افسردگی در کودکان ؛ علائم افسردگی در کودک که باید جدی بگیرید

افسردگی متخص بزرگسالان نیست. امروزه افسردگی در کودکان بسیار رایج است و باید علائم افسردگی در کودکان توسط والدین جدی گرفته شود. آیا تا به حال با پدران و مادرانی که به کودک آرام و صبور خود افتخار می‌کنند، برخورده‌اید؟ آیا هر گونه آرام بودن و هرگونه بی‌دردسر بودن برای پدرومادر، مایه خوشحالی و خرسندی است؟ از آن جایی که افسردگی در کمین همه کودکان است، نباید به آرام بودن کودک خود ببالیم؛ زیرا ممکن است او از افسردگی و تبعات آن رنج ببرد. شناخت عوامل بروز افسردگی در این زمینه اهمیت زیادی دارد. با دکتردکتر در این مقاله همراه باشید تا به بررسی انواع افسردگی، علت افسردگی در کودکان و نوجوانان و نحوه درمان افسردگی بپردازیم.

سوالات خود درباره افسردگی کودکان را در بخش کامنت ها بپرسید. مشاور سلامتی دکتردکتر به شما پاسخ می‌دهد.

کودکان هم دچار افسردگی می‌شوند

همه ما با شنیدن نام افسردگی، اولین جرقه‌ای که در ذهن‌مان روشن می‌شود، احساس ناراحتی، بیحالی و غمگینی است. نکته بسیار مهم در بررسی افسردگی کودکان این است که غمگین به نظر رسیدن کودک، همیشه نشانه افسردگی در او نیست. در صورتی که غم و اندوه دائمی ‌شود یا با فعالیت‌های اجتماعی عادی، علایق، کارهای مدرسه یا زندگی خانوادگی تداخل پیدا کند، ممکن است نشانه ابتلای کودک به افسردگی باشد.

یکی از مواردی که طبق تحقیقات با افسردگی کودکان ارتباط مستقیم دارد، پرخوری و اضافه وزن است. طبق این تحقیقات، اکثر کودکان مبتلا به افسردگی، دچار عارضه پرخوری و کم تحرکی هستند.

به نقل از webmd:

 تا 3 درصد از کودکان و 8 درصد از نوجوانان در ایالات متحده افسردگی دارند. این عارضه به طور قابل توجهی در پسران زیر 10 سال شایع‌تر است، اما در سن 16 سالگی، دختران بیشتر دچار افسردگی می‌شوند.

آشنایی با علائم افسردگی در کودکان

علائم افسردگی در کودکان متفاوت است؛ به همین دلیل در بیشتر موارد، این بیماری تشخیص داده نمی‌شود و علائم افسردگی را به پای تغییرات عاطفی و روانی می‌گذارند و نادیده می‌گیرند. افسردگی علاوه بر خستگی و بی‌حالی می‌تواند به صورت عصبانیت و میل به خشونت نیز نمود پیدا کند که به آن افسردگی نقاب‌دار گفته می‌شود.

شما به عنوان پدر و مادر، همیشه در حال غربالگری رفتار فرزندان خود هستید و می‌توانید علائم افسردگی را زودتر تشخیص دهید. دختر شما که قبلا بعد از برگشتن از مدرسه به زمین بازی می‌دوید، اکنون ترجیح می‌دهد جلوی تلویزیون بنشیند و دستش را در یک کاسه چیپس سیب زمینی فرو کند.

پسر شما در گذشته یک فوتبالیست حرفه‌ای بود و حالا ترجیح می‌دهد به جای فوتبال بازی کردن، خود را در اتاق خود محبوس می‌کند و به بازی‌های کامپیوتری مشغول شود و نوشابه بنوشد. اگر این صحنه برایتان آشنا به نظر می‌رسد، ممکن است زمان اقدام فرا رسیده باشد.

پرخوری عصبی نیز می‌تواند از علائم افسردگی باشد. علائم افسردگی در کودکان ممکن است در قالب علائم روانی، فیزیکی و اجتماعی باشد. در ادامه در مورد علائم افسردگی با شما صحبت می‌کنیم.

علائم روانی افسردگی در کودکان

افسردگی در کودکان ممکن است خودش را با علائم روانی نشان دهد. علائم روانی افسردگی در کودکان شامل موارد زیر است:

• تغییرات خلق و خو: ممکن است متوجه بشوید که فرزندتان تحریک‌پذیرتر یا غمگین‌تر از حد معمول است.
• خودگویی منفی یا عزت نفس پایین: ممکن است بشنوید که فرزندتان فقط درباره نکات منفی درباره خودش صحبت می‌کند و احساس بی ارزشی دارد.
• غم و اندوه: کودک همیشه در هر موقعیتی، غمگین و اندوهگین به نظر می‌رسد.
• مشکل در تصمیم‌گیری: در صورتی که کودک در هیچ موضوعی نمی‌تواند تصمیم بگیرد، احتمال افسردگی وجود دارد.
• تمرکز ضعیف: کودکان مبتلا به افسردگی در اکثر موارد تمرکز ضعیفی دارند و نمی‌توانند حواس‌شان را جمع کنند.
• افکار خودکشی: افکار خودکشی از بارزترین عوامل بروز افسردگی است. این موضوع را نادیده نگیرید.
• مصرف مواد مخدر: رفتارهای پرخطر و مصرف مواد مخدر ممکن است از علائم افسردگی باشند.
• عصبانیت و بدخویی: کودکان افسرده ممکن است همیشه عصبانی و بدخو باشند. دقت داشته باشید که هرزگاهی، عصبانیت و بدخویی به خصوص در نوجوانان طبیعی است.

با مشاهده هر یک از علائم افسردگی در کودکان ، دیگر رفتارهای فرزند خود را مورد بررسی قرار دهید. در اختلال دوقطبی نیز علائم افسردگی مشاهده می‌شوند و برای تشخیص این دو اختلال از هم باید با روانپزشک مشورت کنید.

علائم فیزیکی افسردگی در کودکان

گاهی اوقات افسردگی ممکن است خودش را با علائم فیزیکی نشان دهد.

علائم فیزیکی افسردگی شامل موارد زیر است:

• سردرد مکرر
• معده درد مکرر
• کم‎خوابی یا بیش از حد خوابیدن
• کاهش یا افزایش وزن (نوسان وزنی)
• کم اشتها بودن یا بیش از حد غذا خوردن
• احساس خستگی شدید
• ناتوانی یا بی‌قراری در نشستن
• بی‌انرژی و بی‌حال بودن

در صورتی که در خواب و اشتهای فرزندتان به صورت ناگهانی، تغییراتی ایجاد شد، نادیده نگیرید. به عنوان والدین آگاه، علائم افسردگی را بررسی کنید  وجود افسردگی ارثی را جدی بگیرید و در صورت نیاز از یک روانشناس مشورت بگیرید.

علائم اجتماعی افسردگی در کودکان

افسردگی یک جنبه اجتماعی هم دارد. در صورتی که فرزندتان به صورت ناگهانی از اجتماع فرار می‌کند، ممکن است نشانه‌ای از افسردگی باشد.

علائم اجتماعی افسردگی در کودکان عبارتند از:

• عملکرد ضعیف مدرسه
• غیب‌های مکرر از مدرسه
• دوری از خانواده و یا دوستان
• بروز رفتارهای مشکل‌دار در مدرسه
• انجام ندادن فعالیت‌های مورد علاقه و سرگرمی‌ها

نشانه‌های افسردگی در کودکان را جدی بگیرید. هر چقدر افسردگی زودتر تشخیص داده شود، درمان آن نیز آسان‌تر می‌شود. شناخت تاثیر افسردگی بر چهره نیز به شما کمک خواهد کرد این افسردگی را سریعتر تشخیص دهید.

سایر علائم و نشانه های افسردگی

سایر علائم و نشانه های افسردگی در کودکان عبارتند از:

• احساس غم و ناامیدی مداوم
• ترس از طرد شدن
• گریه‌های پی در پی
• بی توجهی نسبت به علایق
• رفتارهای نامطلوب جنسی
• کاهش بیان احساسات و عواطف برای دیگران
• بخشش دارایی
• ناامیدی
• کسالت مداوم
• حساسیت شدید نسبت به رد یا شکست در کارها
• فرار از خانه یا افکار مربوط به آن

با مشاهده هر یک از علائم ذکر شده، بهتر است هر چه سریع‌تر با یک روانشناس در مورد شرایط و علائم فرزندتان صحبت کنید.

علت افسردگی در کودکان چیست؟

علت افسردگی در کودکان می‌تواند مجموعه‌ای از اتفاق‌ها و شرایطی باشد که به سلامت جسمانی، رویدادهای زندگی، سابقه خانوادگی، محیط زیست، آسیب پذیری ژنتیکی و اختلالات بیوشیمیایی مربوط می‌شود.

به نقل از clevelandclinic:

 کارشناسان دقیقا نمی‌دانند چه چیزی باعث افسردگی در کودکان و نوجوانان می‌شود، اما آن‌ها فکر می‌کنند که ژنتیک و عوامل محیطی در آن نقش دارند.

کودکانی که سابقه خانوادگی افسردگی دارند و همچنین کودکانی که دارای والدین افسرده هستند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به افسردگی هستند. علت افسردگی در کودکان می‌تواند هرج و مرج در خانواده، درگیری بین والدین و یا اعتیاد پدران و مادران به مواد الکلی و مواد مخدر نیز باشد.

در حالت کلی، علت افسردگی در کودکان شامل موارد زیر است:

• ژنتیک و سابقه خانوادگی (سایر خویشاوندان بیولوژیکی نزدیک، افسردگی دارند)
• بیماری یا آسیب جسمی
• رویدادهای استرس‌زا زندگی مانند جدایی، طلاق، جابجایی یا مرگ یکی از نزدیکان
• مصرف مواد
• قلدری یا قرار گرفتن در معرض سایر تجربه‌های آسیب‌زا

افسردگی یک حالت گذرا نیست و حتما احتیاج به درمان دارد؛ زیرا به خودی خود از بین نمی‌رود. علت افسردگی در کودکان ممکن است بیماری‌های جسمی ‌مانند کم خونی و اختلالات تیروئید باشد.

روند درمان افسردگی کودکان چگونه است؟

دو راه اصلی برای درمان افسردگی در کودکان وجود دارد. روان درمانی و دارو درمانی دو روش رایج برای درمان افسردگی در کودکان هستند. هر دو روش ممکن است به تنهایی کار کنند، اما به نظر می‌رسد که با هم بهتر عمل کنند.

انتخاب روش درمانی، توسط دکتر روانشناس بر اساس شرایط کودک انجام می‌گیرد. پزشک ممکن است یکی از روش‌ها و یا هر دو روش را برای درمان پیشنهاد کند. در ادامه روش‌های درمان افسردگی را بیان می‌کنیم.

درمان افسردگی کودکان بدون دارو (روان شناختی رفتاری)

روان شناختی رفتاری که به آن CBT گفته می‏شود، روش درمان روانی است که به کودک، آموزش فکر کردن در مورد خود، گذشته و آینده را می‌دهد. در این روش درمانی، مهارت‌های مقابله و تکنیک‌های آرام سازی را برای مدیریت رفتارهای منفی و اضطراب توسط دکتر غربالگری اضطراب کودکان آموزش داده می‌شود.

درمان افسردگی در کودکان با دارو

درمان افسردگی در کودکان با داروهای ضدافسردگی نیز امکان‌پذیر است. رایج‌ترین داروهای ضدافسردگی برای کودکان، مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین با نام مخفف اس‌اس‌آرآی‌ها (SSRIs) است. این داروها باعث افزایش سطح سروتونین در مغز کودک می‌شود. سروتونین ماده شیمیایی است که احساس شادی را در کودک افزایش می‌دهد. SSRIs رایج برای درمان افسردگی عبارتند از:

• فلوکستین (Prozac®)
• پاروکستین (Paxil®, Pexeva®)
• سرترالین (Zoloft®)

این داروها مانند بسیاری از داروها ممکن است عوارض داشته باشند. در صورت مشاهده عوارضی مثل واکنش آلرژیک، مدفوع خونی، تب شدید و ضربان سریع یا نامنظم قلب با پزشک تماس بگیرید.

داروهای ضدافسردگی به مرور زمان اثر می‌کنند؛ بنابراین اجازه قطع ناگهانی قرص را به فرزندتان ندهید. قطع ناگهانی قرص‌های ضدافسردگی ممکن است عوارض جدی به دنبال داشته باشد. مصرف داروها را طبق تجویز پزشک ادامه دهید تا داروها تاثیر مثبت خود را روی افسردگی بگذارند.

نقش والدین در درمان افسردگی کودکان و نوجوانان

اگر به افسردگی در کودک یا نوجوان خود مشکوک هستید، برای گوش دادن به نگرانی‌های او وقت بگذارید. حتی اگر احساس می‌کنید که مشکل او واقعا نگران کننده نیست، باز هم به یاد داشته باشید که مشکلات را از دید او بنگرید و بررسی کنید.

مهم‌ترین مساله بین شما و فرزندتان این است که راه‌های ارتباطی با او را همیشه باز نگه دارید. حتی اگر فرزندتان از ارتباط با شما کناره گیری نمود، سعی کنید با او احساس همدردی بیشتری داشته باشید تا به شما اعتماد کند و شما را پشتیبان مناسبی برای خود ببیند.

آیا خطر خودکشی کودک افسرده را تهدید می‌کند؟

خودکشی اگرچه در میان کودکان بسیار نادر است، اما در موارد حاد، تبعات بیماری می‌تواند منجر به اقدام به خودکشی شود که معمولا بدون برنامه‌ریزی و به صورت یک اقدام جنون آمیز و تکانه‌ای رخ می‌دهد.

علائم هشدار دهنده احتمال خودکشی کودکان

احتمال اقدام به خودکشی در دختران بیش از پسران است. کودکانی که دارای سابقه خانوادگی خشونت، سوء مصرف الکل، یا سوء استفاده فیزیکی یا جنسی هستند، در معرض خطر بیشتری برای خودکشی قرار دارند.

علائم هشدار دهنده احتمال خودکشی کودکان عبارتند از:

• دوری از اجتماع
• علاقه به استفاده از سلاح
• افزایش رفتارهای مشکل‌ساز
• صحبت زیاد در مورد مرگ و یا خودکشی
• ناامیدی بیشتر و احساس درماندگی زیاد
• استفاده از مواد مخدر

با مشاهده این علائم، دکتر افسردگی کودک را مطلع کنید و توجه بیشتری به فرزندتان داشته باشید.

چطور از ابتلای فرزندمان به افسردگی جلوگیری کنیم؟

راه واضحی برای پیشگیری از افسردگی وجود ندارد. ممکن است علت افسردگی در کودکان ، بیولوژیکی باشد و یا به دلیل شرایط خاص زندگی، پدیدار شود و روشی برای پیشگیری از این موارد، وجود ندارد. والدین همیشه توانایی مدیریت استرس‌های زندگی فرزندشان را ندارند. کارهایی که می‌توانید برای سلامت روان فرزندتان انجام دهید، به شرح زیر است:

• ورزش روزانه و تفریح کافی
• محیط امن و حمایتی در مدرسه و خانه
• خواب کافی
• وعده‌های غذایی متعادل

با فراهم کردن این موارد، سلامت روان کودک‌تان حفظ می‌شود. سعی کنید با فرزندتان رابطه خوبی داشته باشید و مدام با او در مورد نگرانی‌ها و ترس‌هایش صحبت کنید.

رابطه افسردگی کودکان با بی تحرکی و بازی های رایانه ای

مطالعات نشان می‌دهند که افسردگی در کودکان باعث می‌شود تا آن‌ها به جای علاقه به فعالیت‌های ورزشی و جسمانی به سراغ بازی های رایانه‌ای و فضاهای مجازی بروند. همچنین مشغولیت زیاد با بازی‌های رایانه‌ای می‌تواند مانند یک چرخه باطل باعث به وجود آمدن افسردگی شود. اعتیاد کودک و نوجوان به بازی‌های رایانه‌ای علاوه بر ایجاد حس پرخوری و همچنین اضافه وزن، باعث می‌شود تا مدت زمان تعامل فرزندان با والدین به شدت کاهش پیدا کند. همین مساله باعث دوری آن‌ها از هم و بروز افسردگی در کودکان و نوجوانان می‌شود.

مطالعات نشان داده‌اند که فعالیت بدنی یکی از درمان‌های افسردگی است که می‌تواند به شکستن چرخه معیوب افسردگی، بی تحرکی و افزایش وزن کمک کند.

تفاوت افسردگی و اضطراب در کودکان

افسردگی و اضطراب در کودکان نشانه‌های متفاوتی دارند. اضطراب اغلب با بی‌قراری و نگرانی خودش را نشان می‌دهد اما افسردگی در اکثر موارد با غم و ناامیدی همراه است. علائم افسردگی را در قسمت‌های قبلی این بررسی کردیم، حال می‌خواهیم علائم اضطراب را بررسی کنیم. با مقایسه علائم افسردگی و اضطراب می‌توان به تفاوت این دو پی برد.

علائم اضطراب در کودکان شامل موارد زیر است:

• نگرانی بیش از حد درباره‌ کارها
• تمرکز ضعیف
• احساس سردرگمی
• حافظه ضعیف
• توجه بیش از حد به تهدیدهای احتمالی
• ترس از دست دادن کنترل
• افکار ترسناک
• ترس از بیماری یا مرگ
• افکار مسابقه‌ای

اختلالات اضطرابی دوران کودکی، نشانه‌های پایداری هستند که بر یک موضوع متمرکز شده و باعث ناراحتی کودکان می‌شوند و زندگی روزمره آنان را مختل می‌سازند. اختلالات اضطراب در کودکان معمولا به سه دسته اضطراب جدایی، فوبیای اجتماعی و اختلال اضطراب فراگیر تقسیم می‌شوند.

کوچک ترین علامت، یک هشدار بزرگ است!

شناخت علائم افسردگی در کودکان و صحبت و مشاوره با یک دکتر روانشناس کودک می‌تواند کلید حل بسیاری از مشکلات باشد. پزشک قبل از هر چیزی سعی می‌کند علت افسردگی در کودکان را با در نظر گرفتن اقتضای سنی آن‌ها، پیدا کند. عوامل محیطی و عدم اعتماد به نفس در کودکان و نوجوانان در بروز افسردگی نقش موثری دارند. تربیت کودک پروسه‌ای ساده و راحت نیست که بدون دانایی انجام شود. بهره‌مندی از تخصص روانشناسی، برای تربیت کودکان و نوجوانان و جلوگیری از افسردگی در کودکان موثر خواهد بود. تخصص روانشناسی چیست؟ حوزه روانشناسی، مسائل مربوط به افکار، ابعاد مختلف رفتار و احساسات انسانی را مورد بررسی قرار می‌دهد و پس از تشخیص مشکل روانی و اختلالات رفتاری به درمان آن می‌پردازد.

اگر مایل به تشخیص و درمان افسردگی در کودکان هستید می‌توانید از طریق سایت دکتردکتر از بهترین دکتر روانشناس، نوبت اینترنتی بگیرید و یا به صورت تلفنی از آن‌ها مشاوره دریافت کنید.

سوالات متداول افسردگی کودکان

منابع

my.clevelandclinic.org

www.webmd.com