بیماری هپاتیت ای چیست و چه علائمی دارد؟ + معرفی راه‌های انتقال هپاتیت E

بیماری هپاتیت ای نوعی بیماری ویروسی است که کبد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بیماری هپاتیت E از آب آلوده و مدفوع آلوده به بدن منتقل می‌شود؛ اما مانند سایر انواع هپاتیت، دوره نقاهت آن طولانی‌مدت نیست. تب، خستگی، تهوع، استفراغ و بی‌اشتهایی از مهم‌ترین علائم هپاتیت ای هستند. البته، افراد مبتلا درد شکم و یرقان (زردی پوست و چشم) را نیز همراه سایر علائم تجربه می‌کنند. برای تشخیص ویروس هپاتیت ای، باید به پزشک گوارش و کبد مراجعه کنید.

 برای توضیح جامع‌تر در خصوص درمان و سایر جوانب مهم، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی هپاتیت ای اختصاص می‌دهیم. برای مطالعه این مطلب به ۵ دقیقه زمان نیاز دارید. 

همچنین اگر سوالی درباره علائم هپاتیت E داشتید، می‌توانید در انتهای مطلب و در بخش نظرات مطرح کنید تا پزشک پاسخ دهد. 

بیماری هپاتیت E چیست؟ 

بیماری هپاتیت ای، نوعی بیماری ویروسی است که کبد را درگیر می‌کند. عامل اصلی این بیماری، ویروس HEV بوده و حتی ذره کوچکی از این ویروس، می‌تواند بدن انسان یا حیوانات را آلوده کند. منشاً اصلی ویروس هپاتیت ای، آب آلوده و مدفوع آلوده به ویروس است و معمولاً از راه روده منتقل می‌شود. ویروس هپاتیت ای، دارای ۸ نوع ژنوتیپ است که ۴ مورد آن انسان را درگیر می‌کند. در موارد نادر، این ویروس از بعضی حیوانات مانند خوک، موجودات دریایی و شتر آلوده نیز می‌تواند وارد بدن انسان شود. میزان شیوع هپاتیت ای، در کشور‌های کم‌درآمدی که آب آشامیدنی سالم و مراکز بهداشتی ندارند بیشتر است.

با استناد به یک مقاله معتبر در وب‌سایت virologyj biomedcentral، 

ویروس HEV، عامل اصلی حاد‌ترین شکل بیماری هپاتیت E در سراسر جهان است.

هپاتیت ای با اینکه به خود خود خطرناک نیست، اما در صورتی که افراد با شرایط زیر به آن مبتلا شوند احتمالا کشنده باشد:

• سیستم ایمنی ضعیف 
• سالخوردگی 
• بارداری ( از سه ماهه دوم )
• انجام عمل پیوند کبد
• مضرف دارو‌های سرکوب‌کننده سیستم ایمنی

سلول‌های کبدی تحت تاثیر شدید بیماری هستند و عوارض بیماری در این افراد شدید‌تر است. اما در حالت عادی، دوره نقاهت هپاتیت ای، کوتاه‌تر از سایر انواع هپاتیت است. 

بیماری هپاتیت E چه علائمی دارد؟

بعضی از علائم هپاتیت ای، شامل تب، زردی (یرقان)، خستگی، تهوع، درد مفاصل و بثورات پوستی خارش‌دار است. این علائم، نسبت به شرایط جسمانی افراد بین خفیف تا شدید متغیر‌اند. بعد از ورود ویروس به بدن، علائم آن از ۲ تا ۹ هفته بعد از ابتلا به ویروس ادامه خواهند داشت. موارد جزئی‌تر را بررسی می‌کنیم:

• تب؛ از علائم اولیه هپاتیت ای است. تب ناشی از هپاتیت احتمالاً همراه با لرز است و به مدت چند روز تا چند هفته ادامه دارد. تب همراه با لرز، معمولاً نشانگر فعالیت شدید ویروس در بدن است. 
• زردی (یرقان)؛ زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها بارز‌ترین نشانه هپاتیت ای است. دلیل این موقعیت، تجمع بیلی‌روبین در خون بوده و نشانه مختل شدن عملکرد کبد است. 
• خستگی؛ چند روز بعد از بروز علائم، به دلیل کاهش قدرت بدنی انرژی افراد مبتلا کاهش می‌یابد. خستگی ناشی از هپاتیت، بسیار شدید است و فعالیت روزمره افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. 
• شکم درد؛ این درد معمولاً در قسمت فوقانی سمت راست شکم احساس می‌شود. در موارد شدید‌تر، درد شکم تا نزدیک کبد نیز امتداد می‌یابد. 
• تهوع و استفراغ؛ به دلیل آسیب‌ به کبد و ایجاد اختلال در سیستم گوارش بروز می‌کند. 
• مدفوع روشن و ادرار تیره؛ عامل این موقعیت، کاهش دفع بیلی‌روبین و اختلال در عملکرد کبد است. 

در صورت تجربه علائم فوق، حتماً بایستی به دکتر گوارش و کبد مراجعه کنید. برای کسب آگاهی از حیطه تخصص دکتر گوارش، می‌توانید مطلب تخصص گوارش و کبد چیست را مطالعه کنید.

علت ابتلا به هپاتیت E

اولین علت ابتلا به هپاتیت ای، مصرف آب آلوده و غذای آلوده است. منشاً این آلودگی، تماس افراد سالم با مدفوع آلوده به ویروس افراد مبتلا است. همچنین، رعایت نکردن بهداشت فردی و قرارگرفتن در محیط‌های آلوده، دلیل دیگر ابتلای افراد به ویروس هپاتیت ای است. در بعضی مناطق محروم، نشستن دست‌ها هم می‌تواند عامل انتقال این ویروس باشد! سایر نکات مهم را در جدول زیر آورده‌ایم:

در کشور‌های پیشرفته، کارخانه‌های آب و فاضلاب تمام ویروس‌ها را قبل از ورود آب به منابع آشامیدنی از بین می‌برند.

روش‌های انتقال هپاتیت E

همانطور که بالاترر گفتیم، هپاتیت E معمولا از طریق آب آلوده، غذای آلوده و تماس با مدفوع آلوده انسان و حیوانات، منتقل می‌شود. با این حال، در موارد نادری هپاتیت ای از راه رابطه جنسی محافظت نشده یا خون آلوده نیز منتقل شده است.

روش‌های تشخیص بیماری هپاتیت E

تشخیص بیماری هپاتیت ای، در چندین مرحله مختلف انجام می‌گیرد. برای مثال تاریخچه پزشکی، معاینه بالینی، آزمایش خون، آزمایش مدفوع و انجام تصویر‌برداری از این دست هستند. در بررسی تاریخچه پزشکی بیمار، پزشک متخصص در مورد علائم و نشانه‌های بیمار از وی سوال می‌پرسد و سپس معاینه بالینی را آغاز می‌کند. معاینه بالینی، به منظور بررسی زردی پوست، سفیدی چشم‌ها و میزان تب انجام می‌گیرد. سایر روش‌های تشخیصی موارد زیر را شامل می‌شوند:

• آزمایش خون؛ انواع آزمایش‌های خونی، به منظور بررسی عملکرد کبد و تایید وجود ویروس هپاتیت ای انجام می‌گیرند. 
• آزمایش مدفوع؛ در بعضی موارد، از این آزمایش برای شناسایی ویروس هپاتیت E در مدفوع بیمار انجام می‌شود.
• انجام تصویربرداری؛ تنها روش تثبیت نهایی وجود ویروس در بدن است و به منظور بررسی و ارزیابی آسیب‌های کبدی انجام می‌گیرند.

سونوگرافی، رایج‌ترین روش برای تشخیص دقیق هپاتیت ای در کبد است. این روش، به طور دقیق و حتمی وجود ویروس را تثبیت می‌کند.

هپاتیت E در کودکان

میزان شیوع هپاتیت E در کودکان، کمتر از بزرگسالان است. هپاتیت ای در کودکان، بیشتر در مناطق محروم با بهداشت ضعیف و شرایط زندگی نامناسب رخ می‌دهد. علائم هپاتیت E در کودکان مشابه بزرگسالان بوده و با تب، زردی، و درد شکم بروز می‌کند. علامت دیگر هپاتیت ای در کودکان، عفونت است؛ اما در مناطق آلوده و محروم اغلب تشخیص داده نمی‌شود. 

نکته! سرعت پیشرفت بیماری هپاتیت ای، در کودکان بسیار بیشتر از بزرگسالان است. همچنین، در اغلب موارد کودکان مبتلا با عوارضی مانند نارسایی کبدی نیز مواجه می‌شوند.

روش‌های درمانی بیماری هپاتیت E

هیچ روش درمانی خاصی برای بیماری هپاتیت ای وجود ندارد؛ اما خوشبختانه در اغلب موارد، هپاتیت E خود به خود بهبود می‌یابد و به درمان خاصی هم نیاز نیست. در اصل، روش‌های درمانی بیشتر به مدیریت علائم، مصرف بعضی از دارو‌ها و تغذیه مناسب مربوط هستند. بخش مهمی از مدیریت علائم بیماری، شامل استراحت کافی و مصرف مایعات برای جلوگیری از کم‌آبی و حفظ مایعات بدن است. در صورت شدید بودن علائم و کنترل جدی‌تر، ممکن است پزشک متخصص بیمار را بستری کند. موارد جزئی‌تر را در ادامه مورد بررسی قرار خواهیم داد.

استراحت کافی

افراد مبتلا به بیماری، به دلیل درگیری سیستم ایمنی با ویروس، اغلب اوقات احساس خستگی توصیف نا‍پذیری دارند. به همین دلیل، باید استراحت کنند. همچنین، باید ساعات خواب این افراد استاندارد و کافی باشد. زیرا داشتن برنامه خواب منظم، برای مقابله بدن با عفونت بسیار مهم است. اگر به هر دلیلی مشکل خواب دارید، می‌توانید به یک روان‌پزشک یا روان‌شناس نیز مراجعه کنید.

تغذیه مناسب

در دوران نقاهت، اهمیت به نوع غذاهایی که میل می‌کنید بسیار مهم است. زیرا کبد شما، نباید به دلیل سنگین بودن عملکرد گوارشی تحت فشار قرار بگیرد. در نتیجه، سعی کنید یک رژیم غذایی غنی از غذاهای سبک و کم‌چرب را در این دوران اجرا کنید. همچنین، از مصرف غذا‌های سنگین تند و ادویه‌دار پرهیز کرده و مایعات زیادی مصرف کنید. در نهایت، مطلقاً الکل مصرف نکنید. 

مصرف دارو‌های مسکن

مصرف مسکن برای افراد مبتلا به هپاتیت ای، اقدامی بسیار حساس و مهم است. زیرا بسیاری از مسکن‌ها، کبد را تحت فشار شدید قرار می‌دهند. با‌این‌حال، پزشک متخصص معمولاً برای کاهش درد و تب، مصرف دارو‌های مسکن را تجویز می‌کند. پس افراد می‌توانند بر اساس شرایط بدنی خود داروی مسکن مصرف کنند؛ اما پیشنهاد می‌کنیم در مورد اسامی مسکن‌ها، از پزشک متخصص خود سوال کنید.

درمان‌های خانگی

در صورت خفیف بودن درد، استفاده از کمپرس گرم و مصرف دمنوش‌های گیاهی می‌تواند مفید باشد. برای مثال، بعد از مشورت با پزشک می‌توانید چای زنجبیل یا چای نعناع میل کنید. همچنین، تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق یا انجام مدیتیشن نیز کارساز است.

هپاتیت E تا چه حد خطرناک است؟

بیماری هپاتیت ای به خودی خود خطرناک نیست و در افراد سالم به خوبی درمان می‌شود. با‌این‌حال، افراد مبتلا با شرایط جسمانی خاص ممکن است عوارض شدید‌تری را متحمل شوند. به عنوان مثال، زنان باردار مبتلا و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، با مشکلات بسیار جدی و حتی خطر مرگ روبرو هستند. در بررسی تخصصی‌تر، افرادی که عمل پیوند کبد انجام می‌دهند، به دلیل مصرف دارو‌های سرکوب‌کننده سیستم ایمنی‌شان ضعیف است. این افراد نیز در صورت ابتلا به هپاتیت ای، نارسایی کبدی و سیروز کبدی ممکن است جان خود را از دست بدهند.

نکته! افراد مبتلا به هپاتیت الکلی نیز ممکن است واجد شرایط باشند.

چگونه از ابتلا به هپاتیت ای پیش‌گیری کنیم؟

برای پیش‌گیری از بیماری هپاتیت ای، در قدم اول باید بهداشت شخصی خود را رعایت کنید، آب آشامیدنی سالم و تمیز بنوشید و از محیط‌های آلوده و کثیف دوری کنید. اگر به کشور‌های دیگر سفر می‌کنید، به نوع آبی که مصرف می‌کنید دقت کنید. در صورت ایمن نبودن آب آشامیدنی می‌توانید آن را بجوشانید. ویروس هپاتیت ای در برابر حرارت توانایی خود را از دست داده و می‌میرد. سایر موارد نکات زیر را شامل می‌شوند:

• از مصرف گوشت خام بعضی از موجودات مانند خوک، ماهی و سایر موجودات دریایی اجتناب کنید؛
• غذا‌های خود را کامل بپزید؛
• هرگز از لوازم شخصی دیگران استفاده نکنید؛
• اگر به انجام تتو و پیرسینگ علاقمند هستید، به بهداشت ابزار مورد استفاده و مکان مورد نظر دقت کنید؛
• به قوانین روابط جنسی ایمن توجه کنید؛
• از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید.

نکته! تاکنون هیچ نوع از واکسن هپاتیت ای، مورد تایید سازمان بهداشت جهانی نیست. با‌اینحال، کشور چین برای مقابله با این بیماری از سال ۲۰۱۲ واکسیناسیون انجام می‌دهد!

برای درمان هپاتیت E به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

برای درمان هپاتیت E در ایران، باید به پزشک متخصص گوارش و کبد مراجعه کنید. این پزشک، ابتدا علائم شما را بر اساس شرایط جسمانی که دارید بررسی می‌کند. تب، حالت تهوع و یرقان از این دست هستند. سپس، بهترین روش‌های درمانی را برایتان تجویز خواهد کرد. همچنین در صورت نیاز، دکتر گوارش اقدام‌های تخصصی‌تر مانند انجام یکسری آزمایش‌ها و مراجعه به مراکز درمانی تخصصی را پیشنهاد می‌دهد. 

ما در این مطلب، سعی داشتیم جوانب مهم مربوط به بیماری هپاتیت ای و علائم هپاتیت E را بررسی کنیم. با‌این‌حال اگر باز هم در این خصوص سوال دارید، می‌توانید با مراجعه به وب‌سایت نوبت‌دهی آنلاین مجله دکتردکتر، از بهترین پزشکان گوارش و کبد در سراسر ایران زمان مشاوره دریافت کنید.

منابع:

webmd.com

who.int

سوالات متداول در مورد هپاتیت E

آیا هپاتیت E قابل درمان است؟

خیر؛ اما می‌توانید علائم بیماری را کنترل و مدیریت کنید. 

آیا هپاتیت E مسری است؟

بله؛ هپاتیت ای واگیردار است و از طریق تماس مستقیم با فرد بیمار منتقل می‌شود. 

از ابتلا به بیماری تا درمان چقدر زمان نیاز است؟

معمولاً ۲ تا ۶ هفته. 

آیا هپاتیت E می‌تواند به کبد آسیب دائمی برساند؟

در بیشتر موارد خیر؛ اما در زنان باردار و افراد دارنده سیستم ایمنی ضعیف ماجرا فرق می‌کند.