیتر می‌رسد. اما زمانی که این حجم از ادرار و دفعات برای مدتی طولانی از حالت تعادل خارج شود، احتمال این که دچار تکرر ادرار شده باشید، خیلی زیاد است. با این که تکرر ادرار گاهی می‌تواند ناشی از تکانه‌های روانی موقتی مثل اضطراب باشد اما گاهی نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای است که برای درمانش باید به دکتر اورولوژی مراجعه کرد. در ادامه این مطلب از مجله دکتردکتر با ما همراه باشید زیرا قصد داریم تا در ادامه به سوالاتی مثل تکرر ادرار چیست پاسخ دهیم و درباره علت و درمان آن برایتان بگوییم.
تکرر ادرار چیست؟
علت تکرر ادرار در طول شبانه روز چیست؟ آیا این مشکل می‌تواند مرتبط با بیماری خطرناکی باشد؟ چگونه علت تکرر ادرار تشخیص داده می‌شود؟ این موارد سوالاتی هستند که افراد بسیاری در مورد بالا رفتن تعداد دفع ادرار خود می‌پرسند. تکرر ادرار به معنای نیاز به دفع ادرار، بیش از حد معمول است. این مشکل ممکن است که امور روزمره را مختل کرده، چرخه خواب را به هم بریزد و همچنین نشانه‌ای از یک بیماری دیگر باشد. افراد زیادی دچار این عارضه می‌شوند. در یک کلام، وقتی فردی در روز بیش از ۳ لیتر ادرار کند، ادرار او زیاد است. این مشکل گاهی نشانه‌ای از یک بیماری جدی است و تشخیص زودهنگام می‌تواند منجر به درمان به موقع و موثر و همچنین جلوگیری از عوارض جانبی شود.
برای این که مشکل تکرر ادرار را بهتر درک کنیم، لازم است تا کمی درباره عملکرد ادرار برایتان بگوییم. ادرار مایعی زرد یا بی‌رنگ است که حاوی آب، اسید اوریک، اوره، سموم و مواد زائد است و از طریق مجاری ادراری از بدن خارج می‌شود. در واقع کلیه‌ها با دفع آب و مواد زائد از بدن، بخشی از آن را از طریق مثانه و مجاری ادراری از بدن خارج می‌کنند. ادرار هم تا زمانی که مثانه پر شود، در مثانه باقی می‌ماند و بعد از رسیدن به حجم مشخصی، فرد نیاز به دفع آن پیدا می‌کند. البته در همینجا باید بگوییم که تکرر ادرار کاملا با بی‌اختیاری ادرار متفاوت است؛ در مطلبی جدا قبلا به آن پرداخته‌ایم.
تکرر ادرار را می‌توان نیاز به ادرار بیش از ۷ بار در طول یک شبانه‌روز آن هم تنها با نوشیدن ۲ لیتر مایعات دانست. با این حال، شرایط هر فرد نسبت به دیگری کاملا متفاوت است و اکثر افرادی که دچار تکرر ادرار هستند، پس از اینکه دچار یک ناراحتی حاد شدند، به دکتر اورولوژی مراجعه می‌کنند. درباره تکرر ادرار در کودکان نیز همین مسئله صدق می‌کند البته چون کودکان مثانه کوچک‌تری دارند، طبیعی است که نسبت به بزرگسالان بیشتر ادرار کنند.
علل تکرر ادرار
ادرار فرایندی پیچیده است که اندام‌های مختلف بدن در آن درگیر هستند. حال ایجاد تغییرات در روند برخی از آن‌ها می‌تواند مجاری ادرار را فعال‌تر کند. البته سبک زندگی در به وجود آمدن تکرر ادرار نیز نقش بسیار زیادی دارد. مثلا نوشیدن مایعات زیاد و به خصوص کافئین یا الکل باعث تکرر ادرار می‌شود.
همچنین نوشیدن مایعات زیاد در شب، می‌تواند چرخه خواب را به هم بریزد. نکته مهمی درباره تکرر ادرار وجود دارد که باید به آن توجه کنید. اگر به تکرر ادرار توجه نکنید، می‌تواند تبدیل به یک عادت شود و این مضر است زیرا تکرر می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات کلیوی یا مجاری ادرار، مشکلات مثانه یا سایر بیماری‌ها و مشکلاتی مانند دیابت شیرین، دیابت بی‌مزه، بارداری یا مشکلات غده پروستات باشد. سایر علل تکرر ادرار یا عوامل مرتبط به آن عبارتند از:
- اضطراب
- داروهای ادرارآور مانند کلروتیازید که موجب افزایش حجم ادرار می‌شوند.
- مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که خاصیتی ادرارآور دارند.
- سکته مغزی و سایر بیماری‌های مرتبط به مغز یا دستگاه عصبی
- عفونت مجاری ادرار
- تومور یا توده در ناحیه لگن
- سیستیت بینابینی که نوعی التهاب دیواره مثانه است.
- سندرم مثانه بیش‌فعال که باعث انقباض غیرارادی مثانه می‌شود.
- سرطان مثانه
- سنگ مثانه یا کلیه
- بی‌اختیاری ادرار
- تنگی مجرای ادرار
- تابش پرتو به لگن، همچون در طول درمان سرطان یا موارد دیگر
- دیورتیکولیت روده بزرگ که در آن، کیسه‌های کوچک و تحت فشاری در دیواره‌ي روده بزرگ به وجود می‌آید.
- بیماری‌های مقاربتی مانند کلامیدیا
علائم تکرر ادرار چیست؟
یکی از علائم اصلی تکرر، دفع ادرار بسیار زیاد است. اگر فرد علائم دیگری هم دارد، ممکن است نشانه‌ای از بیماری جدی‌تری باشد. شب‌خیزی که همان نیاز به ادرار در طول شب است و موجب برهم خوردن چرخه خواب می‌شود، ممکن است نشانه دیابت شیرین یا بی‌مزه باشد. سایر علائمی که ممکن است نیاز به توجه بیشتر داشته باشند، عبارتند از:
- احساس درد، ناراحتی و سوزش هنگام ادرار
- ادرار خونی، کدر یا سایر رنگ‌های غیرمعمول ادرار
- از دست دادن تدریجی کنترل مثانه یا بی‌اختیاری ادرار
- مشکل در ادرار با وجود احساس شدید به دفع
- وجود ترشحاتی از آلت تناسلی (هر دوی مردان و زنان)
- افزایش اشتها یا تشنگی
- تب یا لرز
- استفراغ یا حالت تهوع
- کمردرد یا درد پهلو
تکرر ادرار می‌تواند نشانه‌ای از عفونت کلیه نیز باشد. اگر این مشکل حل نشود، ممکن است به کلیه‌ها آسیب جدی و دائمی وارد شود. علاوه بر این، باکتری‌هایی که باعث عفونت می‌شوند، پتانسیل ورود به جریان خون را نیز دارند و همین موجب سرایت عفونت به سایر نواحی بدن می‌شود. در این حالت عفونت می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد و نیاز به توجهات پزشکی دارد. به این نکته نوجه کنید که چنانچه فرد علائم دیگری داشته باشد یا اینکه تکرر ادرار روی کیفیت زندگی او تاثیر بگذارد، بهتر است که هرچه سریع‌تر به دکتر اورولوژی مراجعه کند.
روش‌های تشخیص تکرر ادرار
برای تشخیص تکرر ادرار و علت آن، ابتدا پزشک معالج سوابق بیماری فرد را بررسی کرده و یک معاینه جسمی کامل انجام می‌دهد. همچنین در مورد علائم و دفعات ادرار نیز از بیمار سوال می‌کند. پزشک ممکن است این سوالات را برای تشخیص تکرر ادرار از بیمار بپرسید:
- الگوی تکرر ادرار، به عنوان مثال، چه زمانی شروع شده و چه تغییراتی داشته و در چه زمانی از روز رخ می‌دهد.
- داروهایی که فرد مصرف می‌کند.
- میزان مصرف مایعات
- هرگونه تغییری در رنگ، بو و غلظت ادرار
- مقدار مصرف کافئین و الکل و تغییرات اخیر در مصرف آن‌ها
دکتر اورولوژی برای تشخیص دقیق‌تر، ممکن است یکی از آزمایش‌های زیر را به بیمار تجویز کند:
- آزمایش آنالیز ادرار برای شناسایی هرگونه ناهنجاری در ادرار
- سونوگرافی برای ایجاد تصویری بصری از کلیه‌ها
- تصویربرداری اشعه ایکس یا سی‌تی اسکن از شکم و لگن
- آزمایش نورولوژیک برای تشخیص هرگونه اختلال عصبی
- آزمایش عفونت‌ها و بیماری‌های آمیزشی
- تست اورودینامیک (برای ارزیابی عملکرد ذخیره‌ای و تخلیه‌ای مثانه و مجرای ادرار )
نکته! با این که بیمار زن یا مرد باید به یک اورولوژیست (متخصص کلیه و مجاری ادراری) مراجعه کند اما امکان دارد که زنانی که دچار تکرر ادرار شده‌اند به متخصص زنان و زایمان ارجاع داده شوند. همچنین امکان دارد که لازم باشد در هنگام مراجعه به مطب دکتر، مثانه‌ی بیمار پر باشد.
درمان تکرر ادرار
درمان تکرر ادرار اصلا سخت نیست البته انتخاب درمان صحیح، به علت آن بستگی دارد. در حالت کلی تکرر ادرار را می‌توان با برخی حرکات ورزشی و تمرینات درمان کرد. اما اگر فرد دچار بیماری زمینه‌ای مانند دیابت باشد، نیاز به درمان‌های خاص دارد. در ادامه، چند عاملی که باعث تکرر ادرار می‌شوند را به همراه روش‌های درمان آن نام می‌بریم:
- در صورت تشخیص دیابت شیرین، درمان با هدف کنترل قند خون بالا انجام می‌گیرد.
- در صورت ابتلا به عفونت باکتریایی کلیه، معمولا آنتی‌بیوتیک و مسکن تجویز می‌شود.
- اگر علت مثانه‌ی بیش‌فعال باشد، ممکن است از داروی آنتی‌کولینرژیک استفاده شود. این دارو از انقباض‌های غیرعادی عضلانی در دیواره‌ی مثانه جلوگیری می‌کند.
- تمرین کردن تکنیک‌های رفتاری نیز ممکن است به فرد کمک کند.
تمرین های حرکات مثانه برای درمان تکرر ادرار
حرکات فیزیکی وجود دارند که با انجام آن‌ها می‌توان تکرر ادرار را درمان کرد. هدف سایر روش‌های درمانی نیز به جای بیماری‌های زمینه‌ای، برطرف کردن تکرر ادرار است. این روش‌های درمانی عبارتند از:
- تمرینات کِیگِل (Kegel): تمرینات منظم روزانه‌ای هستند که اغلب در زمان بارداری می‌توانند به تقویت ماهیچه‌های لگن، مجرای ادرار و عضلات زیر مثانه کمک کنند. برای حصول بهترین نتیجه، تمرینات کیگل را در سِت‌های ۱۰ تا ۲۰ تایی، ۳ بار در روز و حداقل به مدت ۴ تا ۸ هفته انجام دهید.
- بیوفیدبک : این درمان در کنار تمرینات کیگل انجام می‌گیرد. بیوفیدبک به بیمار این امکان را می‌دهد تا نسبت به عملکرد بدن خود هوشیارتر شود. این افزایش هوشیاری می‌تواند به بیمار در بهبود کنترل عضلات لگن خود کمک کند.
- تمرینات و حرکات مثانه: شامل حرکات مثانه برای طولانی‌تر نگه داشتن ادرار است. این تمرینات معمولا ۲ تا ۳ ماه طول می‌کشند.
- نظارت بر مصرف مایعات: ممکن است مشخص شود که نوشیدن زیاد در مواقع خاص علت اصلی تکرر ادرار است.
پیشگیری از ابتلا به تکرر ادرار
گاهی می‌توان تنها با ایجاد تغییرات کوچک، از ابتلا به تکرر ادرار جلوگیری کرد. مثلا داشتن یک رژیم غذایی متعادل و یک سبک زندگی فعال می‌تواند به اعتدال در ادرار کمک کند. محدود کردن مصرف الکل و کافئین و قطع غذاهایی که موجب تحریک بیش از حد مثانه می‌شود همچون شکلات، غذاهای تند و پرادویه و شیرین‌کننده‌های مصنوعی نیز بسیار کمک خواهد کرد.
تکرر ادرار را جدی بگیرید!
تکرر ادرار مشکل حادی نیست اما همانطور که گفتیم اگر نشانه بیماری زمینه‌ای باشد، باید برای رفع آن هر چه سریع‌تر اقدام کرد. نشانه‌ها را بررسی کنید و اگر نیاز به مشاوره و مراجعه به دکتر اورولوژی دارید، از طریق سیستم نوبت دهی آنلاین دکتردکتر وقت پزشک بگیرید.
در انتها از شما می‌خواهیم که اگر درباره تکرر ادرار سوالی دارید، از ما بپرسید یا تجربه خود را در این زمینه با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید.
منبع:
