همچون دندان‌های دائمی، دندان شیری هم در معرض آسیب است. استفاده از خدمات دندانپزشکی و مراقبت از دندان شیری با پاکسازی دهان و دندان، مسواک‌زدن یا کشیدن نخ دندان، از مشکلات در تکلم یا مشکل در جویدن کودک پیشگیری می‌کند.
به‌علاوه، از زمان رویش دندان شیری در حدود 6 ماهگی تا رشد دندان دائم و جایگزینی آن، دلبندتان مسیر طولانی پیش رو دارد.
تعداد دندان‌های شیری 20 عدد است و پس از رشد دندان دائمی، 28 تا 32 عدد دندان جایشان را می‌گیرد.
پوسیدگی دندان شیری، مانند درد دندان بزرگسالان ممکن است نیاز به پرکردن یا عصب‌کشی داشته باشد. دندانپزشک کودک، تخصص و تجربه کشیدن دندان شیری را دارد و به‌خوبی شما را درباره عوارض احتمالی زود افتادن دندان شیری یا کشیدن آن آگاه می‌کند.
محتوای پزشکی این مطلب توسط دکتر فرانه عبدالحسین پور متخصص دندانپزشکی کودکان در تهران، مورد بررسی و تایید قرار گرفته است.
در انتها اگر سوالی در این رابطه دارید، می‌توانید در انتهای همین صفحه و در بخش نظرات بنویسید تا پزشک پاسخ دهد.
دندان شیری چیست؟
دندان‌های شیری اولین دندان‌هایی هستند که در دو سال اول تولد نوزاد تشکیل می‌شوند. در سن چهار سالگی، کودک احتمالا تمام دندان نوزادی خود را دارد. این دندان‌ها در آینده با دندان دائمی جایگزین می‌شوند.
اهمیت دندان شیری
مراقبت از دندان شیری در برابر پوسیدگی تقریبا به‌طورکامل، قابل پیشگیری است و اثر آن تا پایان عمر فرد باقی می‌ماند. دندان‌های شیری برای رشد جسمی، عاطفی و اجتماعی کودک هم مهم هستند.
در مجموع، فرزند شما به دلایل زیر در کودکی به دندان‌های سالم نیاز دارد:
- غذاخوردن؛ عادت جویدن و بلع درست با دندان‌ها به‌وجود می‌آید. پوسیدگی دندان شیری می‌تواند باعث مشکل در جویدن و درنهایت سوتغذیه نوزاد شود.
- صحبت‌کردن؛ تلفظ درست واژه‌ها و گفتار کودکان به حضور و نحوه قرارگیری مناسب دندان‌ها بستگی دارد. ازدست‌دادن دندان به دلیل پوسیدگی می‌تواند باعث مشکلات در تکلم شود. این موضوع در سال‌های اولیه رشد کودک و شروع صحبت‌کردن اهمیت بیشتری دارد.
- هماهنگی بین دندان‌ها در بزرگسالی؛ دندان‌های بچه به‌عنوان راهنمایی برای رشد دندان دائمی عمل می‌کنند. کشیدن یا افتادن آن‌ها، در اثر ضربه، شاید سبب نامنظم یا کج‌شدن دندان‌های بالغ شود.
- عزت نفس؛ کودکان نسبت به ظاهرشان آگاه هستند. دندان خراب یا بوی بد دهان، ناشی از رشد باکتری‌ها، اعتمادبه‌نفس آن‌ها را پایین می‌آورد.
- سلامت دندان‌ها در بزرگسالی؛ دندان‌های دائم یکی پس از دیگری رشد می‌کنند و خرابی دندان شیری کناری می‌تواند به آن‌ها سرایت کند.
به‌طور کلی مراقبت از دندان شیری برای جنبه‌های مختلف زندگی فرزند شما، در کودکی و بزرگسالی، ضروری است.
از چند سالگی دندان شیری درمی‌آید؟
ممکن است تصور کنید نوزاد شما بدون دندان به‌دنیا آمده است. اما درواقع دندان‌ها پیش از تولد شروع به تشکیل‌شدن کرده‌اند. حدود شش ماهگی دندان‌های شیری شروع به رویش می‌کنند.
ترتیب درآمدن دندان شیری به چه صورت است؟
معمولا اولین دندان‌هایی که پدیدار می‌شوند چهار دندان جلویی بالا و پایین هستند. درآمدن دندان شیری 2 تا 3 سال بعد همچنان ادامه دارد، تا زمانی که در مجموع 20 دندان درون دهان فرزندتان ببینید.
علائم درآمدن دندان شیری
نشانه رویش دندان در نوزاد برای تمام کودکان یکسان نیست. شاید چند مورد از علائم زیر را ببینید:
- لثه‌های متورم و لطیف
- سروصدا و گریه نوزاد
- تب
- تمایل به جویدن چیزهای سفت
- سرفه
- مالیدن گونه یا کشیدن گوش خود
- به‌دهان‌بردن دست‌ها
- تغییر در الگوهای شیرخوردن یا خواب
اگر کودکتان علائم دندان درآوردن نوزاد را دارد، بیمار نیست. اما درصورتی‌که دچار اسهال، استفراغ، خارش بدن، تب بالا، سرفه یا گرفتگی بینی باشد باید او را به پزشک کودک نشان دهید. این نشانه‌ها علائم طبیعی رشد دندان نیستند.
طبق پژوهش منتشرشده در نشریه آکادمی اطفال امریکا(aap)
تب واقعی، یا دمای بیش از 38 درجه سانتی‌گراد، با دندان درآوردن ارتباطی ندارد و نشانه‌ای از بیماری یا عفونت است.
همچنین خونریزی لثه یا چرک و تورم صورت کودک نیاز به بررسی متخصص اطفال دارد.
تفاوت دندان‌های شیری و دائمی
تعداد دندان‌های شیری 20 عدد و دندان‌های دائمی، با چهار دندان عقل، به 32 عدد می‌رسد. اولین دندان نوزاد، معمولاً دندان‌های جلو در فک بالا یا پایین است. در‌حالی‌که شاید دندان آسیاب دائمی زودتر رشد کند.
همچنین از دندان بزرگسالی برای عملکردهای طبیعی مانند جویدن غذاهای سفت، استفاده می‌شود. اما دندان شیری قدرت مشابه دائمی را ندارد. در مجموع علت تفاوت دندان شیری با دندان دائمی متفاوت‌بودن اندازه فک در سال‌های اولیه تولد و بزرگسالی است.
تا چند سالگی دندان شیری داریم؟
این دندان‌ها قرار است با دندان‌های بزرگسالی یا دائمی جایگزین شود. برای افتادن دندان بچه ریشه‌هایی که در فک قرار دارند به‌آرامی حل می‌شوند. با لق‌شدن و ازدست‌دادن آن‌ها دندان دائمی از راه می‌رسد. در 12 تا 14 سالگی اکثر کودکان تمام دندان‌های دائمی را جایگزین دندان‌های نوزادی کرده‌اند.
مراقبت از دندان شیری
تمیز نگه‌داشتن دندان نوزاد به اندازه دندان بزرگسالان اهمیت دارد. بنابراین باید نکات زیر درباره بهداشت سلامت دهان و دندان کودک خردسال را رعایت کنید:
1. از روزهای اول مراقب بهداشت لثه باشید
مطمئن شوید ذرات شیر یا دارو برای مدتی طولانی روی لثه فرزندتان باقی نماند. حتی پیش از زمان رویش دندان شیری لثه نوزاد را با پارچه تمیز و مرطوب پاک کنید. با این کار خطر باکتریایی را از بچه دور کرده‌اید.
2. کودکتان را به مسواک‌زدن عادت دهید
در سنین کودکی زمانی را برای مسواک‌زدن با او بگذارید. اگر روزی دوبار دندان‌های شیری را مسواک بزنید احتمال هرگونه پوسیدگی را کاهش می‌دهید. از زمان ظاهرشدن دندان‌های نوزاد می‌توانید مسواک‌زدن را تمرین کنید. معمولاً در سن دو تا شش سالگی، می‌توانید همراه با مسواک زدن کودکان نحوه نخ دندان کشیدن را هم به آن‌ها یاد بدهید. این کار برای تمیزکردن بین شکاف‌های دندان‌ها و پاکسازی باکتری‌ها مفید است.
3. مصرف خوراکی و نوشیدنی‌های شیرین را محدود کنید
یکی از دلایل اصلی پوسیدگی دندان‌های خردسالان نوشیدنی‌های شیرین یا اسیدی است. نوشابه، آب نبات، آبمیوه و فرآورده‌های شیری از انواع مواد غذایی مضر برای دندان هستند.
آیا دندان شیری نیاز به ترمیم و رفتن به دندانپزشکی دارد؟
ممکن است دندان‌های کودک شما پیش از زمان افتادن دندان شیری، مثلا تا سن 12 یا 13 سالگی خراب شود. شاید برخی از افراد ناآگاه توصیه کنند پوسیدگی دندانی که در آستانه افتادن است را ترمیم نکنید. نباید مرتکب این اشتباه بزرگ شوید؛ زیرا:
- باکتری‌های عامل پوسیدگی در حفره‌های دندان‌ها برای سلامت عمومی کودکتان ضرر دارد؛
- خرابی دندان در نهایت باعث ایجاد درد می‌شود؛
- پوسیدگی ظاهری زشت به دندان‌ها می‌دهد. کودک از لبخندزدن خجالت می‌کشد و ممکن است برای برقراری ارتباط اجتماعی با مشکل روبه‌رو شود.
همین دلایل باعث می‌شوند که تاکید کنیم که حتما دلبندتان را حتی در زمان دندان شیری هم تحت نظارت و درمان پزشک قرار دهید.
ترتیب افتادن دندان شیری
ترتیب افتادن دندان شیری مانند رویش همین دندان‌ها است. اولین علائم لق‌شدن دندان‌ها در بیشتر کودکان از شش یا هفت‌سالگی شروع می‌شود.
همزمان با رشد فک‌ها، دندان‌های آسیاب بالغ از پشت دندان‌های شیری وارد می‌شوند. ممکن است برخی از افراد آخرین دندان‌های آسیاب خود را تا اواخر نوجوانی یا 20سالگی هم از دست نداده باشند!
اگر دندان عقل اجازه رویش داشته باشد روند رویش دندان تقریباً تا سن 21 سالگی ادامه دارد.
زمان افتادن دندان شیری
دندانی که در فاصله 6 ماهگی تا 3 سالگی رویش کرده، بین سن 6 تا 12 ماهگی می‌افتد. از این زمان به بعد فرزندتان دندان‌هایی دارد که تمام دوران بزرگسالی با او همراه خواهد بود. جدول زیر به‌طور تقریبی زمان افتادن هر دندان را نشان می‌دهد.
| نام دندان‌ها و موقعیتشان در دهان | زمان رویش | زمان افتادن |
| دندان‌های جلویی پایین | 6 تا 12 ماهگی | 6 تا 7 سالگی |
| دندان‌های جلویی بالا | 8 تا 12 ماهگی | 6 تا 7 سالگی |
| دندان‌های نیش بالا | 9 تا 13 ماهگی | 7 تا 8 سالگی |
| دندان‌های نیش پایین | 10 تا 16 ماهگی | 7 تا 8 سالگی |
| دندان‌های آسیاب کوچک بالا | 13 تا 19 ماهگی | 9 تا 11 سالگی |
| دندان‌های آسیاب کوچک پایین | 14 تا 18 ماهگی | 9 تا 11 سالگی |
| دندان‌های آسیاب بزرگ بالا | 16 تا 22 ماهگی | 10 تا 12 سالگی |
| دندان‌های آسیاب بزرگ پایین | 17 تا 23 ماهگی | 9 تا 12 سالگی |
| دندان عقل پایین | 23 تا 31 ماهگی | 10 تا 12 سالگی |
| دندان عقل بالا | 25 تا 33 ماهگی | 10 تا 12 سالگی |
ساختار فک برخی از افراد ممکن است به دندان‌های عقل، یا دندان آسیاب سوم، اجازه رشد ندهد. بنابراین تا سال‌ها به‌صورت نهفته در زیر فک باقی می‌مانند.
علائم افتادن دندان شیری
نشانه‌های زمان افتادن دندان‌ها در هر کودک متفاوت است. اما در بیشتر موارد از چند هفته قبل دندان کمی لق می‌شود.
با گذشت زمان و سست‌ترشدن از لثه بیرون می‌آید. ممکن است این اتفاق به‌آسانی رخ دهد، یا نیاز به کمک داشته باشد.
چه چیزی باعث افتادن دندان شیری می‌شود؟
دیر یا زود زمان افتادن دندان‌های شیری فرزندتان فرامی‌رسد. بعضی از دندان‌های کودک به‌راحتی می‌افتد و ممکن است بعضی از آن‌ها نیاز به زمان بیشتری داشته باشند.
کودکان معمولا تمایل دارند درباره این موضوع صحبت کنند. بنابراین به حرف کودکتان گوش کنید و به او نشان دهید ازدست‌دادن دندان شیری اتفاقی عادی است.
علت افتادن دندان شیری، تحلیل‌رفتن آرام ریشه‌های این دندان‌ها است. هرچه ریشه کوتاه‌تر شود، دندان بیشتر لق می‌شود تا زمانی که از لثه بیرون بیاید.
خالی‌شدن این بخش فضا را برای رویش دندان دائمی تشکیل‌شده درون لثه فراهم می‌کند.
آیا دندان شیری عصب دارد؟
بله، این دندان‌ها هم عصب دارند. درواقع آناتومی دندان نوزادی مانند دندان‌های دائمی است. آن‌ها هم از چهار بخش مینا، تاج، بافت نرم حاوی اعصاب، بافت همبند و رگ‌های خونی و ریشه تشکیل شده‌اند.
آسیب به دندان بچه هم، مانند بزرگسالان، اتفاق می‌افتد. دندان درد کودکان می‌تواند دقیقا شبیه به درد دندان در بزرگسالی باشد.
دندان شیری باقیمانده چیست؟
باقی‌ماندن ریشه دندان شیری در لثه ممکن است پس از شکستگی یا پوسیدگی شدید رخ دهد. این مشکل نیاز به بررسی دندانپزشک کودک دارد.
گرفتن عکس دندان شیری و دائمی به دندانپزشکان کمک می‌کند تا تشخیص دقیق‌تری درباره شرایطی که در لثه اتفاق می‌افتد بدهند.
خطرات وجود دندان شیری در بزرگسالی
وجود باکتری‌ها یا آسیب به مینای دندان در اثر مصرف تنقلات و نوشیدنی‌های اسیدی، باعث پوسیدگی دندان شیری می‌شود.
پوسیدگی و آبسه دندان‌های نوزادی دندان‌های دائم فرزندتان را هم در معرض خطر قرار می‌دهد. علاوه‌براین سلامت دندان، بر سلامت عمومی بدن تاثیرگذار است.
در صورت نیفتادن دندان شیری چه باید کرد؟
در بعضی موارد، دندان‌های شیری نمی‌افتند و تا بزرگسالی در دهان باقی می‌مانند. علت آن هم اکثرا نبود دندان دائمی برای جایگزینی در زیر این دندان‌ها است.
تصمیم‌گیری درباره کشیدن دندان یا سایر گزینه‌های درمانی احتمالی با دندانپزشک است. بنابراین باید به کلینیک دندانپزشکی بروید و اجازه دهید دندانپزشکتان درباره بیرون‌کشیدن یا نگه‌داشتن آن اظهار نظر کند.
کشیدن دندان شیری چگونه است؟
معمولا دندان‌های کودک بدون کمک می‌افتد. درواقع مهم است اجازه دهید این کار به‌طور طبیعی انجام شود و زودتر از زمان افتادن دندان شیری آن را نکشید.
آن‌ها راهنمایی برای دندان‌های دائمی و کمکی برای رشد فک فرزندتان هستند. بااین‌وجود، دندانی که درگیر پوسیدگی باشد باید توسط دندانپزشک معاینه شود. شاید نیاز به ترمیم یا حتی بیرون‌آوردن آن باشد.
کشیدن دندان شیری در خانه
به یاد داشته باشید که در زمان مناسب ریشه دندان شل می‌شود. کودکان معمولا با دندانی که لق شده است بازی می‌کنند.
زبان‌زدن به دندان، به سست‌شدن ریشه و خارج‌شدن دندان‌ها کمک می‌کند، اما اجازه ندهید کودکتان این کار را با دست انجام دهد.
فشار دست روی دندان و کشیدن آن می‌تواند باعث خونریزی، درد یا عفونت لثه شود. از سوی دیگر بردن دست آلوده به دهان راهی برای ورود باکتری‌های عامل بیماری است.
سلول‌های بنیادی دندان شیری
پزشکان امیدوار هستند فناوری درمان با سلول بنیادی به درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها، مانند سرطان یا آسیب بافتهای بدن، کمک کند.
بافت داخلی دندان منبع ارزشمندی برای تامین سلول‌های بنیادی است. بنابراین می‌توانید با مشورت پزشک یا دندانپزشک دندان شیری فرزندتان را در بانک سلول بنیادی ذخیره کنید.
مراقبت از دندان‌های شیری تا زمان رویش دندان دائمی زیر نظر دندانپزشک کودکان
رویش دندان شیری، یکی از مراحل رشد کودک است که با آگاهی بیشتر می‌توانید بدون چالش آن را پشت سر بگذارید.
تعداد دندان‌های شیری معمولا به 20 عدد می‌رسد و به‌ترتیب پدیدار می‌شوند. اولین زمان رویش دندان شیری از 6 تا 12 ماهگی است و احتمالا تا 3 سالگی ادامه داشته باشد.
آشنایی با روش‌های مراقبت از دندان شیری اقدام مفیدی برای پیشگیری از پوسیدگی دندان شیری یا سایر آسیب‌هایی است که فرزندتان را تهدید می‌کند.
به‌علاوه مسواک زدن و استفاده از نخ دندان عادت‌های خوبی هستند که می‌توانید از سنین کودکی به فرزندتان آموزش دهید.
اگرچه مراحل رشد دندان و افتادن آن‌ها اغلب به‌طور طبیعی و ساده طی می‌شود، اما گاهی زود افتادن دندان شیری، نیازمندی‌هایی دارد. عصب‌کشی، پرکردن یا کشیدن دندان شیری، مسیرتان را به سوی کلینیک دندانپزشکی کودک می‌کشاند.
البته معاینه منظم و درمان‌های دندانپزشکی راهی برای تضمین سلامت دندان‌ها و لثه فرزند خردسالتان در دوران کودکی و بزرگسالی است.
برای رزرو نوبت دندانپزشک کودک، می‌توانید از طریق پلتفرم آنلاین دکتردکتر، اقدام کنید.
منبع:
publications.aap.org
سوالات متداول دندان شیری
دندان‌های نوزاد اغلب بین 6 تا 12 ماهگی رشد می‌کنند و به دندان شیری معروف هستند. آن‌ها معمولا از سن 6سالگی شروع به افتادن می‌کنند و تا 12 سالگی به‌طور کامل با دندان‌های دائمی جایگزین می‌شوند.
اولین دندان‌هایی که پس از تولد رشد می‌کند دندان شیری یا نوزادی است. این دندان‌ها نسبت به دندان دائمی ضعیف و کوچک‌تر هستند. اگر کودکتان درگیر مشکل یا درد دندان است و نمی‌توانید نوع دندان‌ها را تشخیص دهید دندانپزشک کودکان به شما کمک می‌کند.
ممکن است هنگام افتادن دندان شیری فرزند شما کمی احساس درد یا ناراحتی داشته باشد. بعد از جداشدن هر دندانی به او کمک کنید تا با محلول آب و نمک دهان و لثه را تمیز کند. درصورت‌نیاز برای بندآوردن خونریزی از تکه‌ای گاز استریل روی لثه استفاده کنید. تف‌کردن آب دهان می‌تواند خونریزی را بیشتر کند.
جدول زمان‌بندی رویش و افتادن دندان بچه به شما کمک می‌کند زمان تقریبی هر مرحله از مسیر رشد دندان‌های فرزندتان را بشناسید. بااین‌حال الگوی رشد هر کودک منحصربه‌فرد است. معاینه منظم دندان نوزاد و کودک توسط دندانپزشک کودکان شما را از بابت سلامت دندان و لبخند زیبا در طول زندگی کودک مطمئن می‌کند.
به‌طور معمول دندان‌ها با همان ترتیبی که رویش داشته‌اند شروع به افتادن می‌کنند. البته این الگو می‌تواند در کودک شما کمی متفاوت باشد.
