سرطان چیست؟ بررسی انواع و مراحل پیشرفت سرطان

رشد غیرعادی سلول‌ها، اولین دلیل علمی برای بروز سرطان است. سرطان یک بیماری سخت است که با چند نشانه خود را نشان می‌دهد. تغییر در ظاهر پوست، تغییر در عملکرد بدن، درد، توده یا برآمدگی، تغییر در عادت روده و سرفه مداوم از علائم سرطان هستند. از دیگر نشانه‌های سرطان، می‌توانیم به مشکل در بلعیدن هم اشاره کنیم.

دامنه علل سرطان وسیع است. برای مثال ژنتیک، جهش در DNA، سابقه خانوادگی، عفونت‌های ویروسی، مواد شیمیایی، سبک زندگی و موارد دیگر، که بعد از تشخیص مشخص می‌شوند.
تشخیص سرطان بر اساس معاینه فیزیکی و انجام آزمایش‌های تصویربرداری، آزمایش خون و بیوپسی انجام می‌گیرد. برای درمان سرطان نیز، متخصصین، درمان دارویی، جراحی و شیمی‌درمانی تجویز می‌کنند.
با‌این‌حال، ابتدا باید به سوال سرطان چیست پاسخ دهیم. از‌این‌رو، این مطلب از دکتردکتر را به بررسی کامل بیماری سرطان اختصاص می‌دهیم.

در انتها، می‌توانید سوالات خود را درباره بیماری سرطان در قسمت نظرات مطرح کنید تا پزشک ما به آن پاسخ دهد. 

سرطان چیست و چطور ایجاد می‌شود؟

سرطان (Cancer)، یک بیماری سخت است که در اثر رشد بی‌رویه سلول‌های بدن بروز می‌کند. در نتیجه این اتفاق، توده‌های سلولی به «تومور» تبدیل می‌شوند. سپس فعالیت آنها غیرقابل کنترل شده و بدن با بیماری سرطان درگیر می‌شود. این تعریف، در مورد تمام سرطان‌ها به جز سرطان خون (لوسمی)‌ صادق است.
روش های مختلفی برای درمان سرطان خون وجود دارد ولی اگر بیماری سرطان به‌موقع شناسایی نشود، امکان رشد تومور‌ها افزایش می‌یابد. پدیده‌ای که در اصلاح علمی با نام «متاستاز» معروف است. در صورت بروز متاستاز، سلول‌های سرطانی از طریق جریان خون و سیستم لنفاوی، به سایر بافت‌های بدن گسترش می‌یابند.

به سرطان‌هایی که قابلیت متاستاز دارند، سرطان‌های متاستاتیک نیز گفته می‌شود. بهتر است درصورت مواجهه با علائمی مانند درد، توده‌ یا برآمدگی در نقاط مختلف بدن و سرفه مداوم، حتما به یک دکتر سرطان مراجعه کنید.

تفاوت سلول‌های سرطانی و سلول‌های سالم چیست؟

تفاوت سلول‌های سرطانی و سلول‌های سالم در نوع عملکرد و ویژگی‌های زیستی آنهاست. یعنی زمانی‌که فعالیت سلول از حالت و سرعت عادی خارج می‌شود، آن سلول دیگر عادی نخواهد بود. اما فقط محدود به یک مورد نیست؛ در حالت کلی، مهم‌ترین تفاوت‌های دو سلول، مربوط به تقسیم سلولی، شامل مرگ برنامه‌ریزی شده، مهاجرت و تهاجم، متابولیسم و ساختار عملکرد آنهاست. شرح کامل مراحل را باهم بررسی می‌کنیم:

• سلول‌های سالم، مطابق چرخه سلولی، تقسیم شده و پس از تعداد معینی تقسیم، متوقف می‌شوند. در حالی که سلول‌های سرطانی، تقسیم سلولی غیرقابل کنترل دارند و به‌طور مداوم و بدون توقف تقسیم می‌شوند (به‌اندازه‌ای که توده‌های سلولی تشکیل می‌شوند).
• سلول‌های سالم در صورت بروز آسیب‌های غیرقابل جبران، به فرایند آپوپتوز (مرگ برنامه‌ریزی شده) وارد می‌شوند و از بین می‌روند. درحالی‌که، سلول‌های سرطانی، از مرگ برنامه‌ریزی شده فرار می‌کنند (حتی در صورت آسیب‌های جدی نیز به تکثیر خود ادامه می‌دهند).
• سلول‌های سالم، هنگام بروز موقعیت‌های خاص بافتی، به سایر بخش‌های بدن مهاجرت نمی‌کنند. اما سلول‌های سرطانی، توانایی مهاجرت به دیگر بخش‌های بدن و تهاجم به بافت‌های مجاور را دارند (متاستاز).
• سلول‌های سالم از مسیرهای متابولیکی طبیعی برای تولید انرژی استفاده می‌کنند. درحالی‌که، سلول‌های سرطانی، از مسیرهای متابولیکی متفاوتی استفاده می‌کنند (در کمترین میزان اکسیژن نیز زنده می‌مانند).
• ساختار و عملکرد ژنتیکی سلول‌های سالم، ثابت و بدون تغییرات گسترده است. اما سلول‌های سرطانی، جهش‌های ژنتیکی بسیار زیادی دارند که به آن‌ها توانایی‌های غیرعادی می‌دهد.

آگاهی از این ساختار، ورود به مسیر درمان را برایتان، آسان‌تر می‌کند.

مراحل پیشرفت سرطان

مراحل پیشرفت سرطان، شامل آغاز رشد و تکثیر سلول‌های سرطانی است. اگر نوع سرطان بدخیم باشد، ممکن است از طریق غدد لنفاوی، به بافت‌های مجاور و قسمت‌های دور‌دست بدن نیز گسترش یابد. سرطان پیشرفته، سرطانی است که احتمال درمان و کنترل آن بسیار بعید به‌نظر می‌رسد. بااین‌حال، طبقه‌بندی مراحل سرطان بر اساس میزان پیشرفت آن بسیار ضروری است. درحالت کلی، برای اینکه میزان پیشرفت سرطان مشخص شود، پزشک متخصص از یک سیستم سه مرحله‌ای به نام TNM استفاده می‌کند. سیستم مرحله‌بندی UICC TNM، دراصل زبان مشترکی است که متخصصان سرطان شناسی، در مورد میزان پیشرفت سرطان طبقه‌بندی کرده‌اند.
طبقه بندی TNM، بر تشریح تومور متمرکز است و با ارزیابی دسته‌بندی‌های زیر تعیین می‌شود:

بعد از ارزیابی مراحل، پزشکان می‌توانند بهترین طرح درمانی را برای بیمار برنامه‌ریزی کنند. همچنین آنها برای تشخیص اینکه سرطان درچه مرحله‌ای قرار دارد، به این سه عامل استناد خواهند کرد. بنابراین، در صورت مشاهده علائم و برای چکاپ منظم برخی از انواع سرطان، باید به متخصص خون و سرطان مراجعه کنید. برای پی بردن به اهمیت مراجعه به‌موقع خود به دکتر سرطان، حتما مطلب تخصص خون و سرطان چیست را مطالعه کنید.

انواع سرطان

بیماری سرطان، انواع مختلفی دارد. هرکدام از انواع سرطان، شرایط رشد و ویژگی‌های خاص خود را دارند. آنها می‌توانند در هر عضوی از بدن تکثیر شوند و تومور ایجاد کنند. اما، تمام سلول‌های سرطانی متاستاز نمی‌کنند. در اصطلاح علمی، نام سرطان‌ها شامل سرطان کارسینوم، سرطان سارکوم، سرطان لنفوم و سرطان لوسمی است. هرکدام از این سرطان‌ها به چند عضو می‌توانند حمله کنند. برای مثال، سرطان کارسینوم، ریه و چند عضو دیگر را درگیر می‌کند. در حالت کلی، عمکلرد هرکدام از انواع سرطان باهم متفاوت است. در ادامه، هر یک از انواع سرطان را بررسی می‌کنیم:

سرطان کارسینوم

سرطان کارسینوم، از سلول‌های اپیتلیال (پوشش‌های سلولی که از اندام‌ها محافظت می‌کنند) ایجاد می‌شود. تومور‌های کارسینوم‌، قابلیت متاستاز دارند. یعنی می‌توانند به بافت‌ها و اندام‌های اطراف حمله کنند. از‌این‌رو، احتمال دارد که از طریق غدد لنفاوی، به‌سایر نواحی بدن نیز پخش شوند). سلول‌های کارسینوم، می‌توانند انواع هورمون‌ها را تولید کنند تا حیات سلول‌های سرطانی به‌خطر نیفتد. در نتیجه عملکرد غدد و هورمون‌های دیگر را تحت تاثیر قرار می‌دهند. شایع‌ترین انواع سرطان کارسینوم شامل سرطان سینه، سرطان پروستات، سرطان ریه و روده بزرگ است.

سرطان سارکوم

سرطان سارکوم، یک سرطان بدخیم است. تومور‌های این سرطان، می‌توانند مغز استخوان، بافت‌های نرم، رگ‌های خونی، بافت‌های چربی، عضله‌ها و سایر بافت‌های هم‌بند را درگیر کنند. بااین‌حال،‌ سرطان سارکوم در زمان رشد اولیه بدخیم نیست؛ بلکه با گذشت زمان متاستاتیک می‌شود. تومور‌های سارکوم اگر به‌موقع شناسایی شوند، در حالت خوش‌خیم باقی می‌مانند. درغیراین‌صورت به سایرنواحی بدن متاستاز می‌دهند. شایع‌ترین اشکال سارکوم شامل لیومیوسارکوما، لیپوسارکوما و استئوسارکوما است.

سرطان لنفوم و میلوما

واژه لنفوم دارای دو معنی است؛ نخست به سلول‌های تولید شده از لنفوسیت‌ها اطلاق می‌شوند؛ دوم به تومور‌های سرطانی که سیستم لنفاوی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. زمانی که یک فرد به سرطان سیستم لنفاوی مبتلا شود، بیماری سرتاسر بدن او را درگیر خواهد کرد. در حالت کلی، لنفوم و میلوما، سرطان‌هایی هستند که از سلول‌های سیستم ایمنی آغاز می‌شوند.
همچنین میلوما (یا مولتیپل میلوما)، یک بدخیمی در سلول‌های پلاسما است. این سرطان، بیش از ده درصد از سرطان‌های خون را شامل می‌شود. در توضیح ساده‌تر، نوعی سرطان مغز استخوان است که سلامت گلبول‌های سفید و آنتی‌بادی‌های موثر در مبارزه با عفونت را به خطر می‌اندازد. در نتیجه ایمنی بدن را نیز تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.

سرطان لوسمی

سرطان لوسمی، یکی از انواع سرطان خون است که گلبول‌های سفید و مغز استخوان را تحت تاثیر فرار می‌دهد. این سرطان، ابتدا با افزایش تولید گلبول‌های سفید فعالیت خود را آغاز می‌کند. سپس با پیشرفت بیماری، به بافت تشکیل‌دهنده سلول‌های خونی نیز حمله می‌کند. یکی از مهم‌ترین نشانه‌های لوسمی، بزرگ شدن اندازه طحال است که اشتهای فرد را کاهش می‌دهد.
درحالت کلی، چندین زیرگروه برای لوسمی وجود دارد. از بین آنها، می‌توانیم به لوسمی لنفوسیتی و لوسمی لنفوسیتی مزمن اشاره کنیم. این زیرگروه‌ها در بین مردم بسیار شایع‌اند.

سرطان‌های مغز و نخاع

سرطان‌های مغز و نخاع، با عنوان سرطان‌های سیستم عصبی مرکزی شناخته می‌شوند. بعضی از آنها خوش‌خیم هستند، در حالی که بعضی دیگر، متاستاز می‌کنند. در حالت کلی، سرطان نخاع یکی از سخت‌ترین نوع سرطان است که عوارض زیادی برای فرد به‌دنبال دارد. علائم سرطان نخاع، شامل بی‌اختیاری دفع ادرار، از دست‌ دادن حس‌ها، درد پا، درد کمر، درد بازو و یکسری موارد دیگر است.

سرطان چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟

علائم و نشانه‌های سرطان، به چند عامل مهم بستگی دارند. این عوامل شامل نوع سرطان و عضو درگیرشده، خوش‌خیم یا بدخیم بودن و شرایط جسمانی افراد پیش از درگیری با بیماری هستند. درحالت کلی، بعضی از نشانه‌ها و علائم تمام سرطان‌ها باهم مشترک‌اند. برای مثال، تجربه سرفه‌های مداوم، تنگی نفس، مشکل در بلع و سرفه‌های خونی یک بخش از علائم را به‌خود اختصاص می‌دهند. در بخش دیگر نیز، بروز تغییر در اعمال مربوط به روده‌ها را می‌توانیم مثال بزنیم. در بررسی جزئی‌تر، نشانه‌های بیماری سرطان شامل موارد زیر هستند:

تعریق بسیار شدید شبانه

تعربق بسیار شدید شبانه، چند دلیل دارد. این دلایل شامل مصرف برخی از دارو‌ها، آغاز علائم یائسگی در زنان و موارد دیگر است. درصورتی‌که دلیل تعریق شبانه مشخص باشد، جای نگرانی نیست. اما زمانی که افراد بدون دلیل عرق شبانه را تجربه کنند، بهتر است با یک پزشک مشورت کنند تا دلیل آن مشخص شود. چون ممکن است بدن در حال درگیری با سلول‌های سرطانی باشد. منظور از تعریق شبانه، تعریق‌های شدیدی است که لباس‌ افراد را خیس کند.

احساس درد غیرقابل توصیف

احساس درد غیرقابل توصیف، یکی از هشدارهای مهم بدن به انسان است. زیرا بدن با فعال کردن احساس درد، می‌خواهد بگوید که یک جای کار می‌لنگد. این درد‌ها، ممکن است در نواحی مختلف بدن بروز کنند. گهگاه، افراد نسبت به درد‌هایی که تجربه می‌کنند، بی‌تفاوت‌اند یا می‌خواهند آنها را نادیده بگیرند. درحالی‌که نمی‌دانند این موضوع به‌طور مستقیم با شرایط جسمانی آنان مرتبط است. در بسیاری از مواقع، علت سرطان و نوع سرطان با استناد به همین درد‌ها مشخص می‌شود. پس در صورت تجربه درد‌های بسیار شدید، بی‌تفاوت نباشید.

خون‌ریزی‌های سوال برانگیز

گهگاه ممکن است بنابه‌ دلایل مختلف، افراد در ادرار یا مدفوع خود خون ببینند. این موضوع، زمانی بسیار جدی است که خون‌ریزی حالت نرمالی نداشته باشد. یعنی شدت یا رنگ خون متفاوت باشد. در این حالت نیز احتمالا بدن، خبر از وجود یک مشکل جدی به ما می‌دهد. اگر با چنین موقعیتی مواجه شدید، به پزشک مراجعه کنید تا علت مشخص شود.

کاهش وزن بی‌دلیل

کاهش وزن بی‌دلیل، غیرعادی است و امکان دارد خطرناک باشد. توجه داشته باشید که منظور از کاهش وزن، یک کاهش وزن بسیار غیرعادی در مدت زمان کم است. در غیر این‌ صورت، جای نگرانی نیست. زمانی که بدن با سلول‌های سرطانی درگیر می‌شود، سلول‌ها برای حفظ حیات خود از خون و مواد مغذی بدن سوء استفاده می‌کنند. این اتفاق، موجب می‌شود که به‌مرور زمان، فرد بدون هیچ تلاشی وزن کم کند. چون بدن در حال مبارزه با سلول‌های سرطانی است. البته دلایل دیگری نیز برای کاهش غیرعادی وزن وجود دارند. برای مثال، ابتلا به‌برخی بیماری‌های دیگر یا انجام یکسری عمل‌های جراحی می‌تواند از این دلایل باشند.

احساس توده یا تورم غیرمعمول در هرجایی از بدن

گهگاه پیش می‌آید که افراد یک سری تورم‌ها یا توده‌هایی در زیر پوست خود احساس می‌کنند. این توده‌ها در هرجایی از بدن ممکن است وجود داشته باشند؛ برای مثال در گردن، زیربغل، کشاله ران، قفسه سینه، سینه‌ها و بیضه‌ها می‌توانند رشد کنند. افراد در صورت مشاهده، خیلی زود باید به پزشک مراجعه کنند. سایر علائم و نشانه‌های بیماری سرطان شامل موارد زیر است:

• تجربه خستگی مفرط و میزان انرژی بسیار پایین
• رشد خال‌های جدید و غیرطبیعی روی پوست
• ایجاد تغییر در شکل، اندازه و رنگ خال‌های پوستی
• پوسته پوسته شدن، خونریزی یا ترشح از خال‌های پوستی
• تغییر در روند ادرار کردن همچون نیاز به دفع فوری، احساس درد هنگام دفع ادرار
• مشاهده تغییرات غیرمعمول در سینه‌ها مانند تغییر اندازه، شکل و احساس درد
• کاهش اشتها و احساس گرسنگی کمتر از حد معمول
• وجود زخم‌های همیشگی بهبود نیافته مانند لکه، زخم یا زخم دهان
• سوزش سردل
• احساس سوء‌ هاضمه دردناک

البته بعضی از عوامل، ممکن است در بیماری‌های دیگری نیز وجود داشته باشند. در نتیجه، وجود یک علامت، برای تشخیص بیماری مهمی مانند سرطان کافی نیست. به‌ این منظور، افراد باید به پزشک متخصص مراجعه کنند تا بعد از انجام آزمایش‌ها و بررسی‌های لازم، تشخیص بیماری صورت گیرد.

کدام عضوهای بدن بیشتر درگیر سرطان می‌شوند؟

سلول‌های سرطانی چه خوش‌خیم باشند چه بدخیم، می‌توانند در تمام اعضا و بافت‌های بدن تکثیر شوند. پس هیچ‌کدام از اعضای بدن، از سرطان در امان نیستند. چراکه در فرآیند متاستاز، سلول‌های سرطانی، می‌توانند به طرق مختلف به‌ سمت هر عضوی که می‌خواهند حرکت کنند. اما با این وجود، بعضی از اعضای بدن، بیشتر با این بیماری درگیر می‌شوند. برای مثال ریه‌ها، روده بزرگ، پوست، پروستات، معده، کلیه‌ها، مغز و پستان‌ها از این دسته هستند. زیرا وجود چندین عوامل متعدد، ریسک ابتلا به سرطان را در بافت‌های این اعضا افزایش می‌دهند. اکنون سوال اینجاست که براساس چه عواملی اعضای مذکور بیشتر درگیر می‌شوند؟‌ دو مورد مهم را به صورت خلاصه بررسی می‌کنیم:

ریه‌ها

ریه یا جگر سفید، اصلی‌ترین بخش دستگاه تنفسی انسان است. این عضو، وظایف بسیار مهمی در جهت تامین حیات انسان برعهده دارد. برای مثال برقراری جریان هوا و اکسیژن، جداسازی دی‌اکسیدکربن از جریان خون از این دست هستند. اما اینکه چرا ریه بیشتر در معرض ابتلا به سرطان قرار دارد، به‌این دلیل است که ریه به‌عنوان دریافت کننده هوای خارجی، اولین عضو درگیر‌شونده با مواد سمی و سرطان‌زاست. چون زمانی‌که یک فرد هوای سمی تنفس می‌کند، این هوا ابتدا از طریق دستگاه تنفسی و ریه‌ها وارد بدن می‌شود. همچنین، زمانی که کسی سیگار می‌کشد، در ابتدا ریه‌های او با مواد سمی سیگار مواجه می‌شوند.

معده

دربخش دستگاه‌ گوارش، معده نقش اصلی را ایفا می‌کند. ازاین‌رو، رژیم غذایی نامناسب، ابتدا روی عملکرد معده تاثیر می‌گذارد. البته فقط همین نیست؛ موارد مهم دیگری مانند استعمال دخانیات، مصرف بی‌رویه الکل و ابتلا به بیماری‌های خاص نیز عملکرد معده را تحت تاثیر قرار می‌دهند. پس نتیجه می‌گیریم که معده، اولین عضوی است که به‌دلیل تغذیه نادرست در معرض ابتلا به سرطان قرار می‌گیرد.
سرطان معده، از سخت‌ترین و خطرناک‌ترین زیرمجموعه‌های سرطان است. علائم این بیماری، اغلب زمانی بروز می‌کند که سرطان به مرحله پیشرفته رسیده باشد. به‌این دلیل، داشتن سبک غذایی سالم در جهت محاظت بدن از سرطان معده بسیار موثر است.

سرطان به چه دلایلی ایجاد می‌شود؟

دلایل ایجاد سرطان بسیار وسیع‌اند. اما برای توضیح واضح‌تر، دلایل را به دو دسته قابل تغییر و غیرقابل تغییر دسته‌بندی کردیم. دسته اول شامل ژنتیک، سابقه خانوادگی، گروه سنی و سیستم ایمنی ضعیف است. بدیهی است که ما امکان تغییر و تصحیح این موارد را نداریم. دسته دوم نیز شامل، مصرف الکل، داشتن اضافه وزن، تغذیه نامناسب، فعالیت بدنی کم، مصرف دخانیات، تشعشات یونیزان و عفونت است. همچنین انتخاب شغل‌های پرخطر نیز در گروه دوم قرار می‌گیرد. زیرا بیشتر سرطان‌ها، در نتیجه قرار گرفتن در معرض محرک‌های مختلف اتفاق می‌افتند. نکته مهم، این است که در عوامل گروه اول امکان تغییر وجود ندارد. حال‌آنکه در گروه دوم، با کنترل و مدیریت شرایط، تاحدودی می‌توانید از خود در برابر ابتلا به سرطان محافظت کنید.

ژنتیک

ژنتیک، از دلایل اصلی ابتلای افراد به بیماری سرطان است. همچنین، ایجاد یک جهش‌ یا تغییر درهسته سلول‌ نیز می‌تواند عامل بروز سرطان باشد. بعضی از جهش‌های ژنتیکی ارثی‌اند؛ درمقابل، بعضی دیگر در نتیجه محرک‌های محیطی می‌افتند که در اصطلاح علمی، «عوامل سرطان‌زا» نام دارند.
همه ما هنگام تولد، با ویژگی‌های ژنتیکی و ارثی متولد می‌شویم. این ویژگی‌ها متفاوت‌ هستند و در هرفرد، به‌نوعی بروز می‌کنند. در مورد بیماری سرطان نیز چنین است. ویژگی‌های ژنتیکی، احتمال ابتلای افراد را به یک سرطان خاص افزایش می‌دهند. البته این بدان معنا نیست که ابتلا به سرطان در این افراد حتمی‌ست؛ بلکه منظور این است که یک استعداد ژنتیکی، احتمال ابتلا به بیماری سرطان را افزایش می‌دهد.

گروه سنی

گروه سنی، یکی از مهم‌ترین گزینه‌های عوامل غیرقابل تغییر است. چون شمار زیادی از سرطان‌ها، با افزایش سن شیوع بیشتری پیدا می‌کنند. یعنی هرچه افراد بیشتر عمر کنند، خطر ابتلا به سرطان در آنها افزایش می‌يابد. چون سلول‌های این افراد، زمان بیشتری برای ایجاد تغییرات ژنتیکی دارند. البته نباید فراموش کنیم که تمام گروه‌های سنی، بنا‌ به‌ دلایل مختلف به سرطان مبتلا می‌شوند.

سیستم ایمنی ضعیف

سیستم ایمنی ضعیف، باعث می‌شود که بدن کمتر در مقابل عوامل خارجی مقاومت نشان دهد. درنتیجه، سلول‌های غیرخودی به‌آسانی وارد بدن شده و تکثیر می‌شوند. از‌این‌رو، افرادی که سیستم ایمنی‌شان ضعیف است، بیشتر از افراد دیگر با سرطان درگیر می‌شوند. البته فراموش نکنیم که این موضوع فقط به بیماری سرطان مربوط نیست؛ بلکه شمار بیشتری از بیماری‌ها به‌دلیل ضعف سیستم ایمنی وارد بدن می‌شوند. با‌این‌حال، افرادی که شرایط زیر را دارند، بیشتر با سرطان‌ها مواجه می‌شوند:

• افرادی که پیوند عضو داشته‌اند؛
• افرادی که برای سرکوب سیستم ایمنی دارو مصرف می‌کنند (جلوگیری از رد عضو پیوندی)؛
• افرادی مبتلا به HIV یا ایدز؛
• داشتن سایر شرایط پزشکی خاص.

همچنین عواملی مانند کمبود خواب، استرس و اضطراب، کمبود ویتامین دی، رژیم غذایی نامناسب، سیگار، مواد مخدر و دخانیات این شرایط را تشدید می‌کنند. چه در ارتباط با ضعف سیستم ایمنی، چه در ارتباط با ابتلا به سرطان. از‌این‌رو، اجرای یک برنامه‌ سلامت می‌تواند در این خصوص موثر باشد.

مصرف الکل

مصرف الکل، خطر ابتلا به شش نوع سرطان را افزایش می‌دهد. تحقیقات می‌گویند که یکی از دلایل ابتلا به سرطان روده، سرطان سینه، سرطان دهان، سرطان مری، سرطان کبد و سرطان معده مصرف بی‌رویه نوشیدنی‌های الکلی است. لازم است بدانید، که ابتلا به سرطان بر اثر مصرف الکل نسبت به دهه‌های گذشته افزایش یافته است. اما از آنجایی که مصرف الکل در گروه عوامل قابل تغییر قرار دارد، افراد می‌توانند آن را مدیریت کنند.

داشتن اضافه وزن

داشتن اضافه وزن، متاسفانه با افزایش خطر ابتلا به ۱۲ نوع از سرطان مختلف مرتبط است. به‌عنوان مثال، سرطان پانکراس که یک عضو مهم در جهت کنترل قند خون به‌شمار می‌رود. از‌این‌رو، داشتن یک برنامه ورزشی استاندارد و روتین برای حفظ سلامتی بسیار مهم است. در حالت کلی، این موضوع فقط مربوط به سرطان نیست؛ زیرا امروزه دلیل بسیاری از بیماری‌های مختلف، اضافه وزن و چاقی است. بهتر است پیش از هرگونه اقدام، ابتدا در مورد شرایط جسمانی خود آگاهی کسب کنید. زیرا تمام ورزش‌ها مناسب همه نیستند. با‌این‌حال، پیاده‌روی یک پیشنهاد ساده و عالی در جهت حفظ تناسب اندام است.

تغذیه نامناسب

تغذیه نامناسب، خطر ابتلا به سرطان‌‌هایی مانند روده بزرگ، معده و نازوفارنکس (نوعی از سرطان سر و گردن) را افزایش می‌دهد. عواملی مانند کمبود مواد مغذی در بدن، مصرف کم میوه‌ها و سبزیجات مهم و مصرف زیاد گوشت‌های فرآوری‌شده از جمله عوامل خطر ابتلا به سرطان هستند. همچنین غذا‌هایی مانند ساندویچ، پیتزا یا موارد مشابه هم در گروه غذا‌های مضر قرار می‌گیرند. محققان و متخصصان تغذیه، معتقد هستند که توجه و دقت به آنچه که در شبانه‌روز مصرف می‌کنیم، عملکرد اعضای بدن‌مان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

فعالیت بدنی و تحرک کم

فعالیت بدنی و تحرک کم، نقطه مقابل سلامتی انسان است. برای مثال، عامل اصلی پوکی استخوان، تشکیل سنگ کلیه، دیسک کمر، سرطان، بیماری‌های کبدی و تورم بافت‌های بدن، به دلیل نداشتن تحرک است. ورزش کردن و داشتن فعالیت بدنی منظم، نه‌تنها به‌ کاهش چربی اضافی بدن کمک می‌کند، بلکه خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها مانند سرطان روده بزرگ و سرطان سینه را نیز کاهش می‌دهد.

مصرف دخانیات

هرچه افراد سابقه بیشتری در مصرف دخانیات داشته باشند، خطر ابتلا به سرطان در بدن آنها افزایش می‌یابد. چون دود تنباکو، حاوی حداقل ۸۰ نوع ماده سرطان‌زای مختلف است. هرچقدر بدن بیشتر با این مواد مواجه شود، احتمال ابتلا به سرطان نیز بیشتر خواهد بود. به‌گونه‌ای که با استعمال دود، بلافاصله مواد شیمیایی وارد ریه‌ها می‌شوند؛ سپس به جریان خون می‌رسند و به سراسر بدن منتقل خواهند شد. از‌این‌رو، مصرف سیگار و تنباکو عامل ابتلا به سرطان ریه، دهان و بسیاری از سرطان‌های دیگر است.
همچنین در حال حاضر، مصرف دخانیات عامل حدود ۲۲ درصد از مرگ و میرهای ناشی از سرطان است..

تشعشعات یونیزان

تشعشعات یونیزان و قرارگرفتن در معرض این تشعشات، برای کارگران خطر‌آفرین است. چون، تمام منابع تشعشعات دست‌ساز عامل سرطان‌اند. این منابع شامل رادون، اشعه ایکس، اشعه گاما و سایر اشکال پرتوهای پرانرژی هستند. همچنین، قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه ماوراء بنفش خورشید، لامپ‌های آفتابی و تخت‌های سولاریوم نیز می‌توانند عامل بروز بدخیمی‌های پوستی باشند.

خطرات محل کار

برخی از افراد به‌علت شرایط شغلی خاص، در معرض یک ماده سرطان‌زا قرار می‌گیرند. برای مثال، طی یک تحقیق میدانی، مشخص شده است که کارگران صنعت رنگ‌سازی شیمیایی، بیشتر از افراد عادی به سرطان مثانه مبتلا می‌شوند. همچنین بیشتر دانشمندان شیمی و هسته‌ای که با مواد رادیواکتیو و شیمیایی سروکار دارند هم بیشتر با سرطان درگیر می‌شوند. برای مثال، سرطان‌هایی مانند آزبست و مزوتلیوما، از این نوع سرطان‌ها هستند.

عفونت

عفونت، به‌خودی خود یک اتفاق بسیار خطرناک برای بدن است. زمانی که بدن یا بافت‌ها با عفونت درگیر شوند، یک سری تغییرات در عملکرد سلول‌ها ایجاد می‌کنند. تغییراتی که به‌مرور، احتمال سرطانی شدن آن سلول را افزایش می‌دهند. امروزه مطالعات نشان می‌دهند که افراد درگیر با عفونت هلیکوباکتر پیلوری، نوعی التهاب در مخاط معده تجربه می‌کنند که خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می‌دهد. متاسفانه، عوامل عفونی مسئول حدود ۲.۲ میلیون مرگ سالانه ناشی از سرطان در سراسر جهان هستند.

چه افرادی بیشتر درگیر سرطان می‌شوند؟

افرادی که با عوامل غیرقابل تغییر درگیر هستند، بیشتر در معرض ابتلا به انواع سرطان‌ها قرار دارند. یعنی کسانی که ویژگی‌های ژنتیکی بیماری را به ارث برده‌اند، افرادی که به‌ هر دلیلی سیستم ایمنی‌شان ضعیف است و کسانی که سبک زندگی نادرستی دارند. اما، این افراد می‌توانند با رعایت نکات ایمنی یا داشتن یک برنامه سالم غذایی و ورزشی از گروه خطر خارج شوند.

براساس منابع معتبر علمی، داشتن یک سبک زندگی درست، افراد را از ابتلا به انواع بیماری‌های سخت محافظت می‌کند. زیرا کسی که ورزش می‌کند، برنامه غذایی مناسبی دارد و موقعیت‌های شغلی خطرناک را انتخاب نمی‌کند، بیشتر از دیگران از ابتلا به سرطان در امان است. البته این بدان معنی نیست که ابتلا به سرطان به‌دست خود افراد است. خیر. اما رعایت چنین مواردی بسیار تاثیر‌گذار است.

سرطان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص سرطان، با اقدام‌های تخصصی انجام می‌گیرد. برای مثال معاینه فیزیکی، آزمایش‌های تصویربرداری، آزمایش خون و بیوپسی، از این دسته هستند. توجه داشته باشید که شناسایی زودهنگام بیماری سرطان، علاوه بر افزایش احتمال درمان قطعی، هزینه‌های تشخیص و درمان را هم کاهش می‌دهد.
از طرفی دیگر، آزمایش‌های تشخیصی برای بیشتر سرطان‌ها نیز در حال توسعه‌ هستند. درنتیجه، اگرهرکدام از علائم سرطان را در خود مشاهده کردید، ابتدا برای دریافت راهنمایی در مورد واکسیناسیون، آزمایش‌ها و بیوپسی، با پزشک خود مشورت کنید. در بررسی جزئی‌تر، مهم‌ترین روش‌های تشخیصی سرطان موارد زیر را شامل می‌شوند:

عکس‌برداری

عکس‌برداری و رادیولوژی، مهم‌ترین ابزار متخصصین در جهت تشخیص بیماری‌های مهم است. در مورد تشخیص بیماری‌های سرطانی نیز چنین است. درحالت کلی، سه‌نوع عکس‌برداری برای تشخیص سرطان وجود دارد:

• عکس‌برداری با اشعه ایکس
• عکس‌برداری با امواح صوتی
• تصویربرداری با انرژی مغناطیسی

هرکدام از عکس‌برداری‌ها، با سبک و سیاق مخصوص به‌خود انجام می‌شوند. در مورد اینکه کدام روش‌ برای کدام سرطان کاربردی‌تر است، دکتر سرطان باید تصمیم بگیرد.

انجام تست‌های آزمایشگاهی

انجام تست‌های آزمایشگاهی، یک روش قطعی برای تشخیص سرطان است. اما، درصورتی‌که ترکیبی از آزمایش‌ها انجام شوند. چون، آزمایش خون، به‌تنهایی برای تشخیص سرطان کافی نیست. آزمایش ادرار و مدفوع، آزمایش شمارش سلول‌های خون، آزمایش پروتئین خون و آزمایش نشانگر‌های تومور، از جمله تست‌هایی هستند که متخصصین درجهت تشخیص بیماری سرطان تجویز می‌کنند. هرکدام از آزمایش‌ها به روش خاصی انجام مي‌گیرند. برای مثال، در آزمایش شمارش سلول‌های خونی (CBC)، میزان گلبول‌های خون و پلاکت‌ها اندازه‌گیری می‌شوند. درصورت مشاهده افزایش یا کاهش، یعنی در بدن فرد مشکل وجود دارد و باید برای بررسی دقیق‌تر، نمونه‌برداری از مغز استخوان نیز انجام گیرد. سایر روش‌های آزمایشگاهی مطابق دستور پزشک باید انجام شوند.

ابتلا به سرطان چه عوارضی دارد؟

از زمان شروع علائم، تشخیص قطعی سرطان و حتی آغاز درمان، فرد مبتلا مجبور به تحمل یکسری عوارض است. این عوارض هم شامل تحمل سختی‌های بیماری و هم شامل عوارض درمان است. ازاین‌رو، بهتر است عوارض سرطان را به دو دسته عوارض بیماری و عوارض درمان بیماری تقسیم کنیم. در ادامه به این دسته عوارض پرداخته‌ایم:

عوارض بیماری

بیماری سرطان، با ایجاد یک سری تغییرات در بدن حضور خود را اعلام می‌کند. هرنوع از سرطان عوارض و نشانه‌های خاص خود را دارد. اما در حالت کلی، حالت تهوع و استفراغ شدید، خستگی غیرنرمال، تعریق شبانه، از دست دادن اشتها و کاهش وزن ناخواسته و وجود خون در مدفوع از عوارض اولیه بیماری است.
بعد دوم این عوارض، مربوط به زمان پیشرفت بیماری است. برای مثال، افراد مبتلا، استخوان درد شدیدی را در گرید چهارم بیماری تجربه می‌کنند. چون سرطان، طی متاستاز به سرتاسر بدن سرایت می‌کند، با گذشت زمان به استخوان‌ها نیز می‌رسد. سرطان‌های سینه، سرطان معده، سرطان ریه و سرطان کلیه، استخوان‌ها را درگیر می‌کنند.

عوارض درمان

دیگر عوارض سرطان مربوط به مراحل درمان است. برای مثال، فردی که شیمی درمانی انجام می‌دهد تحت تاثیر دارو‌ها بی‌حالی و خستگی شدیدی را تجربه می‌کند. همچنین حین جلسات درمانی شاهد ریزش کامل موها، کاهش وزن، مشکلات پوستی، کاهش اشتها و زخم‌های دهانی خواهد بود. گاهی، طی پرتودرمانی، به بافت‌های سالم اطراف تومور آسیب وارد می‌شود. همچنین، ظهور علائم اضطراب و افسردگی در برخی افراد، کیفیت زندگی آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

بعضی از داروها در بیماران سرطانی ممکن است فرد را دچار سندرم استیون جانسون کنند.

سرطان چگونه درمان می‌شود؟

مراحل درمانی سرطان، به چند مورد مهم بستگی دارد. این موارد شامل نوع سرطان، عضوی که با بیماری درگیر است، میزان گسترش آن و درنهایت سلامت عمومی‌ بیمار است. بعد از مشخص شدن دلایل اولیه، افراد می‌توانند نسبت به درمان خود اقدام کنند.

با استناد به یک مقاله در سایت ملی سرطان آمریکا‌ (NCI)،

برخی از افراد، بسته به نوع سرطان خود فقط یک درمان خواهند داشت. اما برخی دیگر ممکن است ترکیبی از درمان‌ها را داشته باشند. نکته مهم این است که باید درمان‌ها هدفمند باشند.

برای انتخاب سبک‌های درمانی، پزشک شما باید از تمامی جوانب مثبت و منفی آگاه باشد. چون درمان سرطان، از نظر زمان‌بندی و پیش‌روی بیماری بسیار حساس است. حالت کلی درمان‌های بیماری سرطان به‌شرح زیر است:

عمل جراحی

اگر سلول‌های سرطانی خوش‌خیم باشند، با عمل جراحی می‌توان سرطان را درمان کرد. برای انجام این عمل، در ابتدا باید پزشک، موقعیت توده سرطانی را تثبیت کرده و سپس با انجام جراحی، توده‌های سرطانی را به‌طور کامل از بافت جدا کند. بیشتر سرطان‌های خوش‌خیم با انجام عمل جراحی درمان می‌شوند. اما درصورتی‌که، سرطان از نوع متاستاتیک باشد، چندان موثر نخواهد بود.

رادیوتراپی یا پرتودرمانی

پرتودرمانی یا رادیوتراپی، یک روش درمانی اولیه برای مبارزه با سلول‌های سرطانی است. در این روش، از پرتو‌های پرانرژی اشعه گاما، ایکس و موارد دیگر برای کاهش قدرت رشد سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.درنتیجه، طی فرآیند درمان، سلول‌های سرطانی تضعیف و سپس تخریب می‌شوند. پرتودرمانی، هم به‌عنوان یک درمان مستقل و هم به‌عنوان درمان ترکیبی کاربرد دارد.

شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی، نوعی درمان پایه برای بیماری سرطان است. هدف این درمان، ایجاد تداخل‌های جدی در تکثیر سلول‌های سرطانی است. به‌طوری که با اعمال گروهی از دارو‌های مهم و مواد شیمیایی، DNA سلول تخریب شود و سلول از کار بیفتد. همچنین، یک درمان هوشمندانه است و فقط سلول‌های سرطانی را هدف حمله خود قرار می‌دهد. یعنی سلول‌های سالم آسیبی نمی‌بینند و در امان هستند. همچنین، شیمی درمانی برای درمان سرطان گسترش‌یافته، کاربرد دارد و یک درمان ضروری برای برخی از انواع لوسمی‌ و لنفوم است.

ایمونوتراپی

ایمونوتراپی، یکسری فرآیند‌های درمانی است که از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با تومور سرطانی استفاده می‌کند. ایمونوتراپی در اصل، به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی کرده و به آنان حمله کند. این تکنیک درمانی، یک فرآیند درمانی پیچیده و تاثیرگذار است.

هورمون درمانی

هورمون درمانی، نوعی روش درمانی نوین برای کاهش رشد سلول‌های سرطانی است. این درمان دو روش مهم دارد که شامل درمان جایگزینی هورمون و درمان محرومیت از هورمون هستند. در روش نخست، پزشک، دارو‌هایی تجویز می‌کند که میزان ترشح بعضی از هورمون‌ها را افزایش دهند. روش دوم، درست عکس روش اول است؛ یعنی، پزشک دارو‌هایی تجویز می‌کند که ترشح بعضی از هورمون‌ها کاهش یابند یا متوقف شوند. به‌عنوان مثال، سرطان سینه و سرطان پروستات، از جمله سرطان‌هایی هستند که با ترشح هورمون‌ها مرتبط هستند.

برای آشنایی با هورمون درمانی در سرطان سینه مقاله درمان سرطان سینه را در مجله دکتردکتر مطالعه کنید.

ژن درمانی

ژن درمانی، جایگزین کردن ژن‌های آسیب‌دیده با ژن‌هایی است که عامل بروز سرطان‌اند. هدف تمام درمان‌های مبتنی بر ژن، این است که عملکرد DNA سلول سرطانی را مختل کنند. تا مرحله‌ای که سلول سرطانی از بین رفته و سلول سالم جایگزین آن شود. با‌این‌حال، ژن درمانی یک سبک درمانی جدید و هزینه‌بر است. همچنین انجام آن برای همه امکان‌پذیر نیست. تاکنون نیز هیچ گزارشی مبنی بر یک درمان موفق از ژن درمانی منتشر نشده است.

آیا می‌توان از ابتلا به سرطان پیشگیری کرد؟

پیش‌گیری از سرطان، در درجه اول نیازمند آگاهی است. یعنی پیش از هرچیز، باید از شرایط جسمی و روانی خود و خانواده خود آگاه باشید. درصورت وجود پیشینه، بی‌تفاوت نباشید و از عوامل خطر دوری کنید. همچنین، یک سبک سالم برای زندگی خود انتخاب کنید تا از ابتلا به بیماری سرطان در امان باشید. در حالت کلی، پیشگیری از برخی سرطان‌ها با تزریق واکسن موثر است. برای مثال، تزریق واکسن ویروس هپاتیت ب (HBV)، ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) از این دست هستند. تحقیقات نشان می‌دهند که این واکسن‌ها، از بدن انسان در برابر ابتلا به سرطان کبد و سرطان دهانه رحم محافظت می‌کنند.

دکتر محمد فرانوش درمورد پیشگیری از سرطان در این ویدیو گفته است:

آگاهی از سرطان تاثیری در پیشگیری و درمان آن دارد؟

کسب آگاهی در مورد سرطان، برای برخی افراد ترسناک است. اما، فراموش نکنید که بیماری سرطان همیشه خطرناک نیست. اگر علائم سرطان را بشناسید و نسبت به علائم اولیه آن بی‌تفاوت نباشید، دیگر جای نگرانی نیست. ما در طول مطلب، سعی داشتیم به سوال سرطان چیست پاسخ کامل بدهیم. چون برای درمان سرطان، ابتدا باید ماهیت بیماری را بشناسید.

انواع سرطان، همچون سرطان کارسینوم، سرطان سارکوم، سرطان لنفوم و سرطان لوسمی را بررسی کردیم. همچنین با برخی از علل سرطان، مانند جهش در DNA، عفونت‌های ویروسی، مواد شیمیایی و سبک زندگی آشنا شدیم.
درنهایت، اگر شما به بیماری سرطان مبتلا هستید و به مشاوره با متخصص نیاز دارید، می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین و حضوری متخصص خون و سرطان در سایت دکتردکتر استفاده کنید. برای این کار، پس از جستجو متخصص سرطان در این سایت، فهرستی از متخصصان این حوزه برای شما به نمایش درمی‌آید. با انتخاب متخصص مورد نظر خود و کلیک روی گزینه «نوبت بگیرید» وارد پروفایل متخصص خون و سرطان شده و نوبت تلفنی یا حضوری خود را قطعی کنید.

منابع:

worldcancerday.org

healthline.com

سوالات متداول سرطان