التهاب کف پا در اثر چه عواملی ایجاد می‌شود؟ + درمان فاشیا پلانتار

تورم و درد کف پا از علائم التهاب کف پا یا فاشیا پلانتار هستند. استفاده از کفش نامناسب، چاقی و مشکلات پا و ناهنجاری‌های آناتومی پا از شایع‌ترین علل التهاب کف پا به حساب می‌آیند. افراد مسن و افراد در حال انجام فعالیت‌های تکراری، بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه هستند. با مراقبت از پا، طی درمان‌های خانگی، دارودرمانی و فیزیوتراپی می‌توان به درمان التهاب کف پا پرداخت. همچنین از انجام ورزش‌های مناسب و تاثیر ورزش بر التهاب کف پا نباید غافل شد.

دکتر ارتوپد، پس از معاینات فیزیکی و آزمایش‌های لازم، موثرترین درمان‌های التهاب کف پا با توجه به علت زمینه‌ای آن را به شما ارائه خواهد داد.

با مطالعه این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر که به 4 دقیقه زمان نیاز دارد، عوامل ایجادکننده التهاب کف پا را بشناسید.

در انتها، اگر سوالی درباره درمان التهاب کف پا و پیشگیری از آن دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس پزشکی ما به آن پاسخ خواهد داد.

التهاب کف پا چیست؟

التهاب کف پا یا فاشیا پلانتار، یکی از شایع‌ترین علل درد پاشنه است. این بیماری، ناشی از التهاب نوار ضخیم بافتی‌ست که در امتداد کف پا قرار دارد و پاشنه را به انگشتان متصل می‌کند. فاشیا پلانتار، به‌عنوان یک جاذب ضربه عمل کرده و وظیفه حمایت از قوس کف پا را برعهده دارد. در اثر فشار و استرس بیش از حد روی این ناحیه، پارگی‌های کوچکی ایجاد می‌شود. تکرار این آسیب‌ها، منجر به درد و سفتی در پاشنه، به‌ویژه هنگام برخاستن از خواب یا پس از نشستن طولانی و التهاب فاشیا خواهد شد.

بنا به گزارش انتشارات پزشکی WebMd آمریکا،

90 درصد افراد مبتلا به التهاب کف پا، بدون جراحی بهبود پیدا می‌کنند. اما اگر طی 12 ماه درمان با روش‌های غیرجراحی، بهبود نیافتند، پزشک روش‌های جراحی را توصیه خواهد کرد.

روش‌های غیرتهاجمی درمان التهاب کف پا، شامل فیزیوتراپی، حرکات کششی و استفاده از کفش یا کفی‌های مناسب هستند که در ادامه به آن‌ها پرداخته‌ایم.

التهاب کف پا چه علائمی دارد؟

التهاب کف پا، وضعیتی‌ست که با درد و ناراحتی در ناحیه کف پا مشخص می‌شود. علائم اصلی این وضعیت شامل موارد زیر هستند:

• درد کف پا؛ احساس درد در نزدیکی پاشنه پا، به‌خصوص در ناحیه داخلی آن و تشدید این درد با اولین قدم‌ها پس از بیدار شدن از خواب یا بعد از نشستن طولانی مدت
• درد پس از فعالیت؛ کاهش درد حین فعالیت ولی بازگشت آن پس از اتمام فعالیت و در زمان استراحت
• احساس سفتی و گرفتگی؛ احساس سفتی در کف پا و پاشنه به‌ویژه در صبح‌ها
• تورم یا حساسیت؛ تورم ناحیه آسیب‌دیده و حساسیت آن به لمس
• درد در ناحیه قوس پا؛ گاهی، انتشار درد به قوس پا

در صورت تداوم و شدت گرفتن این علائم، بهتر است برای دریافت برنامه درمانی مناسب با یک دکتر ارتوپد مشورت کنید.

علت التهاب کف پا چیست؟

علت اصلی التهاب کف پا، فشار و کشیدگی بیش از حد فاشیا پلانتار است که منجر به تحریک، التهاب و در نهایت درد می‌شود. چندین عامل، در رخ دادن التهاب کف پا نقش دارند. این عوامل، به تنهایی یا در ترکیب با هم منجر به بروز التهاب کف پا خواهند شد. در ادامه، به شایع‌ترین علت التهاب کف پا اشاره کرده‌ایم:

فعالیت‌های تکراری یا بیش‌ از حد

فعالیت‌های بدنی شدید با اعمال فشار مداوم و زیاد روی کف پا، منجر به التهاب فاشیای پلانتار می‌شوند. این فعالیت‌ها شامل دویدن طولانی مدت، پریدن‌های مکرر یا راه رفتن بیش از حد است که در ورزشکاران، به‌ویژه دوندگان، بسیار رایج است. فاشیای پلانتار، نقش حمایتی از قوس پا را برعهده دارد. این قسمت پا، در مواجهه با این فشارهای مکرر دچار خستگی و آسیب می‌شود. به مرور زمان، این آسیب، التهاب، درد پاشنه و کف پا را به دنبال دارد. این وضعیت به‌ویژه در افرادی که بدون آمادگی کافی یا بدون استفاده از کفش‌های مناسب به فعالیت‌های سنگین می‌پردازند، شایع‌تر است.

کفش نامناسب

کفش‌های بدون نقش حمایتب از قوس پا یا دارای کفی سخت و بدون انعطاف، باعث اعمال فشار زیادی روی فاشیا پلانتار می‌شوند. این شرایط، در کفش‌های پاشنه‌بلند، کفش‌های با کفی صاف و کفش‌های کهنه و فرسوده بیشتر رخ می‌دهد. عدم حمایت مناسب از قوس پا، باعث افزایش کشیدگی فاشیا پلانتار و التهاب آن خواهد شد. همچنین، کفش‌های تنگ یا بسیار گشاد هم با ایجاد الگوهای نادرست در راه رفتن، به افزایش فشار روی کف پا و تشدید درد منجر می‌شود.

چاقی

وزن اضافی، فشار بیشتری روی فاشیا پلانتار اعمال خواهد کرد. در این شرایط، با هر قدم برداشته شده، فاشیا پلانتار، بار بیشتری را تحمل می‌کند. در افراد چاق، این فشار اضافی باعث کشیدگی بیش از حد و در نهایت التهاب فاشیا پلانتار می‌شود. چاقی همچنین با ایجاد تغییر در نحوه راه رفتن و افزایش فشار بر نواحی خاصی از کف پا، این وضعیت را بدتر می‌کند. کاهش وزن از طریق تغذیه مناسب و فعالیت‌های ورزشی، علاوه‌بر کاهش فشار روی کف پا، درد و التهاب ناشی از فاشئیت پلانتار را هم کاهش می‌دهد.

سفتی عضلات ساق پا

سفتی و کوتاهی عضلات ساق پا از عوامل بروز التهاب کف پا است. عضلات ساق پا، به‌ویژه عضله گاستروکنمیوس یا همان ماهیچه دوقلو، نقش مهمی در حرکت مچ پا و پا دارند. هنگامی که این عضلات سفت یا کوتاه می‌شوند، دامنه حرکتی مچ پا محدود شده و فشار بیشتری روی فاشیا پلانتار وارد می‌شود. این فشار اضافی، به مرور زمان باعث التهاب و آسیب به این قسمت از پا خواهد شد. همچنین، سفتی عضلات ساق پا با تغییر در الگوی راه رفتن، فشار روی نواحی خاصی از کف پا را افزایش می‌دهد. انجام تمرینات کششی منظم عضلات ساق پا، به حفظ انعطاف‌پذیری آن‌ها کمک کرده و از بروز التهاب کف پا جلوگیری می‌کند.

نابهنجاری‌های ساختاری پا

نابهنجاری‌های ساختاری پا، مانند کف پای صاف یا قوس بالای پا، عامل مهمی در ایجاد التهاب کف پا هستند. این مشکلات ساختاری باعث توزیع فشار به طور نادرست روی فاشیا پلانتار می‌شود. در افراد با کف پای صاف، قوس پای آن‌ها به اندازه کافی حمایت نشده و در نتیجه فاشیا پلانتار دچار کشیدگی بیش از حد خواهد شد. از سوی دیگر، قوس پای زیاد، با اعمال فشار بیشتری بر پاشنه و جلوی پا، التهاب کف پا را به دنبال دارد. این نابهنجاری‌ها، با درد کف پا و ناراحتی در طول فعالیت‌های روزمره همراه هستند.

افزایش سن

با افزایش سن، انعطاف‌پذیری بافت‌های نرم بدن، از جمله فاشیا پلانتار، کاهش می‌یابد. با این کاهش انعطاف‌پذیری، فاشیا پلانتار در برابر فشارها و کشش‌های مکرر، آسیب‌پذیرتر می‌شود. علاوه‌براین، با افزایش سن، توده عضلانی کاهش یافته و قدرت و توانایی عضلات پا برای حمایت از قوس پا کمتر خواهد شد. در نتیجه، با افزایش فشار بر فاشیا پلانتار، فرد درد و التهاب کف پا را تجربه می‌کند. همچنین، کند بودن روند بهبودی در سنین بالا، باعث طولانی‌تر شدن دوره‌های درد و التهاب می‌شود.

آشنایی با عوامل خطر التهاب کف پا

عوامل خطر متعددی، در شدت یافتن التهاب کف پا و سایر بیماری های ارتوپدی متعددی نقش دارند. در ادامه، به مهم‌ترین عوامل خطر التهاب کف پا اشاره کرده‌ایم:

• فعالیت بدنی شدید؛ ورزش‌هایی با اعمال فشار زیادی به پا مانند دویدن، رقص یا ورزش‌های پرشی
• چاقی؛ اعمال فشار اضافی به فاشیا پلانتار و ایجاد التهاب کف پا و درد در اثر اضافه وزن
• سن؛ افزایش احتمال ابتلا به التهاب کف پا در سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی
• مشکلات ساختاری پا؛ افرادی با کف پای صاف یا قوس پا بسیار زیاد
• استفاده از کفش‌های نامناسب؛ التهاب کف پا ناشی از استفاده از کفش‌های بدون حمایت کافی برای قوس پا یا پاشنه
• ایستادن طولانی مدت؛ افزایش ریسک ابتلا به فاشیا پلانتار در افرادی مانند معلمان یا کارکنان فروشگاه‌ها به دلیل کار به‌صورت ایستاده در ساعت‌های طولانی

این عوامل خطر به‌تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر، احتمال ابتلا به التهاب کف پا را افزایش می‌دهند.

التهاب کف پا چه عوارضی دارد؟

فاشیا پلانتار، در صورت عدم درمان مناسب، عوارض مختلفی را در پی خواهد داشت. مهم‌ترین عوارض التهاب کف پا شامل موارد زیر هستند:

• درد مزمن؛ اختلال در کار و فعالیت‌های روزمره به دلیل درد مزمن و طولانی‌مدت در پاشنه ناشی از التهاب کف پا
• تغییر در الگوی راه رفتن؛ تغییر در شیوه راه رفتن برای کاهش فشار روی پاشنه و ایجاد مشکلاتی در دیگر نواحی بدن مانند زانو، لگن یا کمر
• ایجاد خار پاشنه؛ ابتلا به نوعی زائده استخوانی در پاشنه همراه با درد در اثر التهاب مزمن فاشیای کف پا
• کاهش کیفیت زندگی؛ همچون افزایش وزن به دلیل کاهش فعالیت‌های فیزیکی و ورزشی فرد
• افزایش خطر سایر آسیب‌های پا؛ مانند کشیدگی عضلات یا التهاب تاندون کف پا به دلیل تغییر نحوه راه رفتن

مراجعه به‌موقع به متخصص ارتوپدی، تشخیص زودهنگام و درمان التهاب کف پا، از بروز هر یک از این عوارض جلوگیری خواهد کرد. برای درک بیشتر اهمیت مراجعه به‌موقع به این متخصص، مطلب تخصص ارتوپدی چیست را مطالعه کنید.

چگونه التهاب کف پا تشخیص داده می‌شود؟

دکتر ارتوپدی، فلاشیا پلانتار را براساس شرح حال بیمار، معاینه فیزیکی و گاهی، تست‌های تصویربرداری تشخیص می دهد. در جدول زیر، به مهم‌ترین روش‌های شناسایی التهاب کف پا پرداخته‌ایم:

گاهی، دکتر ارتوپد، تنها با بررسی اطلاعات بالینی و معاینه فیزیکی به التهاب کف پا پی می‌برد و نیازی به انجام آزمایشات تصویربرداری نیست. برای مثال زمان شروع و تشدید درد در قسمت داخلی پاشنه پا، اغلب صبح ها بعد از بیدار شدن یا بعد از نشستن‌های طولانی‌مدت اتفاق می‌افتد.

التهاب کف پا چگونه درمان می‌شود؟

درمان التهاب کف پا، شامل ترکیبی از روش‌های غیردارویی و دارویی است. استفاده از کفش‌های حمایتی، ماساژ، مصرف ایبوپروفن و در موارد شدیدتر، تزریق کورتیکواستروئید به تسکین فاشیا پلانتار کمک می‌کند. همچنین، فیزیوتراپی و اولتراسوندتراپی در درمان التهاب کف پا و پا درد نقش دارند. در ادامه، به‌طور مفصل‌تر، به روش‌های درمان التهاب کف پا پرداخته‌ایم:

استراحت و کاهش فعالیت

استراحت و کاهش فعالیت‌های فیزیکی مانند دویدن، ایستادن طولانی‌مدت و ورزش‌های پرفشار التهاب فاشیای کف پا را تسکین می‌دهد. در این شرایط، بدن فرصتی برای ترمیم و کاهش التهاب پیدا می‌کند. استفاده از کمپرس یخ هم درمان خانگی فاشیای کف پا بوده که روشی ساده و مؤثر برای کاهش درد، تورم و التهاب است. کمپرس را به دفعات، به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی ناحیه آسیب‌دیده قرار دهید.

تمرینات کششی

تمرینات کششی، برای کشش و افزایش انعطاف‌پذیری فاشیای کف پا و تاندون آشیل طراحی شده‌اند. یکی از تمرینات رایج، کشش پا و انگشتان است که به کاهش تنش در فاشیا کمک کرده و درد و التهاب فاشیای کف پا را کاهش می‌دهد. در صورت انجام این تمرینات، صبح‌ها قبل از بلند شدن از رختخواب، بهبود قابل‌توجهی در علائم را شاهد خواهید بود. همچنین، ماساژ پا با غلطاندن توپ کوچک مانند توپ تنیس در زیر کف پا به آرامش عضلات و کاهش درد کمک می‌کند.

استفاده از وسایل کمکی

وسایل کمکی مانند کفش‌های مناسب و کفی‌های طبی نقش مهمی در درمان التهاب کف پا برعهده دارند. کفش‌هایی با حمایت کافی از قوس پا و پاشنه، فشار وارده بر کف پا را کاهش داده و از تشدید التهاب جلوگیری می‌کنند. کفی‌های طبی هم برای اصلاح قوس پا و توزیع یکنواخت فشار طراحی شده‌اند. گاهی، برخی از بیماران از آتل‌های شبانه استفاده می‌کنند. این آتل‌ها با نگه داشتن پا به حالت کشیده در طول شب، از کوتاه شدن فاشیا جلوگیری خواهند کرد. این وسایل کمکی، علاوه‌بر تسکین درد، به پیشگیری از عود مجدد علائم و بهبود سریع‌تر وضعیت پا کمک می‌کنند.

دارودرمانی

انواع داروی ضد التهاب کف پا مانند ایبوپروفن و ناپروکسن برای تسکین درد و درمان این عارضه استفاده می‌شوند. این داروها، با کاهش التهاب و تورم و تسکین درد باعث شده تا بیمار با راحتی بیشتری به فعالیت‌های روزانه خود بپردازد. در موارد شدیدتر یا مقاوم بودن التهاب کف پا به سایر درمان‌ها، متخصص ارتوپدی تزریق کورتیکواستروئید را توصیه می‌کند. این تزریق‌ها به‌طور مستقیم در ناحیه درد انجام شده و به‌سرعت التهاب را کاهش می‌دهد. به دلیل عوارض احتمالی این روش، تزریق کورتیکواستروئید، به‌عنوان آخرین راه‌حل توصیه خواهد شد.

روش‌های فیزیوتراپی

فیزیوتراپی معمولا شامل تمرینات کششی و تقویتی برای فاشیای کف پا و تاندون آشیل است. جلسات فیزیوتراپی به افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش تنش در این نواحی کمک می‌کند. علاوه‌بر تمرینات، فیزیوتراپیست از روش‌های دیگری مانند اولتراسوندتراپی یا لیزردرمانی برای درمان التهاب کف پا و تسریع فرایند بهبود استفاده می‌کند. همچنین، فیزیوتراپیست، به بیمار، نحوه مراقبت از پاهای خود برای جلوگیری از عود مجدد علائم را آموزش می‌دهد.

روش‌های جراحی

درصورتی‌که، سایر روش‌ها به مدت 6 تا 12 ماه منجر به درمان التهاب کف پا نشدند، دکتر ارتوپدی روش‌های جراحی را برای بهبود توصیه خواهد کرد. یکی از روش‌های جراحی، آزادسازی جزئی فاشیای کف پا است؛ به‌گونه‌ای‌که، طی آن، بخشی از فاشیا برای کاهش تنش و فشار برداشته می‌شود. در موارد دیگر، جراحی برای برداشتن خار پاشنه انجام می‌شود. این جراحی‌ها به صورت سرپایی انجام شده و بیمار پس از آن باید دوران نقاهت و توان‌بخشی نیاز پشت سر بگذارد.

درمان‌های جایگزین

درمان‌های جایگزین فاشیا پلانتار، به‌عنوان روش‌هایی مکمل و غیرتهاجمی به کاهش درد و تسریع بهبود کمک می‌کنند. یکی از این روش‌ها، درمان التهاب کف پا با طب سنتی است. در این روش. با استفاده از طب سوزنی و با تحریک نقاط خاصی از بدن، جریان خون و درد ناشی از التهاب کف پا بهبود می‌یابد. شاک‌ویوتراپی هم یکی دیگر از درمان‌های جایگزینی‌ست که با استفاده از امواج صوتی پرقدرت، به تحریک فرایند ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده می‌پردازد.

کدام حرکات ورزشی برای التهاب کف پا مناسب هستند؟

برای درمان التهاب کف پا، چندین حرکت ورزشی موثر به کاهش درد و بهبود وضعیت کمک می‌کنند. در ادامه، به موثرترین حرکت‌های ورزشی برای درمان فاشیا پلانتار پرداخته‌ایم:

• کشش فاشیای کف پا؛ در حالی که نشسته‌اید، یک پا را روی زانوی پای دیگر قرار داده و انگشتان پا را به سمت بالا بکشید تا کف پا کشیده شود. این حالت را به مدت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید و ۲ تا ۳ بار در روز تکرار کنید.
• غلتاندن توپ یا بطری؛ یک توپ تنیس یا بطری آب یخ‌زده را زیر قوس کف پا قرار داده و به آرامی به جلو و عقب حرکت دهید. انجام این حرکت، به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه در روز بسیار موثر است.
• کشش ساق پا؛ با قرار دادن دستان خود روی دیوار و کشیدن یکی از پاها به عقب (به‌طوری‌که پنجه روی زمین بماند)، عضلات ساق پا را کشش دهید. این حالت را ۱۵ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید و ۳ بار برای هر پا تکرار کنید.

این حرکات، با کاهش تنش در فاشیای کف پا و بهبود جریان خون، به درمان التهاب کف پا و تسریع فرآیند بهبودی کمک می‌کند.

چگونه از التهاب کف پا پیشگیری کنیم؟

برای پیشگیری از التهاب کف پا، باید به مواردی همچون انتخاب کفش مناسب، گرم کردن قبل از ورزش و تقویت عضلات پا توجه کرد. در ادامه، به موثرترین راهکارهای پیشگیری از فاشیا پلانتار پرداخته‌ایم:

• انتخاب کفش مناسب؛ کفش‌های دارای کفی نرم، حامی مناسب برای قوس پا و تنگ نبودن کفش
• کاهش فشار روی پاها؛ خودداری از ایستادن، راه رفتن طولانی مدت و انجام ورزش‌های ممنوع، به خصوص بر روی سطوح سخت
• تقویت و کشش عضلات پا؛ با انجام ورزش‌هایی همچون کشش فاشیا پلانتار، تقویت عضلات ساق پا و تمرینات انعطاف‌پذیری و همچنین انجام حرکات کششی مخصوص عضلات کف پا هر روز صبح قبل از بلند شدن از تخت
• استفاده از ارتز یا کفی‌های مخصوص؛ توزیع یکنواخت فشار روی پا با استفاده از ارتز یا کفی‌های مخصوص
• کنترل وزن؛ جلوگیری از اعمال فشار اضافی روی کف پا با برخورداری از وزن مناسب
• گرم کردن قبل از ورزش؛ آماده کردن عضلات پا برای هرگونه فعالیت ورزشی با انجام حرکات کششی و گرم کردن بدن
• مراقبت از کف پا در خانه؛ خودداری از پابرهنه راه رفتن روی سطوح سخت و ماساژ روزانه پا بعد از فعالیت‌های سخت روزمره

با رعایت این موارد، خطر ابتلا به التهاب کف پا را کاهش داده و از عوارض ناشی از آن پیشگیری کنید.

برای درمان التهاب کف پا به چه دکتری مراجعه کنیم؟

برای درمان التهاب کف پا باید به دکتر ارتوپد مراجعه کنید. دکتر ارتوپد، با انجام مصاحبه‌های بالینی، معاینات فیزیکی و در صورت نیاز انواع تصویربرداری، فاشیا پلانتار را تشخیص می‌دهد. این متخصص پس از شناسایی این عارضه، برای درمان آن توصیه‌های لازم را ارائه می‌دهد. استفاده از ارتزهای مخصوص، دارودرمانی با داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی و در صورت نیاز تزریق کورتیکواستروئیدها از روش‌های درمانی التهاب کف پا هستند.

اگر شما هم به علائم التهاب کف پا مبتلا هستید، در اولین فرصت به متخصص ارتوپدی مراجعه کنید. برای دریافت نوبت، می‌توانید از امکان نوبت‌دهی آنلاین دکتر ارتوپد در سایت دکتردکتر استفاده کنید.

منابع:

hopkinsmedicine.org

nhs.uk

سوالات متداول التهاب کف پا