شربت اکسپکتورانت دارویی خلط آور است و برای درمان سرفه‌های خلط‌دار تجویز میشود. همچنین برای کنترل علائم سرماخوردگی، آنفولانزا، عفونت‌های خفیف ریوی، بیماری برونشیت و عفونت‌های دستگاه تنفسی نیز مفید است.
این شربت با رقیق کردن ترشحات مخاطی (اخلاط)، باعث میشود که خلط راحت‌تر از گلو خارج شود تا راحت‌تر تنفس بکشد. برای توضیح کامل‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی نکات مهم شربت مذکور اختصاص می‌دهیم.
در پایان اگر سوالی داشتید، می‌توانید در انتهای مطلب و در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
شربت اکسپکتورانت چیست و چه ترکیباتی دارد؟
شربت اکسپکتورانت، با عنوان داروی خلطآور معروف است و به منظور درمان بیماری‌های تنفسی برای کودکان و بزرگسالان تجویز میشود.
اصلی‌ترین و مهم‌ترین ترکیبات استفاده شده در این شربت، ماده‌ای به نام «گایافنزین» است که موجب رقیق‌شدن خلط میشود. این ماده، با افزایش رطوبت مخاط و کاهش خاصیت چسبناک بودن آن، باعث میشود تا اخلاطی که در مجراهای تنفسی جمع شده‌اند، دفع شوند. دیگر ترکیبات این شربت، شامل کلرفنیرامین (ضدحساسیت)، سودوافدرین(ضد احتقان) و آب هستند.
با استناد به مقاله‌ای منتشر شده در وبسایت وبسایت WebMD،
پیش از مصرف شربت، از پزشک یا داروساز خود بخواهید تا تمام جزئیات مراقبتی و ایمنی را در خصوص شربت با شما در میان بگذارد.
درادامه در مورد موارد منع مصرف، تداخل‌های دارویی و سایر نکات مهم صحبت خواهیم کرد.
نام تجاری این شربت چیست و به چه اَشکالی در بازار موجود است؟
این دارو با نام‌های تجاری پکتورانت (Pectorant)، پکتورامین ( Pectoramin) و کوفکس (Coufex) در بازار موجود است. همچنین، برند‌های دیگری مانند مینو، الحاوی، خوارزمی و عماد نیز این شربت را تولید می‌کنند.
رایج‌ترین دوز این دارو، به صورت شربت اکسپکتورانت 60 میلی لیتر در بازار موجود است. اشکال مختلف این دارو نیز شامل شربت، قرص‌های جویدنی یا بلعیدنی و سوسپانسیون‌های خوراکی هستند.
از شربت اکسپکتورانت برای درمان چه بیماری‌هایی استفاده میشود؟
اگر یکی از مشکلات زیر را دارید، اکسپکتورانت گزینه خوبی برای رفع مشکل شما است:
- رفع خلط در سرماخوردگی و آنفولانزا
- بهبود وضعیت تنفسی هنگام ابتلا به برونشیت (التهاب لوله‌هایی که هوا را به ریه‌ها می‌رسانند)
- کمک به پاکسازی سینوس‌ها
- رقیق‌تر شدن اخلاط
- رفع احتقان و اخلاط از سینوس‌ها
- بهبود سرفه‌های مزمن خلط‌دار در آلودگی هوا، آلرژی، برونشیت یا سایر بیماری‌های تنفسی
- کاهش شدت سرفه
- کاهش احتقان بینی
- تسکین گلودرد ناشی از سرفه‌های مکرر
- کمک به درمان بیماری‌های تنفسی
- افزایش کیفیت خواب شبانه
این دارو، همچنین برای بهبود علائم گرفتگی سینه و گلودرد ناشی از سرماخوردگی نیز مفید است.
از این شربت چه استفاده‌های دیگری میشود؟
علاوه‌بر مواردی که تاکتون بررسی کردیم، این شربت برای رفع یکسری مشکلات دیگر نیز کمک میکند:
- بهترشدن گرفتگی عضلانی ناشی از سرفه مداوم
- درمان گرفتگی صدا و بهبود کیفیت آن
- بهبود مشکلات ناشی از بی‌حرکتی طولانی‌مدت
- کاهش عوارض گوارشی ناشی از رفلاکس معده
- کاهش تجمع خلط هنگام ترک سیگار
نکته! توجه داشته باشید که نکات فوق، تجویز پزشکی نیست و بیشتر افراد به صورت تجربی آنها را به کار می‌گیرند.
نحوه مصرف اکسپکتورانت برای کودکان
دوز مصرفی اکسپکتورانت برای درمان سرفه کودکان یا سرماخوردگی نیز به سن و وزن کودک بستگی دارد. در جدول زیر، توصیه‌های مهم را در این خصوص آورده‌ایم:
| گروه سنی | دوز مناسب |
| کودکان ۲ تا ۶ سال | ۲.۵ میلی‌لیتر در روز |
| کودکان ۶ تا ۱۲ سال | ۵ میلی‌لیتر در روز |
| ۱۲ سال تا بزرگسال | ۱۰ میلی‌لیتر (صلاحدید پزشک) |
دوز مصرفی شربت را حتما با قاشق داخل جعبه اندازه‌گیری کنید تا دوز استانداردی از آن وارد بدنتان شود.
شربت اکسپکتورانت برای کودکان هر چند ساعت یک بار باید مصرف شود؟
ساعت مصرفی پیشنهادی این دارو برای کودکان ۲ تا ۶ سال و ۶ تا ۱۲ سال، هر ۶ الی ۸ ساعت یکبار است. با این تفاوت که مقدار مصرف شربت برای کودکان ۲ تا ۶ سال باهم متفاوت‌اند. (به جدول بالا مراجعه کنید).
آیا می‌توان از شربت اکسپکتورانت برای کودکان زیر ۲ سال استفاده کرد؟
از نظر سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA)، استفاده از این شربت برای کودکان زیر ۲ سال توصیه نمی‌شود. زیرا مصرف این طیف از داروها برای کودکان خردسال، احتمالاً عوارضی مانند خوابآلودگی بیش از حد، مشکلات تنفسی و حتی خطر ایست تنفسی نیز ایجاد میکند.
نحوه مصرف اکسپکتورانت برای بزرگسالان
این شربت را بایستی طبق دستور پزشک و بعد از مطالعه دستور‌العمل روی جعبه آن مصرف کنید. برای اثرگذاری بیشتر، همچنین می‌توانید بعد از مصرف شربت آب و مایعات فراوان میل کنید. این کار موجب میشود که احتقان و مخاط اضافی، با سرعت بیشتری دفع شوند.
اکسپکتورانت کدئین برای بزرگسالان باید هر چند ساعت یک بار مصرف شود؟
دستور زمانی مناسب مصرف این شربت برای بزرگسالان، معمولاً هر ۶ تا ۸ ساعت است.
اگر یک دوز از مصرف شربت را فراموش کردیم، چه کنیم؟
در صورت فراموشی یک دوز از شربت، می‌توانید بلافاصله بعد از یادآوری آن را مصرف کنید. با‌این‌حال اگر زمان مصرف دوز بعدی نزدیک است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید.
مصرف این شربت چه عوارضی دارد؟
مانند تمام محصولات دارویی، مصرف این شربت هم دارای یکسری عوارض بوده و بروز آنها به دوز مصرفی و واکنش بدن در افراد مختلف بستگی دارد. عوارض احتمالی این دارو عبارتند از:
- حالت تهوع و استفراغ
- احساس خواب آلودگی
- سردرد
- حساسیت‌های پوستی
- دل‌پیچه و ناراحتی معده (در موارد نادر)
همچنین در موارد بسیار نادر، فرد ممکن است یکسری مشکلات تنفسی را در صورت حساسیت شدید به ترکیبات دارو تجربه کند. در صورت بروز عوارض فوق، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
مصرف بیش از حد این دارو، اعتیادآور است؟
نوعی از این شربت، دارای کدئین است که برای تسکین سرفه و دردهای خفیف کاربرد دارد. البته لازم به ذکر است که به دلیل وجود کدئین، احتمال اعتیادآور بودن آن نیز وجود دارد. کدئین، نوعی از مخدرهای ضعیف است که در صورت مصرف طولانی‌مدت، وابستگی جسمی و روانی ایجاد میکند.
آیا مصرف این شربت باعث اسهال میشود؟
درصورتی که در ترکیبات این شربت، موادی مانند عصاره برگ پیچک یا پتاسیم یدید باشد، احتمال دارد که فرد بعد از مصرف دچار اسهال شود.
موارد احتیاط در مصرف اکسپکتورانت شامل چه مواردی میشود؟
درصورتی که این شربت را مصرف می‌کنید، بایستی به چند نکته مهم توجه داشته باشید:
- هنگام رانندگی یا شرکت در امتحان این شربت را مصرف نکنید؛
- درصورت مصرف داروهای ضدسرفه دیگر این موضوع را با پزشک مطرح کنید؛
- دوز مصرفی شربت را خودسرانه زیاد یا کم نکنید؛
- بعد از اتمام علائم سرفه یا سرماخوردگی، مصرف شربت را قطع کنید؛
همچنین، بهتر است در مورد سابقه پزشکی خود نیز با پزشک صحبت کنید. زیرا درصورت ابتلا به بعضی از بیماری‌ها نباید این شربت را مصرف کنید.
چه افرادی نباید از شربت اکسپکتورانت مصرف کنند؟
افرادی با شرایط و سوابق پزشکی زیر، نباید از این شربت استفاده کنند:
- وجود مشکلات گوارشی؛ درصورتی که با مشکلات گوارشی مانند زخم معده، اسهال، یا مشکلات روده‌ای درگیر هستید، بایستی تحت نظر پزشک این دارو را مصرف کنید.
- سابقه آلرژی؛ اگر به هر یک از ترکیبات این شربت حساسیت دارید، از مصرف آن خودداری کنید. زیرا ممکن است بعد از مصرف، با علائمی مانند خارش، قرمزی پوست، تورم و در موارد شدیدتر حتی تنگی نفس نیز مواجه شوید.
توجه! مصرف این دارو برای کودکان زیر ۲ سال ممنوع است.
آیا مادران باردار و شیرده می‌توانند از این شربت استفاده کنند؟
بعضی از منابع مدعی‌اند که مصرف این شربت در دوران بارداری و شیردهی مانعی ندارد؛ اما در مقابل بعضی منابع دیگر معتقدند که مصرف شربت، به دلیل وجود بعضی از ترکیبات داخل آن برای مادران باردار و شیرده توصیه نمی‌شود. بهترین کار این است که پیش از مصرف شربت با پزشک خود مشورت کنید.
آیا مصرف شربت اکسپکتورانت باعث فشار خون میشود؟
بعضی از ترکیبات موجود در این شربت، (مانند پسودوافدرین) ممکن است فشار خون را بالا ببرند. از‌این‌رو، درصورتی که مبتلا به فشار خون یا بیماری‌های قلبی و عروقی هستید، این شربت را خودسرانه مصرف نکنید.
بررسی تداخلات اکسپاکتورانت با داروهای دیگر
شربت اکسپکتورانت با بعضی از انواع داروها تداخل دارد و مصرف همزمان این شربت با این داروها خطرناک است. این داروها عبارتند از:
- داروهای فشار خون؛ داروهایی همچون آتنولول، متوپرولول، کاپتوپریل و لوزارتان
- داروهای ضدافسردگی (مهارکننده‌های MAO)؛ آمی‌تریپتیلین، ونلافاکسین و دولوکستین
- آرام‌بخش‌ها و داروهای خوابآور؛ دیازپام، آلپرازولام، کلونازپام، زولپیدم یا زالپلون، دیفن‌هیدرامین، فنوباربیتال
- داروهای ضدانعقاد خون؛ وارفارین، ریواروکسابان، دابیگاتران، آپیکسابان و هپارین
- داروهای مربوط به آسم و مشکلات تنفسی؛ سالمترول، فورموترول، بودزونید، فلوتیکازون و تیوتروپیوم
توجه! درصورت مصرف همزمان الکل و این شربت، با عوارضی مانند سرگیجه، مشکلات گوارشی و خوابآلودگی شدید مواجه خواهید شد.
عوارض مصرف سرخود و اوردوز با اکسپکتورانت
اگر این شربت را سرخود و بدون تجویز پزشک مصرف کنید، ممکن است با عوارض خطرناک و شدید زیر روبرو شوید:
- اوردوز، تجربه کما و کاهش سطح هوشیاری
- ایجاد اختلال در عملکرد سیستم عصبی مرکزی
- افزایش فشار خون
- تداخلات دارویی و تشدید عوارض جانبی
- تهوع و استفراغ
- آسیب به کبد و کلیه
- خطر اعتیاد و سوءمصرف
توجه! درصورت مشاهده علائم اوردوز، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
شرایط نگهداری از اکسپکتورانت
برای نگهداری از این شربت، به موارد زیر توجه کنید:
- بهتر است این شربت را در دمای اتاق، دور از تابش مستقیم نور خورشید و دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
- این شربت را در یخچال، حمام یا دستشویی قرار ندهید.
- همچنین هنگام استفاده درب آن را محکم ببندید تا باکتری و میکروب وارد آن نشود.
توجه! هنگام خرید به تاریخ مصرف دارو نیز دقت کنید.
در طول این مطلب، سعی داشتیم تمام ابعاد مربوط به این شربت را بررسی کنیم. اگر شرایط خاصی دارید و در زمینه وضعیت خود، در این خصوص سوالی دارید، می‌توانید با مراجعه به سامانه نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر از بهترین متخصصین گوش، حلق و بینی در سراسر ایران، مشاوره حضوری یا غیرحضوری بگیرید.
منابع:
webmd.com
healthline.com
my.clevelandclinic.org
