در پاسخ به سوال تخصص روانشناسی چیست باید گفت، این رشته، تخصصی است که به مطالعه و تحلیل رفتارهای انسانی با هدف ارتقای سلامت روان می‌پردازد. از مهم‌ترین وظایف روانشناس، می‌توان به تشخیص بیماری‌های روان، درمان بیماری‌های روانی، ارائه مشاوره و روان‌درمانی اشاره کرد؛ شاید این بهترین پاسخ در جواب دکتر روانشناس کیست، باشد.
افراد برای درمان بیماری‌های روانی همچون افسردگی، اضطراب و وسواس به کمک فردی با تخصص مشاوره نیاز دارند.
انواع روانشناس در گرایش‌های روانشناسی متفاوت، برای سلامت روان جامعه فعالیت می‌کنند که هرکدام در حوزه‌ای، متخصص هستند. روانشناسی بالینی، روانشناسی عمومی، روانشناسی اجتماعی، روانشناسی کودک و روانشناسی خانواده، انواع تخصص‌های روانشناسی هستند.
در این مقاله از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، به تعریف تخصص روانشناسی، انواع روانشناس و نقش آنها در بهبود سلامت جامعه پرداختیم. مطالعه این مقاله، به 6 دقیقه زمان نیاز دارد.
اگر در این مورد سوالی دارید، در قسمت نظرات در پایین همین صفحه، مطرح کنید تا مشاور سلامتی به آن پاسخ دهد.
تخصص روانشناسی چیست؟
تخصص روانشناسی، به مطالعه ابعاد مختلف رفتار، افکار و احساسات انسانی می‌پردازد. دکتر روانشناس، برای تشخیص و درمان مشکلات روانی و اختلالات رفتاری انسان‌ها آموزش دیده است.
مشکلاتی همچون اضطراب، اختلالات خوردن، اختلالات نقص توجه و بیش‌فعالی، مشکلات شخصیتی، اختلالات خواب و تعارضات ارتباطی و خانوادگی، از جمله مشکلات و بیماری‌هایی هستند که متخصص روانشناس به بررسی و درمانشان می‌پردازد.
دکتر روانشناس کیست؟
متخصص روانشناسی، به مطالعه و تحلیل فرایندهای ذهنی و رفتاری انسان، تشخیص بیماری‌های روانی و اختلالات روانشناختی و درمان آنها می‌پردازد. هدف اصلی تخصص روانشناسی، ارتقای سلامت و رفاه روانی هر فرد در جامعه است.
دکتر روانشناس به‌عنوان متخصصی آموزش‌دیده، با تحقیقات و آزمایش‌های تحلیلی، فرایندهای عاطفی و روانی افراد را بررسی کرده و راهکارهای درمانی مناسب را برای آنها تجویز می‌کند. این متخصص می‌تواند خدمات خود را در مراکز مشاوره، بیمارستان‌ها یا مطب شخصی ارائه دهد.
خدمات دکتر روانشناس شامل ارائه مشاوره و درمان بیماری‌های روانی همچون اضطراب، افسردگی شدید و طولانی، اختلالات خوردن، اعتیاد و مشکلات در روابط بین‌فردی و اجتماعی است.
انواع روانشناس
علم روانشناسی، شامل شاخه‌ها و زیرشاخه‌های تخصصی مختلفی است. در ادامه به معرفی انواع روانشناس پرداختیم:
- روانشناس بالینی؛ بررسی، تشخیص و درمان اختلالات روانی
- روانشناس عمومی؛ بررسی مشکلات اساسی بیمار، در احساسات، انگیزه، یادگیری، تفکر، ادراک و هوش او
- روانشناس کودک و نوجوان؛ ارتقا سلامت، رفاه و رشد کودک و نوجوان
- روانشناس ازدواج؛ بررسی نیازها و تعارضات زوج‌ها، مشاوره فردی برای زوج‌ها و بررسی ارتباط بین اعضای خانواده
- روانشناس سالمندان؛ بررسی و درمان مشکلات روحی، عاطفی و اجتماعی سالمندان
- روانشناس خانواده؛ بررسی تعاملات بین اعضای خانواده، کودک‌آزاری، رسیدگی به تعارضات پس از طلاق، ازدواج مجدد و ارتباط با ناپدری و نامادری
- روانشناس جنسی؛ تشخیص و درمان اختلالات جنسی و ارتقای سلامت جنسی
- روانشناس رشدی؛ بررسی رشد و توسعه انسان از نظر شناختی، اخلاقی، اجتماعی و شخصیتی
- روانشناس سازمانی؛ بهبود عملکرد کاری و مدیریت منابع انسانی
- روانشناس اجتماعی؛ بررسی تأثیرات اجتماعی بر رفتار فردی، نگرش، انطباق اجتماعی و روابط بین‌فردی در جامعه
- روانشناس جنایی؛ تحقیق و بررسی روانشناسی جرم و جنایت در عرصه قضایی
- روانشناس شخصیت؛ بررسی الگوهای فکری و تاثیر آنها بر رفتارهای فرد
شما می‌توانید برای درمان مشکلات و تعارضات خود، به روانشناس متخصص در حوزه مرتبط مراجعه کنید.
تخصص مشاوره روانشناسی چه فوق‌تخصص‌ها و فلوشیپ‌هایی دارد؟
دکتر روانشناس می‌تواند در زمینه‌های متفاوتی، فوق‌تخصص و فلوشیپ دریافت کند. هرکدام از این فوق‌تخصص‌ها، به گذراندن دوره‌های آموزشی مختلف و کسب تجربه‌های عملی متفاوتی در همان حوزه نیاز دارند تا بتوانند، بهترین و تخصصی‌ترین خدمات را به بیماران خود ارائه دهند.
در ادامه به معرفی فوق‌تخصص‌های روانشناسی می‌پردازیم:
روانشناسی بالینی
روانشناسی بالینی به تشخیص و درمان اختلالات و آسیب‌های روانی همچون افسردگی، اضطراب، اختلال خوردن، اعتیاد و اختلالات شخصیتی می‌پردازد.
روانشناسی تربیتی
روانشناسی تربیتی با هدف بررسی و شناسایی عوامل روانی و رفتاری تاثیرگذار بر فرایند یادگیری و آموزش فعالیت می‌کند. این نوع از گرایش‌های روانشناسی، به توسعه مهارتهای تحصیلی، مشکلات رفتاری و روانی دانش‌آموزان و بهبود روابط بین مدرسه و خانواده می‌پردازد.
روانشناسی صنعتی و سازمانی
روانشناسی صنعتی و سازمانی در بهبود فرایندهای سازمانی، جذب و استخدام افراد، بهبود روابط بین‌فردی میان کارکنان، وظایف رهبری و بهبود عملکرد سازمانی نقش مهمی ایفا می‌کند.
روانشناسی کودکان و نوجوانان
روانشناسی کودکان و نوجوانان در بررسی و درمان مشکلات تحصیلی، اضطراب، اختلالات رفتاری و اختلالات توجه کودکان و نوجوانان تخصص دارد.
روانشناسی ورزشی
تخصص روانشناسی ورزشی به تحلیل و بهبود عوامل روانی و رفتاری در ورزش همچون عملکرد ورزشی، مدیریت استرس رقابتی، افزایش اعتمادبه‌نفس و بهبود مشکلات روانشناختی ورزشکاران می‌پردازد.
دکتر روانشناس چه بیماری‌هایی را درمان می‌کند؟
متخصص روانشناسی، درمان بیماری‌های روانی و اختلالات ناشی از آسیب‌های روانی را برعهده دارد. به مهم‌ترین این بیماری‌ها در ادامه پرداخته‌ایم:
اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی
بیماری اسکیزوفرنی نوعی جنون است که از تغییر در افکار، احساسات، قدرت عمل و درک واقعیت فرد از محیط اطراف نشات می‌گیرد. افراد مبتلا به این بیماری، در تشخیص واقعیت از تخیل دچار مشکل هستند.
تشخیص اسکیزوفرنی براساس ارزیابی سوابق خانوادگی بیمار، مصاحبه با فرد مبتلا، مشاهده دقیق علائم این بیماری روانی و استفاده از ابزارهای تشخیصی مانند DSM-5 انجام می‌گیرد.
اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی، باعث نوسانات شدید در خلق و خو و سطح انرژی افراد مبتلا می‌شود. این نوسانات، از حالت افسردگی به شیدایی و برعکس تغییر می‌کند.
در اختلال دوقطبی همچون اسکیزوفرنی، می‌توان بیماری را به کمک ارزیابی سوابق خانوادگی بیمار، مصاحبه با فرد مبتلا، مشاهده دقیق نشانه‌های این بیماری روانی و استفاده از ابزارهای تشخیصی مانند DSM-5 تشخیص داد.
برای درمان این بیماری هم داروهای ضدافسردگی و ضدروان‌پریشی تجویز می‌شود.
اعتیاد، یکی از بیماری‌های روانی
اختلال اعتیاد، بیماری مزمنی است که باعث وابستگی فیزیولوژیکی و روانی فرد، به مصرف ماده‌ای خاص یا انجام فعالیتی خاص می‌شود. این بیماری روانی، تغییرات شدیدی در خلق‌وخو، عادت‌ها و رفتار فرد به وجود می‌آورد.
درمان اعتیاد، ترکیبی از روش‌های روان‌درمانی، مشاوره، حمایت اجتماعی و تجویز برخی از داروها است.
اختلالات خوردن
اختلال خوردن، به‌صورت بی‌اشتهایی و پرخوری در افراد بروز می‌کند. فرد تصویر نادرستی از وزن و بدن خود دارد که عملکرد اجتماعی و زندگی روزمره او را تحت تاثیر قرار می‌دهد. عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی و مشکلات روانی باعث بروز این اختلال می‌شوند.
درمان این بیماری ترکیبی از روان‌درمانی، مشاوره تغذیه و گاهی دارودرمانی خواهد بود.
اختلالات خواب
اختلال خواب ممکن است به‌صورت بی‌خوابی، کم‌خوابی، زیاد خوابیدن در طول روز، بیداری‌های شبانه و نارسایی‌های تنفسی در خواب بروز کند. این اختلال نیازمند درمان توسط روانپزشک و درمان‌های مکمل است.
با توجه به شدت و نوع اختلالات خوب، روش‌های درمانی همچون مشاوره، تغییر سبک زندگی، افزایش تمرینات فیزیکی، مدیریت استرس و تجویز داروها می‌تواند کارآمد باشد.
اختلال وسواسی-اجباری
اختلال وسواسی-اجباری، با تکرار ناخوشایند و اجباری افکار و عمل‌های وسواسی همراه است. کارهایی که فرد به صورت مکرر انجام می‌دهد تا به‌طور موقت نگرانی‌ها و اضطراب‌هایش، رفع شود. شستشوی مکرر درست‌ها، تمیزکاری‌های بی‌جا و وسواس‌گونه، بررسی هرچیزی به دفعات متعدد و ترتیب و نظم بیمارگونه از نمونه‌های این اختلال است.
این اختلال منجر به متزلزل شدن روابط شخصی و اجتماعی فرد، افزایش استرس و اضطراب و کاهش کیفیت زندگی عمومی فرد می‌شود. ترکیبی از روش‌های درمانی، همچون مشاوره روانشناختی و درمان دارویی می‌تواند به بهبود وضعیت فرد مبتلا کمک کند.
خدماتی که دکتر روانشناس ارائه می‌دهد، چیست؟
متخصص روانشناسی، خدمات متنوعی را با هدف تشخیص، درمان و مراقبت‌های پیشگیرانه از ابتلا به بیماری‌های روانی ارائه می‌دهد. در ادامه به مهم‌ترین خدمات دکتر روانشناسی اشاره کرده‌ایم:
- ارزیابی و تشخیص انواع اختلالات روانی؛ با استفاده از مصاحبه با بیمار و خانواده‌اش، مشاهده دقیق نشانه‌ها، بررسی‌های روانشناختی، تست‌های روانشناختی و ابزارهای مختلف تشخیصی
- ارائه مشاوره تخصصی؛ کمک به مدیریت استرس، بهبود روابط، تغییر سبک رفتاری و توسعه مهارتهای فردی و اجتماعی
- روان‌درمانی؛ ارائه روش‌های درمانی همچون درمان رفتاری-شناختی، درمان رفتاری دیالکتیکی و درمان روان‌پویشی
- کمک به مدیریت اضطراب و استرس فرد؛ با استفاده از تکنیک‌های تنفس عمیق، افزایش خودآگاهی و تمرینات مدیریت استرس
- مداخله روانشناس در بحران؛ ارائه راه‌حل‌های مناسب در موقعیت‌های بحرانی و اضطراب‌آور
- ارائه مشاوره خانواده؛ کمک به بهبود کیفیت زندگی خانوادگی با برقراری روابط سالم و ارائه راهکارهای مناسب برای بهبود مشکلات خانوادگی
- ارائه مشاوره شغلی؛ مقابله با مسائل شغلی مانند استرس شغلی، عملکرد شغلی، تعادل کار و زندگی و تصمیم‌گیری‌های شغلی
- ارائه خدمات مشاوره در شرایط اورژانسی؛ آرام‌کردن افراد در مواجهه با تروما، بحران‌های طبیعی و خودکشی
- مشاوره به افراد در حال ترک اعتیاد؛ کمک به مدیریت فشارهای ناشی از ترک و ایجاد سبک زندگی سالم
خدمات ارائه‌شده توسط دکتر روانشناس، به تخصص و تجربه او بستگی دارد.
روش‌های تشخیص در تخصص روانشناسی چیست؟
ارزیابی روانشناختی برای تشخیص بیماری‌های روانی، یکی از اصلی‌ترین خدمات تخصص روانشناسی محسوب می‌شود. دکتر روانشناس برای تشخیص، از روش‌ها و ابزارهای متفاوتی استفاده می‌کند؛ در ادامه به معرفی رایج‌ترین روش‌های تشخیص پرداختیم:
مصاحبه بالینی
پزشک در این مصاحبه، با پرسیدن سوالات مختلف و ایجاد گفت‌وگوهای هدفمند، به اطلاعاتی درمورد تاریخچه خانوادگی، وضعیت فعلی، علائم، روابط و سایر ابعاد زندگی بیمار دست پیدا می‌کند.
پرسشنامه‌ها و تست‌های روانشناختی
در این تست‌ها، فرد به سوالاتی درباره رفتارها، احساسات، افکار و سایر جنبه‌های روانی خود پاسخ می‌دهد. متخصص روانشناسی به کمک نتیجه حاصل از این تست‌ها، به عمق و شدت اختلال در فرد پی می‌برد.
مشاهده دقیق نشانه‌های روانی
با این روش، دکتر روانشناس به الگوهای رفتاری، روابط اجتماعی، نشانه‌های فیزیکی و سایر رفتارهای خاص فرد، به‌گونه‌ای دقیق، نگاه و توجه خواهد داشت.
آزمون‌های روانشناختی
این آزمون‌ها، براساس نظریه‌ها و مبانی علمی طراحی شده‌اند. انجام آزمون‌های روانشناختی به بررسی و شناخت جنبه‌هایی از شخصیت، عملکرد شناختی، حافظه و میزان تمرکز فرد کمک می‌کند.
سنجش نوروسایکولوژیکال
ارزیابی عملکرد شناختی فرد و ارتباط آن با نواحی مختلف مغز، به کمک سنجش نوروسایکولوژیکال انجام می‌شود. این ابزار تشخیص بیماری‌های روانی، در شناخت بیماری‌هایی همچون اختلالات حافظه، نقص توجه و بیش‌فعالی مفید است.
روش‌ها و روندهای درمان در تخصص مشاوره روانشناسی، چیست؟
در تخصص مشاوره روانشناسی، از روش‌ها و روندهای متفاوتی برای درمان بیماری‌های روانی و بهبود روانشناختی فرد استفاده می‌شود. در زیر به مهم‌ترین و رایج‌ترین روش‌های درمان بیماری‌های روانی، اشاره می‌کنیم:
درمان شناختی رفتاری
طرحواره درمانی
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
درمان مبتنی بر مهارت
رفتاردرمانی
رفتاردرمانی، اصطلاحی برای معرفی انواع درمان‌هایی‌ست که اختلالات روان را از طریق بررسی و کنترل رفتار، بهبود می‌بخشند. هدف از این نوع درمان، شناسایی و کمک به تغییر رفتارهای خودمخرب و ناسالم است. در این شیوه، مشاور اعتقاد دارد که مشکل فرد با تغییر رویکرد رفتاری، حل می‌شود.
درمان شناختی تحلیلی
درمان رفتاری دیالکتیکی
شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی
چه زمانی باید به متخصص روانشناس مراجعه کنیم؟
ملاقات با یک متخصص روانشناسی در شرایط مختلف، می‌تواند مفید باشد. اما در صورت بروز هر یک از نشانه‌های زیر، باید به دکتر روانشناس مراجعه کنید:
- بروز تغییرات خلقی؛ همچون احساس بی‌حوصلگی‌های مداوم، عصبانیت‌های بی‌دلیل، میل به انزوا و گریه، افکار وسواسی و اجباری، افکار و رفتارهای منفی و آسیب‌زننده و کلافگی هنگام تصمیم‌گیری‌های روزانه
- عارضه‌های روانی؛ همچون احساس اضطراب، افسردگی شدید و طولانی، اضطراب اجتماعی و استرس‌های غیرقابل کنترل
- اختلال در ریتم طبیعی زندگی؛ اختلال در خواب، اختلال شخصیتی و رفتاری، اختلال در کارهای روزمره و تغذیه
- تعارض در روابط؛ روابط خانوادگی، روابط عاطفی و روابط کاری
- مراقبت‌های پیشگیرانه؛ حفظ سلامت روانی، یادگیری مهارتهای مدیریت استرس، افزایش خودآگاهی و رشد و توسعه شخصی
براساس گزارش موسسه ملی سلامت روان آمریکا (nimh)، در ایالات متحده، از هر پنج بزرگسال بالغ، یک نفر مبتلا به بیماری روانی است؛ اما تنها حدود نیمی از آنها تحت درمان قرار می‌گیرند.
هرگاه با احساسات ناخوشایندی همچون کاهش کیفیت زندگی مواجه شدید و به‌تنهایی نمی‌توانید با آنها مقابله کنید، بهترین راه، مراجعه به یک متخصص روانشناسی است.
محل کار دکتر روانشناس چگونه است؟
محل کار دکتر روانشناس، محیطی دارای چندین اتاق مشاوره با شرایط مختلف است؛ طراحی و امکانات اتاق مخصوص کودک و بزرگسال معمولا با هم تفاوت دارند. همچنین این اتاق‌ها، بسیار آرام‌بخش و دلنشین باشد. صندلی‌های راحت و نورپردازی خوب، شرایطی را برای بیمار فراهم می‌کند تا بدون اضطراب، با روانشناس خود، به گفت‌وگو بپردازد.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های محل کار دکتر روانشناس، حفظ محرمانگی جلسات مشاوره و پرونده بیمار است. این ویژگی به بیمار کمک می‌کند در امنیت کامل، مشکل خود را با پزشک در میان بگذارد.
در انتخاب بهترین دکتر روانشناس چه مواردی را باید در نظر بگیریم؟
برای انتخاب بهترین دکتر روانشناس، باید موارد زیر را در نظر بگیریم:
- تخصص و تجربه دکتر متخصص روانشناسی
- روش و رویکرد درمانی او
- امکان برقراری ارتباط موثر و کارآمد با دکتر
- نظرات بیماران دکتر و رضایت آنها
- هزینه و موقعیت مکانی مطب دکتر روانشناس
- ارتباط و همکاری او با سایر متخصصان
برخورداری از احساسات خوشایند و راحتی، در اتاق مشاوره و در روند درمان، نقش بسیار پررنگی دارد.
در مراجعه به دکتر روانشناس، باید انتظار چه معاینه‌ها و کارهایی را داشته باشیم؟
با مراجعه به دکتر روانشناس، شما در یک فرایند درمانی قرار می‌گیرید. مراحل این فرایند از ابتدا تا انتها، به‌صورت زیر است:
- گفت‌وگوی اولیه؛ در جلسه اول، متخصص روانشناس، سوالاتی درباره تاریخچه بیماری‌های خانوادگی، شرایط فعلی، نشانه‌های بیماری، زمان شروع علائم، میزان شدت آنها و چگونگی تاثیر این نشانه‌ها بر روند طبیعی زندگی‌تان می‌پرسد. پاسخ‌های شما به این سوالات، به ارزیابی و تشخیص بیماری توسط دکتر کمک می‌کند.
- تشخیص دقیق بیماری؛ در این مرحله، دکتر روانشناس، تست‌ها و آزمون‌های روانشناختی موردنیاز را در اختیار شما می‌گذارد. این تست‌ها با هدف ارزیابی توانمندی‌ها، شخصیت، میزان اضطراب و افسردگی انجام می‌شوند. نتایج این آزمون‌ها به دکتر کمک می‌کند تا با شناخت دقیق مشکل، بهترین روند درمان را به شما ارائه دهد.
- روند درمان؛ دکتر روانشناس، براساس یافته‌های مراحل قبلی، برنامه درمانی مناسب شما را انتخاب می‌کند. این برنامه می‌تواند شامل جلسات بیشتر مشاوره، مراجعه به روانپزشک، روش‌های روان‌درمانی خاص، دارودرمانی و تمرینات فردی شما در خانه باشد.
- پیگیری روند درمان؛ در ادامه روند درمان، ممکن است شما جلسات مشاوره منظمی با دکتر روانشناس داشته باشید. در این جلسات پیگیری، باید درباره پیشرفت برنامه درمانی‌تان، مشکلات جدید، دغدغه‌های‌تان و نیازهای پیش‌رو با دکتر گفت‌وگو کنید. همچنین پزشک، برای مدیریت بهتر و بهبود شرایط روانی، مشاوره‌های لازم را ارائه می‌دهد.
پزشک روانشناس برای هر فرد، متناسب با نوع مشکل و اختلال او، برنامه‌های درمانی منحصربه‌فرد ارائه می‌دهد.
آیا مراجعه به مشاور روانشناسی، زندگی باکیفیت‌تری فراهم می‌کند؟
آگاهی از اینکه تخصص روانشناسی چیست و دکتر روانشناس کیست و اطلاع از وظایف روانشناس، می‌تواند حاکی از این باشد که مراجعه به مشاور روانشناسی، می‌تواند باعث بهبود سلامت روان افراد جامعه شود. او با ارائه مشاوره، انجام مصاحبه اولیه، گرفتن آزمون‌های روانشناختی و روان‌درمانی، به تشخیص و درمان بیماری‌های روانی می‌پردازد.
در صورت ابتلا به بیماری‌های روانی همچون اضطراب، وسواس و افسردگی، به دکتری با تخصص مشاوره برای دریافت مشاوره روانشناسی مراجعه کنید. در این راستا، می‌توانید از سایت دکتردکتر برای مشاوره با انواع روانشناس کمک بگیرید. در این رستا، ابتدا تخصص روانشناسی را جستجو کرده و بعد، شهر محل سکونت خود را انتخاب کنید. خواهید دید که بهترین متخصصان روانشناسی شهرتان براساس امتیاز کاربران، به شما نمایش داده خواهند شد. به این‌صورت، می‌توانید به‌راحتی نوبت حضوری یا غیرحضوری دکتر را اینترنتی ثبت کنید.
منابع:
APA
nidirect
سوالات متداول تخصص روانشناسی
خیر. هدف از این آزمون، ارزیابی شرایط روانی فعلی شما است و نیاز به آمادگی قبلی نیست.
بله. هر نوع وابستگی رفتاری، می‌تواند نشانه نوعی اختلال در فرد باشد. بنابراین دریافت مشاوره از متخصص روانشناسی، برای تشخیص علت این اعتیاد لازم است.
بله. این علائم، از نشانه‌های اختلالات خواب است که می‌تواند جنبه روانی داشته باشد.
با مراجعه به پلتفرم‌های نوبت‌دهی آنلاین، وارد پروفایل دکتر مورد نظر شوید و نظرات بیماران درباره روانشناس را مطالعه کنید.
