یکی از مهم‌ترین مراحل رشد انسان، مرحله دندان درآوردن نوزاد است. این روند علائم متفاوتی دارد و نیازمند توجه و نگهداری خاصی است. اغلب نوزادان از ۳ تا ۷ ماهگی شروع به دندان درآوردن می‌کنند. اما گاهی اوقات ممکن است زمان رشد دندان‌ها در کودک متفاوت بوده و دندان‌ها دیرتر در نوزاد رشد کنند.
در صورتی که کودک شما به سن ۱۸ ماهگی رسید، اما نشانه‌ای از وجود دندان در فک‌های او پدیدار نشد، در این زمان بهتر است حتما به دکتر اطفال یا دندانپزشک کودکان مراجعه کنید تا وضعیت نوزاد شما را بررسی کند.
دندان درآوردن نوزاد مرحله دشواری از زندگی کودک است که هم نوزاد باید درد و ناراحتی زیادی را تحمل کند و هم شما باید شاهد رنج کشیدن فرزند خود باشید. برای همین در این مطلب از مجله دکتردکتر به بررسی آن می‌پردازیم.
دندان درآوردن نوزاد به چه صورت است؟
دندان درآوردن نوزادان به معنی بیرون آمدن جوانه‌های دندان شیری از لثه است که در زمان بارداری در لثه ایجاد شده‌اند. از حدود ۳یا ۴ ماهگی تا یک سالگی شاهد رشد دندان‌های نوزاد خواهید بود. معمولا هر کودک در یک سالگی می‌تواند یک تا چهار دندان داشته باشد. اما زمان رشد دندان‌ها در نوزادان متفاوت است.
گاهی ممکن است نوزاد در بدو تولد با یک دندان متولد شود. هر چند این مورد بسیار نادر است. رشد دندان در نوزاد حساسیت‌های زیادی دارد و آرام کردن کودک کار بسیار دشواری است. به همین دلیل پدر و مادر‌ها همیشه به دنبال موثر‌ترین روش برای تسکین درد نوزاد خود هستند.
علائم و نشانه‌های دندان درآوردن نوزاد چیست؟
هنگامی که دندان‌های نوزاد شروع به رشد می‌کنند، ممکن است علائم آن در کودک مشاهده شود. اما شدت این علائم در کودکان متفاوت است و گاهی کودک متحمل ناراحتی‌های زیادی می‌شود. علائم دندان درآوردن نوزاد که اغلب تا ۵ روز ادامه پیدا می‌کند، علائم زیر را دارد:
افزایش میزان مکیدن
هنگامی که دندان‌های نوزاد به لثه فشار می‌آورند تا رشد کنند، فشار زیادی به کودک وارد می‌شود. برای همین کودک برای کاهش درد لثه خود ممکن است حاضر به مکیدن انواع وسایل شود.
افزایش گاز گرفتن در نوزاد
مانند مکیدن، کودک برای کاهش درد خود انواع اسباب بازی یا حتی انگشتان خود را نیز گاز می‌گیرد. این رفتار کاملا عادی است و کودک از این راه سعی در کاهش فشار وارد آمده به لثه‌های خود دارد.
کم‌اشتها شدن نوزاد
گاهی فشار رشد دندان در نوزاد چندان زیاد است که کودک از خوردن غذا نیز امتناع می‌کند.
دندان‌درآوردن دندان نوزاد با تب
گاهی اوقات دندان درآوردن نوزاد به افزایش اندک تب همراه است و خطرناک نیست. در صورتی‌که دمای بدن نوزاد بیشتر از ۳۸ درجه شد و ادامه پیدا کرد، این علائم نشان‌دهنده عفونت و بیماری دیگری است و باید به پزشک مراجعه کنید.
کج‌خلقی
بدون شک جراحاتی که به دلیل رشد دندان در لثه نوزاد به وجود می‌آید، ناراحتی‌هایی را در کوک به وجود می‌آورد که باعث ایجاد کج خلقی در کودک می‌شود. سعی کنید حواس کودک را پرت کنید یا او را در آغوش بگیرید تا آرام شده و کمی از درد او کاسته شود.
بدخوابی یا بی‌خوابی
از علائم دیگر رشد دتدان‌ها در نوزاد، اختلال در خواب است. هنگامی‌که دندان‌ها در کودک شروع به رشد می‌کنند، ممکن است کودک نتواند به راحتی بخوابد و در طول شب بیدار بماند.
کشیدن گوش‌ها
شاید با خود بگویید انجام این رفتار در کودک غیرعادی است. اما ممکن است گاهی کودک برای کاهش درد لثه خود گوش‌هایش را بکشد و گونه و چانه خود را بمالد.
ریزش آب‌دهان بیش از حدمعمول
یکی از نشانه‌های رشد دندان، افزایش ریزش آب‌دهان نوزاد است. رشد دندان باعث افزایش تولید بزاق می‌شود.
التهاب لثه‌ها
گاهی اوقات قبل از جوانه‌زدن دندان‌ها، محل رویش دندان در لثه متورم، قرمز و کبود می‌شود. گاهی بالا آمدن جوانه دندان‌ها باعث التهاب لثه شده و به راحتی می‌توان جوانه دندان را زیر لثه کودک خود مشاهده کنید.
به‌وجود آمدن جوش در اطراف دهان
هنگامی که دندان‌های نوزاد شروع به رشد می‌کنند، میزان تولید بزاق دهان افزایش پیدا می‌کند. به‌همین دلیل ریزش مداوم آب دهان باعث ایجاد جوش‌های ریز روی صورت، اطراف دهان و روی گونه‌ها می‌شود.
دندان‌درآوردن نوزاد و خونریزی لثه
گاهی ممکن است در هنگام رشد دندان‌ها، کودک لثه خود را دستکاری کرده باشد و لثه متورم شده و دچار خونریزی شود. در صورتی‌که با چنین موردی رو به رو شدید و بعد از مدتی خونریزی متوقف شد، اصلا نگران نباشید؛ زیرا این موضوع عادی بوده و جای نگرانی نیست. اما اگر خونریزی متوقف نشد، لازم است به پزشک مراجعه کنید تا شرایط کودک را بررسی کند.
آیا دندان درآوردن نوزاد باعث اسهال، استفراغ و سرفه در کودک می‌شود؟
در حالت کلی پزشکان مواردی همچون تب در نوزادان، اسهال، استفراغ در کودکان و سرفه را از علائم دندان درآوردن نوزاد نمی‌دانند. اما بیشتر مادران در طول دوره رشد دندان چنین علائمی را در کودک خود مشاهده می‌کنند.
هنگام رشد دندان در کودک، بزاق زیادی در دهان جمع شده و گاهی باعث ایجاد سرفه در کودک می‌شود. علاوه‌براین برخی از نوزادان دچار اسهال و حساسیت به پوشک نیز می‌شوند.
دندان درآوردن نوزاد و یبوست
گاهی پدر و مادر‌ها تصور می‌کنند یکی از نشانه‌های دندان درآوردن نوزاد، یبوست است. در حالی‌که یبوست کودک هیچ ربطی به این موضوع ندارد و کودک ممکن است به دلایل دیگری دچار یبوست شود. اگر کودک شما فقط چند ماه دارد و غذا نمی‌خورد، ممکن است به شیر مادر یا شیر خشکی که از آن استفاده می‌کنید، حساسیت نشان داده و دچار یبوست شود.
در این مواقع بهتر است با مشورت پزشک، شیر او را تغییر دهید. اگر هم غذا می‌خورد، ممکن است توانایی هضم بعضی از غذاها را نداشته باشد و شما بهتر است از دادن آن غذا به کودک خود اجتناب کنید.
علائمی که نشانه دندان‌درآوردن نیست
همانطور که اشاره شد، بیشتر مادران تصور می‌کنند که اسهال در کودکان، استفراغ، تب شدید و سرفه از علائم دندان درآوردن نوزاد است و آن را عادی می‌دانند. در حالی که متخصصان این موارد را بی ربط به دندان درد می‌دانند؛ زیرا دندان درد به تنهایی باعث ایجاد این علائم نمی‌شود.
درآوردن دندان از چند ماهگی شروع می‌شود و تا کی طول می‌کشد؟
همانطور که گفته شد، زمان دندان درآوردن نوزادان با هم متفاوت است و این موضوع به ویژگی‌های نوزاد بستگی دارد. اما در حالت کلی دندان نوزادان از ۳ تا ۷ ماهگی شروع به رشد می‌کند. گاهی نیز ممکن است از ۱۲ ماهگی رشد دندان نوزاد آغاز شود.
این موضوع با توجه به‌شرایط کوک شما اصلا جای نگرانی نیست و موضوعی عادی تلقی می‌شود. اگر رشد مو، ناخن و استخوان‌های کودک شما به‌صورت نرمال و طبیعی باشد، جای نگرانی برای رشد دندان‌ها وجود ندارد. اما در غیر این‌‌صورت اگر تا سن ۱۸ ماهگی رشدی در دندان‌های نوزاد مشاهده نکردید، لازم است حتما به دندان پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.
ترتیب درآوردن دندان در نوزاد به چه شکل است؟
معمولا ترتیب رشد دندان‌ها در کودکان را می‌توان به شکل زیر تقسیم‌بندی کرد:
- از سن ۶ تا ۱۲ ماهگی دندان‌های جلویی وسطی نوزاد رشد می‌کنند.
- از سن ۹ تا ۱۶ ماهگی دندان‌های جلویی کناری نوزاد در می‌آیند.
- پس از آن نیز اولین دندان آسیاب در سن ۱۳ تا ۱۹ ماهگی رشد می‌کند.
- دومین دندان آسیاب نیز در سن ۲۲ تا ۲۴ ماهگی است که در کودک رشد می‌کند.
پس از رویش این دندان‌ها است که از سن ۶ تا ۱۲ سالگی دندان‌های شیری کودک تخریب شده و می‌افتند. بعد از آن دندان‌های دائمی هستند که در فک کودک رشد می‌کنند. دندان‌های عقل نیز معمولا در اواخر نوجوانی رشد می‌کنند.
زود دندان درآوردن نوزاد خوب است یا بد؟
گاهی اوقات برخی از نوزادان زودتر از زمان عادی دندان درمی‌آورند، این موضوع اصلا خطرناک نیست. در واقع اگر نوزاد شما در دو یا سه ماهگی علائمی از رشد دندان‌ها را نشان دهد، خوب است بدانید که او در این زمینه پیش‌‌رس است و این یک مرحله از رشد طبیعی او محسوب می‌شود.
بعضی از پدر مادر‌ها تصور می‌کنند اگر کودک دست خود را مکید یا هر وسیله دیگری را در دهانش قرار دهد، این موضوع نشان‌دهنده این است که دندان‌های کودک درحال رشد کردن هستند. در حالی که این موضوع حقیقت ندارد و کودک برای کند و کاوی بیشتر دنیای اطراف خود این کار را انجام می‌دهد.
اما در صورتی که مکیدن انگشت‌ها با علائم فیزیکی مانند التهاب لثه، بی‌قراری، آبریزش زیاد دهان و غیره همراه باشد، این موارد می‌تواند نشان دهنده رویش دندان‌ها باشد.
دندان درآوردن نوزاد از فک بالا
طبق الگویی که در حالت کلی گفته شده، اولین دندان‌هایی که در کودک ظاهر می‌شود، دندان‌های ثنایی فک پایین است. اما علی رغم ترتیب گفته شده، گاهی دندان در آوردن در همه نوزادان یکسان نیست و در برخی موارد شاهد دندان درآوردن کودک از فک بالا هستیم.
دندان درآوردن کودک از لثه بالا نباید هیچ نگرانی را برای شما ایجاد کند زیرا ممکن است ترتیب در آوردن دندان در نوزادان می‌تواند متفاوت باشد.
آرام کردن درد دندان در نوزاد
برای کاهش درد دندان درآوردن در نوزادان روش‌های مختلفی وجود دارد که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:
به کودک غذای سرد بدهید
در هنگام غذا دادن به کودک سعی کنید غذای او را خنک کرده و سپس به او بدهید. خنک بودن غذا به کاهش التهاب و بهتر کردن زخم لثه کمک می‌کند.
به کودک چیزی بدهید که آن را بجود
هنگامی که دندان‌های نوزاد شروع به رشد می‌کنند، لثه‌های نوزاد تحریک شده و این موضوع باعث می‌شود که کودک دائم بخواهید چیزی را بجود. در این مواقع اگر کودک می‌تواند چیزی را به دست بگیرد، از یک ساقه کرفس که در یخچال گذاشته‌اید، استفاده کنید.
در گذشته از ساقه پیازچه نیز استفاده می‌کردند. اما پیازچه چندان مستحکم نیست و ممکن است تکه‌‌ای از آن با تقلای نوزاد به گلوی او بپرد. در این مورد بسیار احتیاط کنید. پستانک سرد، حلقه‌ها و اسباب‌بازی‌های یخ زده گزینه‌های مناسبی برای کاهش درد لثه نوزاد هستند.
از درمان دارویی استفاده کنید
گاهی اوقات ممکن است درمان‌هایی که روی لثه نوزاد مالیده می‌شود، چندان تاثیر گذار نباشند و به‌سرعت از دهان کودک پاک می‌شود. اما شما می‌توانید از ژل‌ها یا مایع‌هایی که حاوی بنزوکائین است، برای کاهش درد دندان درآوردن نوزاد استفاده کنید.
فقط به این موضوع توجه کنید که از این مواد در کودک زیر ۲ سال استفاده نکنید زیرا ممکن است باعث ایجاد عوارض نادر اما جدی مثل متهموگلوبینمی یا مثیموگلوبینمی شده و به‌کاهش اکسیژن خون منجر شود و مشکلاتی را برای کودک به وجود آورند.
علاوه‌براین می‌توانید از دوزهای کمی از مسکن‌هایی مانند استامینوفن و ایبوپروفن استفاده کنید. اما قبل از استفاده هر گونه دارو برای تسکین درد نوزاد، بهتر است حتما با دکتر کودکان مشورت کنید.
از دندان‌گیرهای سرد برای کاهش درد درآوردن دندان استفاده کنید
یکی از بهترین وسایل برای ماساژ لثه کودک، دندانگیر است. در واقع یکی از بهترین التیام‌ها برای درد و خارش لثه نوزاد هنگام دندان درآوردن، ماساژ لثه است. اگر دندانگیر خنک باشد تاثیر بسیار بیشتری نیز خواهد داشت. خنکی دندانگیر التهاب را کاهش داده و حس‌خنکی و بی‌‌حسی موضعی را به نوزاد منتقل می‌کند.
ماساژ لثه‌ها برای کاهش درد دندان درآوردن مناسب است
برای استفاده از این روش دستان خود را خوب بشویید و با انگشت کاملا تمیز لثه نوزاد را ماساژ دهید. انجام این کار کودک را آرام خواهد کرد و از شدت خارش لثه می‌کاهد. می‌توانید از یک حوله یا دستمال نخی تمیز آغشته به آب خنک نیز استفاده کنید.
ژل برای دندان درآوردن نوزاد
یکی از ژل‌هایی که برای تسکین درد دندان درآوردن نوزاد مناسب است، فرآورده ژل گامو مکس است که با استفاده از عصاره‌های بابونه، سنبل‌الطیب و پروپولیس ساخته می‌شود. این ژل خاصیت ضد التهابی، آرامبخش و ضد باکتری فرمولی موثر برای رفع مشکلات ناشی از رویش دندان‌های نوزاد شما دارد.
داروی گیاهی برای دندان درآوردن نوزاد
علاوه‌بر ژل، داروهای گیاهی نیز در تسکین درد دندان درآوردن نوزاد موثرند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
سنبل الطیب
یکی از بهترین گیاهانی که خاصیت ضد افسردگی داشته و آرام بخش و مسکنی بی‌نظیر محسوب می‌شود، سنبل‌الطیب است. اصلی‌ترین اثر سنبل الطیب کاهش مشکلات از خواب پریدن نوزاد است.
بابونه
از دیگر گیاهان شناخته شده دارویی که خاصیت ضدالتهابی، محافظت‌ننده در برابر تشکیل زخم و اثر ضدمیکروبی دارد، گل بابونه است که در طب سنتی ایران و اروپا مصرف زیادی دارد. عصاره بابونه در مقایسه با داروهای دیگر مساحت زخم را به شکل زیادی کاهش می‌دهد.
پروپولیس
پروپولیس ماده‌ای شبیه موم است که برای درمان بیماری‌های پوستی و عفونت‌های ویروسی موثر است و باعث تسریع ترمیم بافت می‌شود. برای همین پروپولیس گزینه‌ای مناسب برای فرمولاسیون داروهای موضعی در مشکلات دهان و دندان محسوب می‌شود.
میخک
هنگامی که داروهای شیمیایی هنوز تولید نشده بود، در گذشته از میخک برای بی حسی و بیهوشی طبیعی استفاده می‌کردند.
روش استفاده از داروهای گیاهی برای تسکین درد دندان درآوردن نوزاد
شما می‌توانید یکی از گیاه‌های گفته شده در بالا را مانند چای دم‌کرده و سپس حوله‌ای را به آن‌ها آغشته کنید.
پس از آن حوله را در فریزر گذاشته تا کمی حالت منجمد پیدا کند. بعد می‌توانید حوله را به کودک داده تا کمی آن را بجود و خواص گیاه به بدن کودک منتقل شود و درد او کمی تسکین پیدا کند. علاوه بر این می‌توانید به طور مستقیم جوشانده را به لثه‌های کودک بمالید.
چه غذایی برای دندان درآوردن نوزاد خوب است؟
در هنگام دندان درآوردن نوزاد لازم است به او غذاها و نوشیدنی‌هایی بدهید تا دچار ضعف و بی حالی نشود. مواد غذایی مفید در این دوره عبارتند از:
- آب
- غذاهای سرد مانند ماست
- میوه‌‌هایی مانند سیب و موز خنک
- غذاهای نرم همچون پوره سیب‌زمینی و فرنی
- سوپ آبکی
چه کارهایی نباید بکنید
هنگامی که رویش دندان‌های نوزاد آغاز می‌شود، نباید کارهای زیر را انجام دهید:
- هرگز حلقه لاستیکی دندانی نوزاد را در فریزر قرار ندهید
- هرگز از شیرینی‌جات سرد استفاده نکنید
- هرگز بدون تجویز دکتر از داروهای آرام‌کننده درد استفاده نکنید
- در کودکان زیر ۲ سال از ژل بی‌حس‌کننده استفاده نکنید
دیر یا زود دندان درآوردن نوزاد طبیعی است؟
گاهی در بعضی از کودکان تا سن ۷ ماهگی رشد هیچ دندانی مشاهده نمی‌شود. این موضوع ممکن است نگرانی پدر و مادر را به همراه داشته باشد. اما باید بگوییم که زمانی از دیر رشد کردن دندان فرزندتان نگران باشید که رشد قد و وزنش نیز با مشکل رو به رو شده باشد. همچنین اگر دندان درآوردن نوزاد تا سن ۱۸ ماهگی طول کشید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت کودک را بررسی کند.
علاوه‌بر موارد گفته شده، در باور عموم این عقیده وجود دارد که اگر دندان نوزاد در سن کمتر از ۴ ماهگی رشد کند، نشانه خوبی نیست و احتمالا این دندان‌ها که در سن چهار ماهگی یا کمی کمتر رشد کرده‌اند، از استحکام خوبی برخوردار نیستند. در حالی‌که این باور منشاء علمی ندارد و رشد دندان‌ها معمولا به مسائل ارثی مربوط است.
مراقبت از دندان‌های جدید نوزاد
پس از دندان‌درآوردن نوزاد، باید به شدت به بهداشت و سلامت دهان و دندان او توجه کنید. پیشنهاد می‌کنیم برای مراقبت از دندان‌های نوزاد از روش‌های زیر استفاده کنید:
- تا حدودی مصرف کربوهیدرات را برای جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها کاهش دهید.
- دو بار در روز با یک مسواک نرم به آرامی دندان کودک خود را خوب بشویید.
- بهتر است تا ۶ سالگی طرز کشیدن نخ دندان را نیز به او آموزش دهید.
- برای تمیز کردن دندان نوزاد می‌توانید از یک دستمال تمیز و مرطوب استفاده کنید.
- پس از هر بار شیردهی یا غذا خوردن دندان، اطراف دهان کودک را خوب تمیز کنید.
دندان درآوردن نوزاد در خواب
گاهی اوقات ممکن است دندان درآوردن نوزاد با درد زیادی همراه باشد. حتی گاهی شدت درد آنچنان زیاد است که کودک از خواب بیدار می‌شود. در این مواقع حتما به پزشک مراجعه کنید تا با تشخیص خود، داروهایی را برای کودک تجویز کند تا کمی از درد کودک کاسته شود.
دندان درآوردن نوزاد، دوره‌ای مهم و حیاتی!
همانطور که اشاره کردیم حساسیت‌های زیاد، بی‌قراری، بی‌خوابی و آبریزش دهان از علائم دندان درآوردن نوزاد است و با استفاده از روش‌های گفته شده در بالا می‌توانید درد و فشاری که به لثه‌های نوزاد وارد می‌شود را تا حدودی کاهش دهید.
اما اگر دندان درآوردن نوزاد با علائم دیگری همچون اسهالی شدید و تب بالا همراه بود، بهتر است حتما کودک را نزد یک پزشک متخصص برده تا با بررسی وضعیت کودک، برای درمان او اقدام کند. برای این کار می‌توانید از سایت نوبت دکتر دکتردکتر استفاده کنید.
تا به حال کودک شما در هنگام دندان درآوردن دچار بی‌قراری شده است؟ از چه روشی برای درمان استفاده کرده‌اید؟ تجربه خود را با ما و خوانندگان این مطلب در میان بگذارید.
