هدف استفاده از قطره چشم درمان مشکلات و بیماری‌های چشم است. به بیان دیگر، قطره چشم رایج‌ترین دارویی است که برای درمان مشکلاتی مانند خشکی چشم، عفونت چشم، التهاب، آلرژی حساسیت‌های چشمی استفاده می‌شود. انواع قطره چشم شامل اشک مصنوعی، آنتی‌هیستامین، آنتی‌بیوتیک و قطرههای استروئیدی هستند. هرکدام از انواع قطرههای چشم به منظور درمان و کنترل مشکلات و موارد خاص تولید شده‌اند. از‌این‌رو، بهتر است پیش از استفاده از قطره‌ها در مورد مصارف قطره، مزایا و معایب آن آگاهی کسب کنیم.
برای توضیح جامع‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی قطره های چشمی، کاربرد قطره چشم، مزایا و عوارض استفاده از قطره چشم اختصاص می‌دهیم.
در پایان اگر سوالی داشتید، می‌توانید در انتهای مطلب و در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
قطره چشم چیست؟
قطره چشم، محلولی حاوی مواد دارویی مختلف است که در داخل بطری‌های کوچک قرار داشته و پزشک متخصص آن را به منظور درمان مشکلات و بیماری‌های چشمی تجویز میکند. روش استفاده از قطرههای چشم موضعی بوده و تاثیر آن بسیار سریع است. یعنی، شما در ساعات مشخصی از روز یک یا دو قطره از آن را داخل چشمان خود می‌ریزید. برای نتیجه‌گیری کامل، بایستی قطره چشم را مطابق دستور پزشک خود استفاده کنید. قطره چشم، انواع مختلفی دارد که در ادامه به طور کامل بررسی خواهیم کرد.
با استناد به مقاله‌ای در وب‌سایت cnet،
آلرژی، خشکی چشم، قرمزی و آبریزش چشم، مشکلات رایجی هستند که به راحتی می‌توانید با استفاده از قطرههای چشم آنها را درمان کنید. اما هنگام انتخاب قطره چشم، به ایمن و بی‌خطر بودن آن دقت کنید.
برای انتخاب قطره چشم، می‌توانید از کارشناس داروخانه مشاوره بگیرید یا اینکه به پزشک متخصص مراجعه کنید.
انواع قطره چشم
همانطور که گفتیم، قطره چشم انواع مختلفی داشته و هرکدام بنا به نیازهای درمانی خاصی تجویز می‌شوند. برای مثال، قطرههای چشمی مرطوب کننده یا اشک مصنوعی، قطره استریل چشمی نفازولین، قطره آنتی بیوتیک چشمی کودکان، قطره برای عفونت چشم بزرگسالان، قطره برای قرمزی چشم و قطره مسکن چشم درد از این دست هستند. با‌این‌حال در دسته‌بندی کلی، لیست قطرههای چشمی آنتی‌هیستامین‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها و قطرههای استروئیدی را شامل می‌شوند.
قطره چشم اشک مصنوعی
قطره اشک مصنوعی، نوعی قطره روان‌کننده است که به منظور حفظ رطوبت چشم استفاده می‌شود. در بیانی دیگر، اشک مصنوعی از خشکی چشم جلوگیری کرده و چشم‌ها را مرطوب نگه مي‌دارد. اشک مصنوعی در دسته قطرههای چشمی بدون نسخه قرار دارد و خرید آن برای عموم مردم آزاد است. با‌این‌حال، بهتر است پیش از خرید هر نوع قطره چشمی با پزشک خود مشورت کنید. همچنین، در نظر داشته باشید که استفاده از قطره چشم اشک مصنوعی، راه حلی موقت برای پیش‌گیری یا کاهش علائم خشکی چشم است.
قطره چشم ضد قرمزی
قطرههای چشم ضد قرمزی همانطور که از نامشان مشخص است، به منظور کاهش و درمان قرمزی چشم استفاده می‌شوند. قرمزی چشم بنا به‌دلایل مختلف از جمله ورم ملتحمه، آلرژی، خستگی و بی‌خوابی ایجاد می‌شود. با اینکه قطرههای ضد قرمزی، علائم ظاهری قرمزی چشم را بهبود می‌بخشند، اما استفاده از آنها برای تمام افراد مناسب نیست. برای مثال، افرادی که به بعضی از بیماری‌های چشمی مانند گلوکوم مبتلا هستند، نباید از این قطره‌ها استفاده کنند. قطرههای ضد قرمزی را می‌توانید بدون تجویز پزشک تهیه کنید.
قطره چشم آنتی بیوتیکی
در حالت کلی، آنتی بیوتیک‌ها دارو‌هایی هستند که برای درمان بیماری‌های ناشی از عفونت تجویز می‌شوند. قطره چشم آنتی بیونیکی، حاوی دارو‌های ضد باکتری بوده و برای درمان و رفع باکتری‌های مضر در داخل چشم موثر هستند. رایج‌ترین عفونت‌های داخل چشمی که این قطره‌ها درمان می‌کنند، شامل التهاب ملتحمه و التهاب قرنیه است. برای مثال، قطره چشم کلرامفنیکل، برای درمان التهاب ملتحمه تجویز می‌شود. در حالت کلی، قطرههای حاوی آنتی‌بیوتیک، معمولاً یک یا چند نوع آنتی‌بیوتیک دارند که باهم بررسی می‌کنیم:
- تتراسایکلین‌ها؛ برای درمان عفونت‌های سطحی چشم کاربرد دارند.
- آزیترومایسین؛ برای درمان عفونت‌های ملتحمه تجویز می‌شوند.
- سیپروفلوکساسین یا قطره چشم سیپلکس؛ برای درمان عفونت‌های شدید چشم و عفونت‌های قرنیه موثر است قطره چشم کلوبیوتیک نیز عملکردی مشابه دارد.
- موکسی‌فلوکساسین؛ برای درمان عفونت‌های پیچیده‌تر مانند زخم‌های قرنیه تجویز می‌شود.
- نیومایسین؛ معمولاً در ترکیب با سایر دارو‌های آنتی‌بیوتیکی و ضدالتهابی تجویز می‌شود.
هرکدام از قطره‌ها را بایستی مطابق دستور پزشک متخصص و در ساعات مشخصی از شبانه‌روز استفاده کنید. موارد استفاده از قطرههای چشمی آنتی‌بیوتیک را به صورت کامل در جدول زیر آورده‌ایم:
| نام بیماری | توضیحات کلی |
| کونژکتیویت باکتریایی | این بیماری با علائمی مانند قرمزی چشم و ترشحات زرد یا سبز رنگ از چشم بروز میکند. |
| کراتیت باکتریایی | این بیماری همان عفونت قرنیه است که معمولاً به صورت لکه یا زخم روی قرنیه بروز میکند. عفونت قرنیه به درمان فوری نیاز دارد. |
| بلفاریت (التهاب پلک‌ها) | در صورتی که عفونت باکتریایی عامل بروز این التهاب باشد، قطرههای آنتی‌بیوتیک در تسکین علائم آن موثر هستند. |
نکته! زمان مصرف و دوز قطره‌ها، بر اساس شدت عفونت و نوع آنتی‌بیوتیک متفاوت است. برای رفع کامل عفونت‌های باکتریایی، لازم است که دوره درمانی خود را به صورت کامل و منظم طی کنید.
قطره چشم آنتی هیستامین ( ضد حساسیت )
قطره چشم آنتی هیستامین، نوعی دیگری از قطرههای چشم را شامل شده و به منظور کاهش علائم آلرژی چشمی تجویز می‌شوند. آلرژی چشمی، در اصل همان ورم ملتحمه آلرژیک است که فقط چشم‌ها را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.
زمانی که چشم‌های ما با یک ماده آلرژن مواجه می‌شوند، سلول‌های سیستم ایمنی ماده‌ای به نام هیستامین آزاد می‌کنند. هیستامین، خود عامل اصلی ایجاد علائم آلرژی مانند خارش، قرمزی و تورم است. قطرههای حاوی آنتی هیستامین، با مهار گیرنده‌های هیستامین در سلول‌های چشم، از اثرگذاری هیستامین جلوگیری کرده و علائم آلرژی را کاهش میدهند. برای مثال، قطره چشم بتامتازون یکی از قطره هایی است که برای درمان حساسیت و خارش چشم نیر کاربرد دارد. موارد استفاده از قطرههای آنتی‌هیستامین را بررسی می‌کنیم:
- کنژنکتیویت آلرژیک؛ در اثر تماس با آلرژن‌هایی مانند گرده گل‌ها، گرد و غبار، شوره یا موی حیوانات بروز میکند.
- آلرژی فصلی؛ در فصل‌های بهار و پاییز هنگام گرده‌افشانی گیاهان بروز میکند.
- آلرژی دائمی؛ افرادی که دائما با آلرژن‌ها درگیر هستند، می‌توانند با استفاده از قطرههای چشم آنتی‌هیستامین علائم خود را تسکین دهند.
قطره چشم حاوی آنتی‌هیستامین، دارای دو نوع ساده و ترکیبی است که پزشک متخصص بر اساس نوع حساسیت و شدت حساسیت آنها را تجویز میکند. برای اینکه با پزشکان متخصص این حوزه اطلاعات بیشتری کسب کنید، لازم است در مورد تخصص چشم پزشکی چیست مطالعه داشته باشید. با آگاهی از وظایف پزشکان این تخصص، می‌توانید انتظارات درست‌تری در زمینه تاثیر قطره چشم داشته باشید. در ادامه، چند نمونه از قطرههای چشم ضد حساسیت را مرور می‌کنیم:
- کتوتیفن؛ یکی از رایج‌ترین قطره چشم حاوی آنتی‌هیستامین است که با تثبیت عملکرد سلول‌های دستگاه ایمنی، به سرعت علائم حساسیت را کاهش می‌دهد.
- اولوپاتادین؛ نوعی قطره چشمی ترکیبی است که به منظور پیش‌گیری و کاهش علائم آلرژی تجویز می‌شود.
- نفازولین؛ قطره چشم نفازولین، معمولاً همراه با آنتی‌هیستامین برای کاهش قرمزی چشم استفاده می‌شود. اما استفاده از این قطره را در بازه زمانی کوتاه پیشنهاد می‌کنیم.
قطرههای چشمی حاوی آنتی‌هیستامین را می‌توانید چند بار در روز استفاده کنبد. دفعات دقیق استفاده از این قطره‌ها، به نوع قطره و شدت حساسیت بستگی دارد.
قطره چشم استروئیدی
قطرههای چشمی استروئیدی یا کورتیکواستروئید‌ها، معمولاً برای درمان التهاب چشم و بیماری‌هایی مانند ورم ملتحمه، تبخال چشم و چشم صورتی موثر هستند. استروئیدها، در اصل دارو‌های ضد التهاب بسیار قوی هستند که به مستقیماً روی سیستم ایمنی اثرگذاشته و واکنش‌های التهابی را کاهش میدهند. موارد دیگر استفاده از قطرههای استروئیدی را بررسی می‌کنیم:
- آلرژی‌های بسیار شدید؛ در مواردی که شدت آلرژی بسیار شدید باشد و با دارو‌های آنتی‌هیستامین درمان نشود، پزشک متخصص استفاده از قطرههای استروئید را تجویز میکند.
- بعد از انجام عمل جراحی چشم؛ برای کاهش التهاب و بهبود سریع بعد از عمل‌هایی مانند آب مروارید، گلوکوم و جراحی قرنیه تجویز می‌شود.
- التهاب قرنیه؛ برای درمان بیماری‌هایی مانند کراتیت موثر است.
قطرههای استروئیدی، همچنین برای درمان سایر صدمه‌های چشمی نیز موثر هستند. برای مثال، قطره چشم فلوکورت یکی از قطرههای استروئیدی مهم است. سایر قطرههای استروئیدی موارد زیر را شامل می‌شوند:
- دگزامتازون؛ برای درمان التهاب‌های حاد چشمی
- لوتپردنول؛ برای درمان التهاب‌های چشمی مزمن
- فلورومتولون؛ برای درمان طولانی‌مدت التهاب‌های خفیف
قطرههای چشمی استروئیدی را بایستی با دوز مشخص استفاده کنید. تعداد دفعات استفاده از این قطره‌ها بازهم به شدت التهاب بستگی دارد. در صورت شدید بودن التهاب، احتمال دارد پزشک متخصص استفاده ساعتی از آن را تجویز کند. نکته مهم در خصوص دارو‌های استروئیدی، این است که هرگز نباید استفاده از آنها را به طور ناگهانی قطع کنید.
قطره چشم ضد ویروسی
قطرههای چشمی ضد ویروسی، به منظور درمان عفونت‌های ناشی از ویروس‌ها تجویز می‌شوند. این قطره‌ها با جلوگیری از تکثیر ویروس، علایم ناشی از عفونت‌های ویروسی را کاهش میدهند. این ویروس‌ها، در اصل با تاثیر مستقیم بر ماده ژنتیکی ویروس مانغ تکثیر آن می‌شوند. با کاهش تعداد ویروس‌ها، بدن می‌تواند با ویروس‌های باقی‌مانده مقابله کند. قطرههای ویروسی، معمولاً برای درمان بیماری‌های زیر تجویز می‌شوند:
- کراتیت هرپسی؛ این بیماری در اصل التهاب قرنیه ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس است که به احتمالاً به بینایی فرد نیز آسیب می‌رساند.
- زونا چشمی؛ نوعی عفونت چشمی است که از ویروس واریسلا زوستر ( عامل آبله‌مرغان) ناشی می‌شود. این بیماری به صورت جدی چشم‌ها را درگیر میکند و با درد و التهاب همراه است.
- کراتو کونژنکتیویت هرپسی؛ التهاب همزمان قرنیه و ملتحمه است که از ویروس هرپس ناشی می‌شود.
در حالت کلی، قطرههای چشم ضد ویروسی به انواع مختلفی تقسیم شده و هرکدام برای نوع خاصی از ویروس موثر هستند. برای مثال قطره تری فلوریدین، یکی از معروف‌ترین قطرههای ضد ویروسی است که برای درمان عفونت‌های ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس تجویز می‌شود.
نکته! قطرههای ضد ویروسی را بایستی در فواصل زمانی منظم و مطابق با دستور پزشک استفاده کنید. برای نتیجه‌گیری بهتر از این نوع از قطره‌ها، بهتر است دوز منظمی از قطره را دریافت کنید.
چگونگی استفاده از قطرههای چشم
برای استفاده از قطره چشم، ابتدا بایستی دست‌های خود را کامل و تمیز بشویید. سپس در حالت نشسته سر خود را به عقب خم کنید و با یک دست خود، قطره را به آرامی در داخل چشم خود بچکانید. اگر به هر دلیلی خودتان نمی‌توانید انجام دهید، از اعضای خانواده خود کمک بگیرید. همچنین، هنگام چکاندن قطره هرگز نوک انگشت یا دست خود را به نوک قطره نزنید، قطره را در داخل حفره چشم بچکانید و بعد از اتمام کار، ۱ دقیقه چشم‌های خود را ببندید.
قطره چشم چگونه اثر می‌گذارد؟
عملکرد قطرههای چشم، به مواد تشکیل‌دهنده آنها و هدف پزشک از تجویز آنها بستگی دارد. بعضی از قطره‌ها را میتوانیم بدون نسخه از دارو‌خانه‌ها خریداری کنیم؛ اما بعضی دیگر تجویزی بوده و برای خریدن آنها حتماً به نسخه پزشک نیازمند هستیم. چند مورد از عملکردهای قطره چشم را باهم بررسی می‌کنیم:
- کاهش ترشحات چشم؛ داخل بعضی از قطره‌ها، موادی وجود دارند که مخاط اضافی را تجزیه کرده و در نتیجه ترشحات چشم را کاهش میدهند.
- کاهش قرمزی و التهاب چشم؛ قطره چشم با کاهش جریان خون به مویرگ‌ها التهاب و قرمزی چشم را کاهش میدهند.
- شست‌وشو و پاکسازی؛ بعضی از فرمولاسیون‌های موجود در قطره چشم، برای شست‌شوی چشم مناسب بوده و سطح مایعات چشم را در حالت متناسب نگه می‌دارند.
- بی‌حس کننده؛ در بعضی مواقع، پزشک متخصص برای کاهش درد چشم استفاده از قطرات بی‌حس‌کننده را تجویز میکند.
- کاهش خارش و التهاب چشم؛ قطرههای حاوی آنتی‌بیوتیک، با کاهش پاسخ‌های آلرژیک، علائم مرتبط با آلرژي چشم مانند خارش و التهاب چشم را درمان میکند.
- گشاد کردن مردمک‌ها؛ هنگام معاینه چشم‌ها، پزشک متخصص برای تشخیص دقیق‌تر از قطرههای گشاد‌کننده مردمک چشم استفاده میکند. این قطره‌ها، مردمک چشم را به طور موقت باز می‌کنند تا پزشک متخصص بتواند به وجود داشتن یا نداشتن بیماری‌های مربوط به عنبیه چشم پی ببرد.
در حالت کلی، استفاده از قطره چشم به منظور حفظ سلامت و کنترل بیماری‌های چشم ضروری بوده و در صورت تجویز پزشک، حتما بایستی از آن استفاده کنیم.
موارد استفاده از قطره چشم
قطرههای چشم به منظور درمان طیف وسیعی از مشکلات و بیماری‌های مربوط به چشم استفاده می‌شود. این قطره‌ها، در اصل روشی غیر تهاجمی و موثر برای درمان بیماری‌های چشم بوده و در کاهش علائم بیماری‌ها کاربرد دارند. در حالت کلی، موارد استفاده از قطرههای چشم شامل درمان خشکی چشم، درمان عفونت‌های چشم، درمان آلرژي، درمان التهاب و سایر آسیب‌های مربوط به چشم است. در ادامه موارد جزئی‌تر را باهم بررسی خواهیم کرد.
رفع خشکی چشم
خشکی چشم، زمانی اتفاق می‌افتد که چشم‌های ما نمی‌توانند اشک کافی و باکیفیت تولید کنند. در صورت خشکی چشم، ما معمولاُ در قسمت چشم‌های خود سوزش و درد احساس می‌کنیم. یکی از رایج‌ترین کاربرد قطرههای چشم، بهبود خشکی چشم و حفظ رطوبت آن است. برای مثال، قطره اشک چشم یکی از رایج‌ترین قطره‌هایی است که برای درمان خشکی چشم استفاده می‌شود. این قطره‌ها حاوی مواد روان‌کننده هستند و معمولاً خطری برای چشم‌های ما ندارند.
رفع قرمزی چشم
قرمزی چشم، معمولاً به دلیل عوامل مختلفی مانند خستگی، خشکی چشم، آلرژی و سایر موارد بروز میکند. قطرههای ضد قرمزی چشم با تنگ کردن عروق خونی سطح چشم، قرمزی را کاهش میدهند. با‌این‌حال، در نظر داشته باشید که نباید بیش از اندازه از این نوع قطره‌ها استفاده کنید. قطره نفازولین، یکی از معروفت‌ترین و رایج‌ترین قطرههای ضد قرمزی چشم است.
درمان آسیب‌های چشم
گهگاه ممکن است بنا به دلایل مختلف، چشم‌های ما آسیب ببینند. این آسیب‌ها معمولاً شامل نفوذ شی خارجی، خراش قرنیه یا سایر موارد مشابه است. در این موقعیت‌ها، استفاده از قطرههای چشمی حاوی آنتی‌بیوتیک و استروئید مشکل ما را رفع می‌کنند. اسامی این قطره‌ها را در تیتر‌های مربوطه آورده‌ایم.
درمان التهاب چشم
یکی از مهم‌ترین کاربرد‌های قطرههای چشم، درمان و رفع التهاب‌های چشمی است. این مشکلات معمولاً به دلیل عفونت‌ها، آلرژی‌ها یا سایر آسیب‌های چشمی رخ میدهند. استفاده از قطرههای چشمی، علائم التهاب را کاهش داده و برای درمان التهاب‌های مختلف موثر هستند. برای مثال، قطرههای فلوکورتون، لوتپردنول، دگزامتازون و نفازولین، قطره‌هایی هستند که التهاب چشم را درمان می‌کنند.
درمان عفونت‌های چشم
قطرههای چشم حاوی آنتی‌بیوتیک، ضد ویروس و ضد قارچ برای درمان عفونت‌های چشم موثر هستند. عفونت‌های چشمی، هر کدام بنا به‌دلایلی مانند حمله باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها بروز می‌کنند. در مورد نوع قطره و دوز آن پزشک متخصص تصمیم می‌گیرد.
مزایای استفاده از قطره های چشم
یکی از مهم‌ترین مزایای استفاده از قطرههای چشم، این است که دارو به صورت مستقیم اعمال می‌شود. در این نوع درمان که درمان موضعی نام دارد، مواد دارویی داخل قطره خیلی سریع به محل آسیب‌دیده می‌رسند. دلیل دیگر تاثیر سریع قطره، این است که درمان‌های موضعی به جذب شدن از طریق دستگاه گوارش نیازی ندارند و در نتیجه، سریع‌تر از دارو‌های دیگر تاثیر می‌گذارند. سایر مزایای استفاده از قطرههای چشم را بررسی می‌کنیم:
- کنترل دقیق علائم؛ از آنجایی که آثار اغلب بیماری‌های چشم روی چشم نمایان می‌شوند، تشخیص دقیق علائم و کنترل آنها به وسیله قطره‌ها امکان پذیر است.
- استفاده آسان و غیرتهاجمی؛ شما برای استفاده از قطرههای چشم به تجهیزات و توانایی خاصی نیاز ندارید. می‌توانید سر ساعت و بدون مراجعه به پزشک از قطره استفاده کنید.
مزایای استفاده از قطرههای چشم فقط شامل بیماری‌های چشم نیست. بلکه برای کنترل یکسری مشکلات دیگر، مانند مراقبت‌های بعد از عمل لازک یا لیزیک و درمان افتادگی پلک نیز می‌توانید از قطره استفاده کنید. برای مثال، قطره چشم اپینیک برای رفع پتوز چشم یا همان افتادگی پلک استفاده می‌شود.
معایب استفاده از قطره های چشم
قطرههای چشم، مخصوصاً مواردی که حاوی استروئید، آنتی‌بیوتیک یا آنتی‌هیستامین هستند، ممکن است یکسری عوارض جانبی نیز به همراه داشته باشند. برای مثال، سوزش چشم، خشکی بیش از اندازه، قرمزی و حساسیت به نور از این دست هستند. حتی برخی از قطره‌ها موقتاً دید انسان را تار می‌کنند. سایر موارد را بررسی می‌کنیم:
- احتمال بروز عفونت در صورت استفاده نادرست؛ رعایت نکردن بهداشت هنگام استفاده از قطره ممکن است خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد. یا در صورت وجود عفونت آن را شدید‌تر کند.
- احتمال بروز عوارض سیستمیک؛ بعضی از قطرههای چشم، با اینکه به صورت موضعی اعمال می‌شوند، اما ممکن است هنگام استفاده از طریق مجاری اشکی وارد جریان خون شوند و مشکلات سیستمیک ایجاد کنند. برای مثال، قطرههای بتابلوکر در موارد نادر باعث کاهش ضربان قلب یا فشار خون می‌شوند.
همچنین، چند مورد از قطرههای ضدقرمزی چشم در صورت استفاده طولانی مدت وابستگی ایجاد می‌کنند. یعنی، بلافاصله بعد از قطع مصرف چشم‌ها بیشتر از قبل قرمز می‌شوند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر به صورت مکرر و بدون تجویز پزشک از قطره چشم (اشک مصنوعی، آنتی‌هیستامین و آنتی‌بیوتیک) استفاده می‌کنید، بهتر است این اقدام خود را با پزشک متخصص در میان بگذارید. به این منظور که ابتدا برای معاینه به دکتر چشم مراجعه کنید و بعد از کسب آگاهی در مورد کاربرد قطره چشم، مزایا و معایب انواع قطره چشم از آنها استفاده کنید. فراموش نکنید که هرکدام از قطره های چشمی، برای یک نوع از بیماری‌های چشم کاربرد دارند و استفاده سرخود ممکن است یک سری مشکلات برای شما به وجود بیاورد.
ما در این مطلب، سعی داشتیم تمام ابعاد مربوط به قطره چشم را بررسی کنیم، با‌این‌حال، اگر باز هم در این خصوص سوال دارید می‌توانید با مراجعه به وب‌سایت آنلاین نوبت‌دهی مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، از بهترین چشم پزشکان در سراسر ایران زمان ویزیت و مشاوره دریافت کنید.
منابع:
my.clevelandclinic.org
webmd.com
