کلسترول بالا زمانی اتفاق می‌افتد که میزان کلسترول در خون به بالاتر از حد نرمال برسد. این مشکل معمولاً به دلیل اضافه وزن، مصرف غذاهای چرب و کمتحرکی اتفاق می‌افتد و نیازمند مداخله فوری است.
در حالت کلی، کلسترول خون بالا برای بدن مضر است. زیرا خطر سکته قلبی و بسیاری از مشکلات دیگر را افزایش می‌دهد. برای جلوگیری از این موقعیت‌ها، بهتر است افراد هرچند ماه یکبار مقدار کلسترول خود را بررسی کرده و در صورت بالا بودن آن، نسبت به درمان خود اقدام کنند.
برای مثال، بهترین روش کاهش کلسترول خون، ایجاد تغییر در سبک زندگی و اصلاح عادت‌های غذایی بد است. برای توضیح کامل‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی این موضوع اختصاص می‌دهیم.
اگر سوالی داشتید، می‌توانید در انتهای مطلب و در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
کلسترول بالا چیست؟
این مشکل زمانی بروز میکند که میزان کلسترول خون بالاتر از حد معمول باشد. برای درک بهتر چربی خون بالا، بهتر است ابتدا در مورد کلسترول بیشتر بدانیم.
کلسترول، ماده‌ای از جنس چربی است که به دو شکل خوب و بد در جریان خون وجود دارد. بدن ما برای ساخت سلول‌های سالم و تامین انرژی آنها به کلسترول نیاز دارد. درنتیجه، وجود سطح نرمالی از این ماده برای بدن حیاتی است؛ اما اگر اندازه آن بالاتر از حد نرمال باشد، در دیواره عروق خونی رسوب کرده و جریان خون را کند میکند.
با گذشت زمان، این اتفاق به بروز عوارضی خطرناک مانند سکته قلبی منجر میشود. درنتیجه، برای جلوگیری از این وضعیت بهتر است افراد یک سبک زندگی سالم برای خود انتخاب کنند.
با استناد به مقاله‌ای معتبر در وبسایت mayoclinic،
کلسترول بالا میتواند ارثی باشد؛ ولی در اغلب موارد به دلیل سبک زندگی ناسالم بروز میکند.
در نتیجه، انتخاب یک رژیم غذایی سالم و اصولی در کاهش کلسترول خون موثر است.
چه زمانی می‌گوییم به چربی خون بالا مبتلا هستیم؟
زمانی که مقادیر چربی در آزمایش خون بالاتر از حد معمول باشد (کلسترول بالای ۲۰۰)، به چربی خون مبتلا هستید. مقادیر نرمال و غیرنرمال کلسترول را در جدول زیر آورده‌ایم:
| گروه سنی | جنسیت | میزان چربی نرمال | چربی خون بالا |
| کودکان ۹ – ۱۱ سال | آقایان و خانم‌ها | زیر ۱۷۰ | بالای ۱۷۰ |
| نوجوانان ۱۱ تا ۱۹ سال | ً | ً | ُ |
| جوانان ۲۰ سال تا بزرگسالان ۴۵ سال | ً | ۱۲۵ تا ۲۰۰ | بین ۲۰۰ تا ۲۳۹؛ محدوده مرزی بالای ۲۴۰؛ محدوده پرخطر |
| بزرگسالان ۴۵ تا میانسالان ۶۵ سال | ً | ۱۲۵ تا ۲۰۰ | ً |
| میانسالان 65 سال تا سالخوردگان | ً | ۱۲۵ تا ۲۰۰ | ً |
نکته! مقدار کلسترول خوب و بد نیز مهم است که معمولاً در برگه آزمایش درج میشود.
چربی خون بالا چه علائمی دارد؟
این مشکل معمولاً بدون علائم خاصی است و تنها با انجام آزمایش خون تشخیص داده میشود. در موارد نادر و شدید، ممکن است علائمی مانند تشکیل رسوبات چربی در پوست (گزانتوما) یا سفیدشدگی دور قرنیه (آرکوس قرنیه) مشاهده شود. این علائم اغلب در مراحل پیشرفته و شدید ظاهر می‌شوند و نیاز به بررسی تخصصی دارند.
این مشکل نشانه چیست و به چه علتی بروز میکند؟
بعضی از مهم‌ترین دلایل افزایش چربی خون عبارتند از:
- ژنتیک
- عادات غذایی ناسالم
- کمتحرکی
- چاقی و اضافه وزن
البته اصلی‌ترین علت چربی خون بالا سبک زندگی ناسالم است.
علت کلسترول بالا در افراد لاغر
چربی خون بالا در افراد لاغر، معمولاً به دلیل عوامل ژنتیکی و مشکلات متابولیکی رخ می‌دهد. همچنین ابتلا به بیماری دیابت نوع ۲ نیز بی‌تاثیر نیست.
آیا کلسترول بالا و درد پاشنه پا با هم ارتباطی دارند؟
ارتباط مستقیم بین کلسترول بالا و درد پاشنه پا به‌طور علمی ثابت نشده است. با این حال، برخی از شرایط مرتبط با کلسترول بالا می‌توانند به‌طور غیرمستقیم با درد پاشنه پا مرتبط باشند:
- تنگی و انسداد عروق خونی
- افزایش التهاب در بدن
- چاقی
- دیابت یا نقرس
اگر همزمان با کلسترول بالا دچار درد پاشنه پا هستید، بهتر است برای تشخیص دقیق به پزشک متخصص ارتوپدی یا قلب و عروق مراجعه کنید.
چطور می‌توانیم بفهمیم کلسترول بالا داریم؟
برای تشخیص این موضوع ابتدا به پزشک غدد مراجعه کنید؛ سپس از او بخواهید که انجام آزمایش‌های ضروری را برایتان تجویز کند. این آزمایش‌ها عبارتند از:
- آزمایش خون؛ این آزمایش مقدار کلسترول خون را در حالت ناشتایی نشان می‌دهد.
- آزمایش چربی خون (پروفایل لیپید)؛ برای اندازه‌گیری سطح کلسترول، سطح LDL (کلسترول بد)، HDL (کلسترول خوب) و تری‌گلیسیرید انجام میشود.
پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که افراد بالای ۲۰ سال، بین ۴ تا ۶ سال یکبار آزمایش‌های فوق را انجام دهند. زیرا این مشکل بدون علامت و احتمالاً خطرناک باشد.
نکته! اگر در آزمایش خون سطح کلسترول بالا باشد، پزشک متخصص برای تشخیص دقیق‌تر سایر آزمایش‌های تخصصی را تجویز میکند. حتی ممکن است بعضی از آزمایش‌ها را نیز تکرار کند.
چه افرادی بیشتر با چربی خون بالا درگیر می‌شوند؟
در حالت کلی با افزایش سن خطر ابتلا به چربی خون بالا افزایش می‌یابد. اما افرادی که شرایط زیر را دارند، بیشتر از دیگران با این مشکل درگیر می‌شوند:
- افرادی که سابقه خانوادگی دارند؛
- افرادی که به دیابت، فشار خون بالا و بیماریهای قلبی مبتلا هستند؛
- افرادی که غذاهای پرچرب مصرف می‌کنند؛
- افرادی که ورزش نمی‌کنند؛
- افرادی که اضافه وزن دارند.
همچنین، استعمال سیگار و مصرف الکل نیز در افزایش چربی خون دخیل‌اند.
چربی خون بالا در کودکان
چربی خون بالا فقط مختص افراد بالغ نیست و کودکان نیز با این مشکل درگیر می‌شوند. با این تفاوت که تشخیص و ارزیابی این مشکل در کودکان، بسیار دقیق‌تر از بزرگسالان است. در حالت کلی، چربی خون بالا در کودکان به سه عامل مهم بستگی دارد:
- ژنتیک؛ یکی از والدین این کودکان به چربی خون بالا مبتلاست.
- تغذیه نامناسب؛ مصرف بی‌رویه غذاهای چرب و فرآوری‌شده
- کمتحرکی؛ کودکانی که اضافه وزن ژنتیکی دارند معمولاً کم‌تحرک هستند.
نکته! والدینی که به چربی خون بالا مبتلا هستند، باید بیشتر از سایر والدین به سلامتی فرزندان خود اهمیت بدهند.
چربی خون بالا در دوران بارداری و شیردهی
با آغاز دوران بارداری چربی خون مادر به طور طبیعی افزایش می‌یابد. زیرا بدن برای تولید هورمون‌های بارداری (استروژن و پروژسترون) و رشد سالم جنین به مقدار بالایی از کلسترول نیازمند است.
اگر چربی خون مادر پیش از بارداری در سطح نرمال باشد، هیچ مشکلی در دوران بارداری به‌وجود نمی‌آید و جای نگرانی نیست؛ ولی اگر مادر به بیماری هیپرکلسترولمی فامیلی مبتلا باشد، وضعیت فرق میکند. زیرا این افراد برای کاهش کلسترول خود دارو مصرف می‌کنند؛ همچنین چربی خون آنها به خودی خود بالاست. درنتیجه بعد از بارداری باید به چند نکته مهم توجه کنند:
- قطع مصرف داروها برای حفظ سلامتی خود و جنین (ترجیحاٌ ۳ ماه قبل از اقدام به بارداری با مشورت پزشک)
- مراجعه ماهانه به پزشک غدد برای بررسی کلسترول خون
- مراجعه به متخصص قلب برای بررسی عروق خونی
نکته! قطع مصرف داروها باید تا اتمام دوره شیردهی نیز ادامه داشته باشد. زیرا مواد فعال داروها از شیر مادر به نوزاد متنقل میشود و مضر است. البته پیش از هرگونه اقدام مشورت با پزشک متخصص ضروری است.
برای درمان و کاهش چربی خون بالا چه باید کرد؟
اولین و مهم‌ترین اقدام برای کاهش چربی خون، ایجاد تغییر در سبک زندگی (کاهش مصرف الکل، ترک سیگار، ورزش، انتخاب رژیم غذایی سالم) است. اگر رعایت این موارد کارساز نباشد، پزشک متخصص دارو تجویز میکند.
دارو درمانی، قاتل کلسترول بالا
داروی فلواستاتین یکی از مهم‌ترین داروهایی است که برای چربی خون بالا تجویز میشود. این دارو، هم برای کاهش کلسترول و هم کاهش تری گلیسیرید خون موثر است. در حالت کلی، داروهایی که استاتین دارند برای درمان کلسترول بالا تجویز می‌شوند. نوع دارو توسط پزشک متخصص و بر اساس شرایط بیمار مشخص میشود.
درمان خانگی کلسترول بالا
مهم‌ترین نکات خانگی برای کاهش کلسترول، افزایش تحرک و کاهش مصرف مواد غذایی مضر است. جزئیات را بررسی می‌کنیم:
ورزش و کنترل وزن
منابع مدعی‌اند که حتی کاهش چند گرم وزن در ماه به درمان چربی خون بالا کمک میکند. به این منظور، انجام ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، ایروبیک و یوگا موثر است.
رژیم غذایی سالم
انتخاب یک رژیم غذایی سالم و رعایت اصولی آن قاتل چربی خون است. زیرا در همان هقته‌های اول نتیجه‌بخش بوده و میزان کلسترول را کاهش می‌دهد. اگر می‌خواهید یک رژیم اصولی و سالم داشته باشید، بهتر است به پزشک متخصص تغذیه مراجعه کرده و رژیم چربی خون بالا دریافت کنید. نکته کلیدی این رژیم‌ها، کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده و افزایش مصرف چربی‌های سالم است.
برای کنترل کلسترول بالا چه بخوریم؟
برای مدیریت چربی خون بالا، می‌توانید مواد غذایی زیر را مصرف کنید:
- غذاهای حاوی چربي‌های سالم؛ مانند ماهی سالمون و تن ماهی،
- منابع اسید‌های چرب سالم و امگا۳
- غلات کامل؛ نان سبوس‌دار، جو دوسر، ذرت، کینوا
- غذاهای دارای فیبر؛ شامل حبوبات، مغز‌ها و دانه‌ها، میوه‌ها
- گوشت مرغ بدون پوست؛ زیرا پوست مرغ حاوی چربی‌های اشباع شده است.
- سبزیجات و صیفی‌جات؛ سبزیجات برگ سبز، کلم، کاهو، هویج
در حالت کلی، برای کاهش چربی خون بهتر است غذاهای حاوی چربی‌های سالم را مصرف کنید.
صبحانه مناسب برای کلسترول بالا
بهترین صبحانه‌ها برای کاهش کلسترول خون عبارتند از:
- اوتمیل؛ حاوی شیر بادام، جو دوسر، میوه (سیب و موز) و یک افزودنی شیرین مانند عسل یا شیره‌های گیاهی
- تست آووکادو؛ نان تست، آووکادو، تخم مرغ، کاهو، گوجه گیلاسی
- املت سبزیجات؛ گوجه‌فرنگی، تخم مرع، زیتون و سبزیجات برگ سبز
برای دریافت برنامه صبحانه متناسب با علایق خود می‌توانید به متخصص تغذیه مراجعه کنید.
غذاهای مضر برای کلسترول بالا
در حالت کلی، غذاهایی که چربی اشباع شده دارند برای چربی خون بالا مضر هستند. چند مورد مهم را بررسی می‌کنیم:
- لبنیات پرچرب؛ مانند خامه، شیر پرچرب، کره
- شیرینی‌ها؛ شامل انواع شیرینی‌ها و شکلات‌ها
- گوشت قرمز؛ مانند گوشت گوساله، بره، خوک
- غذاهای فرآوری شده؛ انواع فست فود مانند سوسیس، همبرگر
نکته! مصرف مقدار مناسبی از این غذاها موردی ندارد.
چه غذاهایی میزان چربی بالایی دارند؟
یک لیست کلی از این غذاها را در جدول زیر آورده‌ایم:
| گروه غذایی | غذاهای نامطلوب (پرمخاطره) |
|---|---|
| گوشت و پروتئین | گوشت قرمز چرب، مرغ سوخاری یا سرخ‌شده (با پوست)، گوشت‌های فرآوری‌شده (سوسیس و همبرگر)، میگو |
| لبنیات | لبنیات پرچرب، پنیر پرچرب، خامه، شیر پرچرب |
| تخم‌مرغ و محصولات وابسته | تخم‌مرغ در مقادیر زیاد، ماست پرچرب، پنیر موزارلا |
| محصولات پخته و شیرینی | کیک‌های چرب، بیسکوییت‌های کره‌ای |
| فست‌فودها | انواع فست‌فودها، پیتزاهای پرچرب، همبرگر، هات‌داگ |
درصورت ابتلا به چربی خون بالا، بهتر است غذاهای فوق را با دقت بیشتری میل کنید.
چربی خون بالا چه عوارضی دارد؟
مهم‌ترین عوارض چربی خون بالا، به دلیل رسوب کلسترول در دیواره عروق خونی بروز میکند. این رسوبات می‌توانند شامل ترکیبات پیچیده‌ای مانند کلسترول LDL، کلسیم و سلول‌های ایمنی باشند. عوارض بالا رفتن چربی در خون عبارتند از:
- افزایش فشار خون؛ این مشکل در نتیجه رسوب کلسترول در دیواره‌های عروق خونی سراسر بدن بروز میکند. چربی خون بالا و فشار خون بالا با گذشت زمان به سلامتی فرد آسیب می‌زنند.
- بیماری عروق کرونر؛ این بیماری زمان بروز میکند که کلسترول، داخل رگهای خون‌رساننده به قلب رسوب کند. این مشکل ممکن است هیچ علامت یا نشانه‌ای نداشته باشد.
- درد قفسه سینه؛ این درد یکی از علائم رایج کاهش جریان خون به قلب است که به دلیل تجمع کلسترول در عروق خونی اتفاق می‌افتد. اگر در قفسه سینه خود احساس درد دارید به پزشک مراجعه کنید.
- حمله قلبی؛ حمله قلبی زمانی رخ می دهد که روند جریان خون به قلب مسدود یا کند شود. زیرا در مسیر عروق خونی، ممکن است رسوبات کلسترول پاره شود و لخته ایجاد کند.
برای جلوگیری از بروز عوارض، بهتر است هر ۶ ماه یکبار آزمایش خون انجام بدهید تا از مقدار کلسترول خون مطلع باشید.
چگونه از چربی خون بالا پیشگیری کنیم؟
برای پیشگیری از افزایش چربی خون، رعایت نکات زیر توصیه میشود:
- انتخاب رژیم غذایی متعادل با مصرف محدود چربی‌های اشباع‌شده
- ورزش منظم (حداقل 150 دقیقه در هفته)
- کنترل وزن و جلوگیری از چاقی
- ترک عادات ناسالم مانند سیگار و مصرف الکل
- مدیریت استرس از طریق روش‌هایی مانند مدیتیشن یا مشاوره روانشناسی
درحالت کلی، یک سبک زندگی سالم تمام موارد فوق را شامل میشود.
برای درمان کلسترول بالا باید به پزشکان کدام تخصص مراجعه کرد؟
برای درمان کلسترول بالا یا کاهش کلسترول خون بایستی به دکتر غدد مراجعه کنید. این پزشک با بررسی‌های لازم، وجود یا عدم وجود این مشکل را در شما تشخیص داده و سپس نسبت به درمان اقدام میکند. البته احتمال دارد برای بررسی‌های قطعی‌تر به متخصص قلب و عروق نیز ارجاع داده شوید. این موضوع به شرایط جسمانی شما بستگی دارد.
برای کسب اطلاعات دقیق‌تر می‌توانید با مراجعه به سامانه نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر، از بهترین پزشکان غدد در سراسر ایران زمان مشاوره و ویزیت دریافت کنید.
منابع:
healthline.com
mayoclinic.com
webmd.com
