هیپوگلیسیمی (قند خون پایین) چیست؛ علائم و درمان
قند خون پایین که به عنوان هیپوگلیسمی نیز شناخته می شود، زمانی اتفاق می افتد که قند خون (گلوکز) شما به زیر محدوده سالم کاهش یابد. اگر قند خون شما خیلی پایین بیاید، تبدیل به یک بیماری تهدید کننده می شود که نیاز به درمان فوری دارد.
وقتی قند خون شما به زیر 70 میلی گرم در دسی لیتر برسد، پایین در نظر گرفته می شود.
هیپوگلیسمی بیشتر در افراد مبتلا به دیابت مشاهده می شود. مصرف بیش از حد دارو (به ویژه سولفونیل اوره یا انسولین)، حذف وعده‌های غذایی، نخوردن کافی غذا، یا ورزش بیش از حد معمول می‌تواند منجر به کاهش قند خون در صورت ابتلا به دیابت شود.
در موارد نادر، هیپوگلیسمی ممکن است در نتیجه شرایط دیگر یا مصرف برخی از انواع داروها باشد.
قند خون به گلوکز نیز معروف است. گلوکز از غذا می آید و به عنوان یک منبع انرژی مهم برای بدن شما عمل می کند. کربوهیدرات ها – موجود در غذاهایی مانند برنج، سیب زمینی، نان، نان تورتیلا، غلات، میوه ها، سبزیجات و شیر – منبع اصلی گلوکز بدن شما هستند.
بعد از غذا خوردن، گلوکز به جریان خون جذب می شود و در آنجا به سلول های بدن می رسد. هورمونی به نام انسولین که در لوزالمعده شما ساخته می‌شود، به سلول‌های شما کمک می‌کند تا گلوکز (قند) خون را جذب کنند. سپس سلول های شما از گلوکز برای انرژی استفاده می کنند.
اگر بیشتر از نیازتان گلوکز مصرف کنید، بدنتان گلوکز اضافی را در کبد و ماهیچه‌هایتان ذخیره می‌کند یا آن را به چربی تبدیل می‌کند تا در صورت نیاز بعداً برای انرژی صرف شود. اگر سلول های شما گلوکز دریافت نکنند، بدن شما نمی تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد.
اگر داروی انسولین مصرف می کنید، کاهش کوتاه مدت گلوکز خون می تواند مشکلاتی ایجاد کند. در این شرایط، درمان فوری سطوح پایین قند خون برای جلوگیری از بروز علائم جدی‌تر بسیار مهم است.
علائم قند خون پایین می تواند به طور ناگهانی رخ دهد. این علائم عبارتند از:- رنگ پریدگی که ممکن است حتی باعث تغییر رنگ لب و سفید شدن آن شود.
- خستگی
- گرسنگی
- تعریق
- سرگیجه
- ضربان قلب سریع
- تغییرات خلق و خوی
- عرق سرد
- تحریک پذیری/اضطراب
- سردرد
- مشکل در خوابیدن
- سوزن سوزن شدن پوست
- تاری دید
- مشکل در تفکر واضح یا تمرکز
- از دست دادن هوشیاری، تشنج یا کما
افرادی که از هیپوگلیسمی بی اطلاع هستند، نمی دانند قند خونشان در حال کاهش است. اگر شما این وضعیت را دارید، قند خون شما می تواند بدون اینکه متوجه شوید کاهش یابد.
بدون درمان فوری، ممکن است غش کنید، تشنج را تجربه کنید یا حتی به کما بروید.
اگر علائم قند خون پایین دارید چه باید بکنید؟
اگر دیابت دارید و علائم هیپوگلیسمی خفیف تا متوسط را تجربه می کنید، باید فوراً 15 گرم کربوهیدرات مصرف کنید.
قند خون بسیار پایین یک شرایط اورژانسی محسوب می شود. اگر شما یا شخص دیگری مبتلا به دیابت هستید و علائم شدیدی مانند بیهوشی را تجربه می کنید، باید فوراً با اورژانس تماس گرفته و دارویی به نام گلوکاگون مصرف نمایید.
نکته : هرگز نباید چیزی از طریق دهان به فرد بیهوش بدهید، زیرا ممکن است باعث خفگی او شود.
چه چیزی باعث هیپوگلیسمی می شود؟
قند خون پایین می تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. این مشکل معمولاً یکی از عوارض جانبی درمان دیابت است.
علل احتمالی دیابت
دیابت بر توانایی بدن شما در استفاده از انسولین تأثیر می گذارد.
اگر دیابت دارید، درمان‌های مختلف می‌تواند به سلول‌های بدن شما کمک کند تا از گلوکز خونتان استفاده کنند. از جمله تزریق انسولین و مصرف داروهای خوراکی که باعث افزایش تولید انسولین می شود.
اگر بیش از حد از این نوع داروها مصرف کنید، ممکن است قند خون شما بسیار پایین بیاید.
حذف وعده های غذایی، کمتر یا دیرتر از حد معمول غذا خوردن و عدم رعایت زمان بندی صحیح مصرف دارو نیز می تواند منجر به کاهش سطح قند خون شود.
همچنین فعالیت بدنی بیش از حد نیز از عوامل کاهش سطح قند خون محسوب می شود.
نوشیدن الکل زمانی که از این داروها استفاده می کنید نیز می تواند از دلایل کاهش قند خون باشد، به خصوص اگر الکل جایگزین غذا شود.
حتی اگر دیابت ندارید، ممکن است قند خون پایین را تجربه کنید. با این حال، هیپوگلیسمی در افراد بدون دیابت بسیار کمتر است.
برخی از علل احتمالی قند خون پایین در افرادی که دیابت ندارند عبارتند از:
- مصرف برخی داروها مانند کینین (Quinine)
- برخی از شرایط پزشکی، مانند هپاتیت و اختلالات کلیوی
- توموری که انسولین اضافی تولید می کند
- اختلالات غدد درون ریز
هیپوگلیسمی چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر شک دارید که قند خون پایین دارید، مهم است که فوراً قند خون خود را چک کنید. اگر دستگاه اندازه گیری قند خون ندارید و از داروهای دیابت که انسولین را افزایش می دهند استفاده می کنید، با پزشک خود مشورت کنید.
اگر اغلب قند خون پایین را تجربه می کنید – مثلاً چند بار در هفته – فوراً به پزشک خود مراجعه کنید تا دلیل آن را بیابید. پزشک شما ویزیت شما را با درخواست سابقه پزشکی، پرسیدن سوالاتی در مورد عادات غذایی شما و کسب اطلاعات بیشتر در مورد علائمی که تجربه می کنید آغاز می کند.
اگر دیابت ندارید اما مشکوک به هیپوگلیسمی هستید، با پزشک خود در مورد علائم خود صحبت کنید. پزشک برای تشخیص قند خون پایین از سه معیار استفاده می کند که گاهی اوقات به عنوان “سه گانه ویپل” نامیده می شود:
علائم و نشانه های قند خون پایین : پزشک ممکن است از شما بخواهد که برای مدت طولانی از نوشیدن و خوردن خودداری کنید تا بتواند علائم و نشانه های قند خون پایین شما را مشاهده کند.
مستندسازی قند خون پایین زمانی که علائم و نشانه های شما رخ می دهد : پزشک برای بررسی سطح قند خون شما در آزمایشگاه آزمایش خون تجویز می کند.
ناپدید شدن علائم و نشانه های قند خون پایین : پزشک شما می خواهد بداند که آیا علائم و نشانه ها با افزایش سطح قند خون از بین می روند یا خیر.
ممکن است پزشک شما را با یک دستگاه اندازه گیری قند خون – یک دستگاه کوچک آزمایش خون دستی – به خانه بفرستد تا قند خون شما را در طول زمان در خانه ردیابی کند. پزشک به شما دستور می دهد که قند خون خود را در زمان های خاصی از روز، مانند بعد از بیدار شدن از خواب و بعد از خوردن غذا، آزمایش نمایید.
هیپوگلیسمی چگونه درمان می شود؟
وقتی سطح قند خون شما خیلی پایین است، خوردن کربوهیدرات ها امری کلیدی است. اگر دیابت دارید، سعی کنید میان وعده های پر کربوهیدرات را در برنامه خود قرار دهید.
انجمن دیابت آمریکا توصیه می کند که میان وعده شما حداقل 15 گرم کربوهیدرات داشته باشد. برخی از میان وعده های خوب برای کنترل قند خون عبارتند از:
- آب نبات های سخت
- نوشابه یا آبمیوه غیر رژیمی
- عسل یا شکر
- ژله لوبیا یا قطرات صمغ
- میوه تازه یا خشک
همچنین می توانید از قرص های گلوکز برای افزایش سریع قند خون خود در صورت پایین بودن آن استفاده کنید که معمولاً بدون نسخه هم در دسترس هستند. فراموش نکنید که قبل از مصرف هر قرص مقدار آن را بررسی نمایید.
15 دقیقه بعد از خوردن غذا یا مصرف یک قرص گلوکز صبر کنید و دوباره قند خون خود را آزمایش کنید. اگر قند خون شما بالا نمی رود، 15 گرم دیگر کربوهیدرات بخورید یا یک دوز دیگر از قرص های گلوکز مصرف نمایید. این کار را تا زمانی تکرار کنید که سطح قند خون شما شروع به افزایش کند.
اگر این روش همچنان پاسخ نداد، فوراً با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید.
علائم قند خون پایین معمولاً در صورت عدم درمان بدتر می شوند. اگر دیابت دارید و اغلب سطوح پایین قند خون را تجربه می کنید، یا اگر علائم دارید، حتی در صورت مبتلا نبودن به دیابت فوراً به پزشک مراجعه نمایید.
