تست خواب یا پلی سومنوگرافی چیست؟

مطالعه‌ای تحقیقاتی در زمینه خواب وجود دارد که به آن، تست خواب می‌گویند. در طول این آزمایش، الکترودهای چسبناکی روی صورت، پوست سر و قفسه سینه قرار داده می‌شوند. به این ترتیب، ضربان و ریتم قلب، فعالیت مغز و فشار خون در طول خواب، ثبت شده و در نهایت، اختلالات خواب تشخیص داده می‌شود.

تست خواب برای افرادی تجویز می‌شود که مشکلاتی همچون آپنه خواب، حمله خواب یا رفتارهای غیرطبیعی مثل راه رفتن در هنگام خواب دارند. برای همین اگر مشکلی در خواب دارید، بهتر است از پزشک در این زمینه کمک بخواهید تا با انجام  پلی‌ سومنوگرافی یا تست خواب، پروسه درمان را آغاز کند.

در ادامه این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، درباره این که تست خواب چیست، خواهیم گفت. همچنین در مورد تست PSG، پلی‌سومنوگرافی و همچنین درمان این اختلال هم، صحبت خواهیم کرد. مطالعه این مطلب، حدودا 10 دقیقه طول خواهد کشید.

در انتها اگر سوالی در این زمینه دارید، می‌توانید در بخش نظرات، در انتهای این صفحه مطرح کنید تا پزشک پاسخ دهد.

پلی‌سومنوگرافی یا تست خواب چیست؟

پلی‌سومنوگرافی (PSG) یا تست خواب، آزمایشی جامع برای تشخیص اختلالات خواب مثل بی‌خوابی، راه رفتن در خواب، آپنه خواب (وقفه تنفسی) و مواردی از این دست است. انجام این آزمایش، معمولا در آزمایشگاهی خاص صورت می‌گیرد، گاهی نیز ممکن است بتوانید این تست را در خانه هم انجام دهید. البته این آزمایش به اندازه تست در بیمارستان، دقیق نیست.

دلیل انجام تست خواب چیست؟

خوابیدن طی مراحل مختلفی انجام می‌شود. در شروع خواب که مرحله NREM (non-rapid eye movement) است، امواج مغزی به میزان زیادی کم شده و حرکات چشم آهسته می‌شود. پس از آن با گذشت یکی دو ساعت، مرحله REM (Rapid eye movement) شروع می‌شود؛ در این مرحله، سرعت فعالیت مغز بالا می‌رود و حرکات چشم سریع می‌شود.

اکثرا در همین مرحله، فرآیند خواب دیدن اتفاق می‌افتد. این روند، ممکن است دچار اختلالاتی همچون بی‌خوابی شود که با تست خواب، آن را تشخیص می‌دهند.

برای انجام تست خواب، باید به چه پزشکی مراجعه کرد؟

خروپف؛ یکی از دلایل خروپف، آپنه انسدادی خواب (OSA) است. اگر به جز این مورد، شرایط دیگری را دارید، باید به دکتر خواب مراجعه کنید تا تست خواب از شما بگیرد:

• آپنه خواب یا اختلالات تنفسی دیگر؛ در این اختلال، تنفس بیمار در طول خواب قطع شده و این وقفه‌های تنفسی سبب کاهش اکسیژن رسانی به مغز خواهند شد.
• حمله خواب یا نارکولپسی (Narcolepsy)؛ نوعی خواب‌آلودگی ناگهانی در طول روز که یکباره، بیمار را دچار حمله خواب می‌کند.
• رفتارهای غیر طبیعی در خواب؛ مانند راه رفتن و حرکات زیاد در خواب.
• دندان قروچه در خواب؛ مشکلات دندانی که ممکن است ناشی از این اختلال باشد.
• خروپف؛ یکی از دلایل خروپف، آپنه انسدادی خواب (OSA) است.
• بی‌خوابی مزمن؛ علائمی مثل دیر به خواب رفتن، خواب آلودگی در طول روز، خستگی بعد از بیدار شدن، افسردگی، فراموشی و عدم تمرکز را به همراه دارد.

اگر هر کدام از مشکلاتی که در بالا به آن اشاره کرده‌ایم را داشتید، باید تست خواب بدهید. در ادامه ممکن است با توجه به جواب آزمایش، پزشک پیشنهاد مراجعه به پزشکان گوش و حلق و بینی، ریه، مغز و اعصاب، قلب یا روانشناس را بدهد.

انواع تست خواب

انواع تست خواب شامل پلی‌سومنوگرافی، اکتی‌گرافی، و تست تأخیر در شروع خواب می‌شود. این موارد هر کدام به ارزیابی مشکلات مختلف خواب مانند آپنه، بی‌خوابی و نارکولپسی کمک می‌کنند. این تست‌ها به تشخیص و مدیریت بهتر اختلالات خواب کمک می‌کنند

تست خواب معمولا در بیمارستان یا کلینیک خواب انجام می‌شود تا متخصصان، روند خواب بیمار را به طور کامل در طول شب مورد بررسی قرار دهند. این تست انواع مختلفی دارد که در مورد هر کدام در ادامه توضیح می‌دهیم:

تست PSG

تست پلی‌سومنوگرافی که همان پلی‌سومنوگرافی است، به بررسی کلی خواب و برخی عملکردهای بدن مثل تنفس، میزان اکسیژن خون، ضربان قلب و حرکت اندام‌ها می‌پردازد.

این تست یکی از انواع تست‌های خواب است که با ثبت فعالیت‌های مغزی، حرکات چشم، عضلات، و ضربان قلب در طول خواب به تشخیص اختلالات خواب مانند آپنه و نارکولپسی کمک می‌کند. تست پلی‌سومنوگرافی (PSG) معمولاً در مراکز تخصصی خواب انجام می‌شود.

تست MSLT

تست تأخیر در شروع خواب چندگانه (MSLT) یکی از انواع تست‌های خواب است که میزان خواب‌آلودگی فرد در طول روز را اندازه‌گیری می‌کند. این تست به تشخیص اختلالات خواب مانند نارکولپسی و میزان خواب‌آلودگی مفرط کمک می‌کند.

این نوع آزمایش، تست تشخیصی تاخیر چندگانه خواب در طول روز است. در این تست، حمله خواب تشخیص داده شده و میزان خواب‌آلودگی فرد در طول روز بررسی می‌شود. همچنین در این آزمایش، تعداد دفعات حمله خواب و ورود به مرحله REM  تشخیص داده خواهد شد. انجام این آزمایش، باید صبح و پس از تست PSG باشد.

 تست CPAP

تست CPAP یکی از انواع تست‌های خواب است که برای ارزیابی و تنظیم فشار هوای مداوم جهت باز نگه داشتن راه‌های هوایی در بیماران مبتلا به آپنه خواب استفاده می‌شود. این تست به بهبود کیفیت خواب و کاهش علائم آپنه کمک می‌کند. این تست در دو حالت انجام می‌شود؛ PSG و تیتراسیون CPAP برای یک یا دو شب.

PSG با تیتراسیون CPAP در طی یک شب

اگر در شب اول آزمایش، آپنه شدید یا متعادل در بیمار تشخیص داده شود، تست میزان فشار سی پپ (CPAP) در همان زمان انجام خواهد گرفت و نیازی به شب دوم نیست. سی پپ، یک دستگاه کمک تنفسی برای جلوگیری از آپنه است که با وارد کردن هوای دارای فشار مثبت به ریه فرد به عمل دم کمک می‌کند.

PSG و تیتراسیون CPAP در طی دو شب

زمانی که بیمار مشکوک به آپنه باشد، در شب اول به بررسی کامل خواب بیمار پرداخته خواهد شد تا اطلاعات مربوط به آپنه به دست آید. پس از آن، اگر دکتر تست خواب (پلی سومنوگرافی) استفاده از دستگاه سی پپ (CPAP) را تجویز کرد، در شب دوم، اندازه‌گیری فشار هوای مورد نیاز برای تنظیم سی پپ انجام خواهد شد.

آمادگی‌های لازم قبل از انجام تست خواب

قبل از انجام تست خواب، باید موارد زیر را رعایت کنید:

• حتما به شما توصیه خواهد شد که از مصرف نوشیدنی‌ها یا غذاهای حاوی الکل یا کافئین در بعدازظهر و عصر قبل از پلی‌سومنوگرافی، اجتناب کنید. الکل و کافئین می‌توانند الگوهای خواب را تغییر داده، علائم برخی از اختلالات خواب را بدتر کرده و بی‌خوابی را افزایش دهند.
• اگر هم دارویی به‌صورت روزانه مصرف می‌کنید، مثل قبل ادامه دهید، مگر این‌که طبق دستور پزشک، مجبور به قطع مصرف آن شوید. توجه! برای مصرف داروهای خواب‌آور، حتما قبل از استفاده با پزشک خود چک کرده و در صورت نیاز مصرف کنید.
• چرت زدن بعدازظهرها قبل از مطالعه وضعیت خوابتان، ممنوع است. امکان دارد قبل از تست خواب، از شما خواسته شود که حمام یا دوش بگیرید.
• قبل از آزمایش، از محصولاتی همچون لوسیون، ژل، ادکلن و موارد آرایشی استفاده نکنید، زیرا ممکن است در استفاده از الکترودها اختلال ایجاد کند.

رعایت هرکدام از این موارد بسیار مهم است. در صورتی‌که هر کدام را نقض کردید، حتما به پزشکتان اطلاع دهید.

تست خواب چگونه گرفته می‌شود؟

پس از آماده‌شدن برای رختخواب، یکی از تکنسین‌ها با استفاده از یک چسب ملایم، حسگرهایی را روی پوست سر، شقیقه‌ها، سینه و پاهای شما قرار می‌دهد. سنسورها با سیم به کامپیوتر متصل می‌شوند، اما سیم‌ها به اندازه‌ای بلند هستند که به شما اجازه می‌دهند در رختخواب، حرکت کنید. یک گیره کوچک روی انگشت یا گوش شما قرار می‌گیرد تا سطح اکسیژن خون را کنترل کند.

در تست خواب چه چیزهایی مورد آزمایش قرار می‌گیرند؟

در هنگام خواب، تکنسین موارد زیر را درنظر دارد:

• امواج مغزی
• حرکات چشم
• ضربان قلب
• الگوی تنفس
• سطح اکسیژن خون
• وضعیت بدن
• حرکت سینه و شکم
• حرکت اندام
• خروپف و سایر صداهایی که ممکن است هنگام خواب ایجاد کنید‌.

لازم به ذکر است که با بررسی همین موارد، اطلاعاتی کامل و جامع از خواب شما به دست می‌آید.

مراحل انجام تست خواب

تکنسین‌های پلی‌سومنوگرافی شما را در طول شب تحت نظر دارند. اگر به کمک نیاز داشته باشید، می‌توانید از طریق تجهیزات مانیتورینگ با آن‌ها صحبت کنید.

در صورت نیاز به بلند شدن در طول شب، آنها می‌توانند به اتاق بیایند تا سیم‌ها را آزاد کنند. در طول مطالعه، تکنسین ممکن است از شما بخواهد دستگاه فشار جریان هوای مداوم مثبت (CPAP) را برای آپنه خواب امتحان کنید.

این وسیله از یک قطعه دماغه محکم تشکیل شده که از طریق آن، جریان ملایمی از هوا برای تقویت تنفس شما ارسال می‌شود.

برای برخی افراد، دستگاه‌های فشار جریان هوای مثبت دوسطحی biPAP  یا bPAP ممکن است انتخاب راحت‌تری باشد.

این دستگاه‌ها، فشار بیشتری را در هنگام نفس کشیدن و فشار کمتری را هنگام بازدم وارد می‌کنند. اگرچه احتمالاً به‌راحتی خانه خودتان، نمی‌خوابید اما این مورد روی نتایج آزمایش تأثیر نمی‌گذارد. به‌این‌خاطر که برای بدست آوردن نتایج دقیق پلی‌سومنوگرافی، نیازی به خواب کامل شبانه نیست.

محل انجام تست خواب

اتاقی که پلی‌سومنوگرافی در آن انجام می‌شود، اتاقی راحت، تاریک و ساکت است؛ پس نیازی به اضطراب نیست. همچنین که شما در این اتاق، تنها هستید.

هر اتاق نیز حمام مخصوص به خود را دارد. محل خواب معمولاً دارای یک دوربین فیلمبرداری با نور کم است. بنابراین، تکنسین‌های پلی‌سومنوگرافی که شما را زیر نظر دارند، می‌توانند ببینند وقتی چراغ‌ها خاموش است، چه اتفاقی می‌افتد.

همچنین این اتاق دارای یک سیستم صوتی قرار گرفته تا با هم صحبت کنید یا آنها، صدای شما را بشنوند.

تست خواب در منزل

برای آزمایش تست خواب خانگی، تجهیزات به شما تحویل داده می‌شود. همچنین دستورالعمل‌هایی در مورد نحوه استفاده از تجهیزات به شما گفته خواهد شد.

ابتدا حسگرها را روی بدن خود قرار داده و دستگاه را طبق دستورالعمل، روشن کنید. شما باید برنامه منظم زمان خواب خود را داشته باشید، ممکن است پزشک، از شما یک گزارش خواب بخواهد. اگر در مورد نحوه عملکرد تست یا تجهیزات مطمئن نیستید، حتما با متخصص مشورت نمایید.

تجهیزات مورد استفاده در تست خواب

در زمان مطالعه خواب، تجهیرات مختلفی استفاده می‌شود:

انتخاب تجهیزات مناسب برای تست خواب، به عوامل مختلفی چون نوع اختلال، سن بیمار و وضعیت او بستگی دارد.

نتایج تست خواب

نتایجی که از طریق تست خواب به دست می‌آیند و پزشک را در تشخیص و درمان بهتر اختلالات خواب کمک می‌کنند، شامل موارد زیر است:

• خروپف و میزان آن
• وضعیت بدن و حرکات آن
• آپنه و مشکلات تنفسی دیگر در طول مدت خواب
• مدت زمان هر مرحله از خواب
• فعالیت‌های غیرطبیعی در زمان خواب
• حرکات چشم و امواج مغزی

بررسی سطح اکسیژن خون در طول خواب و تغییرات غیر طبیعی آن، نیز ار دیگر نتایجی است که در نتیجه تست خواب، به دست می‌آیند.

عوارض انجام تست خواب

انجام تست‌های خواب ممکن است با عوارض کوتاه‌مدتی همراه باشد، از جمله احساس ناراحتی نسبی در طول شب، احساس تنگی در محل قرارگیری سنسورها و سیم‌ها، و احتمالاً مشکل در خوابیدن به دلیل وجود تجهیزات خارجی. پلی‌سومنوگرافی یک آزمایش غیرتهاجمی و بدون درد است که عوارضی ندارد. شایع‌ترین عوارض تست خواب، تحریک پوست است که توسط چسب مورد استفاده برای اتصال سنسورهای تست به پوست ایجاد می‌شود.

توجه! امکان دارد این چسب در برخی بیماران، حساسیت ایجاد کند.

نکات مهم پس از انجام پلی‌سومنوگرافی

اندازه‌گیری‌های ثبت شده در طول پلی‌سومنوگرافی، اطلاعات زیادی در مورد الگوهای خواب شما ارائه می‌دهد. برای مثال:

• امواج مغزی و حرکات چشم در طول خواب، می‌تواند به تیم مراقبت بهداشتی کمک کند تا مراحل خواب شما را ارزیابی کند. در نتیجه، اختلالاتی که ممکن است به دلایلی مانند نارکولپسی و اختلال رفتار خواب REM رخ دهد، شناسایی می‌شوند.
• تغییرات ضربان قلب، تنفس و اکسیژن خون که در طول خواب غیرطبیعی است، امکان دارد، نشان دهنده آپنه خواب باشد. در صورتی‌که پزشک بخواهد این موارد را برای استفاده خانگی تجویز کند، تنظیمات صحیح PAP یا اکسیژن را انجام دهید.
• حرکات مکرر پا که خواب شما را مختل می‌کند، ممکن است نشان دهنده اختلال حرکتی دوره‌ای اندام باشد.

همچنین امکان دارد که حرکات یا رفتارهای غیرمعمول در طول خواب، نشانه اختلال رفتار خواب REM یا اختلال خواب دیگری باشد.

تست خواب چگونه بررسی می‌شود؟

اطلاعات جمع‌آوری شده در طول پلی‌ سومنوگرافی، ابتدا توسط تکنسین مربوطه ارزیابی می‌شود. سپس داده‌ها برای ترسیم مراحل و چرخه خواب، مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعد از این مرحله، این اطلاعات توسط پزشک مرکز خواب بررسی و تفسیر خواهد شد.

لازم به ذکر است که در صورت گرفتن تست خانگی، پزشک اطلاعات جمع‌آوری شده توسط خودتان در طول تست خواب بررسی می‌کند. ممکن است دریافت نتایج، چند روز یا چند هفته طول بکشد. این امکان هم وجود دارد که نتایج، اطلاعات کافی را ارائه ندهند و پزشک، تست خواب آزمایشگاهی را توصیه کند.

در یک قرار ملاقات بعدی، پزشک نتایج را بررسی کرده و بر اساس داده‌های جمع‌آوری‌شده، درباره درمان یا ارزیابی بیشتر، صحبت خواهد کرد. حالا که متوجه شدید تست خواب چیست، اگر فکر می‌کنید اختلالی در خواب دارید، مهم‌ترین اقدام در ابتدا پیدا کردن یک متخصص حرفه‌ای در این زمینه است.

برای این که با بهترین پزشکان تست خواب یا پلی‌سومنوگرافی ایران مشاوره کنید، می‌توانید از طریق سامانه نوبت آنلاین دکتردکتر اقدام نمایید. برای این کار، لازم است با توجه به محل سکونت خود، فیلتر شهر را فعال کرده و در بخش تخصص مربوطه، متخصصان این رشته پزشکی را ببینید.

سوالات متداول تست خواب