سودوافدرین (Pseudoephedrine)، نوعی داروی ضد احتقان و گرفتگی گلو و بینی است که به اشکال مختلف از جمله شربت، کپسول و قرص در داروخانه‌ها عرضه میشود. موارد مصرفی این دارو شامل رفع احتقان، درمان فشار سینوسی، کاهش تورم بینی و آسان‌تر شدن تنفس است. همچنین، سودوافدرین برای درمان علائم سرماخوردگی، آنفولانزا، سینوزیت حاد و مزمن و آلرژی‌های فصلی تجویز میشود. توجه داشته باشید که مصرف این دارو میتواند با عوارضی مانند بی‌خوابی، بی‌قراری، تپش قلب، سردرد، سرگیجه و بی‌اشتهایی همراه باشد. با اینکه امکان خرید دارو بدون نسخه وجود دارد، اما پیش از مصرف آن حتما باید با پزشک مشورت کنید. زیرا این دارو برای افرادی که فشار خون بالا دارند یا به بیماری‌های قلبی مبتلا هستند، با احتیاط تجویز میشود. حتی در بعضی موارد تجویز آن ممنوع است.
برای توضیح جامع‌تر، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی نکات مهم در مورد این دارو و معرفی کلی آن اختصاص می‌دهیم. با ما همراه باشید.
اگر سوالی داشتید، در انتهای مطلب و در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
موارد مصرف داروی سودوافدرین چیست؟
این دارو، معمولاً برای رفع و درمان مشکلات زیر تجویز میشود:
- گرفتگی بینی یا سینوس‌ها (ناشی از سرماخوردگی، سینوزیت، تب یونجه و سایر آلرژی‌های تنفسی)
- رفع مشکلات مربوط به بلع
- جایگزین مناسب داروهای جامد برای کودکان و سالمندان
همچنین، شربت سودوافدرین برای گوش یا رفع گرفتگی ناشی از التهاب و عفونت گوش نیز کاربرد دارد.
نام تجاری سودوافدرین چیست و به اشکالی تولید میشود؟
این دارو با نام‌های تجاری آفرینول و سودافد نیز در بازار موجود بوده و به اشکال دارویی زیر تولید میشود:
- قرص
- شربت
- سودوافدرین کپسول
- محلول (سودوافدرین تزریقی)
مناسب‌ترین شکل دارو را پزشک متخصص براساس نوع بیماری و شرایط جسمانی فرد تعیین میکند.
شربت سودوافدرین برای چی خوبه؟
این شربت برای درمان گرفتگی بینی و سینوس‌ها تجویز شده و برای افرادی که مشکل در بلع دارند یا کودک و سالمند هستند مناسب است. سایر موارد مصرفی این شربت، درمان گرفتگی گوش، التهاب یا عفونت گوش را شامل میشود. شربت سودوافد، نسبت به دیگر اشکال دارویی سریع‌تر جذب شده و البته مزه بهتری دارد. لازم به ذکر است که این شربت برای بزرگسالان نیز تجویز میشود.
بررسی نحوه عملکرد داروی سودافد
داروی سودافد، با اعمال اثر ضد گرفتگی در ناحیه بینی و گلو و تاثیر بر گیرنده‌های آلفا آدرنرژیک، تورم رگ‌های خونی در بینی و سینوس‌ها را کاهش میدهد. سپس، جریان هوا به شکل بهتری وارد مجرای بینی شده و مخاط تا حد زیادی از بین می‌رود. بدین ترتیب، گرفتگی بینی به‌دلیل سرماخوردگی، آنفولانزا، آلرژی و سینوزیت نیز رفع خواهد شد.
دوزهای داروی سودافد به چه صورت‌اند؟
دوزهای معمول سودوافدرین برای بزرگسالان و کودکان را در جدول زیر آورده‌ایم:
| گروه سنی | دوز معمول | حداکثر دوز روزانه | نکات ویژه |
|---|---|---|---|
| بزرگسالان و کودکان بالای ۱۲ سال | ۶۰ میلی‌گرم هر ۴ تا ۶ ساعت | ۲۴۰ میلی‌گرم | حداکثر ۴ بار در روز مصرف شود. |
| کودکان ۶ تا ۱۲ سال | ۳۰ میلی‌گرم هر ۴ تا ۶ ساعت | ۱۲۰ میلی‌گرم | مصرف با مشورت پزشک برای کودکان توصیه میشود. |
| کودکان زیر ۶ سال | مصرف بدون دستور پزشک ممنوع است. | – | ـ |
دوز مصرفی سودوافدرین برای کودکان و بزرگسالان توسط پزشک متخصص تعیین و تجویز میشود.
نحوه مصرف سودافد
این دارو حتماً باید مطابق با دستور متخصص گوش و حلق و بینی یا دستورالعمل‌های موجود در بسته‌بندی مصرف شود. در حالت کلی، پزشک متخصص مصرف این دارو را معمولاً هر ۴ تا ۶ ساعت تجویز میکند. از‌این‌رو نباید تعداد دفعات مصرف آن بیشتر از ۴ بار در طول شبانه‌روز باشد.
سایر نکات مهم در مورد نحوه مصرف این دارو را بررسی می‌کنیم:
- اگر این دارو را به‌صورت قرص یا دارو مصرف می‌کنید، حتما آب زیادی بنوشید؛
- از مصرف بیش‌ازحد این دارو خودداری کنید؛
- از جویدن یا خرد کردن دارو خودداری کنید.
همچنین، در صورت بروز هرگونه علائم غیرمعمول یا عوارض، مصرف دارو را متوقف کرده و سریعاً با پزشک مشورت کنید.
بهترین زمان مصرف سودافد چه زمانی است؟
برای کمک به جلوگیری از مشکلات خواب، بهتر است افراد آخرین دوز سودوافدرین را چند ساعت قبل از خواب مصرف کنند. در مورد بهترین زمان مصرف دارو پزشک متخصص تصمیم می‌گیرد.
بررسی کامل تفاوت‌های سودوافدرین با داروهای مشابه
داروهایی مانند فنیل‌افرین، کلرفنیرامین، آنتی‌هیستامین‌های ترکیبی و داروهای موضعی مانند اکسی‌متازولین، عملکردی مشابه با سودوافد دارند. اما تفاوت‌های مهمی در ترکیبات این نوع از داروهای سرماخوردگی با یکدیگر وجود دارد. نکات جزیی و مهم را در جدول‌های زیر بررسی خواهیم کرد.
تفاوت‌های سودافد با فنیل‌افرین
با اینکه هر دو با عنوان داروهای ضد احتقان تجویز می‌شوند، اما در مورد قدرت اثر، مدت‌زمان اثر و عوارض جانبی آنها تفاوت‌های مهمی وجود دارد. باهم بررسی می‌کنیم:
| ویژگی‌ها | سودوافدرین | فنیل‌افرین |
|---|---|---|
| نوع دارو | ضداحتقان خوراکی | ضداحتقان خوراکی |
| قدرت اثر | قوی و مناسب برای احتقان‌های شدید | ضعیف‌تر و مناسب برای احتقان‌های خفیف |
| مدت زمان اثر | طولانی (۴ تا ۶ ساعت) | کوتاه (کمتر از ۴ ساعت) |
| عوارض جانبی | بی‌خوابی، عصبی‌شدن، افزایش فشار خون | احتمال بروز ناراحتی‌های مربوط به معده و دستگاه گوارش (خفیف) |
| دسترسی بدون نسخه | امکان تهیه بدون نسخه وجود دارد اما محدود‌تر از فنیل‌آفرین است. | آامکان تهیه بدون نسخه وجود دارد. |
| کاربرد‌های درمانی | سرماخوردگی، آنفولانزا، سینوزیت و آلرژی‌های تنفسی شدید | سرماخوردگی و احتقان خفی |
سودوافدرین و فنیل‌افرین هر دو ضداحتقان بینی هستند و در مواردی جایگزین می‌شوند، اما عوارض جانبی آنها متفاوت است. از‌این‌رو پیش از مصرف باید به نکات مهم دقت کافی داشته باشید.
تفاوت‌های سودافد و کلرفنیرامین
داروی کلرفنیرامین نوعی آنتی‌هیستامین است که برای آلرژی‌های فصلی و عطسه تجویز میشود. در حالی که سودافد نوعی داروی ضد احتقان است که برای کاهش تورم عروق و رفع گرفتگی بینی موثر واقع میشود. جزئیات را در جدول زیر آورده‌ایم:
| ویژگی‌ها | سودوافدرین | کلرفنیرامین |
|---|---|---|
| نوع دارو | ضداحتقان خوراکی | آنتی‌هیستامین |
| هدف مصرف | کاهش تورم عروق بینی و رفع گرفتگی | کاهش علائم آلرژی مانند عطسه و آبریزش بینی |
| اثرگذاری بر احتقان | قوی و مستقیم | ضعیف‌تر و غیرمستقیم |
| عوارض جانبی | بی‌خوابی، افزایش ضربان قلب | خوابآلودگی، خشکی دهان |
| موارد مصرفی رایج | احتقان ناشی از سرماخوردگی و آنفولانزا | آلرژی‌های فصلی و عطسه |
در صورت ابتلا به احتقان بسیار شدید، مصرف سودافد موثر‌تر است.
بررسی تفاوت‌های سودوافد و آنتی‌هیستامین‌های ترکیبی
برخی داروها مثل سودافد پلاس ترکیبی از سودوافدرین و آنتی‌هیستامین هستند. در جدول زیر، این دو دارو را با هم مقایسه کرده‌ایم:
| ویژگی | سودوافدرین | داروهای ترکیبی (سودافد پلاس) |
|---|---|---|
| ترکیبات | تنها شامل سودوافدرین | شامل سودوافدرین و آنتی‌هیستامین |
| هدف مصرف | درمان احتقان و گرفتگی بینی | درمان همزمان احتقان، آلرژی و آبریزش بینی |
| عوارض جانبی | بی‌خوابی، افزایش فشار خون | ترکیب عوارض سودوافدرین و آنتی‌هیستامین (مانند خوابآلودگی) |
| موارد مصرفی | سرماخوردگی و آنفولانزا | سرماخوردگی همراه با علائم آلرژی |
نکته! مصرف همزمان این داروها توصیه نمی‌شود.
تفاوت‌های سودافد با داروهای موضعی مانند اکسی‌متازولین
نکات مهم را به صورت کامل در جدول زیر بررسی می‌کنیم:
| ویژگی‌ها | سودوافدرین | اسپری‌های موضعی (اکسی‌متازولین) |
|---|---|---|
| نوع مصرف | خوراکی | موضعی (بینی) |
| اثرگذاری | سیستمیک و با تأخیر (۳۰ دقیقه) | موضعی و سریع (چند دقیقه) |
| مدت زمان اثر | طولانی‌تر (۴ تا ۶ ساعت) | کوتاه‌تر (تا ۳ ساعت) |
| عوارض جانبی | افزایش فشار خون، بی‌خوابی | برگشت احتقان در صورت استفاده بیش از ۳ روز |
| موارد مصرفی | احتقان بینی و سینوس در کل بدن | احتقان بینی محدود |
پیش از مصرف یا انتخاب دارو، در مورد شرایط جسمانی خود و میزان تاثیر داروها با پزشک متخصص مشورت کنید.
عوارض مصرف سودوافد
عوارض مصرف سودوافد در سه دسته شایع، نه‌چندان شایع و نادر طبقه‌بندی می‌شوند که عبارتند از:
- عوارض شایع؛ سردرد، سرگیجه، ضعف، خشکی دهان، بی‌قراری، اضطراب، عصبانیت، حالت تهوع، بی‌خوابی یا بروز اختلال‌های مربوط به خواب؛ احساس بیماری
- عوارض نه‌چندان شایع؛ افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون، تپش قلب، رنگ‌پریدگی غیر نرمال، احساس لرزش، بالا رفتن فشار بدن، قرمز شدن پوست و ایجاد جوش
- عوارض نادر و جدی؛ سکته‌های مغزی و قلبی، بروز علائم روان‌پریشی مانند توهم، واکنش‌های شدید پوستی، تورم مغز، تشنج و تغییرات بینایی، افزایش شدید فشار خون، تنگی نفس یا احساس درد در قفسه سینه، تورم در ناحیه صورت، زبان یا گلو، تغییر در میزان ادرار
نکته! در صورت مواجهه با علائمی مانند تشنج، تپش قلب، سردرد شدید یا تغییرات بینایی، سریعاً به پزشک متخصص خود مراجعه کنید.
بررسی موارد منع مصرف داروی سودوافد
موارد اصلی منع مصرف این دارو عبارتند از:
- پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم)؛ زیرا این دارو میتواند علایم ناشی از بیماری را تشدید کند.
- دیابت؛ احتمالاً سودوافد میزان قند خون را افزایش میدهد.
- گلوکوم (بیماری چشمی)؛ دارو احتمالاً فشار داخل چشم را افزایش میدهد.
- فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی عروقی؛ احتمال افزایش فشار خون و ضربان قلب وجود دارد.
- نارسایی شدید کبد و کلیه؛ زیرا در این بیماران احتمال ایجاد اختلال در دفع دارو وجود دارد.
- بارداری و شیردهی؛ سودوافدرین در بارداری و شیردهی باید با احتیاط و مطابق نظر پزشک مصرف شود.
- اختلال‌های روانی؛ احتمالاً علایم بیماری‌های روانی را تشدید میکند.
در صورتی که شرایط فوق را دارید، پیش از مصرف دارو اکیداً با پزشک مشورت کنید.
چه افرادی نباید این دارو را مصرف کنند؟
مصرف سودوافدرین برای افرادی که شرایط زیر را دارند، مناسب نیست:
- کودکانی که زیر ۴ سال سن دارند؛
- مصرف‌کنندگان داروهای افسردگی گروه مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs) در ۲ هفته گذشته؛
- افرادی که به بزرگ‌شدگی پروستات مبتلا هستند؛
- افرادی که داروهای دارای تداخل با سودوافد را مصرف می‌کنند.
در صورتی که افراد شرایط فوق را داشته باشند و سودوافد مصرف کنند، احتمال بروز عوارض، تداخل‌های دارویی و حتی اوردوز نیز وجود دارد.
بررسی تداخلات دارویی سودوافدرین
در صورت مصرف سودوافد با بعضی از داروها، امکان بروز تداخل دارویی وجود دارد. نکات مهم و جزئی را در جدول زیر بررسی می‌کنیم:
| اسامی داروها | علت تداخل | علائم و مشکلات احتمالی |
|---|---|---|
| مهارکننده‌های مونوآمین‌اکسیداز (MAOIs)؛ مانند فنلزین، سلژیلین | افزایش اثرات محرک سودوافد | افزایش شدید فشار خون، سردرد ناگهانی، تپش قلب، اضطراب، یا حالت تهوع |
| بتابلاکرها؛ مانند آتنولول، پروپرانولول | کاهش اثرات بتابلاکرها یا سودوافد | کاهش اثر درمانی بتابلاکر (مانند کنترل فشار خون یا تپش قلب) |
| ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای؛ مانند آمی‌تریپتیلین | تشدید اثرات فشارخونی سودوافد | افزایش خطر فشار خون بالا و آریتمی قلبی |
| دیورتیک‌ها (مدرها)؛ مانند فوروزماید | کاهش اثربخشی دیورتیک‌ها | افزایش احتباس مایعات و فشار خون |
| داروهای حاوی کافئین یا محرک‌ها؛ مانند آمفتامین | تشدید اثرات محرک سودوافد | بی‌خوابی، تحریک‌پذیری، افزایش ضربان قلب، یا فشار خون بالا |
| داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن | تشدید اثرات افزایش فشار خون | افزایش احتمال فشار خون بالا یا آسیب کلیوی در استفاده طولانی‌مدت |
| داروهای تیروئید؛ مانند لووتیروکسین | تشدید اثرات محرک سیستم عصبی | افزایش ضربان قلب، تعریق زیاد، اضطراب، یا بی‌قراری |
| داروهای ضداحتقان دیگر؛ مانند فنیل‌افرین | افزایش خطر عوارض جانبی | افزایش فشار خون، اضطراب، تحریک قلبی، یا احتباس ادرار |
| داروهای ضدقلبی؛ مانند دیگوکسین | خطر آریتمی یا تشدید مشکلات قلبی | ضربان قلب نامنظم، سرگیجه یا تشدید عوارض قلبی |
| داروهای درمان آسم؛ مانند تئوفیلین | تشدید عوارض تحریک‌کننده | افزایش ضربان قلب، لرزش دست، اضطراب، یا بی‌خوابی |
این فهرست کامل نیست و سایر داروها هم می‌توانند با سودوافدرین تداخل داشته باشند. باید درباره داروهای مصرفی‌تان با پزشک صحبت کنید.
شرایط مصرف سودوافد برای سالمندان چگونه است؟
مصرف سودوافدرین برای سالمندان، به دلیل حساسیت بیشتر بدن آنها به عوارض داروها، نیازمند احتیاط و توجه بیشتری است. سالمندان، معمولا باید دوز کمتری از این دارو مصرف کنند و نظارت بیشتری بر عوارض احتمالی در اثر خورد این دارو بر روی آنها اعمال شود. افزایش فشار خون، بی‌خوابی و سردرد، از این دسته نشانه‌ها هستند.
آیا مصرف سودافد در بارداری و شیردهی مجاز است؟
مصرف این دارو در دوران بارداری، به دلیل کاهش جریان خون بین جفت و جنین توصیه نمی‌شود. همچنین، شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند این دارو در ۱۲ هفته اول بارداری میتواند به بروز نقایص مادرزادی منجر شود. البته این شواهد قطعی نبوده و به بررسی بیشتری نیاز دارند. مصرف سودوافدرین در شیردهی نیز باید مطابق با نظر پزشک متخصص انجام شود. زیرا هنوز در مورد اثرگذاری منفی این دارو در دوران شیردهی اطلاعات کامل و علمی در دست نیست.
آیا مصرف شربت سودوافد برای کودکان مشکل‌آفرین است؟
مصرف هرکدام از اشکال این دارو برای کودکان زیر ۴ سال هرگز توصیه نمی‌شود. زیرا استفاده از این داروها در کودکان بسیار کوچک، میتواند عوارض جانبی جدی یا حتی تهدید کننده برای زندگی کودک ایجاد کند. لازم به ذکر است که مصرف این دارو در نوزادان خطرناک است.
شرایط نگهداری از سودوافد چیست؟
برای نگهداری این دارو، نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- دارو را دور از دسترس اطفال نگه دارید؛
- دارو را در دمای اتاق بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتیگراد نگهداری کنید؛
- دارو را در محیط خشک و خنک نگهداری کنید.
همچنین، این دارو باید از گرما و رطوبت نیز دور نگه‌داشته شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده علائم اوردوز، حتما باید به پزشک مراجعه کنید. این علائم عبارتند از:
- سردرد
- سرگیجه
- اضطراب
- سرخوشی
- وزوز گوش
- تاری دید
- درد قفسه سینه
- تپش قلب
- افزایش یا کاهش فشار خون
- افزایش تشنگی
- تعریق
- مشکل در ادرار کردن
- تهوع و استفراغ
لازم به ذکر است که علائم اوردوز در صورتی که مداخلات پزشکی صورت نگیرد، با خطر مرگ همراه خواهد بود.
برای کسب آگاهی کامل در خصوص موارد مصرفی، عوارض و سایر نکات ضروری، باید به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. برای دریافت زمان حضوری و آنلاین از بهترین پزشکان این حوزه در سراسر کشور، به پلفترم آنلاین نوبت‌دهی دکتردکتر مراجعه کنید.
منابع:
mayoclinic.org
medicalnewstoday.com
healthline.com
