راهنمای کامل واکسن سرخک، سرخجه و اوریون یا ام‌ام‌آر (MMR)

واکسن ام ام آر (MMR) یا همان واکسن سرخک، سرخجه و اوریون باعث می‌شود که در برابر این سه بیماری، در طولانی‌مدت ایمنی پیدا کنید. این واکسن توانایی بالایی در ایجاد ایمنی بدن نسبت به سرخک، سرخجه و اوریون دارد و برآوردهای علمی نشان می‌دهند که تا ۹۹درصد، مانع از ابتلا به این بیماری‌ها می‌شود. تزریق آن در جوامع، باعث کنترل شیوع بیماری‌ها شده و نقش پررنگی در بالابردن استانداردهای سلامتی داشته است. در این مقاله، درباره تزریق واکسن سرخک، سرخجه و اوریون برایتان می‌گوییم و از زمان تزریق، عملکرد واکسن و عوارض احتمالی‌ آن صحبت می‌کنیم.

در پایان، پرسش‌هایتان درباره تزریق واکسن سرخک، سرخجه و اوریون را در بخش نظرات بپرسید تا کارشناس سلامتی مجله پزشکی دکتردکتر به شما پاسخ دهد.

واکسن سرخک سرخجه و اوریون (MMR) چیست؟

واکسن MMR می‌تواند از سرخک، اوریون و سرخجه جلوگیری کند. سرخک (M) باعث تب، سرفه، آبریزش بینی و قرمزی و آبریزش چشم‌ها می‌شود و معمولاً با بثوراتی همراه است که تمام بدن را می‌پوشانند. این بیماری می‌تواند منجر به تشنج (اغلب همراه با تب)، عفونت گوش، اسهال و ذات‌الریه شود. به ندرت، سرخک با آسیب مغزی یا مرگ همراه است. بیماری اوریون (M) باعث تب، سردرد، درد عضلانی، خستگی، از دست‌دادن اشتها، و تورم و حساس‌شدن غدد بزاقی زیر گوش می‌شود. این بیماری هم می‌تواند منجر به ناشنوایی، تورم پوشش مغز و/یا نخاع، تورم دردناک بیضه‌ها یا تخمدان ها و به ندرت مرگ شود.
سرخجه (R) باعث تب، گلودرد، بثورات پوستی، سردرد و سوزش چشم می‌شود. این وضعیت در نیمی از زنان نوجوان و بزرگسال باعث آرتروز می‌شود.

اگر فردی در دوران بارداری به سرخجه مبتلا شود، ممکن است سقط جنین داشته باشد یا نوزاد با نقایص مادرزادی جدی متولد شود. بیشتر افرادی که با MMR واکسینه می‌شوند، دیگر هیچ‌وقت در زندگی به آن دچار نخواهند شد.

اطلاعات دارویی واکسن سرخک، سرخجه و اوریون

با تزرزیق واکسن سرخک، اوریون و سرخجه، یا یک واکسن می‌توانید جلوی سه بیماری ویروسی مهم را بگیرید. سرخک عفونی‌ترین بیماری قابل پیشگیری با واکسن است و اگر مانع از ابتلا به آن نشوید، می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد. این واکسن در دو دوز و در دوران کودکی تزریق می‌شود. معمولاً در ۱۲ تا ۱۳ماهگی، دوز اول را تزریق می‌کنند و قبل از رفتن به مدرسه هم دوز دوم تزریق می‌شود. اگر در دوران کودکی، این واکسن را نزده باشید، امکان دریافت آن در دوران بزرگسالی هم وجود دارد. واکسن سرخک، سرخجه و اوریون می‌تواند به تولید آنتی‌بادی‌هایی کمک کند که سه ویروس بیماری‌های مذکور را تحریک می‌کنند. آنتی‌بادی‌ها نمی‌گذارند که ویروس‌ها در بدن باعث بروز بیماری شوند.

انواع واکسن ام ام آر

استانداردهای مشخصی برای تولید واکسن ام ام آر در جهان وجود دارد. کشورها براساس توصیه‌ها و دستورات کلی سازمان بهداشت جهانی، در این زمینه عمل می‌کنند. در نتیجه، انواع مختلفی از آن وجود ندارد. اما شاید از نظر موارد زیر، انواع واکسن‌ها کمی متفاوت تولید شوند:

• فرمولاسیون و استانداردهای تولید در کشورهای مختلف، شاید کمی متفاوت باشد.
• احتمال دارد که شرکت‌های دارویی گوناگون از فرآیندهای تولید متفاوتی بهره ببرند.

گاهی اوقات، واکسن MMR با واکسن‌های دیگر مانند واکسن آبله مرغان (واریسلا) ترکیب می‌شود و به صورت MMRV در اختیار افراد قرار می‌گیرد.

واکسن سرخک، سرخجه و اوریون چگونه عمل می‌کند؟

واکسن سرخک، سرخجه و اوریون در محافظت افراد در برابر سرخک، اوریون و سرخجه بسیار مؤثر است و از عوارض ناشی از این بیماری‌ها جلوگیری می‌کند. اگرچه این واکسن احتمال ابتلا به هر سه بیماری را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد، اما امکان دارد که ایمنی بدن با آن در مقابل ابتلا به اوریون دائمی نباشد. در واقع، هرچه که می‌گذرد، احتمال ابتلا به اوریون هم بیشتر می‌‌شود و اثر واکسن درباره ایمنی‌بخشی به بدن، برای کنترل این بیماری کمتر خواهد بود. در این زمینه، به آمارهای زیر دقت کنید:

احتمال دارد، برخی از افرادی که دو دوز واکسن MMR را دریافت می‌کنند، در معرض ویروس‌های این بیماری‌ها قرار بگیرند و همچنان به سرخک، اوریون یا سرخجه مبتلا شوند. کارشناسان مطمئن نیستند که چرا سیستم ایمنی آن‌ها به خوبی به واکسن پاسخ نداده یا چرا توانایی سیستم ایمنی برای مبارزه با عفونت، با گذشت زمان کاهش یافته است. با این حال، علائم بیماری در افراد واکسینه‌شده معمولاً خفیف‌تر است.

دو دوز واکسن بین ۳۲% تا ۹۵% در پیشگیری از اوریون مؤثرند.

واکسن سرخک، سرخجه و اوریون چه زمانی تزریق می‌شود؟

واکسن MMR در برنامه ملی ایمن‌سازی برای کودکان در سن ۱۲ ماهگی تزریق می‌شود. دوز دوم در زمان قبل از رفتن به مدرسه در برنامه واکسیناسیون بچه‌ها قرار می‌گیرد. دوز دوم در بازه زمانی ۴ تا ۶سالگی برای بچه‌ها تزریق می‌شود. شاید برایتان جالب باشد که بدانید، با برنامه منظم تزریق این واکسن‌ها در کشور، دو بیماری سرخک و سرخجه تقریباً ریشه‌کن شده‌اند. زمان تزریق واکسن سرخک، سرخجه و اوریون کودکی است ولی در دوران‌های دیگر زندگی هم قابل تزریق خواهد بود.

دوز واکسن سرخک، سرخجه و اوریون در کودکان

با مشورت با دکتر اطفال، برنامه واکسیناسیون کودک خود را زیر نظر بگیرید و یادتان باشد که باید در حوالی ۱۲ تا ۱۳ماهگی، واکسن ام ام آر را تزریق کنید. دوز دوم یا یادآور هم پیش از مدرسه و در حوالی ۴ تا ۶سالگی تزریق می‌شود. هر دوز واکسن MMR معمولاً نیم میلی‌لیتر است. این مقدار به صورت زیر جلدی یعنی زیر پوست و در بخش بالای بازو تزریق می‌شود.

مراحل تزریق واکسن ام ام آر (MMR)

مراحل تزریق واکسن ام ام آر ساده است و معمولاً عوارضی جدی هم به همراه ندارد. برای اینکه چشم‌اندازی از این روند داشته باشید، مراحل را در جدول زیر آورده‌ایم. مرور این‌ها به شما نشان می‌دهد که چه روندی از تزریق در انتظار خود یا کودکتان است:

تأکید می‌شود که اگر نسبت به ترکیبات واکسن حساسیت دارید یا در دورانی مانند بارداری به سر می‌برید، نباید واکسن بزنید.

چه افرادی باید واکسن سرخک، سرخجه و اوریون بزنند؟

تزریق این واکسن برای تمام کسانی توصیه می‌شود که نسبت به بیماری‌های سرخک، اوریون و سرخجه ایمن نشده‌اند. معمولاً در دوره نوزادی و کودکی، واکسن‌ها تزریق می‌شوند، اما اگر فرد بزرگسالی هم در کودکی، طبق برنامه واکسیناسیون پیش نرفته، امکان استفاده از واکسن را دارد. برای محافظت کامل در برابر سرخک، به دو دوز واکسن MMR (با فاصله حداقل۱ ماه) نیاز دارید. اگر مطمئن نیستید که کاملاً واکسینه شده‌اید، واکسن را دریافت کنید. یک دوز اضافی واکسن MMR به شما آسیبی نمی‌رساند.

اگر قرار است به کشوری دیگر مسافرت کنید هم بهتر است که واکسینه شوید. یادتان باشد که سرخک نوعی بیماری بسیار مسری و خطرناک است. این بیماری در بسیاری از کشورها هنوز رواج دارد و باید با ایمنی کامل به سفر بروید. سرخک می‌تواند عوارض جدی، به ویژه برای زنان باردار و نوزادان آن‌ها، مانند سقط جنین، زایمان زودرس و مرده‌زایی به همراه داشته باشد. در دوران بارداری نباید واکسن سرخک را دریافت کنید. بنابراین، برای محافظت از خود و نوزادتان، مهم است که دست‌کم، ۴ هفته قبل از تلاش برای بارداری، در برابر سرخک واکسینه شوید. در بیشتر کشورها، این واکسن در دسته واکسن‌ های نوزاد قرار دارد و به طور رایگان و سراسری تزریق می‌شود.

چه افرادی نباید واکسن سرخک، سرخجه و اوریون را تزریق کنند؟

تزریق واکسن سرخک، سرخجه و اوریون برای همه مجاز نیست. اگر پیش از تزریق، احساس ناخوشی مانند تب دارید، باید از تزریق خودداری کنید. در صورت ابتلا به حساسیت شدید به داروها و موادی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، لاتکس و ژلاتین هم نباید واکسن بزنید. فراموش نکنید، کسانی که در دوران بارداری به سر می‌برند نمی‌توانند از واکسن سرخک، سرخجه و اوریون استفاده کنند.

در شرایط زیر هم این واکسن تزریق نمی‌شود:

• در ۳ماه گذشته خون، فرآورده‌های خونی یا ایمونوگلوبولین دریافت کرده‌اید.
• به بیماری‌هایی مانند HIV/AIDS یا سرطان مبتلا هستید و در دوره درمان به سر می‌برید.

اگر بعد از تزریق واکسن MMR، متوجه شدید باردار هستید، با پزشک خود مشورت کنید. اگرچه آسیب‌رساندن این واکسن به جنین گزارش نشده، اما پزشکان معمولاً سعی می‌کنند که هیچ واکسن یا داروی زنده‌ای را در دوران بارداری تزریق نکنند.

مدت زمان ایمنی واکسن سرخک، سرخجه و اوریون (MMR) چقدر است؟

با تزریق این واکسن در دوزهای کامل، احتمال اینکه در طول زندگی به یکی از این بیماری‌ها مبتلا شوید، تقریباً صفر خواهد شد. ایمنی ایجادشده از سوی این واکسن‌ها بسیار بالا است و اثرگذاری زیادی دارند. برای همین هم هست که با برنامه سرتاسری واکسیناسیون در کشور، سرخک و سرخجه دیگر ریشه‌کن شده‌اند.

تمدید واکسن سرخک، هر چند سال یکبار

نیازی به تمدید این واکسن وجود ندارد. برخلاف واکسن‌های دیگر که بعد از چند سال به تزریق دوباره نیاز دارند، این واکسن فقط در یک دوره استفاده می‌شود. در واقع، اگر یک دوره کامل از واکسن‌ها را تزریق کنید، بدنتان ایمنی مادام‌العمری پیدا می‌کند که نیاز به تمدید و تجدید تزریق و واکسینه‌شدن مجدد را از بین می‌برد.

مراقبت بعد از تزریق واکسن سرخک، سرخجه و اوریون چگونه است؟

بعد از تزریق واکسن MMR، معمولاً عوارض جانبی خفیفی مثل قرمزی، تورم و درد در محل تزریق، تب خفیف، خستگی و بی حالی رخ می‌دهد. برای اینکه چنین مشکلاتی را به حداقل برسانید، بهتر است که نکات مراقبتی زیر را رعایت کنید:

• استفاده از کمپرس سرد
• مصرف داروهای مسکن برای بزرگسالان
• استراحت کافی و پرهیز از فعالیت‌های زیاد و سنگین
• تغذیه مناسب با غذاهای مقوی و سبک و نوشیدن آب کافی

اگر کودک به تب بالای ۳۸.۵ درجه سانتی‌گراد مبتلا شد یا علائم شدید آلرژی مثل کهیر، تورم صورت یا مشکل در تنفس را احساس می‌کند، سریعاً به پزشک مراجعه کنید. پیگیری هرگونه علامت غیرمعمول دیگری هم لازم است.

عوارض واکسن فلج سرخک، سرخجه و اوریون (ام ام آر) چیست؟

با واکسیناسیون MMR، برخی افراد عوارض جانبی موقتی مانند تب همراه با ضعف خفیف و بثورات پوستی را تجربه می‌کنند. این عوارض غیرعفونی هستند و ممکن است بین ۷ تا ۱۰ روز ادامه داشته باشند. خطر تشنج ناشی از تب، عمدتاً در کودکان زیر ۳ سال رواج دارد. این تشنج هم احتمالاً ۷ تا ۱۰ روز پس از واکسیناسیون رخ می‌دهد. تعداد کمی از افراد هستند که بعد از دوز دوم، عوارضی را تجربه می‌کنند.

به‌ طور کلی، از عوارض رایج این واکسن باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• تب با درجه پایین
• دردهای عضلانی
• درد، تورم و قرمزی
• ظاهرشدن یک توده کوچک در محل تزریق

این علائم معمولاً بلافاصله پس از دریافت واکسن ایجاد می‌شوند، ۱ تا ۲ روز هم طول می‌کشند و بدون نیاز به درمان خاصی از بین می‌روند. امکان دارد که واکنش‌های زیر هم ۵ تا ۱۲ روز پس از واکسیناسیون رخ دهند:

• تب بالا بیش از ۳۹درجه سانتیگراد در طول ۲ تا ۳ روز
• بثورات قرمز ضعیف (غیرعفونی)
• آبریزش بینی و سرفه
• تورم غدد بزاقی
• خواب آلودگی
• خستگی

عوارض جانبی شدید واکسن سرخک، سرخجه و اوریون بسیار نادر است.

واکسن واکسن سرخک، سرخجه و اوریون با چه داروهایی تداخل دارد؟

برخی از محصولات دارویی با واکسن ام ام آر تداخل دارند. از جمله داروهایی که شاید با این واکسن در هماهنگی نباشند، باید به داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی مانند موارد زیر اشاره کنیم:

• آباتاسپت
• تاکرولیموس
• گلوبولین ایمنی
• سیکلوسپورین
• کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون

داروهای درمان سرطان مانند انواع داروی شیمی‌درمانی هم با این واکسن تداخل دارند.

واکسن سرخک، سرخجه و اوریون کجا بزنم؟

برای تزریق واکسن‌های سرخک، سرخجه و اوریون باید به مراکز درمانی دولتی مانند هلال احمر یا مراکز بهداشت در شهرها و روستاها مراجعه کنید. تزریق این واکسن‌ها در برنامه عمومی سلامت کشور قرار دارد و رایگان است. اگر در کودکی هم واکسن‌ها را تزریق نکرده باشید، امکان واکسینه‌شدن در سنین بزرگسالی برایتان وجود دارد.

با چه پزشکی برای تزریق واکسن، مشورت کنید؟

برای تزریق واکسن سرخک، سرخجه و اوریون برای کودکان باید تحت نظر متخصص کودکان باشید. پزشکی که می‌داند تخصص اطفال چیست و با حوزه سلامت کودکان آشناست، شما را در جریان برنامه واکسیناسیون ضروری قرار می‌دهد. تزریق واکسن سرخک و موارد دیگر توانسته بیماری سرخک را در بسیاری از کشورها تحت کنترل درآورد. مقاومت بدن در برابر بیماری‌های عفونی به بالارفتن سطح بهداشت و سلامت عمومی جوامع کمک شایانی می‌کند.

تزریق انواع واکسن سرخک MMR و موارد دیگر، در حفظ سلامت کودکان و رشد بهتر و بی‌مخاطره‌شان نقش دارد. برای اینکه بدانید واکسن ام ام آر (MMR) را چه زمانی و در کجا تزریق کنید، از پزشک اطفال کمک بگیرید. یکی از بهترین راه‌ها برای شناسایی متخصصان خبره هم مراجعه به سامانه دکتردکتر است. در این پلتفرم آنلاین، پزشکان را شناسایی می‌کنید و از آن‌ها به طور اینترنتی، نوبت ملاقات می‌گیرید. برای مشورت درباره تزریق واکسن سرخک، سرخجه و اوریون و پیداکردن متخصص کودکان هم این سامانه را به خاطر داشته باشید.

منابع:

healthywa.wa.gov.au

cdc.gov

nhs.uk

سوالات متداول واکسن سرخک، سرخجه و اوریون