علت سرطان پروستات؛ آقایان این علائم را جدی بگیرند

رشد سلول‌های سرطانی پروستات یکی از بیماری‌های شایع در مردان است که بیشتر در سنین میانسالی و پیری آن‌ها را درگیر می‌کند اما هنوز دقیقا علت سرطان پروستات مشخص نشده است. این دسته از بیماری‌های مزمن، تهدیدهایی جدی برای زندگی بیماران هستند.

هرچقدر بیمار زودتر متوجه علائم بیماری شود و برای پیگیری و درمان، نزد متخصص اورولوژی برود، فرایند درمان سریع‌تر، ساده‌تر و نتیجه‌ بخش‌تر است. اگر پزشک در مراحلی که بیماری پیشرفت کرده، فرایند درمان را آغاز کند، احتمال اینکه بیماری به صورت کامل بهبود پیدا کند، کم خواهد بود. این موضوع اهمیت آگاهی درباره سرطان پروستات و سایر انواع بیماری‌های مزمن را مشخص می‌کند. در این مقاله توضیحاتی درباره این بیماری، علت و علائم آن ارائه می‌دهیم.

محتوای پزشکی این مقاله توسط دکتر امیرحسین بشاش، متخصص جراحی کلیه، مجاری ادراری و تناسلی (اورولوژی) مورد بررسی و تایید قرار گرفته است.

اگر سوالی دارید، می‌توانید در انتهای همین مطلب و در بخش نظرات بنویسید تا پزشک پاسخ دهد.

سرطان پروستات چیست؟

سرطان پروستات (Prostate cancer) شایع ترین سرطانی است که در مردان در سرتاسر جهان تشخیص داده می‌شود. پروستات غده کوچکی است که در پایین شکم و زیر مثانه قرار دارد و مجرای ادرار را احاطه کرده است. این غده هورمون تستوسترون را ترشح و همچنین مایع منی تولید می‌کند. منی ماده‌ای حاوی اسپرم است که در هنگام انزال از مجرای ادرار خارج می‌شود.

رشد غیرطبیعی و بدخیم سلول‌های پروستات به تشکیل تومور منجر شده که سرطان پروستات نامیده می‌شود. این سرطان می‌تواند به سایر نواحی بدن سرایت کند. پزشکان می‌توانند اکثر موارد را زود تشخیص داده و درمان موثری ارائه دهند.

انواع سرطان پروستات

تقریباً تمام موارد سرطان پروستات نوعی سرطان به نام آدنوکارسینوم است که در بافت غده پروستات رشد می‌کند. سایر انواع نادر سرطان که از پروستات منشاء می‌گیرند عبارتند از:

• کارسینوم سلول کوچک، مانند سرطان ریه
• تومورهای عصبی غدد درون ریز، مانند سرطان پانکراس
• کارسینوم‌های سلولی انتقالی، مانند سرطان کلیه
• سارکوم‌ها، مانند سرطان سلول‌های استخوانی

سرطان پروستات بر اساس سرعت رشد سلول‌ها نیز طبقه بندی می‌شود. دو نوع رشد دارد:

1. تهاجمی، یا به سرعت در حال رشد
2. غیر تهاجمی ‌یا با رشد کند

در سرطان تهاجمی، تومور می‌تواند بیش از حد رشد کند و به سایر نواحی بدن مانند استخوان‌ها گسترش یابد و به سرطان متاستاتیک تبدیل شود.

علت سرطان پروستات

محققان منبع مطمئنی در مورد علت دقیق سرطان پروستات ندارند. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که تغییرات خاصی در سلول‌های غده‌ای رخ می‌دهد. هنگامی‌ که سلول‌های غده پروستات غیر طبیعی به نظر می‌رسند، پزشک ممکن است این تغییرات را به عنوان نئوپلازی داخل اپیتلیال پروستات (PIN) معرفی کند. تقریباً 50٪ همه مردان بالای 50 سال PIN دارند. در ابتدا تغییرات آهسته بوده و سلول‌ها سرطانی نخواهند نیستند؛ اما آنها می‌توانند با گذشت زمان سرطانی شوند.

عوامل خطر سرطان پروستات

در حالی که سرطان پروستات ممکن است در هر مردی رخ دهد، برخی عوامل خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. این عوامل خطر عبارتند از:

• سن بالای 50 سال یا بیشتر
• سابقه خانوادگی سرطان پروستات
• قومیت‌ها یا نژادهای خاص؛ به عنوان مثال، مردان آفریقایی آمریکایی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات هستند.
• چاقی
• تغییرات ژنتیکی

برخی از مطالعات سایر عوامل خطر مانند رژیم غذایی و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی را هم نشان داده‌اند. اگرچه به طور کلی سرطان پروستات در مردان زیر 40 سال نادر است.

علائم سرطان پروستات

برخی از انواع سرطان پروستات غیر تهاجمی ‌هستند، بنابراین ممکن است علائمی ‌وجود نداشته باشد. اما سرطان پیشرفته پروستات اغلب علامت ایجاد می‌کند. اگر هر یک از علائم زیر را دارید، در تماس با پزشک خود تردید نکنید. علاوه بر این، سایر بیماری‌ها می‌توانند برخی از علائم سرطان پروستات مانند هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) را ایجاد کنند، بنابراین برای تشخیص صحیح باید با پزشک متخصص مشورت کنید. علائم سرطان پروستات می‌تواند شامل مشکلات ادراری، مشکلات جنسی و درد و بی حسی باشد.

مشکلات ادراری

مشکلات ادراری شایع هستند زیرا پروستات در زیر مثانه قرار دارد و مجرای ادرار را احاطه کرده است. به دلیل این موقعیت مکانی، اگر تومور روی پروستات رشد کند، می‌تواند به مثانه یا مجرای ادرار فشار بیاورد و مشکلاتی ایجاد کند. مشکلات ادراری شامل موارد زیر است:

• نیاز مکرر به ادرار کردن
• جریانی که کندتر یا ضعیف‌تر از حالت عادی است
• خونریزی هنگام ادرار کردن

مشکلات جنسی

اختلال نعوظ ممکن است یکی از علائم سرطان پروستات باشد. این ناتوانی جنسی باعث می‌شود مرد نتواند نعوظ داشته باشد و آن را حفظ کند. وجود خون در مایع منی پس از انزال نیز می‌تواند از علائم سرطان پروستات باشد.

درد و بی حسی

ممکن است دچار ضعف یا بی‌حسی در پاها شوید. همچنین در صورت گسترش سرطان، به علت فشار بر نخاع کنترل مثانه و روده خود را از دست خواهید داد.

غربالگری سرطان پروستات

غربالگری می‌تواند به تشخیص زودهنگام سرطان پروستات کمک کند. اگر در دسته افراد با ریسک فاکتورهای متوسط هستید، احتمالاً اولین آزمایش غربالگری خود را در سن 55 سالگی انجام می‌دهید. اگر در گروه پرخطر قرار دارید بهتر است زودتر به غربالگری‌‌ها را انجام دهید. غربالگری‌ها معمولا بعد از 70 سالگی متوقف می‌شود.

با این حال، غربالگری معایب و مزایای زیادی دارد. به عنوان مثال، یک مطالعه در سال 2018 نشان داد که PSA ممکن است شانس تشخیص زودهنگام شما را افزایش دهد، اما احتمال مرگ در اثر سرطان پروستات را کاهش نمی‌دهد. این آزمایش دارای برخی نگرانی‌های مرتبط است و مهم است که با پزشک خود درباره خطرات غربالگری PSA صحبت کنید.

نگرانی‌های دیگری که باید در مورد PSA در نظر گرفته شود مربوط به سطح دقت، تشخیص بیش از حد و تمایل به درمان بیشتر از نیاز و سود کلی نامشخص آن است.

سایر عواملی که می‌تواند سطح PSA را افزایش دهد، شامل موارد زیر است:

• پروستات بزرگ‌شده
• سن بالاتر
• انزال
• عفونت یا التهاب پروستات
• داروهای خاص
• معاینه دیجیتال رکتوم (DRE)

هنگامی‌ که تحت DRE قرار می‌گیرید، پزشک انگشت خود را که چرب شده و دستکش دارد در داخل راست روده شما قرار می‌دهد تا هرگونه برجستگی، سفت شدن یا بزرگ شدن ناحیه پروستات را احساس کند. از آنجایی که سرطان پروستات اغلب از پشت غده شروع می‌شود، گاهی با این روش تشخیص داده می‌شود. اگرچه این روش به اندازه آزمایش PSA موثر نیست، اما در مردانی که با وجود ابتلا به سرطان پروستات، همچنان سطح PSA متوسطی دارند موثرتر است.

تصویربرداری پروستات

با استفاده از تصویربرداری پیشرفته، مانند ام آر آی یا سونوگرافی، می‌توانید سرطان پروستات را تشخیص دهید. در یک مقاله تحقیقاتی در سال 2018، کارشناسان نشان دادند که اکنون می‌توانید آن را زودتر تشخیص دهید – و مرحله آن را بهتر شناسایی کنید – با فناوری‌های بهبود یافته.

آزمایش خون آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA)

غده پروستات پروتئینی به نام آنتی ژن اختصاصی پروتئین (PSA) می‌سازد. سطوح بالای PSA معمولا نشان دهنده سرطان است؛ و البته در صورت داشتن شرایط خوش خیم مانند BPH یا پروستاتیت نیز سطح آن افزایش می‌یابد.

بیوپسی پروستات

گاهی اوقات، اگر پزشک در معاینه مشکوک به سرطان باشد یا متوجه شود که سطح PSA شما افزایش یافته است، ممکن است بیوپسی پروستات را توصیه کند.

در طول بیوپسی، پزشک نمونه کوچکی از بافت پروستات را برای تجزیه و تحلیل سلول‌ها می‌گیرد. سرعت گسترش و رشد سلول‌های سرطانی را با شاخصی به نام نمره گلیسون  تعیین می‌کنند.

روش‌های تشخیص سرطان پروستات

همه افرادی که به احتمال زیاد سرطان پروستات دارند به تشخیص قطعی نیاز ندارند. برای مثال، اگر تومور به کندی رشد می‌کند، نیازی به آزمایش‌های بیشتر و اقدامات درمانی نیست. اگر تهاجمی‌تر باشد (سریع رشد می‌کند یا گسترش می‌یابد)، ممکن است به آزمایش‌های اضافی از جمله بیوپسی نیاز داشته باشید.

MRI یا سونوگرافی ترانس رکتال تصاویری از غده پروستات، از جمله مناطق مشکوک به سرطان را نشان می‌دهد. نتایج تصویربرداری به پزشک در تصمیم گیری برای انجام بیوپسی کمک می‌کند.

بیوپسی تنها راه مطمئن برای تشخیص سرطان پروستات یا آگاهی از میزان تهاجمی ‌بودن آن است. در طول بیوپسی سوزنی، پزشک یک نمونه بافت را برای آزمایش در آزمایشگاه برای سرطان برمی‌دارد. برخی از سلول‌های سرطانی ویژگی‌هایی مانند جهش دارند که به درمان‌های خاص پاسخ خوبی می‌دهند.

درجات و مراحل سرطان پروستات چیست؟

متخصصان از امتیاز گلیسون و مرحله‌بندی سرطان برای تعیین میزان جدی بودن سرطان و انواع درمان‌های مورد نیاز استفاده می‌کنند.

نمره گلیسون

نمره گلیسون به پزشک اجازه می‌دهد تا میزان غیرطبیعی بودن سلول‌های سرطانی را ارزیابی کند. هر چه تعداد سلول‌های غیر طبیعی بیشتر باشد، امتیاز گلیسون بالاتر خواهد بود.

مرحله‌بندی سرطان پروستات

سرطان ممکن است فقط در غده پروستات باشد (محلی)، به ساختارهای مجاور حمله کند (منطقه‌ای) یا به سایر اندام‌ها گسترش پیدا کند (متاستاز). سرطان پروستات بیشتر به استخوان‌ها و غدد لنفاوی سرایت می‌کند. همچنین می‌تواند در کبد، مغز، ریه‌ها و سایر اندام‌های شما ایجاد شود.

درمان سرطان پروستات

درمان به مرحله سرطان، نمره گلیسون و سطح PSA بستگی دارد. همچنین شایان ذکر است که بسیاری از گزینه‌های درمانی صرف نظر از مرحله سرطان ممکن است قابل استفاده باشند.

سرطان پروستات در مراحل اولیه

اگر سرطان کوچک و موضعی باشد، پزشک موارد زیر را توصیه کند:

انتظار یا نظارت دقیق

پزشک به طور منظم سطح PSA خون را بررسی می‌کند، اما ممکن است هیچ اقدام درمانی فوری انجام ندهد؛ یا پروستات را بیوپسی مجدد کند تا پیشرفت سرطان را بسنجد. وقتی سرطان پروستات به کندی رشد می‌کند، خطر عوارض جانبی درمان ممکن است نسبت به فواید درمان فوری بیشتر باشد.

عمل جراحی

اگر فردی نیاز به جراحی داشته باشد، متخصص اورولوژی این عمل را انجام خواهد داد. این جراح متخصص در درمان اختلالات سیستم ادراری است. آنها ممکن است یک پروستاتکتومی ‌رادیکال برای برداشتن تومور انجام دهند. علاوه بر برداشتن پروستات، در این روش بافت اطراف، وزیکول‌های منی و غدد لنفاوی مجاور نیز برداشته می‌شوند. پزشک می‌تواند این روش را با استفاده از جراحی باز، لاپاراسکوپی یا به کمک ربات انجام دهد.

پرتو درمانی

این درمان از پرتو برای از بین بردن سلول‌های سرطانی یا جلوگیری از رشد آنها استفاده می‌کند و خود به دو نوع مختلف تقسیم‌بندی می‌شود:

• پرتودرمانی خارجی: در این روش از دستگاهی در خارج از بدن برای ارسال پرتو به سمت سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. پرتودرمانی کانفورمال نوعی پرتودرمانی خارجی است که از رایانه برای کمک به هدایت و هدف قرار دادن یک ناحیه خاص استفاده می‌کند و خطر را برای بافت سالم به حداقل می‌رساند و اجازه می‌دهد دوز بالایی از اشعه به تومور پروستات برسد.
• پرتودرمانی داخلی: در این روش که به عنوان براکی‌تراپی نیز شناخته می‌شود، از دانه‌های رادیواکتیو استفاده می‌شود که پزشک در نزدیکی پروستات می‌کارد. جراح از اسکن‌های تصویربرداری مانند اولتراسوند یا توموگرافی کامپیوتری برای قرار دادن ماده رادیواکتیو استفاده می‌کند.

هورمون درمانی

گاهی درمان هورمونی نیز بخشی از درمان در زمینه سرطان پروستات موضعی است. هورمون درمانی سطح آندروژن‌ها (هورمون‌های جنسی مردانه) را در بدن کاهش می‌دهد یا تولید آنها را مسدود می‌کند. آندروژن‌های اصلی در مردان تستوسترون و دی هیدروتستوسترون هستند.

این آندروژن‌ها به رشد پروستات کمک می‌کنند و در واقع برای رشد سرطان پروستات ضروری هستند. کاهش یا مسدود کردن سطح گردش خون این هورمون‌ها می‌تواند به طور موقت رشد سرطان پروستات را مهار کند. پزشکان ممکن است این درمان را برای مدت معینی پس از پرتودرمانی به منظور کاهش احتمال عود سرطان پروستات تجویز کنند.

برای این کار معمولا از داروهایی مانند قرص سیپروترون کامپاند استفاده می‌شود.

سرطان پروستات پیشرفته

همانطور که سرطان رشد می‌کند، ممکن است در سراسر بدن پخش شود. اگر گسترش یابد یا پس از بهبودی دوباره عود کند، گزینه‌های درمانی تغییر خواهند کرد. گزینه‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

شیمی‌درمانی

این گزینه از داروهایی برای کمک به توقف رشد سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. شیمی درمانی در حالی که می‌تواند سلول‌های سرطانی را در سراسر بدن از بین ببرد، ممکن است اثرات نامطلوب زیادی ایجاد کند.

درمان هورمونی

به نظر می‌رسد مسدود کردن یا کاهش آندروژن‌های اختصاصی، رشد سلول‌های سرطانی را متوقف کرده یا به تاخیر می‌اندازد. برداشتن بیضه‌ها بیشترین میزان تستوسترون را تولید می‌کنند، بنابراین عمل جراحی برداشتن بیضه‌ها یا تزریق یا قرصی که از نظر بیوشیمیایی از برداشتن بیضه‌ها تقلید می‌کند، در کاهش تستوسترون موثر خواهند بود.

درمان هدفمند

در این روش از داروها یا مواد دیگری استفاده می‌شود که سلول‌های سرطانی خاصی را شناسایی و به آنها حمله می‌کند. به عنوان مثال، اگر فردی دارای جهش BRCA باشد، یک داروی خوراکی مهارکننده PARP می‌تواند جهش را هدف قرار داده و سلول‌های سرطانی را از بین ببرد.

ایمونوتراپی

ایمونوتراپی از سیستم ایمنی فرد برای کمک به مبارزه با سرطان استفاده می‌کند. دانشمندان می‌توانند از موادی که بدن تولید می‌کند استفاده کنند یا آنها را در آزمایشگاه بسازند تا به تقویت یا بازیابی دفاع طبیعی بدن در برابر سرطان کمک کنند.

تاثیر سرطان پروستات بر باروری

غده پروستات در تولید مثل جنسی و ناتوانی جنسی نقش مهمی دارد. سرطان پروستات و بسیاری از درمان‌های آن به طرق مختلفی بر باروری تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، جراحی برای برداشتن غده پروستات یا بیضه‌ها بر تولید مایع منی و باروری تأثیر می‌گذارد. همچنین پرتودرمانی می‌تواند بر بافت پروستات تأثیر بگذارد، به اسپرم آسیب برساند و مقدار مایع منی برای انتقال آن را کاهش دهد. درمان هورمونی نیز می‌تواند بر باروری تأثیر بگذارد.

از گزینه‌های رایج برای حفظ این عملکردها می‌توان به ذخیره کردن اسپرم قبل از جراحی یا استخراج مستقیم اسپرم از بیضه برای لقاح مصنوعی، اشاره کرد. هیچ تضمینی وجود ندارد که باروری پس از درمان سرطان پروستات دست نخورده باقی بماند. هرکسی که مایل است پس از درمان بچه دار شود، هنگام طراحی برنامه درمانی خود، باید در مورد گزینه‌های باروری با پزشک مشورت کند.

سرطان پروستات و رابطه زناشویی

شما نمی توانید سرطان را از طریق رابطه جنسی منتقل کنید. داشتن رابطه جنسی بر عملکرد درمانی شما تأثیری ندارد. داشتن رابطه جنسی هیچ تاثیری بر سرطان یا احتمال عود آن پس از درمان ندارد. همچنین اگر کاتتر داشته باشید، نعوظ بی خطر است.

سرطان پروستات و متاستاز به استخوان

بسیاری از مردان مشکلات مربوط به استخوان را در نتیجه سرطان پروستات یا درمان آن تجربه می‌کنند. از جمله، گسترش سرطان پروستات به استخوان‌ها (متاستازهای استخوانی) می‌تواند باعث درد شدید و شکستگی (شکستگی استخوان) شود. درمان هورمونی برای سرطان پروستات نیز اغلب باعث تحلیل استخوان، شکستگی و درد مفاصل می‌شود. یافته‌های یک مطالعه در سال 2017 تخمین زد که مبتلایان به سرطان پروستات که به متاستاز استخوانی دچار می‌شوند:

• 35 درصد نرخ بقای 1 ساله دارند
• 12 درصد نرخ بقای 3 ساله دارند
• 6 درصد دارای نرخ بقای 5 ساله هستند

تشخیص زودهنگام اختلالات استخوانی ممکن است به بهبود این پیش آگهی کمک کند.

آیا سرطان پروستات ارثی است؟

به نظر می رسد سرطان پروستات در برخی خانواده‌ها دیده می‌شود، که نشان می‌دهد در برخی موارد ممکن است یک عامل ارثی یا ژنتیکی وجود داشته باشد. با این حال، بیشتر سرطان‌های پروستات در مردان بدون سابقه خانوادگی بروز می‌کند. داشتن پدر یا برادر مبتلا به سرطان پروستات، خطر ابتلا به این بیماری را در مردان بیش از دو برابر افزایش می‌دهد.

علائم سرطان پروستات را جدی بگیرید!

هیچ راهی برای دانستن اینکه آیا سرطان پروستات دارید یا خیر بدون مراجعه به پزشک وجود ندارد؛ چرا که اکثر مردان مبتلا به سرطان پروستات اولیه هیچ علامتی ندارند. اگر علائمی دارید ممکن است ناشی از مشکلات دیگری باشد. به هر حال خودتان نمی‌توانید سرطان پروستات را بررسی کنید. پس اگر بیش از 50 سال دارید (یا بالای 45 سال اگر سابقه خانوادگی سرطان پروستات دارید یا یک مرد سیاه پوست هستید) بهتر است در کوتاه‌ترین زمان ممکن به دکتر مراجعه کنید، حتی اگر هیچ علامتی ندارید. اینها همه مواردی هستند که می‌توانند خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهند. اگر فکر می‌کنید نیاز به ویزیت یک متخصص دارید، می‌توانید از سیستم نوبت دهی آنلاین دکتردکتر کمک بگیرید.

در انتها از شما می‌خواهیم که اگر در این زمینه تجربه‌ای دارید، با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید.

منابع:

clevelandclinic

urologyhealth

medicalnewstoday

healthline

cancer.net

mayoclinic