اضطراب و افسردگی در کودکان

آیا تا به حال با پدران و مادرانی که به کودک آرام و صبور خود افتخار می کنند، برخورده اید؟ آیا هر گونه آرام بودن و هرگونه بی دردسر بودن برای پدرومادر، مایه خوشحالی و خرسندی است؟ 

جهت دریافت نوبت دکتر روانشناس کلیک کنید

آیا می دانید که افسردگی در کمین همه کودکان است؟ پس نباید به آرام بودن کودک خود ببالیم چرا که ممکن است او از افسردگی و تبعات آن رنج ببرد. با دکتردکتر در این مقاله همراه باشید تا به بررسی افسردگی در کودکان و نوجوانان و دلایل بروز و درمان آن بپردازیم.

افسردگی در کودکان چیست؟

همه ما با شنیدن نام افسردگی، اولین جرقه ای که در ذهنمان روشن می شود، احساس ناراحتی، بیحالی و غمگینی است اما نکته بسیار مهم در بررسی افسردگی کودکان این است که غمگین به نظر رسیدن کودک همیشه نشانه افسردگی در او نیست. اما اگر غم و اندوه دائمی شود یا با فعالیت های اجتماعی عادی، علایق، کارهای مدرسه یا زندگی خانوادگی تداخل پیدا کند، ممکن است نشانه ابتلای کودک به افسردگی باشد. یکی از مواردی که طبق تحقیقات با افسردگی کودکان ارتباط مستقیم دارد، پرخوری و اضافه وزن است. طبق این تحقیقات اکثر کودکان مبتلا به افسرگی، دچار عارضه پرخوری و کم تحرکی هستند.

افسردگی در کودکان و علائم آن

علائم افسردگی در کودکان متفاوت است به همین دلیل در بیشتر موارد، این بیماری تشخیص داده نمی شود و درمان آن پیگیری نمی گردد و بیشتر این علائم به پای تغییرات عاطفی و روانی عادی در نظر گرفته می شوند. اما افسردگی علاوه بر خستگی و بیحالی می تواند به صورت عصبانیت و میل به خشونت نیز نمود پیدا کند که به آن افسردگی نقاب دار گفته می شود.

شما به عنوان پدر و مادر، همیشه در حال غربالگری رفتار فرزندان خود هستید و می توانید علائم افسردگی را تشخیص دهید. دختر شما که قبلاً بعد از برگشتن از مدرسه به زمین بازی می دوید، اکنون ترجیح می دهد جلوی تلویزیون بنشیند و دستش را در یک کاسه چیپس سیب زمینی فرو کند. پسر شما، در گذشته یک فوتبالیست حرفه ای بود و حالا ترجیح می دهد به جای فوتبال بازی کردن، خود را در اتاق خود محبوس کرده و به بازی های کامپیوتری مشغول شود و نوشابه بنوشد. اگر صحنه ای مانند این ها برایتان آشنا به نظر می رسد، ممکن است زمان اقدام فرا رسیده باشد. پرخوری عصبی می تواند از علائم افسردگی باشد.

علائم و نشانه های افسردگی در کودکان عبارتند از:

• بدخلقی یا عصبانیت
• احساس غم و ناامیدی مداوم
• انزوای اجتماعی
• ترس از طرد شدن
• افزایش یا کاهش اشتها
• اختلالات خواب
• گریه های پی در پی
• اختلال در تمرکز
• خستگی و بی حالی
• دردهای جسمانی که نسبت به درمان پاسخ نمی دهند مانند معده درد، اسهال، سردرد و استخوان درد.
• بی توجهی نسبت به علایق
• احساس بی ارزشی یا گناه
• افکار مرگ یا خودکشی
• رفتارهای نامطلوب جنسی
• میل به فعالیت های پرخطر و ریسکی
• تصادفات مکرر
• سوء مصرف مواد
• منفی نگری
• صحبت بی رویه از مرگ
• کاهش بیان احساسات و عواطف برای دیگران
• بخشش دارایی
• ناامیدی
• کسالت مداوم
• عزت نفس پایین
• حساسیت شدید نسبت به رد یا شکست در کارها
• غیبت های پیاپی در مدرسه یا عملکرد ضعیف در مدرسه
• فرار از خانه یا افکار مربوط به آن

خودکشی اگرچه در میان کودکان بسیار نادر است اما در موارد حاد ممکن است تبعات بیماری منجر به اقدام به خودکشی شود که معمولا بدون برنامه ریزی و به صورت یک اقدام جنون آمیز و تکانه ای رخ می دهد.

احتمال اقدام به خودکشی در دختران بیش از پسران است. کودکانی که دارای سابقه خانوادگی خشونت، سوء مصرف الکل، یا سوء استفاده فیزیکی یا جنسی هستند، در معرض خطر بیشتری برای خودکشی هستند.

چرا کودکان افسرده می شوند؟

مانند بزرگسالان، افسردگی در کودکان می تواند ناشی از مجموعه ای از اتفاقات و شرایط باشد که به سلامت جسمانی، رویدادهای زندگی، سابقه خانوادگی، محیط زیست، آسیب پذیری ژنتیکی و اختلالات بیوشیمیایی مربوط می شود. افسردگی یک حالت گذرا نیست و حتما احتیاج به درمان دارد زیرا به خودی خود از بین نمی رود. گاهی اوقات، بیماری های جسمی مانند کم خونی و اختلالات تیروئید می تواند باعث افسردگی شود. و برخی از داروهای افسردگی می توانند باعث افزایش وزن  و چاقی کودکان شوند.

پیشگیری از افسردگی در کودکان

کودکانی که سابقه خانوادگی افسردگی و همچنین کودکانی که دارای والدین افسرده هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به افسردگی هستند.  هرج و مرج در خانواده، درگیری بین والدین و یا اعتیاد پدران و مادران به مواد الکلی و مواد مخدر نیز زمینه ساز بروز افسردگی در کودکان هستند.

درمان افسردگی در کودکان

اگر به افسردگی در کودک یا نوجوان خود مشکوک هستید، برای گوش دادن به نگرانی های او وقت بگذارید. حتی اگر احساس می کنید که مشکل او واقعا نگران کننده نیست باز هم به یاد داشته باشید که مشکلات را از دید او بنگرید و بررسی کنید. پس مهم ترین مساله بین شما و فرزندتان این است که راه های ارتباطی با او را باز کنید و باز نگه دارید. حتی اگر فرزندتان از ارتباط با شما کناره گیری نمود، سعی کنید با او احساس همدردی بیشتری داشته باشید تا به شما اعتماد نماید و شما را پشتیبان مناسبی برای خود ببیند.

رابطه افسردگی کودکان با بی تحرکی و بازی های رایانه ای

مطالعات نشان می دهند که افسردگی در کودکان باعث می شود تا آنها به جای علاقه به فعالیت های ورزشی و جسمانی، به سراغ بازی های رایانه ای و فضاهای مجازی بروند و همچنین مشغولیت زیاد با بازی های رایانه ای می تواند مانند یک چرخه باطل باعث به وجود آمدن افسردگی شود. اعتیاد کودک و نوجوان به بازی های رایانه ای علاوه بر ایجاد حس پرخوری و همچنین اضافه وزن باعث می شود تا مدت زمان تعامل فرزندان با والدین به شدت کاهش پیدا کند و همین مساله باعث دوری آنها از هم و بروز افسردگی در کودکان و نوجوانان می شود. مطالعات نشان داده اند که فعالیت بدنی یکی از درمان های افسردگی است که می تواند به شکستن چرخه معیوب افسردگی، بی تحرکی و افزایش وزن کمک کند. پس همیشه به یاد داشته باشید که کودکان و نوجوانان صرف نظر از سن و جثه شان، نیازمند و لایق عشق هستند. پس عشق را به آنها بدهید و عشق درونی خود را به آنها ابراز نمایید تا اینه تمام نمای وجود بیکران عشق برای شما باشند.

یکی از اولین اقداماتی که برای مقابله با افسردگی و پرخوری ناشی از افسردگی می توانید در منزل انجام دهید، خودداری از خرید خوراکی های ناسالم و پرکالری است زیرا در صورت نبود این خوراکی ها در خانه مجبور نیستید مرتبا کودک خود را از خوردن آنها منصرف کنید و به او امر و نهی نمایید. اگر کودکان برای جبران مسائل عاطفی پرخوری می کنند، مهم است که محرک های آنها را برای خوردن پیدا کنید. از او بخواهید تا یک دفتر داشته باشد و محرک هایی که باعث می شوند تا دچار عصبانیت، استرس، اضطراب و خستگی و بیحالی شود را یادداشت نماید. پس از شناسایی این محرک ها می توانید در کنترل و مقابله با آنها با فرزندتان همیاری نمایید.

تفاوت افسردگی و اضطراب در کودکان

افسردگی و اضطراب در کودکان نشانه های متفاوتی دارند.اختلالات اضطرابی دوران کودکی نشانه های پایداری هستند که بر یک موضوع متمرکز می شوند و باعث ناراحتی کودکان شده و زندگی روزمره آنان را مختل می سازند. اختلالات اضطراب در کودکان به سه دسته تقسیم می شوند:

اضطراب جدایی

شایع ترین اختلال اضطراب دوران کودکی زمانی، اضطراب جدایی است که باعث می شود تا کودک احساس کند که تهدیدی برای خانواده است و آنها تلاش می کنند تا از شر او خلاص شوند یا ترس از دست دادن یکی از اعضای خانواده به جان کودک می افتد و او را راحت نمی گذارد. جدا بودن از خانواده برای این بچه ها ترسناک است. آنها ممکن است در دوران مدرسه دچار سردرد، معده درد یا اسهال شدید شوند اما این درد از مغز و احساس آنها نشات می گیرد و نه از روده های آنان!

فوبیای اجتماعی

کودکانی که دچار اختلال فوبیای اجتماعی هستند به شدت از کارهای جمعی و محافل عمومی گریزان هستند.  آنها اغلب “لال اجتماعی” می شوند. آنها با پدر و مادر و افراد خانواده خود صحبت می کنند اما این صحبت کردن مختص درون خانه است و بیرون از خانه آنها لال می شوند و با هیچکس قادر به برقراری ارتباط نیستند.

اختلال اضطراب فراگیر

کودکان و نوجوانانی که درگیر اضطراب فراگیر می شوند به شدت و بیش از حد نگران آینده خود هستند. آنها حتی ممکن است 9 ساله باشند و نگران دانشگاه رفتن خود باشند!

سخن آخر:

صحبت و مشاوره با یک دکتر روانشناس کودک می تواند کلید حل بسیاری از مشکلات باشد. تربیت کودک پروسه ای ساده و راحت نیست که بدون دانایی قابلیت انجام داشته باشد. اگر در این زمینه نیاز به راهنمایی بیشتری دارید می توانید از طریق سایت دکتردکتر از بهترین روانشناسان کودک نوبت اینترنتی بگیرید و یا به صورت تلفنی با آنها مشاوره نمایید.