ناتوانی در هضم لاکتوز یا عدم تحمل لاکتوز وضعیتی است که در آن بدن قادر به هضم لاکتوز، قند طبیعی موجود در شیر و محصولات لبنی نیست. این مشکل به دلیل کمبود آنزیم لاکتاز در روده کوچک ایجاد میشود که وظیفه شکستن لاکتوز به گلوکز و گالاکتوز را دارد. وقتی لاکتوز به‌درستی هضم نمی‌شود، می‌تواند باعث ایجاد علائمی مانند نفخ، اسهال، دل‌درد و گاز معده شود. عدم تحمل لاکتوز می‌تواند به دلایل ژنتیکی، بیماری‌های گوارشی یا آسیب به روده کوچک ایجاد شود. این وضعیت در بسیاری از افراد به‌ویژه در گروه‌های قومی خاص شایع است و ممکن است با افزایش سن هم شدت بگیرد.
درمان عدم تحمل لاکتوز معمولاً شامل تغییرات در رژیم غذایی است. افراد مبتلا می‌توانند مصرف محصولات لبنی را کاهش دهند یا از لبنیات بدون لاکتوز استفاده کنند. همچنین می‌توانند از مکمل‌های آنزیم لاکتاز برای کمک به هضم لاکتوز استفاده کنند. به‌طور کلی مدیریت این وضعیت به فرد کمک می‌کند تا از نشانه‌ها جلوگیری کند و همچنان از مواد مغذی دریافتی از محصولات لبنی بهره‌مند شود.
بیماری حساسیت به لاکتوز چیست؟
افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز (lactose intolerance) قادر به هضم کامل قند شیر یا لاکتوز نیستند. در نتیجه، آنها بعد از غذا خوردن یا آشامیدن فرآورده‌های لبنی دچار اسهال، گاز و نفخ می‌شوند. عدم تحمل لاکتوز که گاهی عدم جذب لاکتوز (lactose malabsorption) نامیده میشود، معمولاً بی خطر است اما گاهی علائم آن ناخوشایند و آزار دهنده خواهد بود.
با توجه به سایت cleveland clinic که درباره عدم تحمل لاکتوز می‌گوید:
“عدم تحمل لاکتوز واکنشی است در دستگاه گوارش به لاکتوز، قند موجود در شیر که پس از مصرف لبنیات علائم ناراحت‌کننده‌ای ایجاد می‌کند. بسیاری از افراد در هضم لاکتوز مشکل دارند اما همه آنها علائم قابل توجهی را تجربه نمی‌کنند. اگر شما چنین علائمی را تجربه کنید به آن عدم تحمل لاکتوز می‌گویند.”
تولید مقدار کم آنزیم لاکتاز در روده کوچک معمولاً مسئول بروز عدم تحمل لاکتوز است. از طرفی دیگر گاهی فرد با مقدار کمی آنزیم لاکتاز هم قادر است تا فرآورده‌های لبنی را هضم کند. اما اگر سطح آنزیم لاکتاز بسیار ناچیز باشد، فرد بعد از خوردن و آشامیدن فرآورده‌های لبنی علائم عدم تحمل لاکتوز را نشان خواهد داد. برای بررسی این بیماری بهتر است به دکتر گوارش و کبد مراجعه نمایید.
علائم عدم تحمل لاکتوز
در زیر جدولی درباره علائم عدم تحمل لاکتوز ارائه شده است:
علائم عدم تحمل لاکتوز | توضیحات |
نفخ | احساس پر بودن شکم و گاز اضافی |
اسهال | حرکات روده‌ای مکرر و مدفوع شل |
درد شکم | احساس درد یا ناراحتی در ناحیه شکم |
گاز | تولید زیاد گاز در روده |
تهوع | حس ناخوشی و احتمال استفراغ |
این علائم معمولاً 30 دقیقه تا 2 ساعت پس از مصرف محصولات حاوی لاکتوز بروز میکنند.
چرا به بیماری عدم تحمل لاکتوز مبتلا می‌شویم؟
عدم تحمل لاکتوز زمانی رخ می‌دهد که روده کوچک به اندازه کافی آنزیم لاکتاز برای هضم قند شیر یا لاکتوز را تولید نمی‌کند. به صورت طبیعی، لاکتاز، قند شیر را به دو قند ساده گلوکز و گالاکتوز تبدیل می‌کند. این دو قند ساده از طریق دیواره روده کوچک جذب خون می‌شوند.
اگر مقدار لاکتاز کافی نباشد، لاکتوز موجود در غذا به جای اینکه تجزیه شده و جذب خون شود، به سمت روده بزرگ حرکت می‌کند. در روده بزرگ، باکتری‌های معمول و طبیعی دستگاه گوارشی با لاکتوز هضم نشده برخورد کرده و این رویارویی باعث بروز علائم عدم تحمل لاکتوز خواهد شد.
به‌طور کلی در صورتی که احساس ناراحتی یا علائم پس از مصرف محصولات لبنی دارید، مشاوره با دکتر متخصص عدم تحمل لاکتوز برای تشخیص دقیق و دریافت درمان مناسب توصیه میشود.
انواع بیماری عدم تحمل لاکتوز
عدم تحمل لاکتوز سه نوع دارد و در هر نوع عوامل متفاوت و مختلفی باعث بروز عدم تحمل لاکتوز خواهد شد:
عدم تحمل لاکتوز اولیه
افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز اولیه، که شایع‌ترین نوع این عارضه هم به شمار می‌رود، در آغاز زندگی مقدار کافی و مناسبی از لاکتاز را تولید میکنند. نوزادان که همه‌ی مواد مغذی مورد نیاز خود را از شیر می‌گیرند به لاکتاز نیاز دارند.
زمانی که کودکان شیر ماده را با مواد غذایی دیگر جایگزین میکنند، مقدار لاکتاز تولید شده به صورت طبیعی پایین‌تر می‌رود. این مقدار هنوز به حد کافی و مورد نیاز برای گوارش مواد لبنی مصرفی فرد بزرگسال است. در عدم تحمل لاکتوز اولیه اما مقدار لاکتاز تولید شده در بزرگسالی به حد زیادی کاهش می‌یابد و بنابراین گوارش مواد لبنی به سختی ممکن خواهد بود.
عدم تحمل لاکتوز ثانویه
این نوع از عدم تحمل لاکتوز زمانی رخ می‌دهد که تولید لاکتاز در روده کوچک بعد از بیماری، آسیب و یا جراحی کاهش پیدا کند. بیماری‌هایی که در بروز عدم تحمل لاکتوز ثانویه نقش دارند، عبارتند از:
- عفونت‌ها
- بیماری سلیاک
- رشد بیش از حد باکتریایی
- بیماری کرون
درمان بیماری‌های زمینه‌ای ممکن است باعث بازیابی سطح لاکتاز و بهبود علائم و نشانه‌ها شود. با این همه این فرایند ممکن است زمان بر بوده و به سرعت رخ ندهد.
عدم تحمل لاکتوز مادرزادی و یا تکاملی
این نوع از عدم تحمل لاکتوز بسیار نادر است. اما نوزادانی که با عدم تحمل لاکتوز به دنیا می آیند دچار فقدان لاکتاز هستند. این عارضه به صورت ژنتیکی و طبق الگویی به نام اتوزوم غالب (autosomal recessive) منتقل میشود. به عبارتی دیگر هم پدر و هم مادر باید یک گونه ژن را به فرزند منتقل کنند تا فرزند مبتلا شود. نوزادان نارس هم به دلیل ناکافی بودن سطح لاکتاز می‌توانند به عدم تحمل لاکتوز مبتلا شوند.
عدم تحمل موقت
این نوع عدم تحمل معمولاً پس از یک عفونت شدید گوارشی مانند عفونت روده ایجاد میشود و می‌تواند موقتی باشد. افراد ممکن است پس از بهبودی از عفونت، توانایی هضم لاکتوز را به‌طور موقت از دست بدهند.
عوامل خطر برای ابتلا به عدم تحمل لاکتوز
عواملی که باعث میشود فرد برای ابتلا به عدم تحمل لاکتوز مستعدتر باشد، عبارتند از:
- افزایش سن: عدم تحمل لاکتوز معمولاً در بزرگسالی رخ می‌دهد. این بیماری در میان نوزادان و کودکان چندان رایج نیست.
- نژاد: عدم تحمل لاکتوز در میان افراد آفریقایی، آسیایی، لاتین تبار و افرادی با ریشه آمریکایی سرخپوستی شایع‌تر است
- تولد پیش از موعد: نوزادانی که به صورت نارس به دنیا می‌آیند ممکن است سطح لاکتاز خون آنها کمتر از حد معمول باشد. چرا که سلول‌های مخصوص تولید کننده لاکتاز در روده کوچک در اواخر سه ماهه‌ی سوم بارداری ایجاد می‌شوند.
- بیماری‌های روده کوچک: بیماری‌های روده کوچک که باعث بروز عدم تحمل لاکتوز میشود شامل رشد بیش از حد باکتری، بیماری سلیاک و بیماری کرون است.
- برخی از درمان‌های سرطان: در صورت انجام پرتو درمانی برای درمان سرطان معده و یا بروز مشکلات روده‌ای بر اثر شیمی درمانی، خطر بروز عدم تحمل لاکتوز افزایش می‌یابد.
تشخیص و مدیریت عوامل خطر مرتبط با عدم تحمل لاکتوز می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کند. اگر فردی با مشکلات گوارشی مرتبط با مصرف لبنیات مواجه شد، مشاوره با پزشک و انجام آزمایش‌های مرتبط می‌تواند به تشخیص دقیق و انتخاب بهترین روش‌های درمانی و تغذیه‌ای کمک کند.
تشخیص عدم تحمل لاکتوز
تشخیص عدم تحمل لاکتوز معمولاً شامل ترکیبی از ارزیابی‌های بالینی، تاریخچه پزشکی و برخی آزمایش‌های اختصاصی است. پزشک ابتدا به بررسی علائم شما از جمله درد شکم، نفخ و اسهال بعد از مصرف محصولات لبنی می‌پردازد. در ادامه به چند روش اصلی برای تشخیص این وضعیت اشاره می‌کنیم:
آزمایش تنفس هیدروژنی
این آزمایش یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای تشخیص عدم تحمل لاکتوز است. در این آزمایش بیمار پس از مصرف یک نوشیدنی حاوی لاکتوز نمونه‌های تنفسی گرفته میشود. اگر بدن قادر به هضم لاکتوز نباشد باکتری‌ها در روده بزرگ آن را تخمیر کرده و هیدروژن تولید میکنند که به هوا می‌رسد و در تنفس فرد قابل اندازه‌گیری است. سطح بالای هیدروژن در تنفس نشان‌دهنده عدم تحمل لاکتوز است.
آزمایش ژنتیک
آزمایش‌های ژنتیکی می‌توانند برای شناسایی جهش‌هایی که منجر به کاهش تولید آنزیم لاکتاز می‌شوند مورد استفاده قرار گیرند. این آزمایش می‌تواند کمک کند تا تعیین شود که فرد به عدم تحمل اولیه ژنتیکی مبتلاست یا خیر. با این حال این نوع تست معمولاً کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد و بیشتر در موارد خاص یا در جمعیت‌های با نرخ بالای عدم تحمل لاکتوز کاربرد دارد.
تست اسیدیته مدفوع
این تست عمدتاً برای تشخیص عدم تحمل لاکتوز در نوزادان و کودکان کوچک استفاده میشود. در این روش، مدفوع کودک برای بررسی سطح اسید لاکتیک و دیگر ترکیبات اسیدی اندازه‌گیری میشود. در صورت عدم تحمل لاکتوز باکتری‌ها در روده آن را تخمیر میکنند و در نتیجه اسیدهای مختلفی تولید میشود که می‌تواند به طور قابل توجهی سطح اسیدیته را در مدفوع افزایش دهد.
تست حذف لاکتوز
در این آزمایش فرد به مدت چند روز محصولات حاوی لاکتوز را از رژیم غذایی خود حذف می‌کند و سپس به تدریج آنها را دوباره اضافه می‌کند. در صورتی که علائم بهبود یابند و سپس با افزودن مجدد لاکتوز دوباره بروز کنند این می‌تواند نشانه‌ای از عدم تحمل لاکتوز باشد.
غذاهای حاوی لاکتوز کدامند؟
غذاهای حاوی لاکتوز عمدتاً شامل محصولات لبنی هستند. این محصولات شامل شیر (سفید و طعم‌دار)، ماست، پنیر (به ویژه پنیرهای نرم مانند پنیر خامه‌ای و موزارلا) و کره می‌شوند. همچنین برخی از غذاهای فراوری‌شده مانند بستنی، خامه و سوپ‌ها می‌توانند لاکتوز داشته باشند. در برخی موارد محصولات غیر لبنی مانند شکلات یا نان‌های خاص نیز ممکن است حاوی لاکتوز باشند. افرادی که به لاکتوز حساسیت دارند یا دچار عدم تحمل آن هستند باید از مصرف این غذاها پرهیز کنند یا از گزینه‌های بدون لاکتوز استفاده نمایند.
رژیم غذایی مناسب برای مبتلایان
رژیم غذایی مناسب برای مبتلایان به عدم تحمل لاکتوز باید شامل مواد غذایی حاوی کلسیم و ویتامین D به‌غیر از لبنیات باشد. افراد می‌توانند از شیرهای گیاهی مانند شیر بادام، شیر سویا یا شیر برنج استفاده کنند. همچنین مصرف ماست‌های بدون لاکتوز و پنیرهای سخت با میزان لاکتوز کمتر مفید است. دیگر منابع کلسیم شامل سبزیجات سبز تیره، آجیل و دانه‌هاست. میوه‌ها و غلات کامل نیز باید بخشی از رژیم غذایی باشند. اهمیت دارد که برچسب‌های غذایی را به دقت بررسی کنند تا از وجود لاکتوز در محصولات فراوری‌شده مطمئن باشند.
درمان حساسیت به لاکتوز در بزرگسالان
درمان عدم تحمل لاکتوز عمدتاً بر اساس مدیریت علائم و کاهش ناشی از مصرف محصولات لبنی متمرکز است. استراتژی‌های مختلفی برای کمک به مبتلایان وجود دارد:
مصرف مکمل آنزیمی
مکمل‌های آنزیم لاکتاز می‌توانند به هضم لاکتوز کمک کنند. این مکمل‌ها قبل از مصرف محصولات لبنی باید مصرف شوند و آنزیم لاکتاز را به بدن می‌رسانند تا لاکتوز موجود در غذاها را تجزیه کند. این روش به افراد کمک می‌کند تا بدون تحمل علائم گوارشی از محصولات لبنی لذت ببرند. تجویز این مکمل باید توسط متخصص انجام شود در مقاله متخصص گوارش کیست بیشتر در مورد حوزه وظایف این تخصص توضیح داده‌ایم.
قرار گرفتن در معرض لاکتوز
برخی پزشکان توصیه میکنند که افراد به تدریج مقدار کمی لاکتوز را به رژیم غذایی خود اضافه کنند. این روش ممکن است به بدن کمک کند تا به تدریج به لاکتوز عادت کند و تحمل آن را افزایش دهد. البته این روش برای همه مناسب نیست و نیاز به نظارت پزشکی دارد.
مصرف پروبیوتیک و پری بیوتیک
پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها می‌توانند به بهبود سلامت روده و کمک به هضم کمک کنند. پروبیوتیک‌ها، موجودات زنده‌ای هستند که به تعادل میکروبیوم روده کمک میکنند و ممکن است با تجزیه لاکتوز، علائم را کاهش دهند. پری بیوتیک‌ها نیز فیبرهایی هستند که باعث تقویت رشد پروبیوتیک‌ها می‌شوند. منابع طبیعی پروبیوتیک شامل ماست‌های پروبیوتیک و کلم ترش هستند.
مجموعه‌ای از این استراتژی‌ها می‌تواند به کنترل علائم عدم تحمل لاکتوز کمک کند. هر فرد باید با مشاوره پزشک و بر اساس نیازهای خاص خود به انتخاب روش‌های درمانی مناسب بپردازد.
سبک زندگی و درمان خانگی حساسیت به لاکتوز
سبک زندگی و درمان‌های خانگی می‌توانند به مدیریت عدم تحمل لاکتوز کمک کنند. محدود کردن مصرف محصولات لبنی و انتخاب انواع بدون لاکتوز اولین گام است. جایگزینی شیر و ماست با شیرهای گیاهی مانند شیر بادام یا سویا گزینه‌های خوبی هستند. همچنین استفاده از مکمل‌های آنزیم لاکتاز پیش از مصرف غذاهای حاوی لاکتوز می‌تواند علائم را کاهش دهد. مصرف پروبیوتیک‌ها از قبیل ماست‌های پروبیوتیک یا کلم ترش می‌تواند به بهبود هضم کمک کند. رعایت رژیم غذایی متعادل و هیدراته نگه‌داشتن بدن نیز اهمیت دارد تا عوارض را کنترل کنید.
آیا عدم تحمل لاکتوز با همان حساسیت به شیر یکسان است؟
عدم تحمل لاکتوز و حساسیت به شیر دو وضعیت متفاوت هستند. عدم تحمل لاکتوز به ناکارآمدی آنزیم لاکتاز در هضم لاکتوز، قند موجود در شیر مربوط میشود و می‌تواند منجر به علائمی چون نفخ، اسهال و درد شکم شود. در مقابل حساسیت به شیر یک واکنش سیستم ایمنی به پروتئین‌های موجود در شیر است و ممکن است عوارضی مانند کهیر، مشکلات تنفسی یا واکنش‌های شدید آلرژیک ایجاد کند. در نتیجه در حالی که هر دو وضعیت با مصرف محصولات لبنی مرتبطند، علل و شیوه‌های درمان آنها کاملاً متفاوت است و نیاز به ارزیابی دقیق دارند.
عدم تحمل لاکتوز بیماری قابل درمان است
ناتوانی در هضم لاکتوز یک وضعیت شایع است که می‌تواند تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی مبتلایان داشته باشد. درمان عدم تحمل لاکتوز معمولاً شامل تغییرات رژیم غذایی، مصرف مکمل‌های آنزیمی و انتخاب محصولات بدون لاکتوز است. شناخت علائم حساسیت به لاکتوز و تمایز آن با سایر شرایط دیگر اهمیت دارد زیرا هر کدام نیاز به رویکردهای مختلف درمانی دارند. آگاهی از این وضعیت به افراد کمک می‌کند تا مدیریت بهتری بر روی علائم خود داشته باشند و از غذاهای مورد علاقه خود لذت ببرند بدون اینکه به مشکلات گوارشی دچار شوند. برای پیدا کردن بهترین متخصص ها و پزشک ها در این حوزه به سایت دکتر دکتر مراجعه کنید.
منبع:
clevelandclinic.org
سوالات متداول عدم تحمل لاکتوز
- عدم تحمل لاکتوز چیست؟
عدم تحمل لاکتوز زمانی رخ می‌دهد که بدن نتواند لاکتوز، قند موجود در شیر و محصولات لبنی را به‌خوبی هضم کند. این امر به دلیل کمبود آنزیم لاکتاز در روده کوچک است که مسئول تجزیه لاکتوز است.
- علائم عدم تحمل لاکتوز چیست؟
علائم شامل نفخ، اسهال، درد شکم، گاز و ناپایداری گوارشی است. این علائم معمولاً 30 دقیقه تا 2 ساعت پس از مصرف محصولات حاوی لاکتوز بروز میکنند.
- چگونه می‌توان عدم تحمل لاکتوز را تشخیص داد؟
تشخیص معمولاً از طریق آزمایش تنفسی با هیدروژن، آزمایش خون برای بررسی قند گلوکز یا تست حذف لاکتوز از رژیم غذایی انجام میشود. پزشک ممکن است از بیمار بخواهد که محصولات لبنی را برای مدتی حذف کند و سپس مجدداً آنها را تست کند.
- آیا درمانی برای عدم تحمل لاکتوز وجود دارد؟
هیچ درمانی برای عدم تحمل لاکتوز وجود ندارد که به طور کامل این وضعیت را برطرف کند اما می‌توان با درمان عدم تحمل لاکتوز اولیه مانند کاهش مصرف لبنیات، انتخاب محصولات بدون لاکتوز و استفاده از مکمل‌های آنزیم لاکتاز علائم را کنترل کرد.
- آیا عدم تحمل لاکتوز خطرناک است؟
عدم تحمل لاکتوز به خودی خود خطرناک نیست اما می‌تواند به تجارب ناخوشایند گوارشی منجر شود و در صورت نادیده گرفتن آن ممکن است منجر به کمبود مواد مغذی به ویژه کلسیم و ویتامین D، شود. در نتیجه مدیریت آن برای حفظ سلامت کلی مهم است.
من بیماری سرطان دارم آیا میتونم شیر بدون لاکتوز بخورم خوب یا بد
سلام فکر کنم کامنتم نیومد گفتم من دک روز قبل یه لیوان شیر خوردم و دل درد گرفتم و اینکه شکمم خیلی درد میکنه دو روزه اینجوریه اسهال هم شدن ولی نمیتونم دشویی کنم چون خیلی کم میاد بیرون و اینکه شکمم بعضی اوقات صدا میده
سلام من یه پسر ۱۸ماهه شیرخشکی دارم از اول اپتامیل مصرف میکرد تا یکسالگی که اسهال عفونی شد دکار گفت باید تا دوسه ماه ببلاک ال اف بخوره من ببلاک رو بعد دوسه ماه تدریجی ازش گرفتم دوباره آپتامیل دادم که اینسری اسهال ویروسی گرفت بازم دکتر گفت تا چندماه ببلاک ال اف بخوره الان دوماه گذشته از خوب شدن اسهالش بازم من تدریجی آپتامیل دادم اما بازم اسهال شد بخاطر مصرف آپتامیل….ببلاک ال اف هم اصلا نیست که براش بخرم بیومیل ال اف خریدم اما نمیخوره برای شیر هم یکسره گریه میکنه یعنی آمادگی از شیرگرفتن نداره چکار کنم؟؟یه راهی بزارین برام که بچم خوب شه بتونه شیر معمولی بخوره
سلام من طفل ۴ ماه دارم از وقتی به دنیا امده مداوم اسهال میشود امروز داکتر گفت که لاکتوز در روده هایش کم است به همیت خاطر شیر را هضم نمی تواند باید شیر خود را قطع کنی و بجایش شیر پودری به نام مورینگا داد به نظر شما باید چکار کنم؟
سلام . پسر ۴/۵ ماهه دارم بنا به تشخیص پزشک رفلاکس و آلرژی به پروتئین گاوی دارد و پرهیز کامل لبنیات و هرچیزی که در آن شیر است دارم و چون خیلی بعد یا نیم ساعت بعد شیردهی بیقرار است سه بار در روز ایزی کول میدهم ولی باز هم بچه بعد از شیر خیلی بیقرار است و نیم تا یکساعت بعد از شیر ناآرام بوده به سختی آروغ میزند و خواب خوبی ندارد و مواقعی صداهایی در شکمش است چکار کنم ؟
سلام نيمساعت بعد از خوردن شير بغلش كنيد
شكمشو ماساژ بديد
تشك ضد رفلامس براش تهيه كنيد و
برای معاینه کامل و تجویز دارو، به صورت حضوری به متخصص اطفال مراجعه کنید.
سلام.بنده بیماری سلیاک دارم.جدیدا متوجه شده ام که بعداز خوردن شیر اسهال میگیرم.بایدچکارکنم
سلام شير بدون لاكتوز بخوريد
سلام معده و روده هام خیلی ورم و باد میکنند گاهی وقت ها میرم دستشویی زیر شکمم درد می کنه و روده هام خیلی صدا میدن رفتم دکتر ولی نتیجه ای نگرفتم ولی من سفیکسیم خوردم یک کم خوب شدم ولی دوباره همون اشو کاسه
سلام
بهتره
برای معاینه کامل و تجویز دارو، به صورت حضوری به متخصص گوارش مراجعه کنید.
ممنون ، خیلی خوب بود
???