11 مورد از بیماری‌های تیروئید و درمان‌های متداول آن‌ها

غده تیروئید و نقش آن در بدن

تیروئید؛ یک غده کوچک پروانه‌ای شکل در جلوی گردن و اطراف نای است که وظیفه ترشح هورمون‌هایی مهمی مانند‌ تری یدوتیرونین T3 و تیروکسین T4 را برعهده دارد. تیروئید با ترشح و آزادسازی این هورمون‌ها می‌تواند بر سرعت متابولیسم و نحوه مصرف انرژی در بدن نظارت داشته باشد. متابولیسم فرایندی است که در آن غذای وارد شده به بدن تبدیل به انرژی خواهد شد.

این انرژی در کل بدن پخش و استفاده می‌شود تا بسیاری از سیستم‌های بدن شما به‌درستی کار کنند. این عملکرد تیروئید باعث شده تا این غده حیاتی، تقریباً بر تمامی اندام‌های بدن تأثیر بگذارد و عملکردهای بسیاری را در بدن فرد کنترل کند. تیروئید با ترشح و آزادسازی هورمون‌های T3  و T4 در خون می‌تواند بر شدت ضربان قلب، نحوه تنفس، سرعت هضم غذا در روده و معده، افزایش یا کاهش وزن و خلق‌وخوی فرد اثر بگذارد.

غدد هیپوفیز و هیپوتالاموس، دو ناظر مهم بر عملکرد غده تیروئید هستند که در صورت مشاهده هر گونه اختلال با افزایش هورمون‌هایی مانند TRH و TSH این غده را وادار به انجام فعالیت مجاز می‌کند. درصورتی‌که این هورمون‌های محرک به‌تنهایی برای عملکرد صحیح تیروئید کافی نباشند، باید نشانه و علائم مختلفی را بررسی کنیم. چراکه امکان بروز اختلال یا بیماری در این غده وجود دارد.

بیماری‌های مربوط به غده تیروئید چگونه ایجاد می‌شوند؟

وقتی تیروئید به‌درستی کار کند، مقدار مناسبی از هورمون‌ها را حفظ و ذخیره می‌کند تا متابولیسم در بدن با سرعت مناسبی به فعالیت خود ادامه دهد. زمانی که غده تیروئید این هورمون‌های مهم را بیش از حد یا خیلی کم تولید کند، اختلال یا بیماری در تیروئید ایجاد شده است. تیروئید می‌تواند درگیر بیماری‌های مختلفی نظیر پرکاری تیروئید، کم‌کاری تیروئید، تیروئیدیت و تیروئیدیت هاشیموتو شود. برخی از بیماری‌های تیروئید منشأ ژنتیکی و وراثتی دارد.

بیماری‌های شایع غده تیروئید

«بیماری تیروئید» اصطلاح پزشکی است که به هنگام باز ماندن تیروئید از فعالیت طبیعی خود به کار می‌رود. تیروئید مستعد بیماری‌های مختلفی است که برخی از آن‌ها کاملاً قابل‌کنترل بوده و خیلی نگران‌کننده نیستند. البته اختلالات دیگری هم این غده را تهدید می‌کند که برای کنترل و درمان آن باید صبر و هزینه بیشتری را صرف کرد.

بیماری‌های این غده باعث می‌شود که تیروئید شما هورمون‌ها را بیش از حد یا خیلی کمتر بسازد. در نتیجه اختلالاتی را در سراسر بدن ایجاد خواهد کرد. در ادامه چند مورد از شایع‌ترین بیماری‌های مربوط به تیروئید را با هم بررسی خواهیم کرد.

1. کم‌کاری تیروئید

یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مربوط به غده تیروئید، کم‌کاری تیروئید است و زمانی بروز پیدا می‌کند که غده تیروئید شما هورمون‌های T3  و T4 کافی تولید نمی‌کند. در چنین شرایطی بدن انرژی و سوخت لازم را برای متابولیسم در اختیار نخواهد شد و علائم و نشانه‌هایی را با شما به اشتراک می‌گذارد. مانند:

• خستگی
• افسردگی
• خشکی پوست و موعدم تمرکز
• اختلال در خواب
• اضافه وزن
• درد مفاصل و عضلات
• حساسیت به سرما
• پریود نامنظم و سنگین
• فراموشی
• داشتن صدای خشن

2. پرکاری تیروئید

پرکاری تیروئید، زمانی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید فرد بیش از نیاز بدن شروع به ترشح هورمون T3  و T4 می‌کند. واکنش بدن در این موقعیت، مصرف انرژی با سرعت بالاتری خواهد بود؛ بنابراین فرد با برخی نشانه‌ها روبه‌رو خواهد شد. از جمله:

• کاهش وزن
• ریزش مو
• افزایش ضربان قلب
• تعریق بالا
• اضطراب
• بیش‌فعالی
• داشتن غده تیروئید بزرگ یا گواتر
• داشتن ضعف عضلانی و لرزش به‌ویژه در دستان
• قاعدگی نامنظم یا توقف چرخه قاعدگی
• احساس حساسیت به گرما
• داشتن مشکلات بینایی یا سوزش چشم
• بدخلقی، عصبانیت و حساس شدن

لازم به ذکر است که پرکاری تیروئید یکی دیگر از شایع‌ترین بیماری‌های این غده است که ممکن است بر اثر بیماری گریوز یا ندول تیروئید بیش‌فعال در بدن شخص ایجاد شود.

3. پرکاری تیروئید در کودکان

گفتنی است پرکاری تیروئید کودکان امری نادر و غیرمعمول است. این بیماری معمولاً از هر ۵۰۰۰ نفر یک کودک یا یک نوجوان را درگیر خواهد کرد. علائم و نشانه‌های پرکاری تیروئید در کودکان بسیار مشابه بزرگسالان خواهد بود. چنانچه که فرزند شما دارای این علائم است، پیشنهاد می‌کنیم هر چه سریع‌تر برای کنترل و درمان به‌موقع این بیماری به متخصص غدد مراجعه کنید.

4. ندول‌های تیروئیدی

پرکاری تیروئید می‌تواند ناشی از گره‌هایی باشد که بیش از حد در تیروئید فعال هستند. ندول‌های تیروئیدی همان گره‌های تیروئیدی هستند که ظاهری کوچک و غده مانند دارند. این نوع بیماری در بسیاری از مواقع به‌راحتی قابل‌کنترل است و تنها در موارد نادری به سرطان تبدیل می‌شود. پزشک پس از پی بردن به بیماری ندول تیروئیدی به کمک سوزن‌هایی به نام بیوپسی آسپیراسیون بدخیم یا خوش‌خیم بودن این بیماری را تشخیص می‌دهد.

5. التهاب غده تیروئید

التهاب غده تیروئید می‌تواند ناشی از چندین بیماری تیروئیدی دیگر باشد. برای مثال هاشیموتو، تیروئیدیت و پرکاری تیروئید. التهاب این غده ممکن است همراه با درد خفیف یا شدید باشد و علائم پرکاری تیروئید را از خود به نمایش بگذارد.

6. گواتر

اگر بخواهیم تعریف ساده‌ای از این بیماری داشته باشیم باید بگوییم گواتر؛ بزرگ‌شدن غده تیروئید است. سر منشأ اصلی گواتر می‌تواند کمبود ید یا بیماری پرکاری تیروئید باشد. درصورتی‌که گواتر به‌واسطه کمبود ید ایجاد شود به آن گواتر ساده می‌گویند؛ اما اگر این بیماری ناشی از پرکاری تیروئید باشد گواتر سمی نام دارد. البته این تورم گاهی ناشی از بیماری‌های التهابی غده تیروئید مانند تیروئیدیت هاشیموتو است. اگر نشانه‌ای از بیماری گواتر التهابی دارید توصیه می‌کنیم به مقاله هاشیموتو مراجعه کنید.

7. گریوز

گریوز نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن کل غده تیروئید دچار بیش‌فعال می‌شود و شروع به تولید بیش از حد هورمون‌ تری یدوتیرونین و تیروکسین می‌کند. در مطالب پزشکی از این بیماری با نام مشکل گواتر سمی منتشر (بزرگ‌شدن غده تیروئید) نیز یاد می‌کنند.

8. غده تیروئید غیرفعال

اگر کم‌کاری تیروئید کنترل نشود به‌مرور زمان این بیماری شدت پیدا خواهد کرد. در نتیجه غده تیروئید در حالت غیرفعال قرار خواهد گرفت و مشکلات و عوارض زیادی را به همراه خواهد داشت.

9. تیروئیدیت

علائم این اختلال در افراد مختلف متفاوت است. در برخی موارد این بیماری ممکن است همراه با درد یا بدون درد باشد. تیروئیدیت نوعی بیماری التهابی است که بر اثر ورود یک ویروس ایجاد می‌شود. در این وضعیت غده تیروئید فعالیت طبیعی خود را از دست داده و عموماً دچار پرکاری خواهد شد. این بیماری ۵ نوع مختلف دارد و می‌تواند برای چند هفته یا چند ماه ادامه پیدا کند.

10. ید بیش از حد

هنگامی که شما بیش از حد ید (ماده معدنی که برای تولید هورمون‌های تیروئید استفاده می‌شود) در بدن خود داشته باشید، تیروئید بیش از نیاز خود هورمون تولید می‌کند. ید بیش از حد را می‌توان با برخی داروها مانند: آمیودارون، داروی قلب و شربت‌های سرفه درمان کرد.

11. سرطان‌های غده تیروئید

یکی از بیماری‌های نادر در غده تیروئید و انواع سرطان؛ سرطان غده تیروئید است که عموماً خانم‌ها و افراد بالای سی سال را درگیر می‌کند. پزشکان برای درمان این بیماری از پرتودرمانی، هورمون‌درمانی و جراحی استفاده می‌کنند. این بیماری تا حد زیادی قابل‌درمان است. برای آشنایی هر چه بیشتر با علائم، نشانه‌ها و روش‌های درمان این اختلال توصیه می‌کنیم مقاله سرطان تیروئید را بخوانید.

اختلال‌های تیروئید در دوران بارداری

چنانچه که خانمی قبل از بارداری دچار اختلال کم‌کاری یا پرکاری تیروئید بود باید قبل از اقدام به بارداری سطح هورمون‌های تیروئیدی خود را تنظیم کند. زیرا جنین در سه‌ماهه اول زندگی خود به‌تنهایی قادر به ساخت هورمون تیروئیدی کافی نخواهد بود و نیاز خود را از طریق جفت از مادر خود دریافت می‌کند. اگر این اختلال در دوران بارداری کنترل و مدیریت نشود امکان زایمان زودرس، پارگی جفت، مرگ نوزاد، کندذهنی و تولد نوزاد نارس خواهد شد. طبق مطالعات انجام شده باید قبل از بارداری مادر تست‌های مربوط به تیروئید را انجام داده و تحت‌نظر متخصص زنان و متخصص غدد دارو مصرف کند.

انواع بیماری‌های تیروئید

بیماری‌های مرتبط با تیروئید انواع مختلفی دارد که برخی‌ها بر اثر ژنتیک، وراثت، ویروس یا اختلالات خودایمنی به وجود می‌آیند. این بیماری‌ها ممکن است در سطح‌های خفیف تا شدید طبقه‌بندی شوند. مانند:

1. پرکاری تیروئید خفیف، شدید، اولیه و زودرس
2. کم‌کاری تیروئید خفیف، شدید، اولیه و زودرس
3. ید بیش از حد
4. تیروئید غیرفعال
5. گریوز
6. تیروئیدیت
7. هاشیموتو
8. التهاب غده تیروئید
9. بیماری گریوز

• بیماری هاشیموتو
• بیماری‌های خودایمنی
• بیماری‌های پوستی
• بیماری‌های چشمی
• گواتر ساده و سمی
• ندول تیروئید
• سرطان‌های تیروئید

بیماری‌های پوستی تیروئید

افرادی که به اختلالات تیروئیدی دچار هستند اغلب بیماری و علائم پوستی را در سراسر پوست، مو و ناخن خود مشاهده می‌کنند. خشکی پوست، لک، ریزش مو، خارش، شکنندگی ناخن‌ها و ایجاد چین‌وچروک و پیری زودرس از بیماری‌های پوستی تیروئید است.

بیماری‌های تیروئید چشم

یکی از انواع بیماری‌های خود ایمنی تیروئید، بیماری تیروئید چشمی یا از حدقه بیرون ‌زدن چشم است. بسیاری‌ها این بیماری را با نام TDO یا گریوز چشم نیز می‌شناسند که با تیروئید در ارتباط است. محققان بر این باورند که این بیماری نوعی اختلال خود ایمنی بوده که به دلیل شباهت سلول‌های غده تیروئید و سلول‌های چشم با یکدیگر، سیستم ایمنی به بافت چشم به‌اشتباه حمله می‌کنند. علائم این بیماری شامل: آب‌ریزش چشم، خشکی چشم، سوزش و خارش چشم است. عموماً برای درمان این بیماری از قرص، پماد، قطره یا جراحی استفاده می‌کنند.

چه افرادی مستعد بیماری‌های غده تیروئید هستند؟

سه گروه زیر از دیگر افراد بیشتر مستعدابتلا به تیروئید هستند:

1. بیماری تیروئید می‌تواند هر کسی را تحت تأثیر قرار دهد. مرد و زن، پیر و جوان و حتی نوزادان هم می‌توانند درگیر اختلالات مربوط به این غده شوند. این بیماری ممکن است در بدو تولد یا با افزایش سن ایجاد شود. عموماً نوزادانی که با بیماری تیروئید به دنیا می‌آیند، دارای اختلال کم‌کاری تیروئید هستند. شایع‌ترین دوره بروز بیماری‌های تیروئید در خانم‌های مسن، اغلب پس از یائسگی است.
2. تیروئید یکی از شایع‌ترین بیماری‌های موجود در جهان است که جامعه هدف آن بسته به جنسیت و سن قدری متفاوت خواهد بود. برای مثال تحقیقات نشان می‌دهند که احتمال ابتلای یک زن به بیماری تیروئید تقریباً پنج تا هشت برابر بیشتر از یک مرد است.
3. چنانچه که در خانواده، شخصی دچار بیماری‌های تیروئیدی است یا خودتان دیابت نوع یک دارید، باید بدانید که نسبت به عموم مردم بیشتر در معرض ابتلا هستید. متخصصان در چنین حالتی پیشنهاد می‌کنند که آزمایش منظم برای بررسی مشکلات تیروئید به‌صورت سالانه انجام شود.

نحوه تشخیص بیماری‌های تیروئید

گاهی اوقات، تشخیص بیماری تیروئید ممکن است دشوار باشد زیرا علائم این بیماری به‌راحتی با نشانه‌های سایر بیماری‌ها اشتباه گرفته می‌شود. آزمایشاتی وجود دارد که دکتر غدد را قادر می‌سازد به این نشانه‌ها تیروئیدی تأیید یا عدم تأیید دهند. از جمله:

1. آزمایش خون

یکی از قطعی‌ترین راه‌ها برای تشخیص مشکل تیروئید، آزمایش خون است. در این نوع آزمایش میزان هورمون‌های تیروئیدی موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کنند. آزمایش خون تیروئید برای تشخیص اختلالات تیروئید مرتبط با پرکاری یا کم‌کاری تیروئید استفاده می‌شود. مانند:

• تیروئیدیت
• بیماری گریوز
• بیماری هاشیموتو
• گواتر
• ندول تیروئید
• سرطان تیروئید

2. تست‌های تصویربرداری

در بسیاری از موارد، نگاهی به تصویر تیروئید می‌تواند به بسیاری از سؤالات پاسخ روشنی بدهد. انجام تست‌های تصویربرداری مانند اسکن تیروئید، سونوگرافی و عکس‌برداری به دکتر سونوگرافی تیروئید این اجازه را می‌دهد که اندازه، شکل، شدت رشد ندول‌ها را بررسی کند.

3. معاینات فیزیکی

یکی از ساده‌ترین راه‌های تشخیص است که دکتر تیروئید در مطب یا بیمارستان با لمس دو طرف گلویتان وضعیت غده تیروئید شما را بررسی خواهد کرد. این روش اولین اقدام متخصص غدد برای تشخیص اختلال مربوط به غده تیروئید است.

برای درمان بیماری‌های تیروئید چه باید کرد؟

درمان به مشکل، شدت بیماری و علائم شما بستگی دارد. درمان‌های احتمالی ممکن است شامل داروها، درمان با ید رادیواکتیو یا جراحی تیروئید باشد. متخصصین برای درمان و کنترل هر بیماری تجویز و روش خاصی را در پیش خواهند گرفت. همچون:

داروهای ضد تیروئید

اگر شما به بیماری پرکاری تیروئید دچار باشید، عموماً پزشک برای کنترل آن متیمازول و پروپیل تیوراسیل در دزهای مشخص تجویز خواهد کرد.

داروهای تیروئیدی

داروهای جایگزین تیروئید، زمانی توسط پزشک ارائه می‌شود که فرد به کم‌کاری تیروئید مبتلا باشد. لووتیروکسین نوعی داروی تیروئیدی است که موجب افزایش هورمون‌های تیروئیدی در بدن خواهد شد. متخصص غدد با تجویز این دارو بیماری تیروئید را مدیریت می‌کند و شخص به‌راحتی به زندگی عادی خود باز می‌گردد.

مسدودکننده‌های بتا

این داروها میزان هورمون‌ها را در بدن فرد تغییر نمی‌دهند، اما علائم بیماری او را مدیریت می‌کند.

جراحی

روش دائمی‌تری از درمان است که فرد با تشخیص پزشک، قسمتی یا تمام غده تیروئید خود را جراحی یا خارج می‌کند؛ اما در این راهکار، فرد باید تا پایان عمر از هورمون‌های جایگزین تیروئید استفاده کند.

متخصصان بر این باورند که بهتر است در کنار روش‌های درمانی توصیه شده، شخص مبتلا به بیماری تیروئید موارد زیر را برای بهبود و تسریع روند درمان، در زندگی روزمره خود به کار ببندد:

• خواب کافی داشته باشید.
• مرتب ورزش کنید.
• مراقب رژیم غذایی خود باشید.
• تمام داروهای خود را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
• تحت‌نظر پزشک غدد بمانید.

آیا مصرف ویتامین و مکمل روی درمان تیروئید تاثیر می‌گذارد؟

به‌صورت مستقیم، خیر. ولی جذب ویتامنی‌ها و مکمل‌های مورد نیاز بدن در دوره‌های زمانی منظم و البته طبق دستور پزشک، تاثیر فراوانی روی سلامتی و درمان او خواهد گذاشت.

چگونه وضعیت تیروئید خود را در خانه بررسی کنیم؟

طبق دستورالعمل زیر پیش بروید:

1. برای انجام این خودآزمایی سریع و آسان، کافی است یک لیوان آب و یک آینه داشته باشید.
2. محل قرارگیری تیروئید خود را شناسایی کنید. تیروئید در جلوی گردن و بین استخوان یقه و سیب‌آدم است.
3. در حالی که در آینه نگاه می‌کنید، سر خود را به عقب خم کنید. از طریق آینه به گردن خود نگاه کنید.
4. اکنون با آرامش کمی آب بنوشید. هنگام بلعیدن آب به محل قرارگیری تیروئید خود دقت کنید.
5. در طول این آزمایش، شما باید به دنبال توده یا برآمدگی غیرعادی باشید.
6. اگر پس از چند بار تکرار متوجه توده یا برآمدگی شدید، توصیه می‌کنیم که با پزشک غدد ارتباط بگیرید. یکی از آسان‌ترین و مطمئن‌ترین راه‌ها برای دریافت وقت مشاوره،گرفتن نوبت‌ دکتر از سایت دکتر دکتر است.

اگر در این رابطه سوالی دارید، می‌توانید از مشاور سلامتی دکتردکتر بپرسید.