انواع اختلالات تغذیه‌ای را می‌شناسید؟ اختلال خوردن یکی از مشکلات معروف تغذیه‌ای است. اختلال تغذیه، به طور جدی می‌توانند سلامت جسم و روانتان را به خطر بیاندازند. این اختلالات با فکرتان درباره غذا، وزنتان و رفتارهای غذایی شما در ارتباط هستند و روی بخش‌های مختلف زندگی‌تان اثرات منفی می‌گذارند. علائم اختلال خوردن، مختلف و متفاوت است. بی‌اشتهایی عصبی، ترس شدید از چاقی و لاغری و امتناع از غذا خوردن یا محدود کردن شدید کالری مصرفی از علائم اختلال خوردن هستند.
انواع مختلف اختلالات تغذیه، به مرور شدیدتر شده و تاثیرات مخربی روی بدن می‌گذارند. برای همین، برای رفع چنین وضعیتی نیاز به مراجعه به دکتر تغذیه وجود دارد. در این راستا و در این مقاله از مجله دکتردکتر، سعی کرده‌ایم که شما را با اختلال در غذاخوردن و انواع آن آشنا کنیم. با ما همراه باشید.
در انتها اگر سوالی دارید، می‌توانید در انتهای این مطلب و در بخش نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر، پاسخ دهد.
اختلال خوردن چیست؟
اختلالات خوردن طیفی از مشکلات روانی هستند که باعث ایجاد عادات غذایی ناسالم می‌شوند. وسواس درباره غذا یا اندام از جمله مصادیق چنین اختلالاتی است. اختلالات خوردن می‌توانند عواقب جدی برای سلامتی به همراه بیاورند و در صورت درمان‌نشدن حتی منجر به مرگ هم می‌شوند. در واقع، اختلالات تغذیه‌ای از کشنده‌ترین بیماری های روانی هستند که پس از مصرف بیش از حد مواد افیونی در رتبه دوم قرار می‌گیرند. افراد مبتلا به اختلالات مذکور علائم مختلفی دارند. نشانه‌های شایع چنین مشکلاتی شامل غذانخوردن افراطی، پرخوری یا ورزش بیش از حد می‌شود.
علت اختلال تغذیه
دلایل مختلفی در بروز اختلالات خوردن نقش دارند. یکی از این موارد ژنتیک است. به نظر می رسد افرادی که خواهر یا برادر یا والدینی با اختلال خوردن دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلال هستند. ویژگی‌های شخصیتی هم عامل دیگری است. براساس بررسی پژوهشی در سال ۲۰۱۵، روان‌رنجوری، کمال‌گرایی و تکانشگری چند ویژگی شخصیتی هستند که می‌توانند در ابتلا به اختلالات خوردن نقش داشته باشند. از دلایل بالقوه دیگر هم باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- فشار برای لاغرشدن
- قرارداشتن در معرض رسانه‌هایی که الگوهای زیبایی خاصی را ترویج می‌کنند.
متخصصان می‌گویند که تفاوت در ساختار مغزی هم می‌تواند در ایجاد اختلالات خوردن نقش داشته باشد. در هر حال، کماکان به مطالعات بیشتری در خصوص دلایل بروز اختلالات تغذیه نیاز است.
آیا سبک زندگی روی اختلال خوردن تاثیر می‌گذارد؟
بله. فشار عصبی، آب و هوا، استرس، شرایط هورمونی و حتی میزان استفاده از لوازم الکترونیکی و شبکه‌های اجتماعی، روی اختلال خوردن تاثیر می‌گذارد.
به گزارش news.harvard،
در سال 2024، تحقیقات جدیدی ارتباط میان استفاده بیش از حد از صفحه‌نمایش و شبکه‌های اجتماعی با علائم اختلالات خوردن را نشان داده است. در یک مطالعه بر روی نوجوانان 9 تا 14 ساله، مشخص شد که هر ساعت اضافی صرف استفاده از صفحه‌نمایش و شبکه‌های اجتماعی می‌تواند احتمال بروز رفتارهای مرتبط با ترس از افزایش وزن، خودارزشی مبتنی بر وزن و پرخوری را افزایش دهد.
این تحقیقات پیشنهاد می‌دهد که متخصصان سلامت باید زمان استفاده از صفحه‌نمایش را به طور منظم در جوانان ارزیابی کرده و اختلالات خوردن را در کسانی که استفاده زیاد یا مشکل‌ساز از شبکه‌های اجتماعی دارند، بررسی کنند.
علائم اختلال خوردن
انواع مختلف اختلالات خوردن علائم متفاوتی دارند. بااین‌حال، در تمام موارد، توجه به غذا و وزن بدن از نشانه‌های رایج است، یعنی مبتلایان به اختلالات دچار وسواس‌هایی درباره نوع و شکل غذا یا مصرف آن می‌شوند و به وزنشان بیش از حد توجه می‌کنند.
چنین روندی، ابعاد مختلف زندگی را به شدت تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. از علائم روانی و رفتاری اختلالات تغذیه‌ای باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- کاهش وزن چشم‌گیر
- نگرانی در مورد غذا خوردن در جمع
- توجه زیاد به شمردن کالری‌ها و وزن‌کردن خود
- شکایت از یبوست
- درد شکم
- بی حالی یا انرژی اضافی
- بهانه‌هایی برای اجتناب از صرف غذا
- ترس شدید از افزایش وزن یا چاقی
- پوشیدن لباس زیادی برای جلوگیری از سرما یا نشان‌ندادن کم‌وزنی
- امتناع از خوردن برخی غذاها
- انکار احساس گرسنگی
- ابراز نیاز به سوزاندن کالری
- پرخوری و استفراغ برای خارج‌کردن غذا از معده
- ایجاد آداب و رسومی خاص پیرامون غذا
- بیش از حد ورزش‌کردن
- پختن غذا برای دیگران بدون غذاخوردن
- پریودنشدن
علائم فیزیکی اختلالات تغذیه‌ای هم شامل موارد زیر می‌شوند:
- گرفتگی معده و سایر علائم گوارشی
- مشکل در تمرکز
- نتایج غیرمعمول آزمایشگاهی (کم خونی، سطوح پایین تیروئید، سطوح پایین هورمون، پتاسیم پایین، تعداد گلبول‌های قرمز پایین، ضربان قلب آهسته)
- سرگیجه
- غش‌کردن
- احساس مداوم سرما
- بی‌نظمی در خواب
- بی‌نظمی‌های قاعدگی
- ایجاد پینه در بالای مفاصل انگشتان
- پوست خشک
- ناخن‌های خشک و نازک
- نازک‌شدن مو
- ضعف عضلانی
- بهبود ضعیف زخم
- عملکرد ضعیف سیستم ایمنی بدن
انواع اختلالات خوردن و تغذیه‌ای را می‌شناسید؟
اختلالات تغذیه‌ای دارای اشکال مختلفی است. از جمله آنها درباره شماری از معروف‌ترین‌هایشان برایتان خواهیم گفت. به این موارد دقت کنید:
پرخوری
اختلال پرخوری شایع ترین شکل اختلال خوردن و یکی از رایج‌ترین بیماری‌های مزمن در بین نوجوانان است. این مشکل معمولاً در دوران نوجوانی و اوایل بزرگسالی شروع می‌شود، البته امکان بروزش در سنین دیگر هم وجود دارد.
افراد مبتلا به این اختلال علائمی مشابه نشانه‌های پرخوری عصبی را دارند. این افراد مقادیر زیادی غذا را در مدت زمان نسبتاً کوتاهی می‌خورند و کنترلی هم روی این رفتارشان ندارند. غذاهای مصرفی‌شان هم بیشتر فاقد ارزش غذایی است.
از علائم رایج اختلال پرخوری باید به خوردن حجم زیاد غذا با سرعت بالا اشاره کرد. احساس ناراحتی، مانند شرم، انزجار، یا گناه، هنگام فکر‌کردن به رفتار پرخوری هم در چنین افرادی وجود دارد.
پرخوری عصبی
پرخوری عصبی در دوران نوجوانی و اوایل بزرگسالی ایجاد می‌شود و به نظر می‌رسد در بین مردان کمتر از زنان شایع باشد. افراد مبتلا به بولیمیا (Bulimia) یا پرخوری عصبی اغلب در دوره زمانی خاصی مقادیر زیادی غذا می‌خورند.
هربار پرخوری تا جایی ادامه پیدا می‌کند که فرد به طور دردناکی سیر می‌شود. مبتلایان به این اختلال کنترلی بر حجم غذای مصرفی‌شان ندارند. کسانی که دچار این وضعیت هستند به اقداماتی مانند استفراغ اجباری، استفاده از ملین‌ها، ورزش زیاد و روزه‌داری روی می‌آورند.
عوارض جانبی پرخوری عصبی شامل التهاب و گلودرد، تورم غدد بزاقی، ساییدگی مینای دندان، پوسیدگی دندان، ریفلاکس اسید، تحریک روده، کم آبی شدید و اختلالات هورمونی می‌شود.
تفاوت پرخوری و پرخوری عصبی
بارزترین تفاوت این است که افراد مبتلا به اختلال پرخوری خود را مجبور به بالاآوردن غذای خورده‌شده نمی‌کنند اما کسانی که با پرخوری عصبی درگیر هستند، بعد از مصرف حجم زیاد غذا، سعی می‌کنند که با گذاشتن انگشت در انتهای گلویشان، حجم غذا را بالا بیاورند.
بی‌اشتهایی
افراد مختلف به دلایل متنوعی دچار بی اشتهایی می‌شوند. برخی از این موارد کوتاه‌مدت هستند، از جمله سرماخوردگی، مسمومیت غذایی، سایر عفونت‌ها یا عوارض جانبی دارو. برخی دیگر هم به واسطه شرایط طولانی‌مدتی مانند دیابت، سرطان، یا بیماری‌های دیگر به وجود می‌آیند. احساساتی مانند غم و اندوه یا افسردگی هم می‌توانند منجر به از دست‌دادن اشتها شوند.
بی‌اشتهایی عصبی
بی‌اشتهایی عصبی نوعی اختلال خوردن جدی و خطرناک اما قابل درمان است. مبتلایان به آن از غذاخوردن دوری می‌کنند و محدودیت‌های زیادی برای خود قائل می‌شوند. آنها نسبت به ظاهر خود بسیار حساس هستند و برای اینکه وزنشان بالا نرود، به طرز عجیب و افراطی دست به محدودکردن خود در غذاخوردن می‌زنند.
اختلال خوردن هیجانی
غذا خوردن هیجانی زمانی رخ می‌دهد که فرد برای مقابله با هیجانات و شرایط محیطی مانند استرس دست به غذاخوردن می‌زند. این پرخوری ارتباطی با گرسنگی ندارد و راهی اشتباه برای کنترل هیجانات و فشارهای احساسی است.
پیکا یا هرزه‌خواری
پیکا یا هرزه‌خواری هم یکی دیگر از اختلالات تغذیه‌ای است که با خوردن موادی فاقد ارزش غذایی همراه می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال هوس مواد غیر غذایی مانند یخ، خاک، گچ، صابون، کاغذ، مو، پارچه، پشم، سنگریزه یا مواد شوینده می‌کنند.
پیکا می‌تواند در بزرگسالان، کودکان و نوجوانان رخ دهد. بیشتر مبتلایان به هرزه‌خواری یا پیکا دچار مشکلات دیگری نظیر اوتیسم یا ناتوانی ذهنی هم هستند.
اختلال نشخوار
به بالاآوردن دوباره غذای بلعیده‌شده یا جویده‌شده و جویدن و خوردن دوباره آن اختلال نشخوار می‌گویند. این فرایند با استفراغ و تهوع همراه نیست و معمولا درد و مشکلی هم برای انجامش وجود ندارد. این مشکل هم می‌تواند در هر سنی رخ بدهد. این اختلال روانی است و عوارضی هم به همراه می‌آورد.
سندروم خوردن شبانه
این اختلال باعث می‌شود که مبتلایان در نیمه‌شب به سراغ مصرف غذا باشند. افرادی که به این سندروم دچار هستند، در نیمه شب، کالری زیادی مصرف می‌کنند و بر این باور هستند که خوردن دیروقت به بهبود کیفیت خوابشان کمک می‌کند. این افراد در صبح اشتهای چندانی ندارند.
چه کسانی بیشتر در معرض اختلالات تغذیه هستند؟
هر کسی ممکن است دچار اختلال خوردن شود. اختلالات خوردن اغلب در سنین نوجوانی و جوانی رخ می‌دهند اما ممکن است در هر سن و شرایط دیگری هم به وجود بیایند. افرادی در شرایط زیر بیشتر در معرض ابتلا به این مشکلات هستند:
- دارای سابقه خانوادگی
- دچار اضطراب، افسردگی، اختلال وسواس فکری اجباری
- رژیم‌گرفتن و گرسنگی
- فشارهای زندگی
- استرس
انواع اختلال خوردن در سنین و افراد مختلف
اختلال خوردن در سنین مختلف به اَشکال مختلفی بروز می‌کند. در ادامه، هر کدام از این شاخه‌ها را به تفکیک مورد بررسی قرار داده‌ایم:
اختلال تغذیه‌ای کودکان
امکان بروز اختلالات خوردن در کودکان هم وجود دارد. یادتان باشد که:
- نگذارید که کودکان رژیم غذایی داشته باشند؛ مگراینکه بنا به شرایط جسمانی، پزشک متخصص چنین دستوری داده باشد.
- عادات غذایی خانواده می‌تواند بر روابط کودکان با غذا تأثیر بگذارد. صرف وعده‌های غذایی در کنار اعضای خانواده، این فرصت را به شما می‌دهد که به کودک خود در مورد مشکلات رژیم غذایی آموزش دهید.
- داشتن تصویر بدنی سالم را در کودک خود، فارغ از ویژگی‌های ظاهری‌اش، تشویق و تقویت کنید. به کودک یاد بدهید که تمام بدن‌ها ارزشمند هستند و باید خود را بپذیرد و دوست داشته باشد.
- از اندام و وزن خود در مقابل کودک ایراد نگیرید.
اختلال تغذیه‌ای نوجوانان
بروز اختلالات خوردن در نوجوانان هم دور از ذهن نیست. با وجود تبلیغات فراوانی که درباره شکل خاصی از ظاهر و اندام در رسانه‌ها ارائه می‌شود، بسیاری از نوجوانان درصدد رسیدن به ظاهری ایدئال هستند.
چنین روندی می‌تواند آنها را به سوی اختلالات متنوعی از جمله مشکلات خوردن هدایت کند. بی‌اشتهایی یا مشکلات عصبی دیگری که با خوردن پیوند دارند، در چنین شرایطی بروز پیدا می‌کنند.
اختلال تغذیه‌ای سالمندان
بزرگسالان و افراد سالمند هم باید با انتخاب رژیم غذایی سالم، مانع از آن شوند که مشکلات خوردن و اختلالاتی در این زمینه برایشان رخ بدهد. وجود میوه‌ها و سبزیجات در رژیم غذایی بسیار مهم است.
پرهیز از مصرف نمک، شکر، الکل، چربی‌های اشباع شده و چربی های ترانس هم اهمیت زیادی دارد. سخت‌گیری زیاد در رژیم غذایی افراد سالم می‌تواند باعث مشکلات و اختلالات تغذیه شود.
اگر نیاز به رعایت رژیمی خاص از غذاخوردن وجود دارد، حتما باید با پزشک متخصص درباره آن صحبت کنید. رسیدن به وزن مناسب هم در شرایط خاص، نیازمند کمک‌گرفتن از متخصصان است.
اختلال تغذیه‌ای ورزشکاران
ورزشکاران در معرض ابتلا به اختلالات خوردن هستند. این افراد می‌توانند دچار پرخوری عصبی یا بی‌اشتهایی شوند. نیاز به قرارداشتن در طیف وزنی خاص و رعایت رژیم غذایی به طور سرسختانه، گاهی اوقات باعث بروز مشکلاتی از این دست می‌شود.
اختلال تغذیه‌ای شیرخوارگی
امکان بروز اختلالات تغذیه‌ای در نوزادان هم وجود دارد. بی اشتهایی عصبی نوزادان از اختلالات خوردن است که در مراحل اولیه رشد در بین سنین شش ماهگی تا سه سالگی رخ می‌دهد. نوزادان مبتلا به چنین اختلالی از غذاخوردن امتناع می‌کنند و برای همین در فرایند رشدشان مشکلات زیادی به وجود می‌آید.
اختلال خوردن و بیش‌فعالی
امکان بروز اختلالات خوردن در افرادی که بیش‌فعالی دچار هستند هم زیاد است. این‌ها نسبت به بافت، طعم و چیدمان غذاها حساس‌تر از دیگران هستند و امکان دارد که اسیر اختلالات خوردن متنوعی از جمله پرخوری عصبی یا بی‌اشتهایی و… شوند.
اختلال خوردن و اضطراب
اضطراب هم از آن مشکلاتی است که وجودش می‌تواند با بروز اختلالات خوردن همراه شود. از سوی دیگر، بسیاری از اختلالات تغذیه‌ای مانند بی‌اشتهایی عصبی هم می‌توانند با دچارشدن به اضطراب همراه شوند.
چگونه می‌توان از اختلال خوردن پیشگیری کرد؟
هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از اختلالات خوردن وجود ندارد. برای جلوگیری از اسیرشدن در چنین وضعیتی، باید با سبک زندگی سالم آشنا شوید. رعایت رژیم غذایی سالم و ورزش‌کردن از جمله عواملی است که نمی‌گذارد، دچار اختلالات تغذیه شوید.
اختلال تغذیه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اختلالات خوردن بر اساس علائم و بررسی عادات و رفتارهای غذایی تشخیص داده می‌شوند. برای تشخیص، متخصصان:
- وضعیت سلامت و عادت‌های فرد را ارزیابی می‌کنند.
- امکان دارد که از آزمایش‌هایی برای تشخیص بهره ببرند.
- بررسی افکار، احساسات، عادت‌ها و رفتارهای غذایی افراد هم در مسیر تشخیص مهم است.
نکته! ممکن است با توجه به شرایط، پزشک برای افراد با ویژگی خاص از راه‌های دیگری برای تشخیص استفاده کنند.
درمان اختلالات تغذیه
درمان بستگی به نوع اختلال تغذیه‌ای دارد. اما به طور کلی شامل موارد زیر می‌شود:
- آشنایی با تغذیه مناسب
- آموزش نحوه ایجاد عادات غذایی سالم
- راهنمایی برای رسیدن به وزن مناسب در صورت کمبود یا اضافه وزن
- رفتار درمانی
درمان این رفتار توسط دکتر اختلالات خوردن انجام می‌شود.
رفتار درمانی
برخی از درمان‌های رفتاری می‌توانند در درمان اختلالات خوردن موثر باشند. برای مثال:
- درمان خانواده محور؛ این مورد درمانی برای کودکان و نوجوانان مبتلا به بی‌اشتهایی است و برای سایر اختلالات هم موثر واقع می‌شود. درمان خانواده محور از خانواده برای بهبود وضعیت بیمار کمک می‌گیرد.
- درمان شناختی رفتاری (CBT)؛ از این روش در درمان اختلالات خوردن، به ویژه برای پرخوری عصبی استفاده می‌شود.
دارو درمانی اختلال خوردن
داروها نمی‌توانند اختلال خوردن را درمان کنند. هیچ دارویی برای کمک به افزایش وزن یا درمان بی‌اشتهایی وجود ندارد. بعضی داروها می‌توانند در مدیریت علائم برخی از اختلالات نقش مؤثر داشته باشند. در بعضی موارد شدید از اختلال، امکان نیاز به بستری‌شدن بیماران هم وجود دارد.
ابتلا به اختلال تغذیه چه عوارضی دارد؟
اختلالات خوردن باعث طیف گسترده‌ای از عوارض می‌شوند. هرچه اختلال خوردن شدیدتر یا طولانی‌تر باشد، احتمال بروز عوارض جدی بیشتر است. در جدول زیر، انواع مختلف اختلال خورد را آورده و براساس علائم رایجشان، عوارض آنها را مورد بررسی قرار داده‌ایم:
| نوع اختلال تغذیه | عوارض | علائم رایج |
|---|---|---|
| بی‌اشتهایی عصبی (Anorexia Nervosa) | ترس شدید از چاقی و تلاش برای کاهش وزن با محدود کردن شدید کالری یا غذا خوردن. | – کاهش وزن شدید – تصویر بدنی تحریف‌شده – قطع قاعدگی – خستگی و ضعف جسمانی |
| پرخوری عصبی (Bulimia Nervosa) | دوره‌های پرخوری به همراه رفتارهای جبرانی مثل استفراغ عمدی یا مصرف ملین‌ها برای جلوگیری از افزایش وزن. | – پرخوری مکرر – استفراغ عمدی – نگرانی بیش از حد درباره وزن – احساس گناه یا شرمندگی پس از پرخوری |
| اختلال پرخوری (Binge-Eating Disorder) | مصرف مقادیر زیاد غذا در مدت کوتاه بدون استفاده از رفتارهای جبرانی برای کنترل وزن. | – پرخوری مکرر – خوردن تا حد احساس ناراحتی – احساس شرمندگی پس از خوردن – افزایش وزن |
| اختلال اجتنابی/محدود کننده غذا (ARFID) | اجتناب از مصرف انواع خاصی از غذاها به دلایل حسی یا ترس از عواقب غذا خوردن (مثلاً خفگی)، بدون نگرانی در مورد تصویر بدنی. | – اجتناب از مصرف غذاهای خاص – کاهش وزن – کمبود مواد مغذی – ترس از خوردن به دلایل حسی |
| اختلال نشخوار (Rumination Disorder) | بازگشت غذا از معده به دهان بدون تهوع، به طور غیر ارادی، و دوباره جویدن آن. | – جویدن مجدد غذا – کاهش وزن – بدبو شدن نفس – خجالت از این رفتار |
برای جلوگیری از این عوارض، باید هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید.
برای کنترل و درمان اختلال خوردن باید به چه پزشکی مراجعه کرد؟
برای تشخیص و بررسی مشکلات مرتبط با اختلال خوردن، باید به متخصص تغذیه و مشاور روانشناسی در کنار هم، مراجعه کنید. مشاوران حوزه روان هستند که می‌توانند در تشخیص و درمان اختلال تغذیه نقش مهمی ایفا کنند و علائم اختلال خوردن را کاهش دهند. در این مسیر، ممکن است از دارو هم کمک گرفته شود.
یکی از بهترین روش‌ها برای مراجعه به متخصصان و دریافت نوبت از آنها هم استفاده از سایت دکتردکتر و استفاده از خدمات نوبت دهی اینترنتی است. به این صورت می‌توانید حضوری یا غیر حضوری، با بهترین متخصصان تغذیه و روانشناسی ایران، مشاوره کنید و در مسیر بهبودی، قرار بگیرید.
منابع:
mayoclinic.org
healthline.com
سوالات متداول اختلال خوردن
در پرخوری شخص در دوره‌هایی شروع به خوردن بیش از حد کرده و تا جای ممکن به خوردن ادامه می‌دهد. اما در پرخوری عصبی شخص بعد از خوردن غذای زیاد سریعا با استفراغ یا ورزش بیش از حد، کالری دریافتی را جبران می‌کند.
در بی‌اشتهایی فرد به دلیل ترس از اضافه‌وزن خوردن غذا را محدود نمی‌کند. اما کسی که دچار بی‌اشتهایی عصبی است، نسبت به مواد غذایی بی‌میل نیست.
بله، خوردن خاک می‌تواند باعث عفونت و آسیب به معده و روده شود.
